1. HW / PRZEDMIOT BADAŃ / MIEJSCE

Przedmiot: sposoby i formy organizacji wychowania dzieci i młodzieży w warunkach naturalnych i w specjalnych instytucjach na przestrzeni dziejów; geneza i etapy rozwoju myśli pedagogicznej

2. ZAKRES I ZADANIA HW

bada określony wycinek procesu dziejowego społeczeństwa, ustala fakty z życia pedagogów, teoretyków i praktyków, pracowników oświaty, fakty z działalności szkół i instytucji wychowawczych.

Badacze: Kot, Litak, Kurdybacka, Wołoszyn, Bartnicka

Źródła i opracowania: pozostałości po działalności człowieka żyjącego w społeczeństwie oraz wytwory organizacji społecznych

3. ZNACZENIE HW W KSZTAŁCENIU

Przynosi pedagogowi korzyści pod względem moralnym, wpaja mu jak wielką rolę spełnia dla społeczeństwa, że jest wybitnym organem zapewniającym społeczeństwu coraz lepszy byt.

5. SYSTEM WYCHOWANIA - ATENY I SPARTA

Ateny (joński model): do 6 lat łono rodziny: zabawki, pieśni legendy → od 7 wykształcenie muzyczne, nauka gramatyki, indywidualna, alfabet, pisanie , tabliczka mnożenia → od 10 nauka poezji, kształcenie moralne, gra na lutni → od 14 WF → od 18 władanie bronią, marsze, obozy, pamięć, brak pracy domowej i wakacji , kary cielesne

Sparta (dorycki model): dzieci własnością państwa, ułomne wyrzucono po urodzeniu, obie płci wychowywane jednakowo, kształcenie masowe, 7 lat odebranie rodzienie, dzielenie na kompanie, żelazna dyscyplina, spanie na Materach, pływanie, taniec, od 18 2 lata wprawy i 10 lat służby wojskowej.

6. SOFIŚCI - SOKRATES - ARYSTOTELES - PLATON

Sofiści: rozważania filozoficzne na człowieka, nauka mądrości i cnoty, dialektyka retoryka, encyklopedyzm, sztuka słowa erystyka, teoria poznania - zmysłowa i seksualne,

Sokrates: prawdę poznajemy za sprawą rozumu, człowiek istota myśląca, cel poznawanie siebie i swojej natury, człowiek indywidualnością, etyka logika, praktyka razem z teorią, twórca wychowania moralnego, ironia Sokratesa

Platon: przeciwstawiał się Sofistom, problematyka polityka państwo, dualizm świata idealny - duchowy, materialny - realny, przymus wychowawczy, nawiązywał do Sparty, dla dzieci gry zabawy itd., nacisk na wychowanie intelektualne

Arystoteles: człowiek istota społeczna i myśląca, rozum teoretyczny i praktyczny, rozsądek, idea złotego środka, wychowanie charakter polityczny, wszechstronne wychowanie = harmonijny rozwój, rozwijał etykę przyjaźni, pogłębiał związek pedagogiki z psychologią, ojciec wielkiej dydaktyki

7. SZKOŁY FILO STARO. GRECJI

Związek pitagorejski → bractwo religijne, praktyki ascetyczne, badania naukowe

Akademia Platona → geometria

Liceum Arystotelesa → szkoła stoicka

9. KWINTYLIAN

Rozbudzanie ciekawości i śmiałości w pytaniu, nauka zbliża do zabawy, nie przymuszanie do nauki, zasada gruntowności, ładne pismo

10. ŚREDNIOWIECZNE SZKOŁY

Klasztorne: nauczały 7 sztuk wyzwolonych (Trivium: gramatyka, retoryka, dialektyka; Quadrivium: arytmetyka, astronomia, geometria), nauka indywidualna

Katedralne: 7 sztuk wyzwolonych, po zdaniu egzaminów - święcenia kapłańskie; władzę na szkoła biskup lub w jego imieniu scholastyk

Kolegiackie: gł. Cel to wychowanie i nauczanie religijne, a także pisanie, czytani, liczenie, zabronione było uczenie się CH + DZ razem.

Miejskie: nauczano religii, śpiewu, czytania, czytania, pisania, liczenia.

Parafialne: przygotowywały do nauki w sz. Katedralnych lub kolegiackich,

11. UNIWERYSTETY ŚREDNIOWIECZNEJ EUROPY

Boloński ok.1088; Oksfordzki ok.1096; Paryski 1158; Cambridge 1209; studium generalne w Palencii (1212); w Salamance 1218; Padewski 1222; W Montpellier 1289; w Rzymie 1307; we Florencji 1321; w Pizie 1343; w Pradze 1348; w Krakowie 1364

12. IDEAŁ WYCHOWANIA W ŚREDNIOWIECZU

ideał rycerza, który musiał być człowiekiem czynu, żołnierzem, dworzaninem, szlachcicem, chrześcijaninem - lojalnym wobec zwierzchników, łaskawy dla poddanych, oraz powinien być sługą Kościoła. Celami wychowawczymi wobec przyszłego rycerza była nauka etyki dworskiej, gry na instrumentach, rzadziej czytania i pisania w ojczystym języku, bardzo rzadko nauki łaciny. Najważniejszym celem było wyćwiczyć przyszłego rycerza we władaniu bronią, biegach, zapasach, jeździe konnej, polowaniach, a także w grach towarzyskich.

13. ERAZM Z ROTTERDAMU i L. VIVIES

Erazm z Rotterdamu: 1469-1536. najbardziej wpływowy pisarz pedagogiczny, Książe humanistów, uważany był za kosmopolitę, żył tylko nauką, jego pasją były pisma starożytne, przeciwnik wojen, kar cielesnych, domagał się praw kobiet do edukacji na wyższej, wychowawca europy humanistycznej, poglądy wyrażał w sposób perswazyjny i moralizatorski, dążył do wych wolnych i niezależnych ludzi, żądał od rodziców okazywania dzieciom serdeczności.

Vives L.: 1492-1540. domagał się aby w każdym mieście była szkoła, dostępna tylko dla chłopców, dobór n-cieli jest najważniejszy - powinni być oni wykształceni, duże znaczenie domu rodzinnego w edukacji, wychowanie stanowi zwarty system oparty o etykę i psychologię, nauka powinna uwzględniać indywidualność dziecka, młodzież sama powinna dochodzić do treści, system kar cielesnych ograniczony-bicie jako ostateczność, dbałość o rozwój fizyczny

14. POLSCY MYŚLICIELE PEDAGOGICZNI ODRODZENIE

Andrzej Frycz - Modrzewski Mikołaj Rej Szymon Marycki Kochanowski Jan Szymonowic Szymon Klonowic Sebastian Fabian

15. ROLA EDUKACJI W OPINII STAROPOLSKIEJ ORAZ MOŻLIWOŚCI EDUKACYJNE POLAKÓW ODRODZENIE

1 uciechy, 2politycy, 3 asceci, nauka zaczęła być ważna

Możliwości: dworskie, parafialne, klasztorne, katedralne, innowiercze, jezuickie, wych. domowe, podróże zagraniczne.

16. SZKOLNICTWO INNOWIERCZE - POLSKA

w 1573r sejm Polski wydał ustawę o tolerancji religijnej w krótkim też czasie na ziemiach polskich zaczęły osiedlać się różne grupy innowiercze. W Wielkopolsce osiedlili się Bracia Czescy którzy w Lesznie założyli wzorcowe gimnazjum prowadzone na bardzo wysokim poziomie. Na Pomorzu Zachodnim, północnym Południowym powstały gminy ewangelików Na wschodzie na Litwie i Wołyniu gminy Kalwinów a w Małopolsce w Lubelskiem Sandomierzu Krakowskim gminy Braci Polskich. Program nauczania obejmował naukę o ekonomii, polityce, etyce, środowisku, a także naukę o tolerancji. W Pińczowie Kalwini założyli I polskie gimn. Zaś szkoła w Rakowie cieszyła się ogromną sławą na zachodzie nazwano ją „Sarnackimi Atenami” Szkoły te w sposób znaczący podniosły poziom Polskiej oświaty i szkolnictwa do początku XVIIw

17. SZKOLNICTWO JEZUICKIE

Założona przez jezuitów w II połowie XVI w. pierwsza ich szkoła w Braniewie była początkiem wielkiego regresu oświaty i życia umysłowego . Był to okres kontrreformacji , która atakowała ostro każdą myśl postępową . Jezuici stali w tej walce na pierwszym miejscu , zarówno jako przywódcy , jak i wykonawcy najważniejszych zadań . Do końca XVI w. jezuici mieli tylko 11 szkół . Dalszy wzrost szkolnictwa jezuickiego przypadł na czasy panowania Zygmunta III. Obok umiejętności zjednywania sobie szlachty , przemawiały za ich szkolnictwem pewne wartości obiektywne : troska o budynki szkolne, nauczyciele nowego typu - nauczyciel zaszczytnym obowiązkiem do nauki długoletnio kształcono zakonników, praca nauczyciela jezuickiego stała na wysokim poziomie

Wady: jednostronny program nauczania, zaciesniał zainteresowania uczniów do błahych spraw, szerzył fanatyzm religijny, obwiązywały scholastyczne metody i treści kształcenia.

19. J.AMOS KOMEŃSKI

Komeński postrzegał proces dydaktyczny jako równoległy z rozwojem organizmu. Komeński wykazał też, że dla procesu edukacyjnego najważniejsze są pierwsze lata dziecka. Uznawał, że pierwsze sześć lat człowieka ma znaczenie krytyczne w edukacji dziecka i szczególne znaczenie przypisywał roli matki. Według Komeńskiego matka to najlepszy nauczyciel, jakiego może mieć dziecko. Domagał się, aby pierwsze lata życia dziecka matka spędzała z dzieckiem i przyjmowała rolę najskuteczniejszej nauczycielki. W „Wielkiej Dydaktyce” Komeński założył [sobie jako] cel przedstawienie sztuki nauczania wszystkich wszystkiego, czyli pewnego sposobu zakładania [tj. podstawowego nauczania] we wszystkich gminach, miastach i wsiach, w których cała młodzież obojga płci bez wyjątku mogłaby się kształcić w nauce, uszlachetniać obyczaje, przepajać się duchem bogobojności i tak w ciągu lat chłopięcych przygotować się do wszystkiego, co należy do doczesnego i przyszłego życia w sposób

20. JOHN LOCKE

Locke John (1632-1704)- filozof angielski, czołowy przedstawiciel empiryzmu genetycznego. Pionier liberalizmu. Zaproponował zastąpienie metafizycznego programu filozofii przez epistemologiczny. Za podstawowe zadanie filozofii uznał badanie poznania, jego pochodzenia, pewności i zakresu.

Przyjął, że wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia. Nie ma bowiem idei wrodzonych, a umysł jest nie zapisaną tablicą (tabula rasa) i zostaje zapisany dopiero przez doświadczenie. Twierdził też, że nie ma nic w umyśle, czego nie było wcześniej w zamyśle

Doświadczenie wg Locke'a nabywamy na dwóch drogach:

1) doświadczając rzeczy zewnętrznych (postrzeżenia)

2) doświadczając samych siebie (refleksje).

22. NATURALIZM - J.J. ROUSSEUA

J.J.Rousseau (1712 - 1778). Jego pedagogika nie może być pod żadnym względem uważana za swojego rodzaju dydaktykę albo metodykę wychowania. Rousseau nie uczy bowiem techniki wychowania, ale podaje raczej to. Co można nazwać filozofią wychowania. Zakładał: wychowanie zgodne z naturą, rozumem i rozwojem dziecka, wychowanie fizyczne konieczne, odrzucił kulturę i cywilizację jako czynnik destruktywnie wpływający na czł., celem wychowania jest wpajanie przyzwyczajeń zgodnych z naturą.

23. REWOLUCJA FRANCUSKA - OSIĄGNIĘCIA

równość i wolność, szk. dla wszystkich, wprowadzono święta[młodzieży, małżeństwa, wolności, starców], przedmioty specjalne np. tech- przemysłowe, powstała politechnika, hasła: powszechność, równość, obligatoryjność, zdobywanie równouprawnienia dla wszystkich warstw, rozkwit literatury i mysli pedag., wyzwolenie od obcych wzorów.

24. FRANCUSKIE OŚWIECENIE - PRZEDSTAWICIELE

Kornel Jansen → zakładał małe szkoły internatowe; Ludwik L. C. de la Chalotais (1701-1785) → prokurator generalny parlamentu bretońskiego, projekt reformy wychowania pt. „szkic wychowania narodowego i plan studiów dla młodzieży”; wychowanie narodowe; Barthmy Rolland (1734-1794) prezydent parlamenty brytyjskiego „Plan edukacji” Karol Talleyrand (1754 - 1838) opracował projekt wychowania publicznego, Jan Antoni Caritas → ogłosił projekt organizacji wychowania publicznego, Antoni Sain Justa, Michał Lepelletier → projekt powszechnego obowiązku pracy od przygotowania do niej dorastającej młodzieży

26. REFORMA SZKOLNA KONARSKIEGO

założył Collegium Nobilium dla młodzieży szlacheckiej, ukształtowanie postawy obywatelskiej, wprowadzenie do nauczania, zerwanie z tematami odległych od potrzeb współczesności, wprowadził do nauki: języków obcych, języka polskiego, historii, geografii matematyki fizyki, był przeciwnikiem pamięciowego, opanowywania materiału, żądał od nauczyciela: kształtowania nowoczesnego obywatela, umiejętności dydaktycznych, właściwej postawy moralnej., reforma Konarskiego: unowocześniła szkoły prowadzone przez jezuitów i wychowała przyszłe patriotyczne pokolenie polaków.

27 SZKOŁA RYCERSKA PONIATOWSKIEGO

Powstała 15 marca 1765 w Warszawie. Utrzymywana ze skarbu państwa, kształciła ok. 200 uczniów pochodzących z uboższej szlachty. Posiadała 4 letni program kształcenia obejmujący przedmioty ogólnokształcące, zwłaszcza nauki ścisłe oraz języki obce, od II klasy inżynierię wojskową, strzelanie jazdę konną. Uczono także tańca i dobrych manier. Zamknięta po upadkuinsurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku.

28. KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ

Na mocy uchwały sejmu powstała 14 października 1773 roku. Przejęła majątki skasowanego zakonu jezuickiego. Głownym inicjatorem i architektem jej powstania był ksiądz Hugo Kołątaj. Dokonania komisji: reorganizacja oraz stworzenie od podstaw systemu szkół średnich, opracowanie nowych programów nauczania w duchu umiarkowanego oświecenia, utworzenie seminariów nauczycielskich przy uniwersytetach, publikacja nowatorskich podręczników szkolnych, reforma Akademii Krakowskiej i Wileńskiej, utworzenie Towarzystwa do Ksiąg elementarnych, wprowadzenia historii Polski i historii naturalnej, wprowadzenie wychowania fizycznego, zaczęto nauczać po polsku - nauka po łacinie była zakazana

29. TOWARZYSTWO DO KSIĄG ELEMENTARNYCH

10,02,1775, przygotowanie książek, stworzono program nauczani, opracowali podręczniki, nadzór szkolnictwa, prace ustawodawcze, nowe przedmioty (fiza,..) 27 podręczników „Przepisy dla nauczyciela”

30. POGLĄDY POLSKICH OŚWIECENIOWCÓW NA WYCHOWANIE W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Pedagogowie Oświecenia pragnęli pełnić planowe wych. I kształcenie dzieci w wieku przedszkolnym. Uważali jednak,że to zadanie spełnić może rodzina, a głównie matka. Nie wyobrażano sobie tworzenia instytucji wych.poza rodziną. Celem wychowania jest kodowanie w dziecku prawdziwego człowieczeństwa, doprowadzenie go do świadomości ,że w nim jest ta sama pra-śiła boska co w przyrodzie i otaczających go istotach

31. TEORET. PRZESŁANKI OŚWIECENIA

równość wyznania, prawa wobec wszystkich

32. KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI TCL, TSL, PMS

Towarzystwo Czytelni Ludowych: założona w 1880 w państwie pruskim, szerzyło oświatę wśród polskiej ludności, zakładało biblioteki i czytelnie oraz organizowało odczyty, na gór. Śląsku do 1906 założyli 196 bibliotek, Ks. Antoni Ludwiczak był sekretarzem generalnym

Towarzystwo Szkoły Ludowej: założona 1891 w Krakowie, szerzenie oświaty szkolnej pozaszkolnej wśród ludu polskiego, zakładało i prowadziło szkoły elementarne i średnie, rozwinęło sieć bibliotek, czytelni, kursy dla analfabetów, szeroka działalność kulturalna

Polska Macierz Szkolna: założona na terenie królestwa Polskiego w 1906 r. na mocy reskryptu carskiego zezwalającego na zakładanie prywatnych szkół z polskim językiem wykładowym - jednak bez praw publicznych - przez Józefa Świątkowskiego, Henryka Sienkiewicza, Antoniego Osuchowskiego i Mieczysława Brzezińskiego. Celem było krzewienie oświaty w duchu chrześcijańskim i narodowym, organizowanie czytelni, bibliotek, uniwerków, urządzanie odczytów wykładów, przedstawień publicznych, wydawanie książek,

33. Uwarunkowanie społeczne i naukowe oświaty I połowa XIX

Okres sprzyjający badaniom i doświadczeniom w wychowaniu; prasa i publicystyka podejmowała ruchliwą agitację na rzecz oświaty; pojawienie się towarzystw mających na celu zakładanie szkół; pierwsze ministerstwo oświecenia powstało w Rosji (Aleksander I); Napoleon uniwersytetem cesarskim złączył wszystkie stopnie szkolnictwa; Prusy stworzyły władzę szkolną w postaci selekcji autonomicznej; lata 1800 - 1820 najlepsze dla myśli pedag. I szkolnictwa; 1860 ponowny okres rozkwitu oświaty; państwo uznane za organ zwierzchniczy dla sprawa wychowania,

34. J.H. PESTALAZZOLI

„Jak Gertruda uczy swoje dzieci” w tej książce Pestalozzi zapisał wynik swoich spostrzeżeń i doświadczeń. Przez użycie imienia kobiety, chciał wskazać,że sposób kształcenia, obecnie rozwinięty i obmyślony jest dla dzieci ludu i że wzorowe matki powinny dzieci wg jego wychowania. W utworze Pestalozzi przemawia osobiście w formie listów pisanych do przyjaciela. Swoej poglady wyłożył niesystematycznie, luźno , na tle własnych przeżyć biograficznych.Mimo obrazowego stylu wykład jest niezbyt jasny , ale na jaśniejszy już się autor nigdy nie zdobył. Ostatnie listy Panie Gertrudy poświęcil wychowaniu moralnemu i religijnemu. Czułość macierzyńska roznieca w sercu dziecka, te uczucia które póżniej , przekształcają się w uczucia moralne i religijne. Taka droga uczuciowa, jego zdaniem człowiek dochodzi do poznani ai umiłowania Boga

35. MYŚL FIL - PEDAG pod zaborem pruskim l. 40 XIX wieku

przedstawiciele Towarzystwa Przyjaciół Nauki: S. Staszic, O.Kopczyński, G. Piramowicz, A.K Czartoryski, J. Śniadecki, B.LindeWzór nauczyciela w zaborze- Ewaryst Estkowski- autor pierwszeg pisma ped- "szkoła polska"; działalały 3 tajne organizacje- towarzystwo oświaty ludowej, towarzystwo czytelni ludowych i towarzystwo przyjaciół nauki; był kulturkampf- popdorządkowanie władz kościoła pod rzeszę- Bismacrk

36. SZKOŁY, OŚWIATA W PL pod zaborem rosyjskim po upadku powstania listopadowego

Po upadku powstania następuja systematyczna rusyfikacja szkolnictwa, utworzono nowy uniwersytet w Kijowie, na którym wykładano głównie prof.polscy, gdyż nie było odpowiednich Rosjan, uczęszczała tam młodzież wyłącznie polska; zamknięto uniwerek wileński; powstał Wileński Okręg Naukowy; obniżony poziom umysłowy młodzieży; dostęp do gimnazjmuj utrudniony dla dzieci z niższych klas; zakazano wyjazdów do Rosji; w 1854 zakazano polskiego w szkołach prywatnych , wileńskich i kijowskich; 1858 przywrócono polskie po strajkach rodziców jako nieobowiązkowy; 1857 nieudana wojna krymska zmniejszyła tępienie polskości; 1832 zamknięto towarzystwo przyjaciół nauk; ustawą z 1833 roku podzielono szkoły średnie na 8 klasowe gimnazja i 4 klasowe dowodowe; 1839 koniec odrębności szkolnej Królestwa , zniesiono Radę; 1845- zmniejszenie ilości gimnazjów stwierdzając, że Polacy nie umiejący jezyka państwowego nie nadają się na urzędników; 1851- car zwalnia mieszkańców od obowiązku posyłania dzieci do szkół elementarnych; stan umysłowy kraju jest bardzo słaby i ciągle podupadał z braku wyzszgo szkolnictwa aż do końca okresu rządów w Królestwie.

37. GALICJA - OKRES AUTONOMII

Józef Dietl: krakowski lekarz, prof. Rektor UJ; wystąpił przeciwko ujarzmieniu szkolnictwa przez czynniki hamujące jego rozwój (kościół, biurokracja w Wiedniu); szkolnictwo musi być unarodowione; nauczyciele podniesieni moralnie i materialnie; obowiązek szkoły; oprawa zaniedbania w wychowaniu dziewcząt; od szkół elementarnych wymagał: wychowanie w dziecku człowieka; wykształcenie jego umysłu; uszlachetnienie usposobienia; wzbudzić uczucia religijne i moralne

Rada Szkolna Krajowa: pierwsi działacze Sawczyński i Czerkawski; spolszczenie szkolnictwa polskiego co do osób książek i ducha; otwarto polskie szkoły realne; 9 seminariów nauczycielskich; zakładano szkoły ludowe; frekwencja w szkołach gwałtownie wzrastała; w 1875 odebrano radzi prawo do mianowania dyrektorów i nauczycieli szkół średnich ; pierwszy wiceprezydent ( 1890-1900) wybitny polityk i historyk Michał Bobrzyński, objął ster szkolnictwa krajowego; 1894r - napływ synów chłopskich do gimnazjów, rozbudzenie się pradów radykalno-narodowych i konspiracyjnych stowarzyszeń wśród starszej młodzieży , oraz nastrój opozycyjny wielkiego odłamu nauczycielstwa ludowego; 1913r ostatnie przedwojenne sprawozdanie rady szkolnej krajowej wykazało,że w Galicji istniało czynnych szkół ludowych 5,703, 243 prywatnych, a uczęszczało do nich przeszło 1,1000.000 dzieci,

39. REFORMA SZKOLNA ALEKSANDRA WIELOPOLSKIEGO

W 1857 założono Akademie medyko - chirurgiczno w Warszawie; w marcu 1861 przywrócono Komisję Rządową wyznań religijnych i oświecenia publicznego dyrektor - margrabia Aleksander Wielkopolski; 20.05.1862 projekt Wielopolskiego stał się Ustawą o wychowaniu publicznym w Królestwie Polskim → usuwała j.rosyjski z wychowania, przywróciła j.pol., zmieniła ustrój szkolny, nowocześnie urządziła szkolnictwo elementarne , duchowni i właściciele gmin mogli zakładać szkoły prywatne, szkoły elementarne oddane pod opiekę społeczeństwa, przywróciła wszystkim typom szkół charakter ogólnokształcący umożliwiający późniejszy dostęp do studiów, - ratunkiem dla rozwoju umysłowego Polski było założenie szkoły głównej w Warszawie; szkoły średnie, powiatowe - 3rodzaje: ogólne , pedagogiczne i specjalne, we wszystkich 4 klasy , gimnazja 7klasowe; reforma Wielopolskiego rozwinęła hasło braterstwa wszystkich wyznań i języków , równouprawnienie Żydów-obowiązek szkoły; reforma zaczęła podupadać za sprawą wybuchu powstania styczniowego

41. Przedstawiciele pedagogiki pozytywizmu warszawskiego.

Za najwybitniejszych twórców okresu uchodzą: w dziedzinie teorii i ideologii - A. Świętochowski i P. Chmielowski, w twórczości literackiej - B. Prus, E. Orzeszkowa, H. Sienkiewicz, A. Asnyk, M. Konopnicka, A. Dygasiński, W. Gomulicki, A. Sygietyński, publikujący swe wypowiedzi najczęściej w: Przeglądzie Tygodniowym, Niwie, Opiekunie Domowym, Wędrowcu, Kraju, Prawdzie, Głosie, Ateneum, Nowinach, Słowie, Dzienniku Polskim (grupa galicyjska), Tygodniku Wielkopolskim (Poznań).

42. KIERUNKI ROZWOJOWE SZKOŁY ŚREDNIEJ XVIII - XIX

Szkoła średnia: jej program cechował nawał różnorodnych przedmiotów, okres utylitaryzmu nie umiał stworzyć z nich jednolitej podstawy wykształcenia; uczono łaciny i greki; najwięcej miejsca zajmowała nauka historii starożytnej; uczono języków ojczystych; matematyki; od początku XIX wieku ministrowie reakcyjni ograniczają fizykę, chemię, nauki przyrodnicze; wprowadzono instytucje zwiadowców tzw. Gospodarzy klas, których zadaniem było kontrolowanie ucznia, postępowanie nauczycieli, mianowany przez władze dyrektora, którego nadzorował inspektor ministerialny;

Szkoły realne: drugi typ szkoły średniej w XIX w., w początkach XIX wieku potrzeby życia gospodarczego i średniego mieszczaństwa powołały do życia szkołę średnią , która opierała się na naukach praktycznych dla techników, kupców, budowniczych; nie uczyli się j. klasycznych; LICEA we Francji napoleońskiej oparte na łacinie prowadziły do studiów wyższych; odbywały się fakultety kształcące urzędników , prawników, lekarzy; szkoły powstały na terytorium Niemiec; dawano nauki , które nie przygotowywały do zajmowania wyższych stanowisk, które były zarezerwowane dla mniejszej ilości wychowanków z warstw uprzywilejowanych

43. J.F.HERBART - SYSTEM FILOZOFICZNO PEDAGOGICZNY

System dydaktyki tradycyjnej (dydaktyka herbartowska). System pedagogiczny oparty na etyce i psychologii. Etyka wyznaczała cel wychowania - tym celem było kształtowanie u ludzi silnych moralnie charakterów. Psychologia wskazywała środki do osiągnięcia tego celu - wyrobienie karności i nauczanie wychowujące. Uczenie się traktował jako gromadzenie wyobrażeń ich kojarzenie i systematyzowanie. Na analizie tego procesu oparł teorię stopni formalnych wszelkiego nauczania, obejmujących jasność, kojarzenie, systematyzowanie i metodyczne stosowanie wiedzy. Dominującą osobą w szkole herbartowskiej była osoba nauczyciela (decydował o przebiegu zajęć, o treści nauczania), uczeń skierowany był na dalszy plan. Wychowanie podzielił na dwa etapy rząd czyli karności (przyzwyczajanie do dyscypliny kary itp.) i drugi nauczanie wychowujące - języki obce; literatura retoryka; historia; matma; filozofia

44. H. SPENCER - WPŁYW NA ROZWÓJ S.ŚREDNIEJ ORAZ PL MYŚL PEDAGOGICZNĄ

Przekonany o wyższości nauk przyrodniczych nad humanistycznymi ostro skrytykował ówczesne gimnazjum klasyczne, którego program oparty był głównie na nauczaniu języków, historii literatury. Spencer postulował radykalne zmiany w programach tych szkół, proponując drastyczne ograniczenie roli przedmiotów humanistycznych, na rzecz przedmiotów ścisłych. Spencer podawał szczegółowe wskazówki dotyczące sposobu odżywiania sie, ubierania oraz ćwiczeń fizycznych, próbując wprowadzić tez równowagę pomiędzy zajęciami ruchowymi a praca umysłowa.

45. kierunki pedagogiki przełomu XIX i XX wieku

PEDAGOGIKA FUNKCJONALNA zwana pajdocentryzmem, natywizmem albo pedagogiką swobodnego wychowania. Funkcjonalizm był kontynuacją pedagogiki eksperymentalnej. Odzwierciedlał ruch tzw. Nowego Wychowania. Funkcjonalizm w centrum zainteresowania stawiał dziecko i utożsamiał proces wychowania z tokiem jego naturalnego, swobodnego rozwoju. Dziecko z natury jest dobre i zdaniem funkcjonalistów jest białą kartą (tabula rasa), którą zapisuje się przez całe życie.

PEDAGOGIKA SOCJOLOGICZNA zwana pedagogiką społeczną, socjologizmem pedagogicznym bądź pedagogiką środowisk wychowawczych. Wg pedagogów socjologicznych wychowanie jest aktem społecznym, każde społeczeństwo tworzy sobie właściwy ideał człowieka i ideał wychowania. Socjologizm traktuje zjawiska wychowania jako skutek oddziaływań na jednostki oraz grupy społeczne. Zakładał także urabianie osoby wychowanka do uczestnictwa w grupie.

PEDAGOGIKA KULTURY zwana personalizmem pedagogicznym lub pedagogiką humanistyczną. Kierunek ten powstał jako próba pogodzenia się, a jednocześnie przeciwstawienia jednostronności tych dwóch poprzednich. Wg pedagogów kultury proces wychowania jest określony jako spotkanie jednostki ludzkiej (personalnej osoby) z dobrami kultury i określonymi warunkami, warunkami których się znajdują te trzy przedmioty (jednostka, otoczenie i dobra kultury). Człowiek bierze udział w tworzeniu dóbr kultury wzbogacając tym samym swoje siły duchowe i tworząc nowe wartości

PEDAGOGIKA MARKSISTOWSKA - nurt aktywny do końca lat 80 w Polsce. Inaczej zwana pedagogiką materialistyczną, oparta na filozofii marksistowskiej. Człowiek wprawdzie jest najwyższą wartością ale jego istota i rodzaj są całkowicie zdeterminowane przez warunki bytu społecznego i prawa rządzące ładem społecznym. Wychowanie służy zatem przekształceniu stosunków społecznych w imię sprawiedliwości społecznych. Pedagogika ta nazywana jest pedagogiką dyrektywną, inaczej narzuconą.

PEDAGOGIKA CHRZEŚCIJAŃSKA - dzisiaj humanizm chrześcijański; pedagogika oparta na chrześcijańskich podstawach filozoficznych i światopoglądowych, światopoglądowych także na wychowawczej doktrynie kościoła. Koncepcja zakłada pełne rozwijanie osobowości wychowanka jako człowieka by mógł on się rozwijać wszechstronnie pod względem umysłowym, fizycznym i duchowym, musi przejść przez cztery społeczności wychowania: rodzina kościół, szkoła, państwo.

46. NOWE WYCHOWANIE XIX - XX WIEK

Ruch NW zaistniał na przełomie XIX i XX wieku we Francji oraz Szwajcarii. Reprezentanci wywodzą się głównie z ludzi o wykształceniu psychologicznym. Tematyką, którą rozpracowywał było wychowanie i edukacja dziecięcia. Jako priorytet w owych szkołach traktowano mówienie, bycie twórczym, bycie nadawcą, a nie tylko biernym słuchaczem, jak to było w szkołach o tradycjach intelektualistycznych. Wśród uczniów utrzymywano jednak nadal silną dyscyplinę. Twórcy pedagogiki nowego wychowania w swoich założeniach odwoływali się do wiedzy psychologicznej. Bardzo krytycznie odnosili się do poglądów dziewiętnastowiecznych na temat dziecka, które było traktowane jako własność rodziców. Takie podejście do dzieci pozbawiało ich zupełnie praw. Okres dzieciństwa był traktowany jako czas przygotowania do dojrzałości. Pedagogika nowego wychowania sprzeciwiła się takiemu przedmiotowemu traktowaniu dzieci i wysunęła postulaty dotyczące autonomii okresu dzieciństwa oraz osobowego podejścia do dzieci. Zaczęto kłaść nacisk na indywidualne podejście do każdego ucznia, tak, aby mógł on w pełni rozwijać swoje zainteresowania i wyrażać swoje uczucia.

47. NATURALIZM W PEDAGOGICE XIX / XX WIEK

Rozwój nauk biologicznych i psychologicznych przełomu XIX i XX wieku przyniósł krytykę szkoły tradycyjnej oraz odrodzenie myśli wychowania naturalnego. W Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku pedagogika naturalistyczna przyjęła nazwę "progresywizmu", którego inicjatorem był John Dewey. Progresywizm stał się początkiem dużego ruchu nowatorskiego zwanego nowym wychowaniem. Główne zasady: wychowanie dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka; nauka wtedy kiedy czuje potrzebę zdobywania wiedzy, nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju; zindywidualizowane nauczanie; szkoła ma pobudzać do aktywności; udział uczniów w planowaniu programu; położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową. Przedstawiciele swobody naturalizmu: Jan Korczak, Ellen Key, Maria Montessori, A.S. Neill, Owidiusz Declory i J.J. Rousseau(prekursor)

48. E. KEY - M. MONTESSORRI NOWE WYCHOWANIE

Marii Montessori - daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju: fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego; wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność. Pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania. Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne - umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość. Zadania pedagogiki Montessori: uczenie przez działanie, samodzielność, koncentracja, lekcja ciszy, porządek, społeczne reguły, obserwacja, indywidualny tok rozwoju każdego dziecka.

Pedagogika dziecka wg Ellen Key - Postrzegała on wychowanie jako zindywidualizowany proces kształcenia, wyznaczony przez naturalny rozwój psychofizyczny dziecka. Swoje poglądy i wizje przedstawiła w książce ?100-lecie dziecka? Key kreśli wizję szkoły zbiorowej. Grupy, w których dzieci się uczą nie powinny być liczniejsze niż 12 osób. W swojej koncepcji zakłada, że nauczanie powinno rozpoczynać się w wieku 9-10 lat i trwać powinno do 15-16 roku życia. Przedmioty nauczania powinny być traktowane poglądowo i nie powinno się ich rozszczepiać na działy. Powinny być dostosowane do rozwoju dziecka i odpowiednio rozłożone w czasie. Nie tylko w porach dnia, ale również dostosowane do pór roku. Szkoły powinny być koedukacyjne i uczące życia w rodzinie i w państwie. Najważniejszymi jednak założeniami pedagogiki dziecka E. Key są poznawanie indywidualnych zdolności i kierowanie się w ich stronę, z jednoczesnym uwzględnianiem indywidualnych różnic między dziećmi.

50. J. DEWAY - POGLĄDY PEDAG.

Propagował uspołecznienie amerykańskiego wychowania; Nadanie programom nauczenia profilaktycznego kierunku; Konieczność poznania przez młodzież nowych warunków społecznych przez powiązanie jej działalności z realnym życiem; Nauczyciel i wychowawca ma pobudzić aktywność dziecka; Uczenie przez działanie- obowiązek szkoły -progresywizm; Szkoła ma wyrabiać poczucie odpowiedzialności, wyzwalać inicjatywę uczniów; Przełamanie izolacji szkoły od życia; Protest przeciwko mechanicznemu zdobywaniu wiedzy; Potępia werbalno-pamięciowe metody nauczania; Krytykuje nie uwzględnienie zainteresowań i uzdolnień uczniów w toku nauczania.

51. J.KERSCHENSTEINER - POGLĄDY

Kierownik szkolnictwa w mieście Monachium. Uważał, że państwo powinno zapewnić każdemu obywatelowi naukę począwszy od szkoły podstawowej skończywszy na szkole wyższej. Przekonanie to wynikało z jego założenia, że człowiek funkcjonuje, rozwija się dla państwa. Wychowanie obywatelskie wyposaża człowieka w potrzebne cechy, aby sprawnie i pożytecznie uczestniczyć w społecznym i politycznym życiu. Powinno charakteryzować się ofiarnością, odpowiedzialnością oraz umiejętnościom dostrzegania potrzeb innych. Dzięki tym cechom, możliwe będzie zorganizowanie i urządzenie szkolnictwa. Według Kerschensteiner, szkoła oraz jej wewnętrzna organizacja powinna być przystosowana do nauczania młodego pokolenia i wychowywania go na dobrych obywateli społecznych. Głównym celem szkoły jest przygotowanie wychowanków do życia w społeczeństwie.

52. SEJM NAUCZYCIELSKI - 1919

manifest rządu zapowiadał utworzenie powszechnej szkoły, bezpłatnej, dostępnej dla wszystkich dzieci bez względu na stan majątkowy rodziców. Minister Oświaty - Ksawery Prauss, wystąpił z projektem, programu swego resortu w którym, jako pierwszoplanowe zadania wysunięto; zjednoczenie szkolnictwa wszystkich dzielnic polski pod jednym rządem, oraz przygotowanie projektów ustaw szkolnych, które obowiązywać będą w całym obszarze ziem polskich. Podstawą przyszłego ustroju szkolnego miała być 7 klasowa szkoła powszechna przeznaczona, dla dzieci wszystkich warstw społecznych. Reforma szkolnictwa średniego ogólnokształcącego polegać miała na wydzieleniu niższych klas i połączeniu ich ze szkołami powszechnymi, oraz na utworzeniu klas wyższych, 5 letnich gimnazjów kilku typów. Szczególny nacisk położono w projekcie na konsekwentne przeprowadzenie zasady jedności szkolnictwa. Miedzy szkołami powszechnymi, nawet najniżej zorganizowanymi a szkołami średnimi i wyższymi miała być zachowana ciągłość programowa, aby zdolniejsze dzieci robotnicze i chłopskie mogły z łatwością przechodzić ze szkół najniższych stopni do najwyższych. Religii nauczano nie wywierając przymusu wyznaniowego, a rodzic miał prawo uwolnić swoje dziecko od jej nauki. obowiązek szkolny miał się rozpocząć w 7 roku życia, a szkoła powszechna miała być 7 klasowa i jednolita. Najniżej zorganizowaną szkołą powszechną miała być szkoła o dwu nauczycielach, a w każdej gminie miała powstać pełna 7 klasowa szkoła. Pełna szkoła powszechna miała stać się podstawą szkół średnich ogólno kształcących i zawodowych. Wypowiadano się za 5 letnią szkołą średnią, do której przyjmowano by bez egzaminu absolwentów 7 klas szkoły powszechnej. Dla młodzieży która po skończeniu 7 klas szkoły obowiązkowej nauki rozpoczyna pracę, powinny być tworzone szkoły uzupełniające. Po ukończeniu szkoły średniej młodzież powinna mieć prawo wstępu do szkół wyższych.

53. USTAWA JĘDRZEJEWICZOWA

Ustawa szkolna ujednolicała w znacznym stopniu szkoły średnie umożliwiając również wstęp na wyższe uczelnie absolwentom liceów zawodowych. Reforma ustanawiała powszechny obowiązek szkolny na szczeblu szkoły powszechnej (odpowiednik dzisiejszej szkoły podstawowej). Następnym etapem była sześcioklasowa szkoła ogólnokształcąca, którą podzielono na dwa etapy: czteroletnie gimnazjum ogólnokształcące i dwuletnie liceum ogólnokształcące. Szkoła podstawowa była szkołą siedmioletnią (ostatnia klasa była przeznaczona dla uczniów nie kontynuujących dalszej nauki). Utworzono trzy typy szkoły powszechnej: pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia. Jednym z elementów reformy było odrzucenie jakiegokolwiek zróżnicowania klas gimnazjalnych, tym samym zdecydowanie, że cała młodzież gimnazjum musi uczyć się według jednego programu, obejmującego we wszystkich klasach obowiązkową naukę łaciny. Zróżnicowanie programowe zostało ograniczone do klas dwuletniego liceum ogólnokształcącego. Słabym elementem reformy było wprowadzenie trzech stopni organizacyjnych na poziomie szkoły powszechnej. Np. siedmioletnia szkoła powszechna pierwszego stopnia organizowana głównie na wsi, realizowała program tylko 4 klas i nie dawała uprawnień do podejmowania nauki w gimnazjum. Obowiązującym elementem przed reformą było ośmioletnie gimnazjum. Wdrażanie reformy musiało więc przebiegać etapowo. Rozpoczęło się ono w lipcu 1932 roku i polegało na nie przeprowadzaniu naboru do klas pierwszych dawnego gimnazjum ośmioletniego. Pierwsza i druga klasa zostały zniesione, sześć klas dalszych (III-VIII) zostało stopniowo zastąpione nowym czteroletnim gimnazjum i dwuletnim liceum.

54. PL PEDAG KULTURY - LUDZIE

PEDAGOGIKA KULTURY zwana personalizmem pedagogicznym lub pedagogiką humanistyczną. Kierunek ten powstał jako próba pogodzenia się, a jednocześnie przeciwstawienia jednostronności tych dwóch poprzednich.

Bogdan Suchodolski wyróżnia trzy kręgi edukacji kulturalnej: I - działania skoncentrowane wokół kształtowania osobowości wychowanka, w oparciu o wartości humanistyczne. Jest to kształcenie kultury osobistej II krąg- wzmacnianie poczucia tożsamości narodowej i obrona lokalnych tradycji III krąg- ma wymiar globalny, kształcenie w oparciu o wspólnotowe, ogólnoludzkie wartości

Sergiusz Hessen -wg niego pomiędzy wychowaniem i kulturą istnieje ścisła zależność. Cele wychowania pokrywają się z celami kultury. Głównym celem wychowania jest kształcenie osobowości ludzkiej.

Zygmunt Mysłakowski- próbował proces wychowania interpretować ze stanowiska socjologicznego. uważał, iż osoba jest wartością społeczną, dlatego za najwyższy cel wychowania stawiał kształcenie osobowości, jako zorganizowanej, sensownej całości. Kształcenie osobowości według niego polega na rozwijaniu związku pomiędzy człowiekiem, a pewną strefą dóbr kulturalnych, na wplataniu ponadindywidualnych wartości w system celów życiowych jednostki. Jego zdaniem osobowość powstaje i rozwija się przez uczestniczenie w społeczności duchowej, utożsamianie się z jej ideałami i wierzeniami.

Bogdan Nawroczyński (1882-1974) - twórca polskiej pedagogiki kultury - zwracał uwagę na to, że człowiek żyje dzięki kulturze i pełnej pedagogii. Przez to właśnie odróżnia się od innych stworzeń i staje się pełnym człowiekiem. Kultura jest tu rozumiana szeroko jako całość materialnych i duchowych wytworów człowieka.

55. LUDZIE SUBDYSCYPLIN PEDAG. W MIĘDZYWOJENNEJ PL

Pedagogika kultury- Zygmunt Mysłakowski, Bogdan Nawroczyński, Sergiusz Hessen, Bogdan Suchodolski.

Andragogika -Aleksander Kamiński i Lucjan Turos.

Pedagogika Wczesnoszkolna Lucyna Jeleńska, Ryszard Więckowski, Tadeusz Wróbel

Pedagogika specjalna: Otto Lipkowski, Teresa Doroszewski, Aleksander Hulek, Czesław Kosakowski.

57. TAJNE NAUCZANIE W II WŚ

Urząd do Spraw Polityki Rasowej wydał specjalny dokument, na podstawie którego ziemie polskie włączone do Rzeszy miały ulec bezwzględnej germanizacji, a język polski całkowicie usunięty z życia publicznego. Inteligencję, a więc nauczycieli, księży, lekarzy i wyższych urzędników uznano za element szczególnie niebezpieczny. Postanowiono zamknąć Uniwersytety, szkoły wyższe oraz średnie i zawodowe, gdyż uznano, że są one ośrodkiem polskiego wychowania. Zezwolono tylko na szkoły powszechne z nauką elementarnej wiedzy- rachunków, pisania i czytania. Wykluczono nauczanie innych przedmiotów jak: geografii, historii, literatury i gimnastyki. Niszczono również i grabiono dobra kulturalne m.in. Zamek Królewski w Warszawie, zasoby bibliotek, muzea(ołtarz Wita Stwosza), zamknięto polskie wydawnictwa, teatry. Jednak niszczenie polskiej kultury i światy pobudziło społeczeństwo do samoobrony w celu ochrony skarbów kultury i nauki poprzez wprowadzenie tajnej działalności kulturalnej i oświatowej. Największe wymiary przybrała działalność w ochronie szkolnictwa. Gdy w październiku 1939 r. niemieckie władze okupacyjne postawiły jasne zamierzenia wobec oświaty, nauczycielstwo przystąpiło do zorganizowania tajnego nauczania na wszystkich szczeblach szkolnictwa od szkół podstawowych po wyższe. Była to działalność spontaniczna nauczycieli i objęła cały kraj- wsie i miasta, gdzie kształtowały się organizacyjne ośrodki tej akcji. Całą akcję zorganizował Związek Nauczycielstwa Polskiego, który w październiku 1939r. przyjął nazwę Tajnej Organizacji Nauczycielskiej i miał za cel walkę o postępowy ustrój szkolny i ideologię wychowawczą. Tajna Organizacja Nauczycielska była kierowniczą siłą w całej akcji oświatowej w okresie okupacji. Tajny rząd powołał specjalny Departament Oświaty i Kultury, który objął wszystkie sprawy związane z organizacją sieci tajnego nauczania w kraju, która objęła województwa, powiaty i gminy. Od 1941r. tajne szkolnictwo rozwinęło się także na obszarach wschodnich. Centralne kierownictwo TON-u spoczywało w rękach 5 działaczy ZNP z okresu przedwojennego- Zygmunta Nowickiego, prezesa Zarządu Głównego ZNP oraz Czesława Wycecha, Kazimierza Maja, Wacława Tułodzieckiego i Teofila Wojeńskiego. W Generalnej Guberni istniały legalne szkoły podstawowe i zawodowe o zawężonym programie. Tajna organizacja ten program poszerzała, gdyż tajnie uczyła przedmiotów zakazanych jak: historia, geografia. W szkołach zawodowych także nielegalnie poszerzano program nauczania i często realizowano program szkoły średniej, gimnazjum, a więc surowo zakazany przez okupanta. Na obszarach włączonych do Rzeszy żadne polskie szkoły nie istniały, a wszelkie nauczanie w języku polskim było zakazane. Tajne nauczanie mobilizowało całe społeczeństwo do walki o narodową oświatę i objęło cały kraj. Tajne władze oświatowe wkładały dużo wysiłku w ujednolicenie akcji nauczycielstwa, zwłaszcza w podstawowych ogniwach terenowych.

Na Uniwersytecie Warszawskim już w 1940r. rozpoczęło się tajne nauczanie w zakresie filologii, historii i filozofii. W latach 1941-43 filologia polska skupiała ok. 150 studentów, historia w latach 1943-44 ok.100 studentów, a prawo w 1942r. studiowało 500 studentów. Duży zasięg osiągnęły studia medyczne. Ich organizacja była szczególna. Władze niemieckie zezwoliły na otwarcie szkoły prywatnej, prowadzonej przez doc. Jana Zaorskiego, kształcącej pomocniczy personel lekarski. W tej legalnej szkole, w formach tajnych realizowano pełny program studiów lekarskich. Inne warszawskie uczelnie wyższe także rozwijały tajną działalność, szczególnie dużo młodzieży skupiały tajne studia na Wolnej Wszechnicy Polskiej oraz Państwowej Wyższej Szkole Technicznej. W Warszawie utworzono Uniwersytet Ziem Zachodnich. Zorganizowali go pracownicy naukowi Uniwersytetu Poznańskiego, dla młodzieży wysiedlonej z obszarów zachodnich i włączonych do Rzeszy. O rozmiarach polskiej konspiracji oświatowej w czasie II wojny światowej świadczą liczne dokumenty, pamiętniki, wspomnienia i opracowania.

---