Cele zajęć:
Metody:
Formy pracy:
Pomoce dydaktyczne: Przebieg zajęć
1. List z Japonii
2. List z Holandii
3. List z Kanady
4. List z Rosji
5. List z Polski
6. List z Indii
|
Bibliografia:
1. Jadwiga Bińczycka: "Prawa dziecka. Deklaracje i rzeczywistość", wyd. IMPULS, Kraków 1999r.
2. "Konwencja o Prawach Dziecka" Dz. U. 91. 120. 526 1999 - 09 - 02 zm. Dz. U. 00. 2. 11
Polska ochrona praw dziecka
Prawo polskie jest zgodne z postanowieniami Konwencji o Prawach Dziecka.
Polska była inicjatorem Konwencji i przystąpiła do niej jako jedno z pierwszych państw, chociaż stosunkowo długi proces ratyfikacji spowodował, że zaczęła ona obowiązywać od 7 lipca 1991 roku.(1)
Ratyfikując Konwencję Polska zobowiązała się do podjęcia wszystkich odpowiednich środków ustawodawczych dla realizacji praw w niej uznanych.
Podstawowym źródłem dla kształtowania przepisów prawa dotyczących ochrony dziecka i jego praw jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Konkretyzacja ogólnych postanowień Konstytucji dotyczących praw dziecka zawarta jest w wielu aktach ustawodawczych. Do najważniejszych należą: Kodeks Cywilny, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, Kodeks Karny, Kodeks Pracy oraz Ustawa o Systemie Oświaty.
Określone są w nich prawa dziecka do wychowania w rodzinie, do bezpłatnej nauki, do opieki zdrowotnej, do odpowiedniego zabezpieczenia warunków bytowych, do korzystania z dóbr kultury. Konstytucja przewiduje obowiązek państwa do otoczenia szczególną troską wychowania młodzieży, zapewnienie jej szerokich możliwości rozwoju. Na rodziców nakłada obowiązek wychowania dzieci na prawych i świadomych swych obowiązków obywateli. Inne postanowienia Konstytucji zapewniają równouprawnienie wszystkich dzieci niezależnie od narodowości, rasy, wyznania, a także gwarantują dzieciom urodzonym poza małżeństwem te same prawa jakie mają dzieci urodzone w małżeństwie.(2)
W prawie polskim pojęcie "dziecka" pokrywa się z pojęciem "dziecka" ustalonym w Konwencji, ponieważ wg naszych przepisów Kodeksu Cywilnego "pełnoletni jest kto ukończył lat osiemnaście."(1)
Główna zasada Konwencji o nadrzędności dobra dziecka znajduje odbicie w ustawodawstwie polskim, zarówno w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym oraz w przepisach Ustawy o Postępowaniu w Sprawach Nieletnich.
Konwencja silnie akcentuje prawo dziecka do wychowania w jego naturalnym środowisku rodzinnym w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia, w warunkach zapewniających mu prawidłowy rozwój fizyczny, moralny i społeczny - o czym mówi także prawo polskie.
Władza rodzicielska, jaką sprawują rodzice, obejmuje szczególnie obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą dziecka i jego majątkiem. Rodzice mają obowiązek troszczenia się o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka, o jego wychowanie i rozwój intelektualny. Dziecko zaś zobowiązane jest do posłuszeństwa.(2)
Poza interwencją pozostaje sfera wychowania dziecka oraz dobór metod i środków wychowawczych stosowanych przez rodziców. Duża swoboda pozostawiona zostaje także nauczycielom. Prawo przewiduje interwencje jedynie w sytuacjach drastycznych. Zdarza się, że mimo naruszeń norm prawnych sprawy dziecka rzadko doznają ochrony. Odnosi się to np. "do prawnego przyzwolenia karcenia dzieci, które w rzeczywistości przy powszechnej aprobacie bicia jako skutecznej kary wychowawczej prowadzi do tego, że nadużywanie różnych form przymusu wobec dzieci, także małych, staje się problemem społecznym."(3)
Sfera wychowania okazała się punktem newralgicznym. Polska ratyfikując Konwencję zgłosiła interpretację rozważającą kilka artykułów, zmierzając do ugruntowania tradycyjnego systemu wychowania w rodzinie. Dotyczy to artykułów Konwencji, które pozwalają dziecku na głoszenie własnych poglądów, na swobodę wypowiedzi, zobowiązują dorosłych do wysłuchania ich i respektowania praw, które ochraniają prywatność dziecka. Polska interpretacja głosi, "że prawa przysługujące dziecku dokonuje się z poszanowaniem władzy rodzicielskiej, zgodnie z polskimi zwyczajami i tradycjami dotyczącymi miejsca dziecka w rodzinie i poza rodziną."(1)
Nad prawidłowym wykonywaniem władzy rodzicielskiej czuwa Sąd Opiekuńczy, który ma obowiązek udzielać pomocy rodzicom, jeśli jest ona potrzebna i ingerować (ograniczać, zawieszać, pozbawiać władzy rodzicielskiej), jeśli istnieją ważne powody. W sytuacji, gdy rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego przewidują możliwość adopcji, której celem jest przyjęcie dziecka do rodziny i stworzenie mu właściwych warunków życia i wychowania.
Dzieci pozbawione opieki środowiska rodzinnego, mają prawo do pomocy i opieki zapewnionej przez państwo. Są to Domy Dziecka, Rodzinne Domy Dziecka oraz rodziny zastępcze.
W Polsce dzieci mają prawo do ochrony zdrowia w ramach lecznictwa i ubezpieczeń, jakie przysługują ich rodzicom, a także w ramach przepisów dotyczących lecznictwa dla dzieci i młodzieży.
Mają również prawa o charakterze kulturalnym, przede wszystkim prawo do nauki, dostępu do różnych informacji, prawo do aktywnego uczestnictwa w kulturze, do rozrywki i zabawy.
Konwencja wskazuje na prawo dziecka do ochrony przed wyzyskiem ekonomicznym i wykorzystywaniem go do pracy, która może być szkodliwa dla jego zdrowia, rozwoju fizycznego, umysłowego i społecznego. Zaleca konieczność określenia minimalnej granicy wieku dla dziecka, które może być zatrudnione.
W Polsce ustanowiony jest bezwzględny zakaz zatrudnienia osób, które nie ukończyły 15 lat.
Osoby w wieku 15 - 18 lat mogą być zatrudnione na szczególnych zasadach. Podstawowymi warunkami są: ukończenie szkoły podstawowej i stan zdrowia pozwalający na wykonywanie pracy.1
Podsumowując możemy powiedzieć, że prawo polskie realizuje założenia Konwencji i wszystkie jej szczegółowe wskazania.
Mimo stosunkowo dobrego systemu prawnej ochrony dzieci, przestrzeganie praw dzieci w naszym kraju nie wygląda zbyt optymistycznie. Jest to wynikiem funkcjonowania w naszej kulturze pewnego obyczaju: oczywistości przedmiotowego traktowania dzieci.
Nieprzestrzeganie praw dzieci w naszym kraju przejawia się głównie w:
- stosowaniu wobec dzieci różnych form przemocy,
- nadużywaniu władzy wobec dzieci,
- zaniedbywaniu obowiązków wobec dzieci.(2)
Stosowanie przemocy wyraża się w szerokiej gamie zachowań agresywnych i kar, jakie dorośli stosują wobec dzieci - od klapsa do skrajnej formy - maltretowania dziecka.
Przykładem nadużywania władzy dorosłych wobec dzieci może być łamanie tajemnicy dziecięcej korespondencji, jak również zdominowanie dziecka przez bezwzględne podporządkowanie.(1)
Zaniedbywanie obowiązków wobec dzieci przez ich bezpośrednich opiekunów dotyczy wszelkich sfer życia dziecka.
Skalę tego zjawiska mogą zilustrować następujące dane:2
- około 37 tyś. dzieci pozbawionych opieki rodziców żyje w rodzinach zastępczych,
- około 15,5 tyś. dzieci żyje w Domach Dziecka,
- około 45 tyś. dzieci żyje w specjalnych ośrodkach wychowawczych,
- około 13 tyś. dzieci rocznie przebywa w Pogotowiach Opiekuńczych.
W 1981 roku powstał w Polsce Komitet Ochrony Praw Dziecka. Była to pierwsza tego typu organizacja pozarządowa w Europie Wschodniej. Skupia około 1000 działaczy społecznych pracujących w 25 komitetach terenowych. Prowadzi Biuro Interwencji przy Zarządzie Krajowym zatrudniającym wysoko kwalifikowanych specjalistów z dziedziny psychologii, pedagogiki i prawa.
Współpracuje z organami i instytucjami państwowymi, podpisał porozumienie o współpracy z Ministrem Sprawiedliwości i Ministrem Edukacji Narodowej. Uczestniczy także w międzynarodowym ruchu na rzecz ochrony praw dziecka.
Komitet Ochrony Praw Dziecka broni praw indywidualnych i zbiorowych dziecka, podejmuje inicjatywy na rzecz doskonalenia systemu ochrony praw dziecka oraz systemu opieki i wychowania, dba również o prawidłowe stosowanie wobec dziecka przepisów prawa.(3)
Komitet Ochrony Praw Dziecka prowadzi długofalowe kampanie publiczne:(4)
- wychowanie bez bicia: akcja ma na celu wyeliminowanie z zachowań rodziców nieskutecznych i nieetycznych kar fizycznych, powszechnie stosowanych wobec dziecka . KOPD dąży do prawnego zakazu tych kar wobec dzieci;
- do przedszkola bez płaczu: akcja ma na celu zredukowanie dziecięcego stresu spowodowanego pierwszymi dniami pobytu dziecka w przedszkolu. KOPD dąży, by rodzice mieli zagwarantowaną możliwość przebywania w przedszkolnych grupach razem ze swoimi dziećmi w pierwszych dniach ich pobytu w przedszkolu;
- otwarte drzwi do szpitali dziecięcych: akcja stawia sobie cel, by rodzice mogli uczestniczyć w procesie hospitalizacji swoich dzieci, by mieli wolny dostęp do szpitali;
- żeby sieroty przestały być sierotami: KOPD dąży do zlikwidowania występowania tzw. sieroctwa społecznego, poprzez zmiany w systemie opieki. Opowiada się za zmianami w procedurze adopcyjnej, za upowszechnieniem instytucji Pogotowia Rodzinnego, wspomaga dzieci w rodzinach zagrożonych w ich naturalnym środowisku, zapobiega o prawo matek - mężatek, do wychowywania dzieci;
- o prawo dziecka do miłości: KOPD zmierza, by przy podejmowaniu decyzji o losach dziecka w sytuacji kryzysu rodzinnego, kierować się przede wszystkim kryterium związków emocjonalnych dziecka z opiekunami. Dąży także do zmiany przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, jak również prowadzi mediacje rodzinne;(1)
- o serce dla ucznia: celem akcji jest redukcja uczniowskich lęków, poprzez pełne upodmiotowienie dzieci w wieku szkolnym. KOPD prowadzi Telefon Zaufania dla dzieci, jest inicjatorem powołanego Towarzystwa Pomocy Młodzieży działającego na zasadzie młodzieżowej samopomocy, upowszechnia znajomość Konwencji o Prawach Dziecka ONZ wśród dzieci i młodzieży.(1)
Głównym celem KOPD jest "ochrona dziecka jako istoty nieświadomej jej praw i niezdolnej do walki o ich przestrzeganie."(2)
W Polsce działa również Rzecznik Praw Dzieci.
Jest to określenie urzędu i osoby - obrońcy indywidualnych i zbiorowych praw dzieci. Jest on uprawniony do: kwestionowania niewłaściwych decyzji prawnych dotyczących dzieci, dochodzenia i sugerowania właściwych rozwiązań, podejmowania wszelkich działań mających na celu poprawę warunków społeczno - bytowych dzieci i promocji ich praw w społeczeństwie.(3)
Urzędy rzeczników praw dzieci działają w kilkunastu państwach świata. W Polsce z inicjatywą powołania rzecznika występował m. in. Komitet Ochrony Praw Dziecka oraz niezależne ugrupowania uczniowskie.
1 września 1993 r. Warszawskie Kuratorium Oświaty utworzyło Biuro Rzecznika Praw Ucznia, którym kieruje Lucyna Bojarska.4 Pracuje tam na zasadzie wolontariatu młodzież, która działa na rzecz poprawy sytuacji uczniów. Działalność Biura ma na celu: egzekwowanie przepisów zawartych w aktach prawnych, stworzenie uczniom możliwości otrzymywania pomocy w sytuacjach, w których łamane są ich prawa, pracę na rzecz edukacji prawnej młodzieży, prowadzenie badań mających określić poziom realizacji praw ucznia w placówkach oświatowych, wspieranie działalności samorządów szkolnych.
D. Szymańska w artykule "Jak bronić praw ucznia" wymienia sprawy, z jakimi najczęściej zwracano się do Biura Rzecznika Praw Ucznia.(1)
Najczęściej zwracali się o pomoc rodzice i głównie były to prośby o interwencje (90% dotyczyły usunięcia uczniów ze szkoły). Pani Rzecznik zajęła się 58 takimi sprawami i tylko w dwóch przypadkach skreślenia z listy uczniów dokonano zgodnie z prawem.
Cztery prośby dotyczyły interwencji w sprawie stosowania przemocy fizycznej i psychicznej na terenie placówek oświatowych. Jedna z tych spraw znalazła epilog w sądzie. Inne prośby o interwencję dotyczyły m. in. wymuszania od rodziców składek na rzecz szkoły, dyskryminacji mniej zdolnych uczniów, konfliktu rady rodziców z nauczycielem, pomocy materialnej uczniom oraz pomocy w przeniesieniu do innej szkoły.(2)
Pani Rzecznik wyróżniła dwie sfery zaniedbań, jeśli chodzi o nieprzestrzeganie praw uczniów w warszawskich szkołach. Pierwsza dotyczy nieprzestrzegania przez nauczycieli praw ucznia, zawartych w statutach szkół. Nauczyciele często dają uczniom do zrozumienia, iż nie są zainteresowani zapisami statutu i nie zamierzają ich przestrzegać, co wynika z ich niskiej świadomości prawnej. A przecież relacje nauczyciel - uczeń, określa szereg aktów prawnych, których należy przestrzegać.(3)
Druga sfera zaniedbań dotyczy demokratycznej edukacji w szkołach. Powinnością nauczycieli jest m. in. przygotowanie młodzieży do funkcjonowania w strukturach demokratycznego państwa, ale niestety większość z nich nie uświadamia sobie wystarczająco tych zadań. Jako przykład możemy wymienić - niechętny stosunek pedagogów do samorządności uczniowskiej.
Jak możemy ocenić postawę nauczycieli, którzy mówią uczniom, że samorząd nie powinien "zabawiać się" w kontrolowanie postanowień statutu, a ma jedynie pilnować, by nikt nie palił w toalecie papierosów i sprawdzać czy wszyscy włożyli kapcie.
Uważam, że w szkołach, w których tak się dzieje, trudno wychować ludzi szanujących swoje prawa oraz prawa innych.
Bibliografia :
1.E. Czyż (red): Dziecko i jego prawa, KODP, Warszawa 1992
2.A. Łopatka (red): Konwencja o prawach dziecka a prawo polskie, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1991
3.Komitet Ochrony Praw Dziecka, Polis 1994
4. D. Szamańska: Jak bronić praw ucznia?, Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze 1995
Janusz Korczak - obrońca praw dzieci
"Nie ma dzieci - są ludzie" - w tych kilku słowach można ująć credo pedagogiczne Henryka Goldszmita znanego pod pseudonimem Janusza Korczaka .
Był z zawodu lekarzem, wychowawcą z powołania, autorem wielu książek dla dzieci i dorosłych. Powołanie pedagogiczne ogarnęło całe jego życie, całą jego osobowość. Nie założył własnego domu, ponieważ jak wyznał - "za syna wybrałem ideę służenia dziecku i jego sprawie".
Decyzji tej był wierny do tragicznej śmierci z wychowankami w hitlerowskim obozie zagłady w 1942 roku.
Walka o dobro, sprawiedliwość i ochronę praw dziecka, poznanie i zgłębianie jego potrzeb wypełniły całe życie Janusza Korczaka. Jego dokonania zdumiewają nas do dziś swoją aktualnością, wzbudzają podziw i zainteresowanie nie tylko wychowawców, pedagogów i psychologów, ale i wszystkich przyjaciół dzieci.
Centralny motyw działalności i twórczości J.Korczaka stanowi - prawo każdego dziecka do życia i odpowiedniego jego poziomu. Pisał o konieczności zapewnienia dziecku odpowiedniej jakości życia w sferze jego potrzeb fizycznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych. W tym miejscu warto przypomnieć że tytuł jednego z jego utworów brzmi: "Prawo dziecka do szacunku" - i stanowi programową syntezę jego twórczości.
Trafnie współcześni przypisują J.Korczakowi tytuł Obrońcy Praw Dziecka.
Z naczelnej zasady przyjętej przez J.Korczaka, iż dziecko jest człowiekiem wynika troska o wciąż gwałcone przez dorosłych prawa. Spośród wielu praw, o których pisał i o które walczył, jako zasadnicze należy wymienić:
Prawo do szacunku
Jest to prawo najbardziej lekceważone we współczesnym świecie. Dzieci trzeba nie tylko kochać, ale też dobrze traktować, a to oznacza indywidualne podejście do każdego wychowanka. Wielu starań powinno dołożyć społeczeństwo, by uczeń miał prawo do poszanowania godności własnej w sprawach osobistych, rodzinnych i koleżeńskich.
Prawo do niewiedzy
Dla kilkuletniego dziecka nie wszystko jest proste i jasne jak nam się wydaje.
Otaczający świat jest dla niego nieznany. Dorośli powinni mieć wiele wyrozumiałości i cierpliwości wobec niekończących się pytań dziecka.
W konwencji czytamy:
" Zadaniem dorosłych jest cierpliwe i wytrwałe niesienie pomocy podopiecznym w chwili, gdy potrzebują oni przewodnika, by wybrać i zdecydować kim być, co robić, jaką postawę przyjąć w zbiorowości ludzkiej i na podstawie jakich wartości budować przyszłość."
Prawo do niepowodzeń i łez
Nie wolno oskarżać dziecka za niepowodzenia, lecz należy cierpliwie czekać, aż dziecko wydorośleje, nabierze życiowego doświadczenia. Zamiast karania współczesna psychologia proponuje - " pokaż dziecku jak można naprawić zło".
Prawo do upadków
Obcując na co dzień z dziećmi nie powinno nas dziwić, że dzieci upadają czy grzeszą. Wychowawca uznając prawo do upadku, akceptując błędy podopiecznych musi pamiętać, że jego obowiązkiem jest obserwowanie zachowania, wyjaśnianie przyczyn nieprawidłowości i odchyleń w rozwoju oraz podejmowanie działań kompensacyjnych wobec dzieci, które tego potrzebują.
Prawo do własności
Poszanowanie tego prawa jest konieczne zarówno ze strony nauczycieli jak i rodziców. Uczymy dzieci, że maja prawo do własności, ale również powinny je respektować wobec innych.
Prawo do tajemnicy
Dzieci, nawet te najmłodsze, mają swoje tajemnice osobiste, rodzinne czy koleżeńskie. Dorośli powinni je szanować. Nauczyciel szanujący tajemnicę dziecka, uczy swoja postawą, że są sprawy, o których nie mówi się wszystkim.
Prawo do radości
J. Korczak w swoim pamiętniku pisał - "dziecku potrzebna jest jasność szczęścia i ciepło miłości.... Niech dzieci się śmieją, niech będą wesołe."
Dziecko powinno wychowywać się w miłej i serdecznej atmosferze, pełnej uśmiechu i radości.
Prawo do wypowiadania swoich myśli i uczuć
Łamanie tego prawa jest krzywdą wyrządzoną dziecku, którą trudno w życiu naprawić. Należy dać dziecku prawo do wyrażania własnych poglądów i uczuć, przyjmując je stosownie do wieku i dojrzałości dziecka. Dzieci potrzebują tego, by ich uczucia były akceptowane i doceniane.
Prawo do dnia dzisiejszego
Dziecko żyje teraźniejszością, bieżącą chwilą i to liczy się najbardziej. Wszystko co było w przeszłości czy dopiero ma nadejść, nie jest dla niego tak ważne.
"Dla jutra lekceważy się to, co je dziś cieszy, smuci, dziwi gniewa, zajmuje. Dla jutra, którego nie rozumie (...) kradnie się lata życia" - to słowa J.Korczaka.
Korczakowskie prawa dziecka są aktualne do dziś. Jego myśli, idee, jego cele ocalały i większość z nich zrealizowano w Konwencji Praw Dziecka.
Bibliografia:
1. J, Kopczyńska- Sikorska: Idee praw dziecka w życiu i pracy J. Korczaka, "Wychowanie w przedszkolu" 1992, nr 6
2. D. Al.- Khamisy: Z dziećmi o prawach dziecka, "Edukacja w Przedszkolu"2000
Dziecko jako człowieka o szczególnych potrzebach dostrzeżono dopiero w XX wieku a międzynarodowej ochronie poddano dopiero po II wojnie światowej. Okrucieństwa wojny wyzwoliły społeczną inicjatywę samoobrony, której rezultatem było przyjęcie 12.08.1949 r. kilku fundamentalnych umów międzynarodowych z zakresu prawa humanitarnego - czterech konwencji genewskich
KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA
GENEZA I PRZYCZYNY POWSTANIA KONWENCJI O PRAWACH DZIECKA
Dziecko jako człowieka o szczególnych potrzebach dostrzeżono dopiero w XX wieku a międzynarodowej ochronie poddano dopiero po II wojnie światowej. Okrucieństwa wojny wyzwoliły społeczną inicjatywę samoobrony, której rezultatem było przyjęcie 12.08.1949 r. kilku fundamentalnych umów międzynarodowych z zakresu prawa humanitarnego - czterech konwencji genewskich (Polska ratyfikowała je w 1954 r) uzupełnionych następnie dwoma dodatkowymi protokołami z 10.07.1977 r. (weszły w życie 7.12.1978 r.).
Znalazły się w nich przepisy chroniące rodziny, matki i dzieci podczas konfliktów zbrojnych,
a m. in.:
- zakazywały wykonywania kary śmierci wobec kobiet ciężarnych, matek opiekujących się małymi dziećmi oraz wobec osób poniżej 18 roku życia,
- zakazywały dzieciom poniżej 15 roku życia bezpośredniego uczestniczenia w działaniach wojennych,
- nakazywały umieszczania dzieci oddzielnie od dorosłych albo razem z rodzicami w razie więzienia czy internowania,
- zobowiązywały państwa do otaczania dzieci szczególną opieką i pomocą, w tym do łączenia ich z rodzinami z obszaru na którym toczą się działania zbrojne - do miejsc bardziej bezpiecznych.
Poważnym impulsem do przygotowania Konwencji o Prawach Dziecka było uchwalenie 20.11.1959 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ - Deklaracji Praw Dziecka, która mówiła m.in.
o równouprawnieniu dzieci bez żadnej dyskryminacji z powodu rasy, koloru skóry, płci, języka, wyznania, narodowości, pochodzenia społecznego. W Deklaracji znalazły się także podstawowe prawa dziecka, takie jak m. in. prawo do nazwiska, obywatelstwa, opieki lekarskiej i zabezpieczenia socjalnego, do bezpłatnej nauki w zakresie szkoły podstawowej, do ochrony przed okrucieństwem i wyzyskiem.
Przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20.11.1989 r. Konwencja o Prawach Dziecka zwieńczyła ponad sześćdziesięcioletnie orędowanie na rzecz praw najmłodszych ludzkich istot przez organizacje pozarządowe i specjalistów w dziedzinie praw. Polska może mieć szczególną satysfakcję z uchwalenia Konwencji, gdyż to z jej inicjatywy Komisja Praw Człowieka ONZ rozpoczęła w 1978 r. na swojej 34 sesji prace nad projektem Konwencji.
Konwencję przyjęły niemal wszystkie państwa świata (Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikował Konwencję w czerwcu 1991 r.), wkraczając tym samym na drogę wyznaczoną przez ten prawdziwie przełomowy dokument.
Konwencja o Prawach Dziecka powstała, ponieważ:
- większość społeczności ludzkich nie wypracowała dotąd prawno-socjalnych rozwiązań adresowanych do dzieci jako beneficjentów swoich szczególnych praw,
- rozwój dziecka oparty na solidnych podstawach zdrowia i biologicznej integralności ma absolutnie podstawowe znaczenie dla przyszłości wszystkich społeczeństw,
- dzieci są znacznie bardziej niż dorośli wrażliwe na warunki i okoliczności, w jakich bytują,
- dzieci są podatne bardziej niż jakiekolwiek inne grupy społeczne zarówno na skutki działań podejmowanych przez rządzących, jak i na indeferentną postawę władz,
- dzieciom odmawiano do tej pory prawa głosu - uczestnictwa w życiu publicznym, politycznej rangi, gospodarczego znaczenia. Zbyt często głos dziecka pozostawał nie słyszany,
- dzieci są w szczególny sposób podatne na najgorsze skutki wyzysku i traktowania przeczącego etycznym normom,
- w wielu społecznościach ciągle pokutuje przekonanie o tym, że dzieci stanowią własność rodziców, że są (jeszcze) „niedokończonymi” dorosłymi, albo - że nie są istotami zdolnymi do wniesienia czegoś nowego do życia społecznego.
ZNACZENIE I ZASADY, NA KTÓRYCH OPARTA JEST KONWENCJA
Mimo istnienia wielu innych międzynarodowych traktatów i umów zajmujących się prawami dzieci, Konwencja o Prawach Dziecka jest dokumentem jedynym w swoim rodzaju, gdyż:
· jej przedmiotem są prawa dziecka w ujęciu całościowym - Konwencja jest jedynym dokumentem zapewniającym poszanowanie praw obywatelskich, politycznych, ekonomicznych, społecznych i
kulturalnych będących udziałem dzieci,
· ma ona walor uniwersalny - przedmiotem jej zainteresowania są wszystkie dzieci, we wszelkich sytuacjach, we wspólnocie wszystkich narodów,
· litera dokumentu oparta jest na założeniu integralności i niepodzielności praw dziecka. Konwencja definitywnie optuje za niezbywalnością, niepodzielnością, wzajemną od siebie niezależnością i wzajemnością tych praw,
· ma charakter bezwarunkowy - co oznacza, że stanowi apel także do tych władz państwowych, które nie dysponują wielkimi środkami dla rzeczywistej ochrony praw dziecka.
Konwencja o Prawach Dziecka powstała w oparciu o cztery podstawowe zasady. Dwie pierwsze mają zastosowanie do całej ludzkiej populacji; Konwencja podnosi ich znaczenie także w odniesieniu do dzieci. Pozostałe dwie zasady w sposób szczególny odnoszą się do dzieci.
1. Dzieci nie wolno poddawać dyskryminacji - „niezależnie od reprezentowanych przez nie, przez ich rodziców bądź prawnych opiekunów: rasy, koloru skóry, płci, języka, przekonań religijnych, politycznych bądź innej natury, pochodzenia narodowościowego, etnicznego bądź społecznego, majątku, niepełnej sprawności, urodzenia bądź innych elementów statusu”.
2. Dzieci mają prawo do przetrwania i rozwoju we wszystkich aspektach swego życia, w tej liczbie - pod względem fizycznym, emocjonalnym, psychospołecznym, poznawczym, społecznym i kulturowym.
3. Działanie w najlepszym interesie dzieci musi znaleźć się na czołowym miejscu we wszystkich decyzjach i inicjatywach mających wpływ na sytuacje poszczególnych dzieci lub całej dziecięcej społeczności. Odnosi się to decyzji i działań podejmowanych zarówno przez władze państwowe, administracyjne czy sądownicze, jak i przez same rodziny.
4. Należy umożliwić dzieciom aktywne uczestnictwo we wszelkich sprawach dotyczących ich życia, jak również stworzyć im warunki dla swobodnego wyrażania swego zdania. Dzieci mają prawo do tego, aby ich poglądy i opinie zostały wysłuchane i potraktowane poważnie.
Państwa będące sygnatariuszami Konwencji przyjęły na siebie powinność realizacji postanowień dokumentu. Postępy w tej mierze są na bieżąco kontrolowane przez Komitet Narodów Zjednoczonych ds. Praw Dziecka - ciało złożone z dziesięciu przedstawicieli różnych krajów świata.
CO TO SĄ PRAWA DZIECKA?
Każdy człowiek jest osobą, ale żaden człowiek nie rodzi się w pełni ukształtowany. Pełnię swojej osobowości musi dopiero rozwinąć - musi odpowiednio ukształtować swoje ciało, uaktywnić siły motoryczne pozwalające mu się poruszać, a także musi rozwinąć swoje zmysły, które umożliwią mu kontakt z otaczającym go światem.
Musi rozwinąć uczucia, dzięki którym będzie mógł reagować na rzeczywistość i wreszcie musi nauczyć się korzystać z woli i rozumu. To wola i rozum charakteryzują istotę ludzką jako człowieka właśnie. Dzięki nim człowiek w sposób wolny i świadomy podejmuje decyzje i ponosi za nie odpowiedzialność.
Człowiek musi się zatem rozwinąć i dojrzeć do właściwego sobie sposobu życia. Rozwój ten wyznacza sama ludzka natura, a w naturę tę wpisane są swoiste prawa, tzw. prawa natury.. Wypełnienie tych praw aktualizuje człowieka, ich zablokowanie - degraduje go.
Najważniejszym, naturalnym prawem człowieka jest prawo do życia. Z niego płynie prawo do pełnego - na miarę człowieka - rozwoju.
Ale prawa natury trzeba dobrze rozpoznać i zabezpieczyć. Takim właśnie zabezpieczeniem jest prawo stanowione, stworzone przez ludzi, ogłoszone i zobowiązujące do jego przestrzegania.
Dzieci posiadają szczególne prawa, bowiem aktualizacja ich człowieczeństwa przebiega w szczególny sposób. Dziecko nie potrafi samo zadbać o siebie, nie potrafi samodzielnie aktualizować swojej natury. Potrzebuje do tego rodziców, opiekunów i wielu innych ludzi. Naturalnymi więc „strażnikami” praw dziecka są jego rodzice (opiekunowie).
Ale dziecko potrzebuje też specjalnego zabezpieczenia w prawie stanowionym. Dobre prawo stanowione powinno pomagać rodzicom (opiekunom) w rozwoju dziecka.
W Polsce Konstytucja RP, Konwencja o Prawach Dziecka a także ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka stanowią najważniejsze, odnoszące się do dziecka, stanowione akty prawne.
PRAWA DZIECKA W UJĘCIU SZCZEGÓŁOWYM
1. Prawo dziecka do rodziny.
2. Prawo dziecka do poszukiwania i przekazywania informacji.
3. Wolność zrzeszania się oraz wolność zgromadzeń dzieci.
4. Wolność myśli, sumienia i wyznania dziecka.
5. Prawo dziecka do odpowiedniego poziomu życia.
6. Prawo dziecka do uzyskania wykształcenia.
7. Prawo dziecka do ochrony zdrowia.
8. Prawa dzieci niepełnosprawnych.
9. Prawo dziecka do wypoczynku i rozrywki.
PRAWA DZIECKA W KONSTYTUCJI RP z 2.04.1997 r
1. Prawa absolutne (niezbywalne):
- wolność od tortur i niewolniczej pracy (art. 40)
- ochrona życia (art. 38)
2. Prawa obywatelskie:
- ochrona obywatelstwa (art. 34)
- prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej podczas pobytu za
granicą (art. 36)
3. Wolności i prawa polityczne:
- prawo uczestnictwa w życiu publicznym (art. 63)
- prawa wyborcze (art.62)
- prawo do petycji (art.63)
- wolność zrzeszania się (art.58)
- wolność zgromadzeń (art. 57)
4. Wolności i prawa osobiste:
- nietykalność osobista i wolność osobista (art. 41)
- prawo do obrony i właściwego procesu sądowego (art. 42 ust.2, art. 44)
- wolność sumienia i religii (art. 53)
- wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji (art. 54)
- prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47)
- wolność i ochrona tajemnicy komunikowania się (art. 49)
- wolność poruszania się po terytorium RP (art. 52 ust.1)
5. Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne:
- prawo własności i dziedziczenia (art.64)
- wolność wyboru i wykonywania zawodu (art. 65 ust.1)
- prawo do ochrony zdrowia (art. 68)
- prawo do nauki (art.70)
- wolność twórczości artystycznej i korzystania z dóbr kultury (art. 73)
- prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska (art. 74 ust.3)
Autor tekstu: Izabela Serwatka
Prawa człowieka można zdefiniować jako podstawowe standardy, bez których ludzie nie mogą żyć w poszanowaniu ich godności, są również podstawą do zdefiniowania takich wartości jak: pokój, wolność, sprawiedliwość, tolerancja. Zarówno jednostki jak i całe społeczności mogą się w pełni rozwijać jedynie wówczas, gdy prawa te są respektowane. Rozwój praw człowieka ma swoje korzenie w toczącej się na całym świecie walce o wolność i równość wszystkich ludzi wobec prawa.
Prawa człowieka - prawa dziecka
Artykuł 72 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. mówi:
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją
2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz i placówek publicznych
3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględniania zdania dziecka.
Znajomość praw człowieka pomoże nam w przestrzeganiu i respektowaniu praw dziecka, które podlega w polskim i światowym ustawodawstwie szczególnej ochronie. Warto się zastanowić, jakie jest usytuowanie praw dziecka w ogólnej koncepcji nauki o prawach człowieka.
Prawa człowieka można zdefiniować jako podstawowe standardy, bez których ludzie nie mogą żyć w poszanowaniu ich godności, są również podstawą do zdefiniowania takich wartości jak: pokój, wolność, sprawiedliwość, tolerancja. Zarówno jednostki jak i całe społeczności mogą się w pełni rozwijać jedynie wówczas, gdy prawa te są respektowane. Rozwój praw człowieka ma swoje korzenie w toczącej się na całym świecie walce o wolność i równość wszystkich ludzi wobec prawa.
Istnieje wiele klasyfikacji praw człowieka. Najczęściej spotykany jest podział na trzy kategorie:
1.Prawa, wolności osobiste i polityczne (zwane też prawami „pierwszej generacji”, ich początek sięga przełomu XVIII/ XIX w.) są zorientowane wolnościowo np.:
• prawo do życia
• prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego jednostki
• prawo do uczestnictwa w życiu publicznym
• wolność wyrażania opinii i poglądów
• wolność myśli, sumienia i wyznania
• wolność zgromadzeń i stowarzyszania się
2.Prawa socjalne, ekonomiczne i kulturalne (zwane też prawami „drugiej generacji”, pojawiły się w drugiej połowie XIX w.) mają charakter zabezpieczeń w sferze socjalnej, np.:
• prawo do pracy
• prawo do nauki
• prawo do opieki zdrowotnej i społecznej
3.Prawa „rozwojowe” (zwane też prawami „trzeciej generacji” pojawiać się zaczęły w latach sześćdziesiątych XX w.) np.:
• prawo do życia w bezpiecznym środowisku naturalnym,
• prawo do rozwoju kulturalnego i ekonomicznego
• prawo do życia w pokoju
Najczęściej uznawanym zbiorem praw człowieka na świecie jest „Powszechna Deklaracja Praw Człowieka” (PDPC). Natomiast podstawowym dokumentem dotyczącym praw dziecka jest Konwencja praw dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1989 roku, ratyfikowana przez Polskę w 1991 roku. Zgodnie z nią - dziecko (czyli osoba poniżej 18 roku życia) jest podmiotem praw i wolności, a nie przedmiotem praw innych osób. Konwencja z uwagi na dobro dziecka nakłada na rodziców, wszystkie inne osoby, w tym również nauczycieli oraz organy władzy państwowej obowiązek kierowania się we wszelkich działaniach troską o najlepiej pojęty interes dziecka.
Prawa zawarte w konwencji mogą być zebrane w trzech kategoriach:
• Zapewnienia - prawo do posiadania, otrzymania lub dostępu do pewnych dóbr i świadczeń, np. imienia, obywatelstwa, opieki zdrowotnej, edukacji, odpoczynku, zabawy, prawo do opieki nad sierotami i osobami niepełnosprawnymi.
• Ochrony - prawo do ochrony przed szkodliwymi działaniami i praktykami np. separacji od rodziców, zaangażowania w działania wojenne, handlowego i seksualnego wykorzystywania, fizycznej i psychicznej przemocy wobec dziecka
• Uczestnictwa - prawo dziecka do bycia wysłuchanym przy podejmowaniu decyzji dotyczących jego życia. Wraz z rozwojem umiejętności dziecko powinno mieć rosnące możliwości brania udziału w życiu społecznym np. wolność słowa i opinii, kultury, religii i języka.
Konwencja praw dziecka przypomina również znaczenie rodziny dla harmonijnego rozwoju dziecka, znaczenie specjalnej opieki i edukacji dla dzieci z deficytami rozwojowymi, wagę tradycji i wartości kulturowych każdego narodu dla rozwoju dziecka.
Edukacja w zakresie praw dziecka jest nauką o prawach dziecka, ale przede wszystkim nauką na rzecz praw dziecka. Oznacza to, że przedszkolu wyposażając dzieci w odpowiednie umiejętności, wiedzę oraz postawy uświadamiamy im jak ważne są prawa dziecka, dlaczego powinny być przestrzegane i chronione. Zajęcia dotyczące praw dziecka powinny wyposażać je w takie umiejętności jak: słuchanie innych, współpraca, przestrzegania zasad dobrej komunikacji, próby rozwiązywania problemów moralnych. Umiejętności te pomogą dzieciom m.in. w:
• analizowaniu otaczającego je świata
• zrozumieniu, że prawa człowieka są sposobem na poprawę ich życia oraz życia innych ludzi
• podejmowaniu działań na rzecz człowieka w przyszłości
Praktyczny trening w zakresie znajomości własnych praw i praw innych przenika wszystkie społeczne doświadczenia przedszkolne dzieci kształtując ich postawy. Mając świadomość wagi praw innych dziecko wyrabia w sobie przeświadczenie, że współpraca jest lepsza niż konflikt, że każdy powinien być odpowiedzialny za swoje czyny, że możemy ulepszać świat jeżeli będziemy próbować.
Najskuteczniejsze w zakresie edukacji praw dziecka będą metody aktywizujące (interaktywne), ponieważ można je zrozumieć poprzez doświadczanie ich w życiu codziennym. Każdy dzień w przedszkolu dostarcza dziecku przeżyć, które pomogą mu w zrozumieniu takich pojęć jak: tolerancja, sprawiedliwość, uczciwość, prawda.
Faktyczne przestrzeganie praw człowieka obejmuje również interpersonalne relacje między nauczycielem a dzieckiem, między nauczycielem a rodzicami, między nauczycielem a dyrektorem, a bacznym obserwatorem tych relacji jest małe dziecko.
Metody pracy ułatwiające realizację problematyki praw dziecka w przedszkolu
• Normy grupowe - jest to rodzaj umowy społecznej określającej zasady funkcjonowania grupowego. Mogą mieć charakter ogólny lub szczegółowy określający również system kar za ich nieprzestrzeganie
• Scenki dramowe - ich odgrywanie jest formą krótkiego , improwizowanego przedstawienia odgrywanego przez dzieci, przygotowanego zazwyczaj pomocą nauczyciela. Drama może pomóc dzieciom w zrozumieniu danej sytuacji i ułatwić wczucie się w położenie bohaterów scenki.
• Praca w parach i grupach - może dać dzieciom więcej okazji do aktywnego udziału, pary lub grupy mogą wymyślić wiele pomysłów w krótkim czasie lub pomóc dzieciom w zrozumieniu pojęć abstrakcyjnych.
• Odmiana burzy mózgów polegająca na zadawaniu pytań w formie quizu możemy ją zastosować na podsumowanie zajęć dotyczących praw dziecka
• Rysowanie lub inna forma ekspresji plastycznej - metoda ta może być stosowana w cel rozwinięcia takich umiejętności jak: współpraca w zespole, poznanie odczuć, reakcji czy potrzeb innych
• Opowiadania, bajki lub historyjki z całego świata - inspirują, poszerzają zasób słów i wiedzę dzieci na temat warunków życia w różnych krajach, pozwalają dostrzec różnice i podobieństwa między ludźmi.
Nieugiętym obrońcą praw dziecka jako człowieka był Henryk Goldszmit znany nam pod pseudonimem Janusza Korczaka .Z naczelnej zasady przyjętej przez Korczaka, iż dziecko jest człowiekiem, wynika ustawiczna troska o wciąż gwałcone przez dorosłych prawa. Spośród wielu praw dziecka, o których pisał i mówił ,i o które walczył, jako zasadnicze wymienia:
• Prawo do szacunku - najbardziej lekceważone i najmniej popularne we współczesnym świecie. Korczak apelował do dorosłych i domagał się szacunku dla dziecka - człowieka. Szacunku dla jego niewiedzy, dla wysiłku poznawania , dla jego skromnej wartości, szacunku dla tajemnic i wahań, ciężkiej pracy wzrostu, dla bieżącej godziny, w której żyje dziecko
• Prawo do niewiedzy - dla kilkuletniego dziecka nie wszystko jest proste i jasne jak nam się wydaje. Potrzeba wielkiej wyrozumiałości i cierpliwości wobec niekończących się pytań dzieci, one maja do tego prawo, gdyż otaczający ich świat jest nieznany. Wiele błędów w ich postępowaniu wynika z niewiedzy
• Prawo do niepowodzeń i łez - gniew, złość, etykietki, oskarżenia za niepowodzenia dziecka wywołują u niego agresję i płacz, ale są to „łzy niemocy i buntu, rozpaczliwy wysiłek protestu, wołanie o pomoc (…) objaw złego samopoczucia a zawsze cierpienia
• Prawo do upadków - obcując na co dzień z dziećmi, nie powinno nas dziwić, że dzieci upadają czy grzeszą . Wychowawca uznając prawo do upadków, akceptując błędy podopiecznych musi pamiętać, że jego obowiązkiem jest obserwowanie zachowania, wyjaśnianie przyczyn nieprawidłowości
• Prawo do własności - poszanowanie prawa do własności jest konieczne zarówno ze strony nauczycieli jak i rodziców. Program w swych zamierzeniach z zakresu społeczno- moralnego podkreśla ważność poszanowania wytworów pracy własnej i innych. Realizując te treści uczymy dzieci, że mają prawo do własności, ale też powinny je respektować wobec każdego kolegi
• Prawo do tajemnicy - dzieci w przedszkolu już nawet te najmłodsze mają swoje tajemnice osobiste, rodzinne czy koleżeńskie. Dziecko w swej szczerości często dzieli się nimi z innymi. Nauczyciel szanujący jego tajemnicę powinien uczyć swoją postawą, że są sprawy, o których dziecko nie powinno mówić wszystkim
• Prawo do radości - wiele zajęć przedszkolnych ma w swoich założeniach budzenie i rozwijanie poczucia szczęścia. Umiejętność odczuwania radości wydaje się cechą lub nastawieniem, które towarzyszy nam od dzieciństwa. Warto podkreślić fakt, że początkiem wszelkiego szczęścia i rozwoju jest radosna samoakceptacja w myśl współczesnej psychologii: „muszę nauczyć się cieszyć z tego, że jestem sobą”
• Prawo do wypowiadania swoich myśli i uczuć- według Korczaka jest to pierwsze i podstawowe prawo a łamanie jego jest wielką krzywdą wyrządzoną dziecku, którą trudno naprawić
• Prawo do dnia dzisiejszego - dziecko żyje teraźniejszością, z braku doświadczeń żyje bieżącą chwilą. Wszystko co było w przeszłości czy dopiero ma nadejść jest dla niego legendą.
Realizacja wszystkich praw dziecka ma zapewnić mu minimum komfortu psychicznego niezbędnego do maksymalnego rozwoju.
Opracowano na podstawie:
Janusz Korczak, Pisma wybrane, tom I, Nasza Księgarnia, Warszawa,
Temat : Prawa dziecka .
Cele :
nauczyciel :
- szanuje poglądy innych ludzi ;
- uświadamia konieczność przestrzegania praw dziecka ;
- odczuwa potrzebę prowadzenia zajęć dotyczących Konwencji Praw Dziecka ;
- potrafi pomóc dziecku , gdy łamane są jego prawa ;
- doskonali umiejętność pracy w grupie ;
- doskonali znajomość metod aktywizujących ;
Metody : aktywizujące - „Trójkąta”, „Piłeczki” , zabawowe -
„Ludzik”, „Człowiek do człowieka”,
praca w grupie , prezentacje .
Pomoce :ankieta , kartki białe(24 szt.), 2 piłeczki , sylwety ludzika z prawami dziecka (4 kolory), po 3 kartki w 4 kolorach z napisanym jednym prawem , wiersz , napis „Konwencja Praw Dziecka „ na kolorowym kartonie , 4 arkusze szarego papieru , flamastry , kleje , nożyczki , 4 kartki z bloku technicznego , karton z napisanymi instytucjami , sklerotki , arkusz papieru do podsumowania zajęć , ankiety podsumowujące .
Przebieg :
2. Ćwiczenia integrująco - rozluźniające
a) „To ja”
Uczestnicy wyrywają swoja postać z kartki papieru i kolejno zapisują na jej częściach :
Czoło - imię ; głowa - kolor oczu ; tułów - znak zodiaku , Moja słaba strona? ; Jak spędzam wolny czas? , ręka p. - Co lubię robić ? ; ręka l. - ulubiona potrawa ; noga p. - ulubiony kolor ; noga l. - ulubiony polityk .
Następnie szukają osób z którymi są podobne pod względem kilku cech.
Zadanie to miało na celu pokazanie naszych różnic i podobieństw . Można mieć to samo imię a lubić zupełnie coś innego i odwrotnie .
b) „Piłeczki”
Prowadzący ma 2 piłeczki ( zieloną i czerwoną ). Podaje jedną np. czerwoną następnej osobie i mówi : jestem podobna do ciebie , bo ....... , potem podaje drugą np. zieloną i mówi : różnię się od Ciebie , bo ....... . uczestnicy kolejno podają sobie piłeczki i mówią w czym są podobne , a czym się różnią .
Było to kolejne ćwiczenie na ukazanie różnic i podobieństw między ludźmi .
3. Praca w grupach
Uczestnicy wyciągają z koperty pocięte na części sylwety dziecka (puzzle) w czterech kolorach z napisanymi 3 prawami . W ten sposób dzielą się na 4 grupy : żółci , jasno zieloni , niebiescy i ciemno zieloni .Układają z puzzli postać dziecka i odczytują prawa . Każda grupa ma przydzielone 3 prawa dziecka .
I gr. - żółci :
1. Prawo do wypowiedzi.
2. Prawo do życia i rozwoju.
3. Prawo do wychowania w rodzinie
II gr. - j. zieloni :
1. Prawo do życia bez przemocy i poniżania .
2. Prawo do nauki.
3. Prawo do stowarzyszania .
III gr. - niebiescy :
1. Prawo do swobody myśli , sumienia i religii.
2. Prawo do tożsamości .
3. Prawo do prywatności
IV gr. - c. zieloni :
1. Prawo do informacji .
2. Prawo do poszanowania godności .
3. Prawo do równości .
Zadaniem ich będzie wypełnienie treścią artykułów Konwencji .
- każda grupa wybiera lidera,
- po dyskusji na przygotowanych kartkach wpisują , jak rozumieją te prawa .
Dla ułatwienia pracy podam przykład : „Jeśli dzieci mają prawo do wypoczynku, to nie wolno zmuszać ich do odrabiania lekcji przez kilka godzin dziennie . Dzieci powinny mieć czas na zabawę z kolegami , czytanie książek .”
(Można powyższe prawa dziecka zilustrować za pomocą różnych technik i materiałów .)
· Każda grupa w określonym rogu tablicy przypina sylwetę dziecka i obok tego 3 arkusze z wyjaśnionymi prawami .
· Lider grupy dokonuje prezentacji pracy swojego zespołu .
W ten oto sposób stworzyliśmy Konwencję przetłumaczoną na język dziecka .
Prowadzący przypina na środku duży napis „Konwencja Praw Dziecka”
Odczytanie wiersza M. Brykczyńskiego pt.
„O prawach dziecka.”
Niech się wreszcie każdy dowie
I rozpowie w świecie całym,
Że dziecko to także człowiek.
Tyle, że jeszcze mały.
Dlatego ludzie uczeni.
Którym za to należą się brawa.
Chcąc wielu dzieciom los odmienić,
Stworzyli dla was mądre prawa.
Więc je na co dzień i od święta
Spróbujcie dobrze zapamiętać:
Nikt mnie siłą nie ma prawa zmuszać do niczego,
A szczególnie do zrobienia czegoś niedobrego.
Mogę uczyć się wszystkiego, co mnie zaciekawi
I mam prawo sam wybierać, z kim się będę bawić.
Jeśli mama albo tata już nie mieszka z nami, nikt nie
może mi zabronić spotkać ich czasami.
Nikt nie może mnie poniżać, krzywdzić , bić , wyzywać
I każdego mogę zawsze na ratunek wzywać.
Nikt nie może moich listów czytać bez pytania ,
Mam też prawo do tajemnic i własnego zdania.
Mogę żądać , żeby każdy uznał moje prawa,
A gdy różnię się od innych , to jest moja sprawa.
Tak się tu w wiersze poukładały.
Prawa dla dzieci na całym świecie,
Byście w potrzebie z nich korzystały
Najlepiej , jak umiecie.
Nauczyciel odczytuje fragment utworu a dzieci odszukują wśród rozsypani obrazkowej ilustracje odzwierciedlające treść przeczytanego fragmentu i przypinają je do tablicy.
Zabawa ruchowa pt. „Człowiek do człowieka”
Uczestnicy dobierają się parami i stają na przeciwko siebie. Skoro wszyscy stoją w parach to warto poczuć bliskość swego partnera. Prowadzący wydaje polecenia :
- dłoń do dłoni
- prawy bok do lewego boku
- lewy bok do prawego boku
- kciuk do kciuka
- stopa do stopy
- ramię do ramienia
- czoło do czoła
- prawe kolanko do lewego kolanka
- lewy łokieć do prawego łokcia
- brzuszek do brzuszka
- nosek do noska
Na hasło „Człowiek do Człowieka” wszyscy szukają nowego partnera i zabawa zaczyna się od nowa.
5. Praca w grupie metodą „Trójkąta”
Prowadzący czyta opowiadanie (Zał. nr 3 ). Każda grupa otrzymała arkusz szarego papieru , na którym zaprezentuje swoją pracę . W środku trójkąta wpisują problem, z lewej strony na zewnątrz trójkąta : przyczyny podtrzymujące problem a po prawej stronie : sposoby usunięcia przyczyn.
· Lider grupy prezentuje efekty pracy swojego zespołu .
7. Osoby i instytucje pomagające dzieciom.
· Gdzie może zgłosić się dziecko , jeśli zostało naruszone jego prawo?
· Prowadzący zawiesza na tablicy arkusz , na którym wypisane są instytucje i osoby pomagające dzieciom, w przypadku , gdy zostało naruszone jego prawo.
1. Osoby dorosłe , którym ufam:
Rodzice· Nauczyciel· Pedagog szkolny
2. Instytucje państwowe: Ośrodek pomocy społecznej· Policja· Sąd rodzinny· Pogotowie Opiekuńcze· Rzecznik Praw Dziecka
3. Organizacje społeczne:
Komitet Ochrony Praw Dziecka -Warszawa ul. Boleść 2· Fundacja na Rzecz Ochrony Dzieci przed Okrucieństwem - Łódź ul. Więckowskiego 32
8. Ewaluacja zajęć
Prowadzący zawiesza arkusz papieru z napisanym pytaniem :
Co zabieram ze sobą z dzisiejszych warsztatów?
Zadaniem uczestników będzie napisanie odpowiedzi na kartkach i przyklejenie do arkusza.
9. Ocena zajęć.
Prowadzący zawiesza na drzwiach arkusz papieru z napisanym pytaniem :
Wnioski
- uczniowie w małym stopniu znają swoje prawa jako dzieci ;
- celowy jest temat rady szkoleniowej „Prawa dziecka”;
- istnieje potrzeba przeprowadzenia lekcji na temat : Prawa dziecka;
- nauczyciele cieszą się takim samym zaufaniem jak rodzice.
„Dziecięce listy do Świata”
Dekoracje: kartonowe twarze dzieci z różnych stron świata, tęcza, słońce, duże cukierki
z kolorowej bibuły pokrywające scenę, napis: MAM PRAWO…, mapa świata
z przymocowanymi listami, 2 sztalugi - na 1 wielkie czerwone serce życzliwości.
Dzieci przebrane w stroje z różnych stron świata, siedzą w półkolu. Podczas rozmów siedzą, do recytacji lub piosenek wstają.
Przebieg:
Piosenka 1 pt. „Dzieci świata”
Narrator: Dzieci z różnych stron świata napisały do nas listy. Posłuchajcie.
Dziecko 1: ( podchodzi do mapy, odkleja kopertę naklejoną w okolicach Europy - czyta)
Drodzy Koledzy!
Mam ciemny kolor skóry. Byłem wczoraj u lekarza, w poczekalni była też inna mama z białym dzieckiem. Pani doktor spojrzała na mnie i - chociaż byłem pierwszy - kazała mi czekać. Najpierw zbadała białe dziecko. Czy zostałem dobrze potraktowany? Było mi przykro.
Dziecko 2 : (z mapy świata odkleja kopertę z Azji - czyta)
Moja mama nie pracuje, wychowuje moją młodszą siostrę. Codziennie, gdy wracają
ze spaceru, wyjmują z naszej skrzynki pocztowej listy. Wczoraj przyszły dwa listy i przy obiedzie mama dała zaklejony list tacie i drugi mnie, mówiąc, że jest to list od mojej kuzynki Kasi (list był otwarty) Co mogłem zrobić? Czy mama miała prawo czytać list zaadresowany do mnie?
Dziecko 3 :(z mapy odkleja kopertę z Ameryki Północnej - czyta)
Mam na imię Jane i jestem smutną dziewczynką, bo bardzo szybko się męczę. Na lekcjach
w-f nikt nie chce ćwiczyć ze mną w parze, bo często przez moje wolne tempo przegrywa. Zawsze czekam na kogoś, żeby wybrał mnie do swojej drużyny, ale nikt nie chce. Co mam zrobić? Czy koleżanki i koledzy muszą mnie tak traktować?
Dziecko 4 : (odkleja list z okolic Afryki - czyta)
Koleżanki i koledzy! Wczoraj byłem na wycieczce szkolnej. Nagle Nick, który jest zawsze modnie ubrany, zawołał: Wszyscy, którzy mają firmowe czapki (wiecie, te najmodniejsze) siadają w autobusie koło mnie! Ja, niestety, nie mam takiej czapki, więc usiadłem z tyłu ze smutną miną. Nikt z kolegów nie rozmawiał ze mną. Czułem się źle. Czy koledzy postąpili słusznie? A jak powinni się zachować?
Dziecko 5: Te listy są takie smutne! Dzieci ze świata donoszą, że są łamane ich prawa!
Dziecko 6: Skąd mamy wiedzieć, jakie są nasze prawa?
Dziecko 7 :W 1989 roku została uchwalona KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA, którą Polska podpisała w 1991 roku.
Dziecko 8 : KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA przypomina wszystkim, że dziecko ma prawo do szczęśliwego dzieciństwa, w którym jest miłość, bezpieczeństwo, zrozumienie, godność i sprawiedliwość.
Dziecko 9 : Przecież świat nie należy tylko do Dorosłych! My Dzieci i Młodzież też mamy swoje prawa i chcielibyśmy, żeby były one respektowane!!!
Dziecko 10 : Co to znaczy RESPEKTOWAĆ prawa dziecka?
Dziecko 11 : RESPEKTOWAĆ to znaczy brać pod uwagę, uznawać, liczyć się z nimi.
Dziecko 12: Już wiem, dlaczego listy naszych przyjaciół ze świata były takie smutne! Nasi koledzy spotkali się z DYSKRYMINACJĄ!
Dziecko 13 : Co to jest DYSKRYMINACJA?
Dziecko 14 : To inaczej prześladowanie, gorsze traktowanie kogoś na przykład ze względu na kolor skóry, inne wyznanie, gorsze ubranie.
Wszyscy : Jakie są nasze prawa?
Włączyć podkład muzyczny np. muzykę z filmu „Dzwonnik z Notre Dame”
Kolejne dzieci wstają, mówiąc, do czego mają prawo i wieszają kartoniki z zapisanymi prawami na sztalugach, aby każdy z widzów mógł je zapamiętać. W trakcie wieszania, narrator objaśnia, czytając.
Dziecko 1 :Mam prawo do informacji. (wiesza kartonik)
Narrator (czyta): Oznacza, że powinieneś poznać swoje prawa, powinieneś mieć dostęp
do różnych źródeł wiedzy.
Dziecko 2 :Mam prawo do prywatności.
Narrator: Oznacza, że możesz dysponować własnymi rzeczami, masz prawo do tajemnicy korespondencji, nikomu nie wolno bez bardzo ważnych powodów wkraczać w twoje sprawy osobiste i rodzinne.
Dziecko 3 : Mam prawo do swobody myśli, sumienia i religii.
Narrator : Oznacza, że gdy jesteś wystarczająco świadomy, sam decydujesz o swoim światopoglądzie, wcześniej rodzice mają prawo tobą kierować.
Dziecko 4 : Mam prawo do wychowania w rodzinie.
Narrator : Oznacza, że nikomu nie wolno zabrać cię od rodziców, chyba, że z bardzo ważnych powodów. Gdyby zdarzyło się, że rodzice będą osobno, masz prawo do kontaktów z obojgiem rodziców.
Dziecko 5 : Mam prawo do życia bez przemocy i poniżania.
Narrator : Oznacza, że bicie, znęcanie, okrutnie poniżające traktowanie jest niedopuszczalne i karane.
Dziecko 6 : Mam prawo do wypowiedzi.
Narrator 2 : Oznacza, że w ważnych sprawach ciebie dotyczących możesz wygłosić swoje zdanie, opinię, oświadczyć własną wolę.
Dziecko 7 : Mam prawo do nauki.
Narrator 2 :Oznacza, że możesz uczyć się tak długo, jak pozwalają na to twoje zdolności, jeśli masz 6 lat możesz zacząć naukę w klasie „0”, pracować możesz, gdy skończysz 15 lat.
Dziecko 8 : Mam prawo do stowarzyszania.
Narrator 2 : Oznacza, że możesz należeć do organizacji młodzieżowych. Jeśli masz 16 lat, sam decydujesz o swojej przynależności.
Dziecko 9 : Mam prawo do życia i rozwoju.
Narrator 2 : Oznacza, że nikogo nie można bezprawnie pozbawiać życia.
Dziecko 10 : Mam prawo do tożsamości.
Narrator 2 : Oznacza, że musisz mieć nazwisko, obywatelstwo, poznać swoje pochodzenie. Mając 13 lat musisz być zapytany o zgodę, gdybyś miał być adoptowany, a także gdybyś miał mieć zmienione nazwisko.
Dziecko 1 :Prawa dziecka, Wasze prawa do godnego życia powinny być przestrzegane w domu, w szkole, na ulicy - wszędzie!
Dziecko 2 : A co ma zrobić dziecko, jeżeli ktoś łamie jego prawa?
Dziecko 3 : Jeśli są one łamane, powinniście się zwrócić do odpowiednich osób:
§ Rodziców lub kogoś z rodziny
§ Nauczyciela lub pedagoga szkolnego
§ Lekarza
Dziecko 4 : Jeśli boicie się i nie chcecie o tym nikomu mówić, to możecie napisać do BIURA RZECZNIKA PRAW DZIECKA ul. Śniadeckich 10 Warszawa. - specjalnej instytucji, która pomaga dzieciom.
W trakcie, kiedy dziecko 3 i 4 wymieniają możliwości pomocy, inne dziecko przyczepia kartoniki z napisami na „sercu życzliwości” (sztaluga 2).
Piosenka 2 pt. „Tylko o to was proszę” (z kasety „Piosenki dla dzieci śpiewają ISKIERKI”)
Tę piosenkę wykonują trzy dziewczynki (każda solo jedną zwrotkę), refren wszyscy.
Wiersz E. Czyż pt. „Prawa dziecka”
Niech się wreszcie każdy dowie,
I rozpowie w świecie całym,
Że dziecko to także człowiek
Tyle, że jeszcze mały.
Dlatego ludzie uczeni,
Którym należą się brawa,
Chcąc wielu dzieciom los odmienić
Spisali dla Was mądre prawa.
Więc je na co dzień i od święta
Spróbujcie dobrze zapamiętać.
Nikt mnie nie ma prawa
Zmuszać do niczego,
A szczególnie do robienia
Czegoś niedobrego.
Mogę uczyć się wszystkiego,
Co mnie zaciekawi.
I mam prawo sam wybierać
Z kim się będę bawił.
Nikt nie może mnie poniżać,
Krzywdzić, bić, wyzywać.
I dlatego mogę innych
Na ratunek wzywać.
Jeśli mama albo tata
Już nie mieszka z nami,
Nikt nie może mi zabronić
Spotkać ich czasami.
Nikt nie może moich listów
Czytać bez pytania.
Mam też prawo do tajemnic
I własnego zdania.
Mogę żądać, żeby każdy
Uznał moje prawa.
A gdy różnię się od innych,
To jest moja sprawa.
Tak się tu w wiersze poukładały
Prawa dla dzieci na całym świecie,
Byście w potrzebie z nich korzystały
Najlepiej jak umiecie.
Kolejne zwrotki można przydzielić innym dzieciom.
Piosenka 3 pt. ”Tęczowa piosenka” (z kasety „Piosenki dla dzieci śpiewają ISKIERKI”)
Wiersz pt. „My, dzieci chcemy się śmiać”
My, dzieci, chcemy się śmiać,
My, dzieci, chcemy się bawić,
Na ulicach i w parkach miast
Gdańska, Krakowa, Warszawy.
My chcemy wesoło śpiewać,
My chcemy wesoło tańczyć.
W lasach, gdzie zielone drzewa,
Gdzie motyle w kolorze pomarańczy.
Gdzie motyle o skrzydłach jak tęcza,
Gdzie harcerski śpiew nad ogniskiem…
My chcemy kwiatów naręcza
Przynieść rodzicom i bliskim.
My jesteśmy dzieci jak dzieci,
Czasem krnąbrne, czasem czupurne,
Ale chcemy, by księżyc świecił,
A noce nie były pochmurne…
Chcemy by nie było dnia bez słońca
Pracy bez pięknej radości.
Chcemy, by ziemia śpiewająca
Pełna była dobrej miłości.
Kolejne zwrotki wiersza można przydzielić innym dzieciom.
Piosenka 4 pt. „Dziecięcych marzeń świat” (z kasety „Piosenki dla dzieci śpiewają ISKIERKI”)
Refrenu tej piosenki można nauczyć wcześniej wszystkich widzów przedstawienia. Piosenka ma charakter biesiadny.