Programy usprawniania pamięci i uwagi 10


PROGRAMY USPRAWNIANIA PAMIĘCI I UWAGI

Joanna Monikowska

Studia magisterskie uzupełniające

II rok - pedagogika ogólna.

Charakteryzując ludzką pamięć często podkreśla się, że jest ona jednym z najważniejszych mechanizmów rejestrowania doświadczeń, ich przetwarzania i przechowywania, a następnie odtwarzania, gdy zajdzie taka potrzeba. Jest procesem magazynowania informacji. Zjawisko pamiętania składa się z dwóch odrębnych procesów - kodowania, czyli magazynowania informacji oraz odtwarzania, czyli przypominania ich sobie w późniejszym okresie. Wielu naukowców zwraca uwagę na silny związek procesów zapamiętywania i uczenia się - nie sposób więc oddzielić od siebie te dwa procesy. Dostrzegamy między nimi następujące podobieństwa:

Zarówno proces uczenia się, jak i proces zapamiętywania realizowany jest na poziomie:

Trudno jest także oddzielić zakres aktywności intelektualnej od funkcjonowania uwagi, ponieważ procesy uwagi, tak, jak procesy zapamiętywania i uczenia się obejmują gospodarowanie zasobami poznawczymi.

Pamięć jest bardzo ważnym elementem funkcjonowania człowieka. Bez zapamiętywania nie jest możliwa nie tylko nauka, ale i samodzielna egzystencja. Podobnie jak ciału nie sposób obejść się bez pożywienia, tak i mózg potrzebuje informacji, które docierają poprzez zmysły. Pamięć jest niezbędna do właściwego gospodarowania tymi informacjami.

Tony Buzan wymienia następujące rodzaje pamięci:

Edyta Gruszczyk - Kolczyńska mówi także o innym rodzaju pamięci, którym jest:

Nie ma wątpliwości co do tego, że dzieci zapamiętują to, na co zwracają uwagę, niezależnie od tego, w jakim stopniu czynią to intencjonalnie czy też mimowolnie. Uwaga bowiem jest umiejscowiona w systemie pamięci przemijającej i w systemie pamięci trwałej. Do głównych funkcji uwagi należy:

To, w jakim miejscu i w jaki sposób zadziała uwaga uzależnione jest od sytuacji oraz typu zadania, które chcemy zrealizować. Ważną rolę odgrywa także motywacja i świadomość tego, w jaki sposób należy zorganizować informacje, by osiągnąć cel, dlatego procesy uwagi można rozpatrywać także z punktu widzenia gospodarowania zasobami poznawczymi. Dzięki temu możliwe jest zajmowanie się więcej niż jedną czynnością oraz świadome przenoszenie uwagi z jednego obiektu na drugi. Te właściwości uwagi nazywane są pojemnością i podzielnością.

Już w czasach starożytnych pojawiały się przekazy Greków o ludziach zadziwiających swych współczesnych nadzwyczajną pamięcią., Potrafili oni zapamiętywać i wymieniać setki dat, liczb, nazwisk, twarzy; byli w stanie dokonywać niezwykłych pamięciowych wyczynów. W większości ludzie ci stosowali się do specjalnych metod zapamiętywania zwanych mnemotechnikami. Już wtedy uświadomiono sobie, że metody pozwalające na łatwiejsze i szybsze przyswajanie informacji oraz znacznie dłuższe ich przechowywanie, wykorzystują naturalne zdolności mózgu. Starożytni Grecy przywiązywali tak wielką wagę do roli pamięci w życiu, że oddawali jej cześć jako bogini Mnemozynie. To właśnie od jej imienia pochodzi termin "mnemonika", rozumiany jako zbiór technik pamięciowych. W ówczesnej Grecji członkowie Rady Starszych, a później senatorowie w starożytnym Rzymie posługiwali się tymi metodami, aby wywrzeć wrażenie przede wszystkim na plebsie i politykach, imponować im fenomenalnymi możliwościami własnej pamięci. Na długo zanim odkryto fizjologię funkcjonowania lewej i prawej półkuli mózgu, Grecy intuicyjnie rozumieli, że pamięcią doskonałą rządzą dwa podstawowe czynniki, mianowicie wyobraźnia i skojarzenia. W dzisiejszych czasach wiele się robi, i to niestety skutecznie, aby ograniczyć pracę naszej wyobraźni, zahamować jej rozwój; w konsekwencji bardzo niewiele wiemy o naturze myślowych skojarzeń. Natomiast Grecy podkreślając ogromną rolę tych dwóch fundamentalnych składników naszego myślenia otworzyli nam drogę do niezwykle skutecznego doskonalenia pamięci. Stosowanie zasad zapamiętywania cieszy się dziś ogromną popularnością i uznaniem. Możliwe do uzyskania rezultaty są zadziwiające, a wybór technik bardzo duży.

Od pierwszych lat nauczania szkoła ma za zadanie kształtować u uczniów system wiadomości i umiejętności. Dąży się przede wszystkim do tego, aby uczniowie zapamiętali jak najwięcej z tego, o czym była mowa na lekcjach i z tego, co zawarte jest w podręcznikach. Nauczyciele kontrolują efekty edukacyjne - oceniają uczniów na podstawie tego, na jakim poziomie opanowali określone wiadomości i umiejętności. Ponieważ wiedzy przekazywanej przez nauczycieli i znajdującej się w podręcznikach szkolnych jest coraz więcej, uczniowie zmuszeni są zapamiętywać z roku na rok coraz więcej informacji.

Rodzice posyłają dziś dzieci do szkół charakteryzujących się wysokim poziomem nauczania, a co za tym idzie dużymi wymaganiami nauczycieli. Zależy im bowiem na tym, aby ich dzieci miały lepsze perspektywy na dalszych etapach kształcenia. Dlatego też coraz większą popularnością cieszą się różnego rodzaju treningi pamięci, które służą rozwijaniu zdolności skupiania uwagi i uczą biegłości w stosowaniu mnemotechnik. Do najpopularniejszych należą:

Mnemotechniki polegają na łączeniu informacji, które wcześniej nie były ze sobą powiązane. W jednej z takich metod na początku treningu należy zapamiętać przez intensywne powtarzanie sztywne matryce przydatne do lokalizowania tego, co trzeba zapamiętać. Może to być ciąg słów - haków, na których można po kolei zawieszać informacje. Hakami mogą być kolejne liczby dziesiątkowego układu pozycyjnego, oznaczenia nut tworzących gamę itp. Następnie uczy się, jak za pomocą wizualizacji i skojarzeń można połączyć nowe informacje ze słowami - hakami. Dobrze jest zadbać o to, by te skojarzenia były śmieszne lub dziwaczne, bo wtedy lepiej zapadną w pamięć. Haki to technika rozszerzająca możliwości pamięciowe. Osiąga się to poprzez odpowiednią organizację przyswajanego materiału oraz przez posługiwanie się wyobraźnią przy zapamiętywaniu . Pierwszym krokiem jest stworzenie słów-haków. Każde takie słowo posiada swój numer porządkowy. Pomocne w zapamiętaniu są odpowiednie przeźrocza ilustrujące słowa-haki. Pierwsze dziesięć z nich zostało tak dobranych, iż wyobrażenie danego haka ma podobny kształt do liczby porządkowej, którą reprezentuje (np. jedynka ma kształt podobny do świecy, dwójka przypomina łabędzia, itd.). Jest to tak zwany system konturowy. Druga dziesiątka haków oparta jest na systemie fonetycznym, bowiem pierwsza litera słowa - haka jest taka sama jak pierwsza litera danej liczby porządkowej (np. jedenaście — jacht, dwanaście — duch itd.). Następny krok to trwałe przyswojenie słów - haków w podanej kolejności. Zapamiętuje się przy tym już nie słowa, ale obrazy - przedmioty, zwierzęta i postaci reprezentujące poszczególne haki. Obrazki na przeźroczach stanowią jedynie punkt wyjścia do utworzenia indywidualnych wyobrażeń haków. Obraz haka, którym należy się posługiwać powinien być barwny, wyrazisty, dynamiczny i zmieniać się w zależności od jego zastosowania. Gdy już zapamięta się haki w ściśle określonej kolejności - jest to bardzo ważne, gdyż raz przyswojone będą służyć przez całe życie - można zacząć je wykorzystywać. Do kolejnych haków „dołącza się” potrzebne informacje, kojarząc wyobrażenia przedmiotów z poszczególnymi hakami. Są zatem przydatne, gdy chce się zapamiętać informacje w ściśle określonej kolejności. Aby wyobrażenia i asocjacje były trwale pamiętane, należy stosować się do następujących reguł: posługiwać się wyobraźnią wzrokową (kształty, kolory) i słuchową, a także, choć nieco rzadziej, węchową i smakową; zmieniać wielkość wyobrażanych sobie elementów (pomniejszenie np. słonia do wielkości człowieka, powiększenie piłki do rozmiarów domu); wyobrażenia powinny być dynamiczne, oryginalne, zabawne. Haki można stosować wielokrotnie. Przez niektórych autorów porównywane są do szafy z wieszakami — pozostają wciąż takie same, ale można na nich zawieszać różne rzeczy. Tak więc zapamiętując kolejną listę słów, doczepia się do haków-wieszaków nowe dane, a stare informacje „znikają” z nich, zacierają się w pamięci i nie przeszkadzają w zapamiętaniu kolejnych informacji.

Inna wersja zakłada na początku nauczenie się ciągu wyrazistych miejsc - lokalizacji, na których można umieszczać informacje. Potem uczy się, w jaki sposób lokalizować kolejne informacje. Polega to na wizualizacji i tworzeniu skojarzeniowej zbitki: nazwa wizualizowanej lokalizacji i nowa informacja. Potem należy jeszcze nabyć wprawy w odnajdywaniu tak lokalizowanych informacji i przeglądać w wyobraźni po kolei miejsca, na których umieściło się informacje. Dzięki temu można odtworzyć zapamiętane informacje.

Stosuje się też inną wersję tej mnemotechniki - metodę loci, która polega na tym, że obiera się znane terytorium i wytycza trasę spacerową. Może to być droga, którą przemierza się idąc do pracy, szkoły, albo wędrówka z pokoju do pokoju we własnym mieszkaniu. Następnie w trakcie wyobrażonego spaceru uczy się układania w wybranych miejscach informacji, które trzeba zapamiętać. Jeżeli jest to droga do pracy, miejscami takimi mogą być wybrane domy, drzewa i ławki. Gdy lokalizacja ma miejsce w mieszkaniu, można układać je na meblach, w kątach pokoju, itp. Informacje, które mają być zapamiętane będą kojarzone silnie z miejscem, na którym się je układa. Dla ich przypomnienia trzeba oczyma wyobraźni powtórzyć spacer i dosłownie pozbierać te informacja, które zostały wcześniej ułożone.

W związku z tym, że łatwiej jest zapamiętać dwie i więcej informacji powiązanych skojarzeniowo, uczy się w ramach treningów pamięci techniki tworzenia łańcuszków skojarzeniowych. Mogą to być łańcuszki złożone z samych wyrażeń słownych lub zbudowane z połączeń słów z wyobrażonymi obrazami i wówczas mają postać obrazów interaktywnych. Ważne jest, by łańcuszki tworzyły małe opowiadania. Powinno się zadbać o to, by skojarzenia były nietypowe i absurdalne, ponieważ takie łatwiej zapadają w pamięć. Łańcuszek polega na wiązaniu ze sobą kolejnych elementów do zapamiętania, z których każdy funkcjonuje jak ogniwo, tj. łączy się z poprzednim oraz następującym po nim elementem. Przy stosowaniu tej metody, podobnie jak w mnemotechnice haków, porządkuje się materiał do zapamiętania posługując się wyobraźnią. Jeśli chce się zapamiętać zestaw dziesięciu słów, np. : samolot, balkon, cegła, wiadro, las, fortepian, butelka, komin, byk, firana, to trzeba sobie wyobrazić następującą sekwencję wydarzeń: widzimy na niebie lecący samolot, który nagle staje w płomieniach i spada na ziemię, zahaczając przy tym o balkon jakiegoś domu; balkon wali się w dół i po chwili widzimy na ulicy tylko rozsypane cegły, które pewien przechodzień zbiera do wiadra; wtem z wiadra, spomiędzy cegieł wyrastać zaczyna drzewo, potem drugie i oto znajdujemy się już w lesie, w którym słychać dźwięki fortepianu; patrzymy, a pośród drzew jakiś mężczyzna gra na fortepianie i popija z butelki; po chwili zamaszystym ruchem rzuca pustą butelkę za siebie, która tłukąc się wpada do komina; z komina wychodzi potężny ryczący byk z przewieszoną przez łeb powiewającą na wietrze delikatną białą firanką. Po utworzeniu takiej historyjki sięgamy pamięcią do pierwszego naszego słowa i odtwarzamy zapamiętane w łańcuszku wyrazy. Można w ten sposób zapamiętać nawet dość długie sekwencje o ile posługujemy się wyobraźnią i stosujemy się do zasad dobrego zapamiętywania. Niedoskonałością łańcuszka w porównaniu z metodą haków jest to, że nie można tu natychmiast podać numeru porządkowego danej pozycji, zaś niewątpliwą zaletę stanowi możliwość przyswojenia sobie od razu kilku sekwencji bez obawy, że pomieszają się ze sobą. Nie stosuje się tu jednak zewnętrznych wskazówek, jakimi są haki, lecz wiąże ze sobą nawzajem kolejne elementy do zapamiętania.

Podczas treningów uczy się także innych mnemotechnik, np. przy rozwijaniu pamięci wzrokowej wdraża się do widzenia w myślach, można też uczyć na zasadzie fotografowania w myśli.

ZASADY ZAPAMIĘTYWANIA CZYLI ELEMENTY "ŻYWEGO" OBRAZU

Sposoby skutecznego zapamiętywania opisane przez Greków zgadzają się w całej pełni z dzisiejszą wiedzą na temat wykorzystania lewej i prawej półkuli mózgu. Bez naukowej podbudowy Grecy odkryli, że aby mieć dobrą pamięć, trzeba wykorzystać wszystkie możliwości, jakimi dysponuje nasz umysł.

Pamięć doskonała wymaga, aby wyobraźnia tworzyła "żywe" obrazy i skojarzenia, ich główne elementy i zasady tworzenia to:

Obrazy pozytywne

W większości wypadków pozytywne i przyjemne obrazy lepiej służą ćwiczeniu pamięci, ponieważ umysł chętnie do nich powraca, łatwiej je sobie przypomina.

I odwrotnie, skojarzenia negatywne, nawet jeśli zawierają pozostałe elementy "żywego" obrazu są, jako przykre, blokowane przez pamięć.

Barwa

Tam, gdzie to tylko możliwe należy wykorzystywać pełną gamę barw i odcieni. Obrazy powinny wibrować kolorem, mienić się, lśnić - wtedy zostaną szybciej zapamiętane.

Ruch

W każdym obrazie pamięciowym ruch i akcja, dają znakomite możliwości do dokonywania skojarzeń ułatwiających kodowanie nowych informacji. Należy więc ożywiać swoje obrazy we wszystkich wymiarach, wykorzystywać również rytm, jako ważny składnik ruchu. Im więcej rytmu, im więcej zmian tego rytmu, im akcja bardziej gwałtowna i dynamiczna, tym bardziej obrazy myślowe staną się niecodzienne, tym łatwiej zostaną zapamiętane.

Absurdalność i humor

Należy tworzyć obrazy zabawne, śmieszne, absurdalne, surrealistyczne, gdyż przez to łatwiej jest je zapamiętać. Zaleca się bawić się z własnym umysłem i wyobraźnią.

Związki:

Bez względu na to, co chce się zapamiętać, zawsze trzeba łączyć, kojarzyć nową informację z czymś znanym, stałym, zakodowanym we własnej "przestrzeni mentalnej". Bardzo przydatny staje się tu system zakładek w rodzaju: jeden - ołówek, dwa - łabędź itp. Powinno się wykorzystywać także symbolikę. Jeśli zamieni się zwykłą, stereotypową lub abstrakcyjną informację na bardziej znaczący dla umysłu obraz, zwiększa się prawdopodobieństwo przypomnienia jej sobie. Chodzi o takie obrazy jak znak stopu, żarówka, dom, samochód itp.

Przesada

Lepiej zapamiętane zostaną obrazy przesadne co do wielkości (duże lub małe), ilości (bardzo mało lub dużo), kształtu (deformacja) i dźwięku (bardzo głośnie, ciche).

Liczby

Numeracja jako szczególna forma "uszczegółowienia" wzmacnia obrazy mentalne i wspomaga działanie zasady porządku i kolejności .

Uszczegółowienie

Im bardziej szczegółowe są „żywe" obrazy, tym łatwiej je sobie przypomnieć. Wielka czarna kłódka może być kwadratowa lub okrągła, stara lub nowa, zardzewiała lub pokryta smarem, z kluczem w środku lub bez itd.

Synestezja / wrażenia zmysłowe

Synestezja to przenoszenie jednych wrażeń zmysłowych na inne. Większość z „naturalnych" mnemotechników i gigantów pamięci rozwinęło w ogromnym stopniu wrażliwość każdego ze zmysłów, dzięki czemu, zastępując je później wzajemnie, "mieszając" je ze sobą łatwo odtwarzali zapamiętywane informacje.

Kształcenie pamięci wymaga uwrażliwienia wszystkich zmysłów:

Amor czyli erotyka

Wszyscy wyróżniamy się świetną pamięcią w tym względzie. Należy więc to wykorzystywać.

Kolejność

W połączeniu z innymi metodami grupowanie, ustawianie w szereg lub klasyfikacja tworzą bardzo skuteczne "łącza pamięciowe" i zwiększają prawdopodobieństwo "przypadkowego dostępu" do potrzebnej informacji. Np. połączenia dużego z małym, podział wg koloru, kategorii, hierarchii itp.

Codzienność / niecodzienność

Im bardziej niezwykłe, niecodzienne są skojarzenia, tym lepiej. Umysł nie zapamiętuje rzeczy szarych, codziennych, a więc nudnych!

„JA" w obrazach

Należy włączać siebie w swoje skojarzenia, gdyż to budzi emocje, a te zapamiętuje się bardzo szybko. Ośrodki pamięci znajdują się bardzo blisko centrów w mózgu limbicznym rządzących naszymi emocjami.

Aktywna wyobraźnia

Wyobraźnia nazywana jest elektrownią pamięci. Einstein utrzymywał, że wyobraźnia jest ważniejsza niż wiedza. Wiedzę mamy ograniczoną, podczas gdy wyobraźnia obejmuje cały świat - i to jej zawdzięczamy postęp i nieprzerwany bieg ewolucji. Im żywsza jest wyobraźnia, im bardziej się ją wykorzystuje w procesie zapamiętywania, tym bardziej usprawnia się pamięć. Wyobraźnia to niezwykły fundament pamięci, należy więc nieustannie ją ćwiczyć.

Systemy pamięciowe opracowane przez starożytnych Greków, odrzucane przez blisko 2000 lat jako zwykłe sztuczki, w rzeczywistości oparte są na mechanizmach, według których działa nasz umysł. Starożytni doceniali wagę słów, porządku, kolejności i numeracji, o których wiemy, że są domeną lewej półkuli mózgu, wykorzystywali również wyobraźnię, kolor, rytm, zmianę wielkości i ilości i "marzenia na jawie", czym zawiaduje półkula prawa. W mitologii greckiej Mnemozyna to najpiękniejsza z bogiń, co potwierdza fakt, że kochliwy Zeus spędził więcej czasu w jej łożu niż z jakąkolwiek inną kobietą ziemskiego czy boskiego pochodzenia. W ciągu dziewięciu dni i nocy ojciec bogów spłodził z Mnemozyną dziewięć Muz, opiekunek poezji miłosnej i epickiej, muzyki, tańca, komedii i tragedii. hymnów (pieśni), historii i astronomii. A więc u Greków połączenie energii sprawczej (Zeus) z pamięcią (Mnemozyna) zrodziło ludzką kreatywność i wiedzę.

Konspekt zajęć z zakresu usprawniania pamięci i uwagi dla dzieci sześcioletnich.

Cele główne:

Metody:

Podające:

Poszukujące:

Środki dydaktyczne:

Przebieg zajęć:

1. Prezentacja zdjęć połączona z opisem niedźwiedzia brunatnego - ćwiczenia rozwijające pamięć i uwagę.

W sali panuje półmrok. Dzieci siedzą na krzesełkach zwrócone twarzami w stronę ekranu. Na niskiej ławce zgromadzone są przyniesione przez dzieci pluszowe misie zwrócone pyszczkami w stronę ekranu. Nauczycielka mówi: „Wszyscy wiedzą, jak wyglądają pluszowe misie. Za chwilę dowiecie się, jak wygląda niedźwiedź brunatny. Popatrzcie na obrazek, na którym jest on przedstawiony i uważnie posłuchajcie.”

Dzieci przyglądają się różnym ujęciom niedźwiedzia, nauczycielka w tym czasie opowiada:

„ Niedźwiedź brunatny to duże, ciężkie zwierzę. Ma duży łeb (gest), potężne łapy z pazurami (gest), silny grzbiet (gest). Chodzi na czterech łapach, ale podobnie, jak ludzie może też stać prosto, na dwóch łapach. Ponadto świetnie pływa. Wstańcie i pokażcie, jak niedźwiedzie mogą stać na dwóch łapach…Niedźwiedź ma słaby wzrok i słuch, ale doskonały węch. Wąchamy…

Niedźwiedzie żyją samotnie w lesie i dlatego nazywane są samotnikami. Jedzą wszystko, co znajdą w lesie: małe zwierzęta, jagody, grzyby, pędy roślin oraz miód.

Jesienią mają wielki apetyt i jedzą dużo, bo przygotowują się do zimowego snu. Zimą śpią w gawrze - tak nazywa się legowisko niedźwiedzia. Tam w lutym samice rodzą małe niedźwiadki. Karmią je swym mlekiem i dlatego niedźwiedzie należą do ssaków. Dużo wiecie już o niedźwiedziach brunatnych. A teraz przekażcie te wiadomości pluszowym misiom. Ja będę przypominała pewne wiadomości, a wy szepcząc misiom do ucha, uzupełnijcie je.”

Dzieci sadzają sobie na kolanach pluszowe misie, a nauczycielka mówi:

2. „Pociąg ze zwierzętami" - zabawa rozwijająca pamięć.

Nauczycielka prosi dzieci, aby stanęły w kole, bierze jedno z nich za rękę

( będzie to maszynista - niedźwiedź brunatny) i spaceruje z nim wewnątrz kółka, a pozostałe dzieci śpiewają:

Jedzie pociąg ze zwierzętami,
Jedzie pociąg ze zwierzętami,
Jakie zwierzę chcielibyście zabrać w podróż?
Staje pociąg ze zwierzętami

Nauczycielka i dziecko zatrzymują się przed jednym z dzieci, pytają, jakie zwierzę chciałoby zabrać w podróż. Kiedy padnie odpowiedź, proszą dane dziecko, aby przyłączyło się do pociągu.
Należy powtarzać całą zabawę do momentu, aż wszystkie dzieci odpowiedzą na pytanie i w końcu powstanie jeden długi pociąg.

3. Tabliczki dotykowe - ćwiczenie rozwijające pamięć dotykową.

Nauczycielka prosi dzieci kolejno o podchodzenie do ławki ( uprzednio pomaga im zawiązać na oczach chusteczki), na której rozłożone są tabliczki pokryte materiałami o różnej fakturze. Prosi o wybranie tych tabliczek, które kojarzą im się z jakimś zwierzęciem. Kładzie nacisk na to, by dotykając danej tabliczki spróbowały wyobrazić sobie to zwierzę oraz „ usłyszały” w wyobraźni wydawane przez nie odgłosy. Następnie mówi: „A teraz spróbujcie odnaleźć tabliczkę, która kojarzy Wam się z niedźwiedziem.” Zadaniem dzieci obok wyboru odpowiedniej tabliczki jest uzasadnienie dokonanego wyboru.

4. Zadanie z treścią.

Nauczycielka pokazuje dzieciom ilustrację przedstawiającą niedźwiedzicę i dwa małe niedźwiadki. Rozdaje dzieciom fasolki Następnie podaje treść zadania w następującej formie:

„Niedźwiedzica ma dwa małe niedźwiadki

Ile butków ma uszyć szewc, żeby starczyło dla niedźwiedzicy i jej niedźwiadków?”

Nauczycielka zwraca się do dzieci „Przypomnijcie sobie, ile każdy niedźwiedź ma łap. Policzcie niedźwiedzie przedstawione na obrazku i spróbujcie ułożyć fasolki. Jedna fasolka to jedna niedźwiedzia łapa”. Powtarza treść zadania.

5. „Sześć słów do zapamiętania - tworzenie żywych obrazów”.

Nauczycielka prosi dzieci zapamiętanie sześciu słów ( niedźwiedź, cyrk, muszla, fontanna, księżniczka, autobus). Kilkakrotnie powtarza je głośno. Potem zapisuje je na tablicy i po chwili ściera. W zapamiętaniu słów pomocne będzie utworzenie historyjki zawierającej te słowa. Zadaniem dzieci jest wyobrażenie sobie krótkiego filmu, w którym biorą udział „słowa - obrazy”.

Przykład: „Wielki, brunatny niedźwiedź przyszedł do cyrku. Nagle na arenę spadła morska muszla, z której wytrysnęła fontanna. Zalana wodą księżniczka, zobaczyła przejeżdżający autobus i pojechała do domu.”

Jeśli dzieci wyrażą chęć, mogą zilustrować utworzone historyjki.

6. „Stary niedźwiedź” - zabawa ruchowa

Jedno z dzieci zostaje wybrane niedźwiedziem. Pozostałe dzieci trzymając się za ręce tworzą koło i chodzą śpiewając:

„Stary niedźwiedź mocno śpi

Stary niedźwiedź mocno śpi

My się go boimy, na palcach chodzimy

Jak się zbudzi, to nas zje

Jak się zbudzi, to nas zje.

Dzieci przystają i mówią:

Pierwsza godzina - niedźwiedź śpi

Druga godzina - niedźwiedź chrapie

Trzecia godzina - niedźwiedź łapie!”

Dzieci rozbiegają się, a „niedźwiedź usiłuje złapać jedno z nich. Złapane dziecko zostaje niedźwiedziem.

7. „Przygoda w ogródku” - wykonywanie ilustracji na podstawie opowiadania nauczycielki.

„Lisowi Nikicie ktoś stale podkradał sałatę. Lis podejrzewał królika Lucka, choć wcale tak nie było. Królik postanowił przeprowadzić śledztwo. Lis zaś nachylił gałąź młodego drzewka, przywiązał do niej linę, zrobił na niej pętlę i przywiązał do patyka wbitego w ziemię. Tymczasem królik, który chciał ukryć się w krzakach i złapać prawdziwego złodziejaszka, zaplątał się w pętlę i zawisł na gałęzi. Nagle usłyszał ciężkie człapanie i zobaczył niedźwiedzia Bartka, który był prawdziwym winowajcą.

- Co robisz na gałęzi? - spytał Bartek.

- Pracuję- odpowiedział królik - Nie widziałeś nigdy stracha na wróble? To nie masz pojęcia, ile taki strach zarabia. Lis płaci mi dużo, bo od dziś nikt już nie podkradnie mu sałaty.

Niedźwiedź pomyślał , że to świetna posada, bo można sobie dobrze podjeść.

- Czy ja też mógłbym dostać taką posadę? - spytał

Królik tylko na to czekał.

- Tak, ale tylko na zastępstwo na parę godzin - odrzekł.

Niedźwiedź zdjął królika z drzewa, wyszukał grubą gałąź, przywiązał się do niej i zawisł. Było mu niewygodnie. Królik uciekł, ile sił w nogach, a do ogrodu przybiegł zwabiony hałasem lis Nikita.

- Ty draniu! - zawołał - To ty kradniesz moją sałatę. Kto by pomyślał. Mój najlepszy kolega!”

Nauczycielka prosi dzieci o zilustrowanie treści opowiadania.

8. „Poszukiwanie niedźwiedzia" - zabawa usprawniająca koncentrację uwagi

i pamięć.

Wszystkie dzieci siedzą w kole i mają wystarczająco dużo przestrzeni, aby mogły się swobodnie poruszać. Tupiąc nogami o podłogę naśladują kroki, a jednocześnie uderzają dłońmi o uda. W czasie wykonywania tego ruchu nauczycielka mówi:

- „Czy idziemy szukać niedźwiedzia?”

Dzieci odpowiadają:

- „Tak, idziemy szukać niedźwiedzia”

Nauczycielka:

- „Stop, co to takiego?” (pokazuje palcem)

Dzieci:

- „Stop, co to takiego?”

Nauczycielka:

- „Czy to niedźwiedź?”

Dzieci:

- „Czy to niedźwiedź?”

Nauczycielka

- „Nie, to nie niedźwiedź” (potrząsa głową)

Te zdania i odpowiedzi stanowią refren, który powtarzany jest po każdym odcinku trasy

1 odcinek

Nauczycielka:

- „To jest brama, musimy przez nią przejść” (udaje, że otwiera skrzypiące drzwi) - refren

2 odcinek

Nauczycielka:

- „To jest łąka, musimy przez nią przejść” (pociera dłonie, unosi nogi do góry tak, jakby szła po wodzie) - refren

3 odcinek

Nauczycielka:

- „To jest most, musimy przez niego przejść” (wydaje taki odgłos jakby szła po drewnianym moście) - refren

4 odcinek

Nauczycielka:

- „To jest rzeka, musimy przez nią przejść” (zdejmuje buty, trzyma je w ręku nad głową, a drugą wykonuje takie ruchy jakby pływał) - refren

5 odcinek

Nauczycielka:

- „To jest drzewo, musimy przez nie przejść” (udaje, że wspina się na drzewo) -refren

6 odcinek

Nauczycielka:

- „To jest jaskinia, musimy do niej wejść” (udaje, że wchodzi do jaskini) - tym razem nie należy powtarzać refrenu

Nauczycielka czeka, aż zapanuje zupełna cisza. Wtedy woła:

- „Stop, co to takiego?

„Ach, to przecież niedźwiedź!”

Teraz wszystkie stacje po kolei powtarzane są w odwrotnej kolejności przy czym nauczycielka możliwie najszybciej podaje, co trzeba zrobić. Na koniec mówi:

- „To jest brama, musimy przez nią przejść”

(wszyscy naśladują skrzypienie bramy)

- „Brama jest zamknięta” - głośne trzaśnięcie

Wszyscy wołają wybawieni - „ach!”

9. Jaki charakter mogą mieć zwierzęta - zapamiętywanie cyfr.

Każde z dzieci otrzymuje tabliczkę z jakąś cyfrą. Ich zadaniem jest narysowanie w kwadracie obok cyfry zwierzęcia, które kojarzy im się z daną cyfrą oraz opisać, jaki według nich charakter mają te zwierzęta.

Przykład: Szóstka kojarzy się ze ślimakiem, który jest powolny, więc szóstka będzie cyfrą „powolną”.

10. Relaksacja i zakończenie zajęć.

Nauczycielka prosi dzieci o przyjęcie wygodnych pozycji na dywanie i rozpoczyna opowieść:

„Zamknij oczy. Wyobraź sobie, że widzisz małego niedźwiadka. Patrzy na Ciebie swoimi bystrymi oczkami i merda małym ogonkiem. Nie bój się, wyobraź sobie, że podchodzisz do niego - spójrz, jak bardzo się cieszy. Pogłaszcz go. Zapamiętaj, jakie miłe i ciepłe w dotyku jest jego futerko. Popatrz, jak ono wygląda. Jest ciemnobrązowe. Niedźwiadek ma malutki pyszczek, oklapnięte uszka. Przyjrzyj się uważnie jego figlarnym, brązowym oczom. Niedźwiadek polizał Twoją rękę - bardzo się cieszy, że go pogłaskałeś. A teraz otwórz oczy i spróbuj opowiedzieć, jakiego niedźwiadka sobie wyobraziłeś”.

Literatura:

  1. Zbigniew W. Brześkiewicz „Superumysł. Jak uczyć się trzy razy szybciej” Agencja wydawnicza „Comes” - Lidia i Andrzej Skarżyńscy

  2. Tony Buzan „Rusz głową” Ravi.

  3. Edyta Gruszczyk - Kolczyńska, Ewa Zielińska „Wspomaganie dzieci w rozwoju do skupienia uwagi i zapamiętywania” wyd. WSiP

  4. Barbara Bilewicz - Kuźnia „Mnemotechniki w kształceniu nauczycieli i uczniów”

  5. Igor J. Matiugin, Tatiana Askoczenska, Irina Bonk „Jak rozwijać pamięć i uwagę Waszego dziecka. Książka dla dzieci i ich rodziców” Wydawnictwo Ekolog.

  6. Igor J. Matiugin, Irina K. Rybnikowa „Ćwiczenia rozwijające pamięć obrazową u dzieci 3. Zapamiętywanie cyfr” Wydawnictwo Ekolog.

  7. Igor J. Matiugin, Tatiana Askoczenska, Irina Bonk „ Ćwiczenia rozwijające pamięć obrazową u dzieci 1. Pamięć dotykowa” Wydawnictwo Ekolog.

  8. „Encyklopedia zwierząt” Wydawnictwo Elżbieta Jarmołkiewicz.

  9. Tekst Zofia Siewak - Sojka „Łobuziaki z leśnej paki” Wydawnictwo „Debit”.

ZAJĘCIA I

CELE:

„Prezenty" - zabawa urodzinowa:
Dzieci bardzo lubią rozmawiać o urodzinach i o prezentach. Ta zabawa łączy obydwa tematy. Polega na tym, że pierwsze dziecko mówi: „Na urodziny chcę dostać lalkę". Następne dziecko powie: „Na urodziny chcę dostać lalkę i rowerek". Kolejne dzieci powinny powtarzać całe zdanie, dodając po jednym pomyśle na prezent
Ta zabawa wymaga skupienia, ale daje dużo przyjemności, dzieci mają także okazję do żartów.
Czasami dzieci potrzebują pomocy w przypomnieniu sobie, jakie pomysły wymienili ich koledzy

„Śniadaniowe kolory"
 Nauczycielka pyta dzieci, co jadły na śniadanie. Odbywa się rozmowa o poszczególnych produktach spożywczych i ich kolorach.
Nauczycielka pyta dzieci, czy jadły na śniadanie coś żółtego. Porównuje różne żółte produkty, na przykład jajka, masło, płatki śniadaniowe itp.
„Zabawa w dyrygenta"
Nauczycielka wyjaśnia dzieciom, że dyrygent orkiestry pokazuje muzykom, kiedy mają grać głośno, a kiedy cicho.
Jako znak, że należy grać cicho, podnosi obie dłonie na wysokość twarzy i przykłada oba palce wskazujące do ust.
Jako znak, że należy grać głośno, odsuwa dłonie od twarzy, zatrzymuje je po obu stronach głowy i potrząsa nimi.
Nauczycielka włącza muzykę i za pomocą batuty (np. ołówka, lub drewnianej łyżki) pokazuje, kiedy muzyka staje się cichsza, a kiedy głośniejsza.
Zabawa trwa około 5-10 minut (warto to ćwiczenie kontynuować każdego dnia).

„Taniec z gazetami"
Dzieci kładą sobie na głowach gazety i chwytają się za ręce - tańczą w rytmie różnych melodii. Dzieci tańczą w różnych kierunkach, ale czynią to tak, aby gazety nie spadły im z głów.

„Czarodziejski dywan"
Dzieci rozkładają gazety na parkiecie, siadają na nich i odpychając się rękami, podróżują na czarodziejskim dywanie w różne strony świata.
Muszą uważać, aby się z nikim nie zderzyć.

ZAJĘCIA II
CELE: ĆWICZENIE PAMIĘCI, ĆWICZENIA KONCENTRACJI, USPOKOJENIE I ODPRĘŻENIE

„Wczoraj, dzisiaj i jutro"
Dzieciom często mylą się pojęcia "wczoraj", "dzisiaj" i "jutro", warto więc porozmawiać z nimi o tym, co robiły poprzedniego dnia, co robią tego dnia i co będą robiły następnego dnia
Nauczycielka wymieniamy kilka rzeczy, które dzieci robiły poprzedniego dnia w przedszkolu. Powinna wyrecytować nazwy tych czynności melodyjnym głosem: np. wczoraj malowaliśmy palcami. Następnie należy zaśpiewać o tym, co robimy "dzisiaj" i co będziemy robić "jutro". Nie należy zapominać o tym, żeby zaśpiewać o zabawach z poprzedniego dnia. Dzięki temu dzieci zobaczą, że "dzisiaj" zmieniło się na "wczoraj".

„Ruchy w wyobraźni"
Nauczycielka prosi dzieci, aby usiadły na podłodze. Mówi im, aby pomyślały o dotknięciu łokciem nosa. Tłumaczy dzieciom, że mają tylko o tym myśleć, a nie to zrobić (niektóre dzieci mogą mieć kłopoty z wyobrażeniem sobie pewnych ruchów. Nauczycielka pozwalamy im najpierw spróbować danego ruchu, a dopiero potem prosi, aby o nim pomyślały.
Oto kilka innych propozycji

dotknięcie ucha kolanem
dotknięcie brzucha podbródkiem
stanie na głowie
balansowanie na kolanie i łokciu

„Król ciszy"
Na komendę nauczycielki wszystkie dzieci zamierają w bezruchu w takiej pozycji, w jakiej się właśnie znajdowały. Ta osoba, która najdłużej wytrzyma bez poruszania się zostaje mianowana "królem ciszy" i może np. w następnej rundzie zostać osobą prowadzącą zabawę..
Celem tej zabawy jest: uspokojenie i doskonalenie koncentracji .
„Podróż w celu wypoczynku"
Wszyscy uczestnicy zabawy siadają wygodnie na dywanie i zamykają oczy. Oddychają głęboko i spokojnie.
Nauczycielka zaczyna mówić: „ wyobraźcie sobie, że bardzo się zmęczyliście i jesteście teraz bardzo wyczerpani. Potrzebujecie koniecznie spokoju i wypoczynku. W myślach możecie się udać w dowolne miejsce na świecie, nawet w takie, które w rzeczywistości nie istnieje, np. do krainy wróżek, do wnętrza kuli ziemskiej. Wymarzcie sobie takie miejsce, jakie tylko chcecie, wygodnie się tam połóżcie, wypocznijcie, rozkoszujcie się spokojem, poczuciem bezpieczeństwa, ciszą.
Po około 3 minutach nauczycielka sprowadza uczestników zajęć z powrotem do rzeczywistości, mówiąc: „a teraz już czujecie się uspokojeni i wspaniale wypoczęci. Cieszycie się, że wracacie do domu. Powoli otwieracie oczy i znowu jesteście w sali. Jeśli któreś z dzieci wyrazi chęć, może otrzymać możliwość opowiedzenia o swoich doświadczeniach z tej podróży.
Celem tej zabawy jest: odprężenie, wzmocnienie koncentracji uwagi.

„Arka Noego"
Uczestnicy zabawy siedzą w kole. Jedna osoba zaczyna opowiadać: Noe zabiera do arki dwa wróble, ćwir, ćwir
jego sąsiad z prawej strony kontynuuje: Noe zabiera do arki dwa wróble, ćwir, ćwir i dwa osły, ija, ija
każdy uczestnik musi zawsze powtórzyć wszystkie zwierzęta, które zostały już wymienione oraz odgłosy, jakie one wydają i dodać od siebie nowe zwierze
odgłosy zwierząt mogą wydawać za każdym razem wszyscy uczestnicy - naturalnie oprócz odgłosów nowej pary zwierząt. Zabawa ta będzie trudniejsza, jeżeli dodatkowo, trzeba będzie pokazać jakiś charakterystyczny dla danego zwierzęcia ruch
„Taniec na stojąco" - zabawa na koncentrację z udziałem całego ciała
wszyscy uczestnicy stoją bez ruchu w pomieszczeniu
prowadzący włącza bardzo rytmiczną muzykę, a potem stopniowo zaczyna poruszać poszczególnymi częściami ciała (czołem, oczyma, palcami, ustami, kciukiem)
wszystkie ruchy muszą być wykonywane w dalszym ciągu, nawet wtedy gdy dołączą do nich nowe po pewnym czasie ruchy te zamrażamy na komendę prowadzącego

ZAJĘCIA IV
CEL: ĆWICZENIE PAMIĘCI, KONCENTRACJI

„Króliczek i pchełka" - ćwiczenie pamięci
prowadzący śpiewa dzieciom następującą piosenkę:

mały króliczek miał pchełkę na uchu
mały króliczek miał pchełkę na uchu
mały króliczek miał pchełkę na uchu
podrapał się łapką, uciekła w popłochu
następnie powtarza piosenkę, tym razem opuszczając różne słowa
mały .... miał .... na .... itd

następnie, każde ze słów można zastąpić klaśnięciem. To trudniejsze zadanie niż opuszczanie słowa
niektóre dzieci wolą po prostu zaśpiewać piosenkę, innym podobają się dodatkowe wyzwania
„Toczenie groszku" - zabawa na koncentrację
uczestnicy siadają w kole i ćwiczą chórem tekst: toczymy po ulicy groszek, który zostanie spłaszczony,
o jaka szkoda, straszna szkoda, straszna
za drugim razem ćwiczymy odpowiednie ruchy, wypowiadając jednocześnie tekst prowadzący demonstruje je:
toczymy po ulicy groszek, który zostanie - wszyscy muszą wędrować palcem wskazującym i środkowym wzdłuż uda, aż do kolana
spłaszczony - uderzają obiema rękami o kolana; o - kładą płasko lewą rękę na ustach;
jaka szkoda - kładą prawą rękę na głowie
straszna szkoda - dwa razy dotykają lewą ręką do ust
straszna - znowu kładą prawą rękę na głowie
W trakcie zabawy można udzielać dodatkowych instrukcji, dotyczących mimiki, głośności i tempa.
Groszek można toczyć po ulicy na przykład ze śmiechem, z płaczem, radośnie, głośno, cicho, smutno, szybko, powoli itd.
„Muszelki" - ćwiczenie pamięci
prowadzący mówi razem z dziećmi następujący wierszyk:
muszelki, muszelki
kolorowe i białe
muszelki, muszelki
duże i małe
muszelki, muszelki
spiczaste jak stożek
gdy przyłożysz do nich ucho
to usłyszysz morze (naśladujemy szum fal)
„Bieg po śmiech" - zabawa wzmagająca uwagę
uczestnicy ustawiają się w dwóch miejscach, tak aby między nimi powstała uliczka szerokości około jednego metra
dwaj ostatni uczestnicy na komendę prowadzącego zaczynają przechodzić przez tę uliczkę wolnym krokiem, obok siebie
muszą oni przez cały czas zachowywać powagę
osoby w obydwu szeregach, dążą natomiast do tego, by rozśmieszyć uczestnika z przeciwnej drużyny wołaniami, grymasami, żartami - nie wolno im jedynie dotykać go!
jeśli uda się go rozśmieszyć, pozyskują tego uczestnika do swojej grupy ta drużyna, która ma najwięcej członków w chwili, gdy wszyscy już jeden raz przeszli przez uliczkę śmiechu, wygrywa
„Ruszcie głową" - ćwiczenie pamięci
prowadzący czyta dzieciom jakiś lubiany przez nich wierszyk. Następnie zadaje dzieciom kilka pytań, dotyczących jego treści
dzieci siedzą w kółeczku, i są zachęcane aby zastanowiły się na odpowiedziami oto kilka propozycji
Kaczka Dziwaczka
- Co kaczka powinna była zrobić na poczcie?
- Co to jest brytfanna?
Pan Hilary
- Gdzie zaczął szukać pan Hilary?
- Jak wygląda surdut?
Lokomotywa
- Ile było wagonów?
- Dlaczego lokomotywa była taka rozgrzana?

ZAJĘCIA V
CEL: ROZWIJANIE WYOBRAŹNI, USPRAWNIANIE PAMIĘCI, KONCENTRACJI I UWAGI

„Spacer w wyobraźni"
 Prowadzący prosi dzieci, aby zamknęły oczy i wyobraziły sobie konkretne miejsce znajdujące się niedaleko, np. plac zabaw, sklep, itp. dzieci wyobrażają sobie, że idą na spacer po okolicy pytamy dzieci jakie dźwięki mogłyby usłyszeć, gdyby znajdowały się na placu zabaw prosimy dzieci, aby spróbowały naśladować te dźwięki
„Dzieci śpią" - rozwijanie wyobraźni, ćwiczenie koncentracji
Prowadzący prosi dzieci, aby położyły się na podłodze, zamknęły oczy i udawały, że śpią
mówimy - dzieci śpią, dzieci śpią, jak się zbudzą będą (zwierzątkami, samochodzikami itd.)
dzieci udają, że się budzą i naśladują wymieniane przez siebie postacie lub przedmioty
powtarzamy zabawę kilka razy
na koniec mówimy jak się zbudzą, znów będą dziećmi
„Zabawa dworcowa"
prowadzący, czyta lub opowiada historię, do której uczestnicy na jego znak - wydają, w zależności od przydzielonych im przed rozpoczęciem zabawy ról, odpowiednie odgłosy role mogą być np. takie:
zawiadowca stacji: odsunąć się!
sprzedawca lodów: lody cytrynowe, lody czekoladowe!
ojciec Malinowski: do widzenia!
Lidka Malinowska: powodzenia!
Ciocia Emilia: odgłosy płaczu
Wujek Henryk: uważaj na siebie!
zegar dworcowy: tik-tak, tik-tak
lokomotywa: puff!
drzwi wagonu: trzask
musi być tyle ról, aby wszyscy uczestnicy mogli brać udział w zabawie
a oto historia dworcowa:
Wskazówka na zegarze dworcowym przesuwa się dalej. Ciocia Emilia żegna się z Lidką Malinowską i z ojcem Malinowskim . Zawiadowca stacji podnosi już lizak, lokomotywa ciągnie wagony, drzwi zamykają się z trzaskiem, pociąg rusza. W tle słychać sprzedawcę lodów i sprzedawcę kiełbasek . Ciocia Emilia cicho płacze , pociąg znika w oddali . W ciszy słychać już tylko zegar dworcowy .
Opowiadanie można zmienić, wydłużyć lub skrócić. Ważne jest, aby każdy uczestniczył w zabawie możliwie jak najczęściej.
„Łańcuch dźwięków” - zabawa na koncentrację
Uczestnicy zajęć poruszają się swobodnie po całym pomieszczeniu. Jedna osoba „nadaje ton" to znaczy nuci jakiś dźwięk lub wydaje jakiś odgłos gdy dotknie ona innego członka grupy, przekazuje mu swój dźwięk ona sama zostaje teraz uwolniona od tego dźwięku, może zanucić nowy. Uczestnik, który raz otrzymał jakiś dźwięk, może go przekazać dalej i wciąż nucić nowe melodie tak, aby na koniec każdy miał jakiś odgłos można ustalić, że dźwięki mogą być przekazywane również tym uczestnikom, którzy już coś nucą podczas tego ćwiczenia, nie można się roześmiać


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron