Scenariusz z wykorzystaniem drzewka decyzyjnego

Ludzie ludziom zgotowali ten los

2x45 min

Metody:

• metoda aktywizująca - drzewko decyzyjne,

• rozmowa kierowana,

• praca z tekstem.

Formy pracy:

indywidualna, grupowa, zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• podręcznik do wiedzy o społeczeństwie „Dziś i jutro. Część 1” (s. 57-61),

• karty pracy 1, 2: „Obrona państwa”, „Od patriotyzmu do szowinizmu”,

• wykres „Cechy prawdziwego patrioty” z Płyty Nauczyciela.

Przebieg lekcji:

Faza wprowadzająca

1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu lekcji, rozdanie kart pracy 1.

2. Na polecenie nauczyciela uczniowie wymieniają postaci, które pozytywnie zapisały się w historii Polski, i krótko omawiają działalność każdej z osób. Wszystkie propozycje są zapisywane na tablicy.

Faza realizacyjna

1. Na polecenie nauczyciela uczniowie odpowiadają na pytanie.

• Czym dla wskazanych postaci było państwo polskie i jakim słowem możemy określić stosunek tych osób do własnego kraju?

W odpowiedziach powinny pojawić się terminy: ojczyzna i patriotyzm. Po zakończeniu rozmowy nauczyciel wyjaśnia znaczenie wymienionych pojęć i zapisuje ich definicje na tablicy.

2. Uczniowie czytają tekst „Ojczyzna i patriotyzm” ze s. 57 podręcznika i rozwiązują ćwiczenie 1., określając, kogo można nazwać patriotą. Następnie odpowiadają na pytanie, jak postępuje współczesny patriota. Swoje propozycje porównują z danymi zamieszczonymi na wykresie w ćwiczeniu 3. ze s. 58 podręcznika.

3. Na polecenie nauczyciela uczniowie uzupełniają drzewko decyzyjne, wyjaśniając, jak należałoby się zachować, gdyby ojczysty kraj zaatakowało inne państwo (przykładowy schemat zamieszczony w Materiałach dla nauczyciela).

4. Nauczyciel definiuje termin patriotyzm lokalny. Następnie poleca uczniom wykonanie ćwiczenia 4. ze s. 58 podręcznika.

5. Uczniowie czytają tekst źródłowy „Rodzaje patriotyzmu” (podręcznik, s. 59) i wykonują polecenie 2. Nauczyciel zadaje młodym ludziom pytanie, dlaczego słowo „patriotyzm” ma dziś inne znaczenie niż w przeszłości. Po zakończeniu rozmowy poleca uczniom wykonanie polecenia 3. do tekstu źródłowego.

6. W trakcie krótkiego wykładu nauczyciel wyjaśnia, czym są: nacjonalizm, szowinizm i rasizm. Zwraca uwagę, że postawy te należy oceniać negatywnie, ponieważ reprezentujące je osoby negują przywileje przedstawicieli innych narodów, a często także odmawiają im prawa do zamieszkiwania na terenie danego państwa. Po zakończeniu wykładu uczniowie wykonują ćwiczenie 6. ze s. 60 podręcznika.

7. Nauczyciel podaje definicję terminu ludobójstwo. Wyjaśnia, że główną przyczyną wydarzeń tego typu jest głoszenie ideologii nacjonalistycznej, szowinistycznej i rasistowskiej.

8. Uczniowie zostają podzieleni na cztery grupy. Każdy zespół otrzymuje do przeczytania inny tekst (teksty zamieszczono w Materiałach dla ucznia). Zadaniem drużyn jest przygotowanie krótkich prezentacji dotyczących rzezi Ormian, Holokaustu, ludobójstwa w Rwandzie oraz różnych postaw wobec tych zbrodni. Trzy pierwsze prezentacje powinny zawierać informacje na temat:

• czasu, miejsca i uczestników dokonanej zbrodni,

• czynników, które doprowadziły do ludobójstwa (ze szczególnym uwzględnieniem głoszonej ideologii),

• przebiegu i skutków wydarzeń.

W czwartej prezentacji powinny znaleźć się wiadomości dotyczące reakcji pojedynczych osób, rządów i organizacji międzynarodowych na omawiane przypadki ludobójstwa. Po upływie 10 minut każda grupa przedstawia wyniki swojej pracy.

9. Nauczyciel poleca uczniom, aby wymienili przyczyny opisanych przypadków ludobójstwa. Nauczyciel zapisuje odpowiedzi na tablicy, dzieląc wymieniane czynniki na trzy grupy - polityczno-ideologiczne, społeczne i gospodarcze. Następnie uczniowie zastanawiają się, co należałoby zrobić, aby zapobiec zbrodniom tego typu. W przypadku trudności z uzyskaniem odpowiedzi nauczyciel może udzielać młodym ludziom wskazówek, korzystając z informacji zawartych w tabeli przedstawiającej przyczyny ludobójstwa i możliwe formy przeciwdziałania takim wydarzeniom, znajdującej się w Materiałach dla nauczyciela.

10. Uczniowie odpowiadają na pytania.

• Czym charakteryzowała się postawa Ireny Sendlerowej?

• Dlaczego w większości przypadków pojedyncze osoby, rządy oraz organizacje międzynarodowe ignorują takie wydarzenia jak ludobójstwo?

• Co należy zrobić, aby ludzie nie byli obojętni wobec zbrodni tego typu?

11. Nauczyciel wyjaśnia, czym jest kosmopolityzm a następnie definiuje termin stereotyp. Podkreśla, że stereotypowe przekonania mogą dotyczyć zarówno konkretnych osób, jak i całych narodów. Uczniowie zapoznają się z informacjami zamieszczonymi w tabeli na s. 61 podręcznika i wykonują polecenia 1. i 2. z ćwiczenia 9. (podręcznik, s. 61). W dalszej kolejności przytaczają stereotypy dotyczące Polaków lub innych narodów.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel poleca uczniom rozwiązanie zadań zamieszczonych w karcie pracy 2.

2. Zadanie domowe:

Wykonaj ćwiczenie 10. ze s. 61 podręcznika.

Materiały dla nauczyciela

Przykładowy schemat drzewka decyzyjnego dotyczącego zagadnienia „Obrona państwa”

Przykładowe informacje do dyskusji na temat przyczyn ludobójstwa

Przyczyny ludobójstwa	Propozycje podejmowanych działań
Polityczno-ideologiczne: dążenie do utworzenia państwa jednonarodowego (nacjonalizm), chęć osiągnięcia dominacji politycznej, przekonanie o wyższości własnego narodu.	Większa kontrola organizacji międzynarodowych nad państwami. ogarniętymi konfliktami narodowościowymi. Wprowadzanie sankcji przez społeczność międzynarodową wobec konkretnych państw. Interwencje zbrojne w krajach, w których dochodzi do ludobójstwa. Zwiększenie skuteczności międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości, karzącego winnych zbrodni ludobójstwa. Eliminowanie wszelkich przejawów ideologii rasistowskiej.
Społeczne: przewaga jednej warstwy społecznej nad drugą, dyskryminacja niektórych warstw społecznych i wynikająca z niej chęć zemsty, obawa przed „obcymi”.	Przestrzeganie podstawowych przywilejów człowieka, w tym równości wobec prawa. Działania edukacyjne uczące pokojowego współżycia i kształtujące postawę tolerancji. Zachęcanie ludności do uczestniczenia w programach przedstawiających korzyści, które wynikają z istnienia w danym państwie różnorodności społecznej i kulturowej.
Gospodarcze: niesprawiedliwy podział dóbr, konfiskaty dóbr, kradzieże wynikające z dążenia do zdobycia bogactw.	Przestrzeganie podstawowych przywilejów człowieka, w tym praw ekonomicznych. Sprawiedliwy podział dóbr. Pomoc gospodarcza państw rozwiniętych dla państw biednych.

---