ŻUCHWA 2x: kości połączone spojeniem żuchwy, spojenie kostnieje u konia i świni u przeżuwaczy i mięsożernych pozostaje chrząstkozrostem, rozróżnia się gałąź i trzon, TRZON: znajdują się zębodoły dla zębów. GAŁĄŹ: płaska i pionowo ustawiona wyposażona jest w dwa wyrostki przedni- skroniowy służy za miejsce przyczepu dla mięśni, tylny- stawowy- służy do zestawienia z kością skroniową czaszki, na przyśrodkowej pow gałęzi znajduje się otwór żuchwowy który prowadzi do przewodu biegnącego wewnątrz trzonu żuchwy i kończy otworem bródowym biegną w nim naczynia i nerwy dla zębów i kości żuchwowej
SKRONIOWA 2x: ograniczają jamę czaszkową z boków i uczestniczą w tworzeniu stawu żuchwowego, rozróżnia się łuskę i piramidę, ŁUSKA: jest płaska, ku przodowi odchodzi wyrostek jarzmowy który wraz z wyr. Skroniowym tworzy łuk jarzmowy PIRAMIDA: ma złożoną budowę, wydrążone są w niej komory dla pomieszczenia ucha, mieści się w niej błędnik błoniasty, właściwy narząd słuchu i równowagi.
SITOWA: leży na granicy części mózgowej i trzewnej czaszki, składa się z blaszki sitowej, blaszki pionowej i dwóch błędników sitowych, BLASZKA SITOWA: oddziela jamę czaszkową od jamy nosowej, przebita jest licznymi otworkami przez które przechodzą nici węchowe, B. PIONOWA: przedłuża się w chrząstkową przegrodę nosa, oddziela obustronne błędniki sitowe, BŁ. SITOWY: 2x każdy z nich to zbiór tutkowato zwiniętych cieniutkich blaszek kostnych- małżowin sitowych, wystają one od jamy nosowej i tworzą podłoże dla błony węchowej
POTYLICZNA: leży na powierzchni tylnej a częściowo na podstawie czaszki, składa się z trzonu , parzystych części bocznych i łuski, TRZON: leży na podstawie czaszki i stanowi miejsce przyczepu dla mięśni opuszczających głowę, części boczne wyposażone są w dwa kłykcie służące do zestawienie z kręgiem szczytowym czyi oraz dwa wyrostki jarzmowe, między trzonem a cz bocznymi widać otwór potyliczny wielki przez który przechodzi rdzeń kręgowy, ŁUSKA: stanowi miejsce przyczepu więzadła karkowego ( u krowy zepchnięta ku dołowi przez kość czołową, u świni jest bardzo silna i prostopadle ustawiona)
KRĘGOSŁUP:
SZYJNY- 7 kręgów, PIERSIOWY koń-18, krowa- 13, świnia- 14, człowiek- 12 LĘDŹWIOWY- koń- 6, krowa- 6, świnia- 7, człowiek- 5 KRZYŻOWY- koń- 5, krowa- 5, świnia- brak, człowiek- 5, ogonowy- koń- 17, krowa- 18, świnia- 20, człowiek- 4
KRĘG- trzon łuk wyrostki,
TRZON- część osiowa kręgu z przodu zakończony wypukłością- głową kręgu, z tyłu ma zagłębienie- dół kręgu, ŁUK- wznosi się ponad trzonem i wspólnie ograniczają otwór kręgowy, wszystkie otwory kręgowe tworzą kanał kręgowy który chroni rdzeń, między trzonem a lukiem każdego kręgu znajdują się niewielkie wcięcia które tworzą otwory między kręgowe przez które rdzeń opuszczają nerwy WYROSTKI: przednie i tylne parzyste oraz jeden kolczysty
ODCINEK SZYJNY: 1- ATLAS: nie ma trzonu, tworzą go dwa łuki dolny i górny łączące się bocznie, powstają skrzydła kręgu szczytowego, , z przodu ma dwa doły stawowe służące do połączenia z kłykciami pości potylicznej 2- OBROTOWY: ma masywny trzon, zamiast głowy ma zrąb obrotowy który jest wsunięty do otworu kręgu szczytowego, ma silny wyrostek kolczysty w formie grzebienia , POZOSTAŁE: cechuje występowanie dwublaszkowych wyrostków poprzecznych- dolne blaszki to zanikające żebro
PIERSIOWY: kręgi piersiowe mają trzy pary powierzchni dla połączenia z żebrami- dołki żebrowe, 2 pary na trzonie, 1 na wyrostkach poprzecznych, wyr kolczyste są najdłuższe na pierwszych kilku kręgach gdzie tworzą zrąb kłębu w dalszych są krótsze,
LĘDŹWIOWY: spłaszczone główki i doły kręgowe najlepiej rozwinięte w całym kręgosłupie blaszkowate wyrostki żebrowo- poprzeczne
KRZYŻOWY: zrastają się w kość krzyżową ma ona postać klina wsuniętego od góry pomiędzy 2 kości biodrowe miednicy
OGONOWY; tylko 2 lub 3 pierwsze mają budowę kręgów w następnych zanikają łuki i wyrostki, przyjmują szpulkową postać
POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA: kręg szczytowy z czaszką- stawowo, trzony i glowy pozostałych kręgów łaczą chrząstki międzykręgowe i więzadła podłużna, wyrostki stawowe kręgów- stawowo, łuki i wyrostki kolczyste- za pomocą poasm włókien łącznotkankowych Więzadło karkowe- silne pasma włókien od łuski potylicznej do wyrostków kolczystych 1 kręgów piersiowych
ŁOPATKA: jest to kość płaska o kształcie wydłużonego trójkąta węższa podstawa skierowana jest do góry i ku tyłowi, na kręgowej krawędzi przymocowana jest chrząstka łopatkowa, wierzchołek trójkąta to panewka skierowana do przodu i ku kołowi łącząc się z główką kości ramiennej, na pow łopatki znajduje się dobrze wykształcony grzebień łopatki który tworzy przyczep dla mięśni kończyn
RAMIENNA: długa, na końcu bliższym ma kulistą główkę obok niej kilka guzków służących jako przyczepy mięśniowe, jej trzon jest lekko spiralnie skręcony, koniec dalszy ma kształt poprzecznie ustawionego walca zwanego bloczkiem który łaczy się w stawie łokciowym z kośćmi podramienia, na trzonie- dolno bocznie w stosunku do główki znajduje się guzowatość naramienna która daje przyczep mięśniom
PODRAMIENIA: długie, silniejsza- promieniowa leży przednio przyśrodkowo w stosunku do łokciowej która może się łączyć z promieniową ruchomo- pies kot, zrastać się- świnia krowa, ulegać redukcji tak że zachowany jest tylko wyrostek łokciowy zakończony guzem- koń
RĘKA: nadgarstek śródręcze palce, u konia kości rysikowe: KOŃ: N- 4+3 Ś- 3 (2 rysikowe) P-1 ŚWINIA: N-4+4 Ś- 4 P-4 KROWA: N- 4+2, Ś-2, P-2 CZŁOWIEK: N-4+4 Ś- 4 P- 5
MIEDNICA: 2x biodrowa, łonowo, kulszowa połączone kościozrostem w panewce ST biodrowego
BIODROWA: najsilniejsza, rozróżnia się w niej zwężony trzon dochodzący do panewki i płaskie skrzydło przednia krawędź skrzydła tworzy 2 grubienia- guz biodrowy, guz krzyżowy
ŁONOWA: utworzona z 2 gałęzi panewkowej i spojeniowej
KULSZOWA: trzon g. spojeniowej i g. panewkowej ograniczają leżący poniżej i tylnie od panewki obszerny staw zasłoniony, ich tylne krawędzie tworzą wklęsły łuk kulszowy boczne ograniczenie stanowią guzy kulszowe
UDOWA: największa, bliższy koniec: główka łączy się z miednicą w stawie biodrowym, bocznie od niej jest krętarz większy poniżej gł po stronie przyśrodkowej zaznacza się listewkowy krętarz mniejszy , trzon jest walcowaty i długi koniec dalszy tworzą dwa silne kłykcie a od przodu bloczek rzepkowy po którym przesuwa się rzepka (u konia na bocznej pow górnej cz trzonu jest krętarz trzeci)
PODUDZIE: silniejsza- piszczelowa trójogoniasty koniec bliższy na dolnej pow ślimak który jest odbiciem kości skokowej stępu, słabsza- blaszkowata strzałkowa, jest rozwinięta na całej długości tylko u swini u konia i przeżuwaczy jest silnie uwsteczniona przy czym u konia lepiej zachował się koniec bliższy a u krowy dalszy
STOPA: składa się z połączonych stawowo kości stępu, stęp składa się z 3 szeregów krótkich różnokształtnych kości, skokowa ma silny bloczek wsunięty w rowki ślimaka piszczelowej, piętowa kończy się dużym guzem piętowym w którym przymocowują się ścięgna k. stępu wraz z k. piszczelową i k. śródstopia tworzą staw stępowy, PALCE: k. pęcinowa, koronowa, kopytowa
STĘP, ŚRÓDSTOPIE, PALCE: KOŃ: S- 2+1+3, Ś- 3(2rys) P-1, KROWA: S-2+1+2 Ś-2, P-2, ŚWINIA: S- 2+1+4, Ś-4 P-4 CZŁOWIEK: S-2+1+4, Ś- 4, P-5
POŁĄCZENIA:
PEŁNE: więzozrosty, chrząstkozrosty, kościozrosty, mięśniozrosty
WIĘZOZROSTY: włókniste- błony międzykostne podramienia/podudzia, szwy łączące kości płaskie czaszki lub sprężyste- łączą łuki i wyrostki kolczyste kręgów CHRZĄSTKOZROSTY: mała ruchomość- między trzonami a nasadami kości długich młodocianych zwierząt, spojenie miedniczne u młodych KOŚCIOZROSTY: powstają w procesie starzenia się przez kostnieie więzozrostów szwów i chrząstkozrostów MIĘŚNIOZROSTY: połączenie łopatki z tułowiem SZWY: płaskie, zębate, łuskowe
POŁĄCZENIA JAMOWE- STAWY: duża ruchomość znaczny zasięg i różnorodność ruchów w każdym stawie rozróżniamy: powierzchnie stawowe łączących się kości, torebkę stawową, jamę stawową, więzadła stawowe wzmacniające staw, oraz nie zawsze łąkotki albo chrząstki śródstawowe- twory chrząstkowe
POWIERZCHNIE STAWOWE: mają różny kształt co w dużym stopniu wpływa na rodzaj i zasięg ruchów w stawie okrywa je chrząstka stawowa- tk chrzęstna szklista zmniejsza tarcie stykających się powierzchni, TOREBKA ST: łączy końce stawowe kości a tym samym ogranicza jamę stawową, warstwa zewnętrzna zwana błoną włóknistą zbudowana z tkanki łącznej włóknistej przechodzi bezpośrednio w okostną kości które leżą w stawie, błona tworzy pasma włókniste wzmacniające- więzadła. W. wewnętrzna to błona maziowa z tk łącznej komórki wyścielają lepką maź stawową jest silnie unaczyniona i unerwiona. Kości łączące się stawowo które mają niezgodność kształtu stykających się powierzchnie w stawach mają łąkotki stawowe które likwidują niedopasowanie są to półksiężycowate wkładki zbudowane z chrząstki włóknistej
ŻEBRA: żebro składa się z części kostnej i części chrzęstnej, górna część żebra tworzy główkę i guzek żebra za ich pomocą są przymocowane do kręgów następnie jest szyjka i trzon chrzęstna część albo łączy się bezpośrednio z mostkiem albo łączą się między sobą w łuk żebrowy i do mostka z mostkiem połączone są stawami mostkowo żebrowymi
MOSTEK: tworzy dolne ograniczenie klatki piersiowej składa się ze zrastających się ze sobą członów mostkowych połączonych chrząstkozrostami, jest ich 6 do 8, pierwszy skierowany do przodu to rękojeść mostka, środkowe człony tworzą trzon a ostatni wyrostek mieczykowaty zakończony chrząstkową płytką, KOŃ: mostkowe-8, łukowe- 9 wolne- 1, KROWA: m- 8, ł- 5 w--, ŚWINIA: m-7, Ł- 7 w—
MAKROSKOPOWA BUDOWA KOŚCI:
Na zewnątrz spoista istota zbita, pod nią leży substancja gąbczasta
MIKROSKOPOWA:
Tk. Podporowa, substancja zbita- osteon, środek osteonu to hanał Haversa w którym przebiegają naczynia odżywcze, wokół kanału układają się współśrodkowo jamki kostne a w nich komórki kostne, substancja między komórkowa zawiera włókna klejodajne i jest przesycona solami mineralnymi, substancja gąbczasta- jej beleczki zbudowane są z osteonów i mają nieregularną budowę
OKOSTNA:
Pokryte nią są kości wolne od niej są jedynie powierzchnie stawowe jest to błona zbudowana z tkanki łącznej zbitej włóknistej
SZPIK KOSTNY: czerwony- powstają w nim krwinki czerwone i niektóre białe, żółty- odkładanie tłuszczu, szary- w kościach starych zwierząt lub jest wynikiem ostrego głodu
KSZTAŁT KOŚCI:
Długie rurowate, długie łukowate, krótkie, płaskie, różnokształtne
GŁOWA:
KLINOWA: trzon+ 2 pary skrzydeł, trzon stanowi bezpośrednie przedłużenie do przodu trzonu kości potylicznej jest on wyposażony w małą zatokę klinową, na jego górnej powierzchni występuje płytki dół dla przysadki mózgowej skrzydła odchodzą od trzonu kierują się bocznie i ku górze
CIEMIENOWA x2: tworzą zewn pow jest wypukła a wewnętrzna wklęsła i nosi ślady rzeźby kory
CZOŁOWA 2x:
Tworzy główną część sklepienia czaszki przyczynia się do ograniczenia oczodołu i dołu skroniowego wyróżnia się części: sklepieniową, oczodołową i skroniową, wyrostek wychodzący od części sklepieniowej do łuku jarzmowego ogranicza od tyłu pierścień oczodołowy, wnętrze kości wydrążone jest przez zatokę czołową
LEMIESZ: ma postać wydłużonej blaszki z rozszczepionym tylnym końcem kt przyczepia się do trzonu kości klinowej, przechodzi przez nozdrza tylne do jamy nosowej kończąc się w jej przedniej części
GNYKOWA: leży między gałęziami żuchwy i łączy się więzadłowo z kością skroniową
SZCZĘKOWA: tworzy boczną ścianę jamy nosowej i górną jamy ustnej, rozróżnia się w niej trzon i wyrostki- podniebienny u zębodołowy, trzon jest spneumatyzowany, wyr zębodołowy zawiera zębodoły dla trzon i przed tw. Największą część zrębu podniebienia twardego
MIĘDZYSZCZĘKOWA: leży na przedłużeniu k szczękowej tworzy najbardziej wysuniętą do przodu część czaszki na zębodoły dla siekaczy
NOSOWA 2x- sklepienie jamy nosowej
ŁZOWA: ogranicza oczodół, na jej blaszce oczodołowej jest dołek woreczka łzowego od którego rozpoczyna się przewód nosowo-łzowy
JARZMOWA: leży poniżej kości łzowej a w tyle od kości szczękowej, odchodzi od niej wyrostek skroniowy uczestniczący w tworzeniu łuku jarzmowego
PODNIEBIENNA: zbudowana z dwóch blaszek ograniczają nozdrza tylne, tworzą tylny odcinek kostnego podniebienia twardego
SKRZYDŁOWA: najmniejsza kość czaszki cienka blaszka nakładająca się na wyrostek skrzydłowy klinowej
POŁĄCZENIA KOŚCI:
CZASZKA: szwy spojenia stawy, SZWY- odmiana więzozrostów, kości żuchwowe- spojenie, łuki jarzmowe+ żuchwa= staw żuchwowy
STAW KOLANOWY: staw udowo piszczelowy, udowo- rzepkowy,