Monika Ryhanycz
Justin Skura
Pedagogika gr. IV
Samobójstwo a przemiana psychiczna.
Samobójstwo - akt celowego, świadomego odebrania sobie życia.
Samobójstwo - to rezygnacja człowieka z życia. To najtragiczniejszy przejaw dezintegracji społecznej i osobowościowej. Samobójstwo jest zjawiskiem budzącym wiele kontrowersji i emocji. Stanowi przedmiot zainteresowania pedagogów, psychologów, psychiatrów, lekarzy,
kryminologów, socjologów, teologów oraz filozofów. Jest aktem woli sprzecznym z podstawowym, pierwszym prawem biologicznym, wynikającym z popędu samozachowawczego,
czyli prawem zachowania życia. Decyzja o samobójstwie niezależnie czy wynika z trudnej sytuacji życiowej, czy z choroby psychicznej, jest aktem woli podejmowanym w ramach świadomości życia, a nie śmierci.
Motywację samobójstwa charakteryzuje świadomość i dobrowolność podjęcia decyzji pozbawienia się życia. Dobiera się wtedy takie środki i takie okoliczności, które warunkują powodzenie takiego czynu.
W dużym procencie samobójstwa są związane z zaburzeniami psychicznymi. Najczęściej popełniają samobójstwo osoby chore na depresję, schizofrenię i alkoholizm. Samobójstwo chorego z depresji wydaje się wydarzeniem, które zwłaszcza dla znającego chorobowe przeżycia pacjenta ,w sposób oczywisty i zrozumiały wynika z faktu istnienia depresji. Takie przejawy depresyjnego obrazu myślenia, jak: pesymizm, negatywna ocena przyszłości, poczucie beznadziejności, winy, przekonanie o istnieniu sytuacji bez wyjścia i niemożności uzyskania pomocy, wydaje się dostatecznym motywem do wyboru samobójstwa jako sposobu rozwiązania beznadziejnej sytuacji.
Alkohol jest ważnym czynnikiem ryzyka suicydalnego. Częstość samobójstw wśród osób uzależnionych od alkoholu jest kilkakrotnie wyższa niż przeciętna w populacji ogólnej.
• ok. jedna trzecia samobójców to osoby uzależnione od alkoholu
• ok. 5 - 10% ludzi uzależnionych od alkoholu kończy życie samobójstwem.
• wiele osób było pod wpływem alkoholu podczas popełniania aktu samobójstwa.
Innym czynnikiem psychologicznym jest schizofrenia. Bardzo ciężka, przewleka choroba, która zaburza pracę tego, co dla każdego stanowi istotę jego osobowości - funkcjonowania mózgu. Schizofrenik inaczej myśli i postrzega świat. Największą tragedią w tej chorobie jest zniszczenie więzi z innymi ludźmi i brak akceptacji otoczenia. Nie do końca wiadomo, co dzieje się w mózgach chorych na schizofrenię.
Jakie zmiany - geny, środowisko, czynniki kulturowe - powodują, że człowiek nagle, zazwyczaj w wieku około dwudziestu kilku lat, zaczyna mieć halucynacje, urojenia, manie prześladowcze, nie potrafi logicznie ocenić rzeczywistości.
Schizofrenia dotyka około 1 proc. ludzi. Oznacza to, że jedna osoba na sto zanim osiągnie 45. Rok życia, może wypaść poza nawias społeczny. Aż 10 proc. chorych popełnia samobójstwo. Panuje powszechne przekonanie, że schizofrenicy są niebezpieczni. Agresywni, zaniedbani, mówią coś do siebie. Ale w ogromnej większości osoby chore, które się leczą, nie stanowią najmniejszego zagrożenia dla kogokolwiek, a ich agresja podczas zaostrzenia choroby wynika ze skrajnego lęku i obawy przed tym, co się z nimi dzieje. Urojenia, słyszenie i widzenie rzeczy, których według innych nie ma, apatia, depresja, bezsenność, kłopoty z koncentracją, odrzucenie ze społeczeństwa może doprowadzić do próby samobójczej.
• Częstość schizofrenii wśród ofiar 2-12 %
• Zespół depresyjny 64%
• Alkoholizm (zwł. młodych mężczyzn) 21%
Czynniki społeczne.
W ujęciu Durkheima samobójstwa są wynikiem dezintegracji życia społecznego i występują częściej w zbiorowościach, w których istnieją słabsze więzi społeczne. Jednym z czynników oprócz dezintegracji jest też anomia. Odsetek samobójstw spada w okresach, w których integracja wewnątrz społeczeństwa jest silniejsza, takich jak wojny czy powstania.
W próbach udzielenia odpowiedzi na pytanie - dlaczego ludzie odbierają sobie życie wysunięto dwie, pozornie przeciwstawne tezy. Według pierwszej z nich samobójstwo jest przejawem patologii społecznej. Teza ta ma za swojego przedstawiciela francuskiego socjologa i filozofa - Emila Durkheima. Uczony mając na uwadze typy związków pomiędzy jednostką a społeczeństwem, wyodrębnił cztery rodzaje samobójstw: s. egoistyczne, s. altruistyczne, s. fatalistyczne, s. anomiczne.
a. samobójstwo egoistyczne
Ten rodzaj samobójstwa obejmuje osoby samotne, wyobcowane, nie potrafiące odnaleźć się w społecznej rzeczywistości. Zwykle są to ludzie skłóceni ze społeczeństwem, z obowiązującymi w nim normami, które dla niej są nie do przyjęcia.
b. samobójstwo altruistyczne
Wiąże się z odebraniem sobie życia dla dobra społeczeństwa, co ma zwykle charakter rytuału. Ludzie decydujący się na tego rodzaju kroki zaznaczają się zbytnią identyfikacją z normami panującymi w określonej społeczności.
Przykłady:
- samobójcze loty kamikadze w celu zniszczenia wroga,
- zbiorowe samobójstwa członków sekt religijnych,
- obyczaj sati czyli samospalenie wdów razem ze zwłokami ich mężów,
- harakiri popełniane przez japońskich oficerów na wieść o kapitulacji,
- protestacyjne samospalenie mnichów buddyjskich etc.
c. samobójstwo fatalistyczne
Ten rodzaj samobójstwa nie został rozwinięty przez Durkheima, ani przez jego uczniów. Dotyczy ludzi, którzy znaleźli się w sytuacji krytycznej, bez jakichkolwiek możliwości, bez wyjścia. Przeważnie są to zorganizowane grupy, przede wszystkim wyznaniowe. Członkowie takich grup, sekt decydują się na zbiorowe popełnienie samobójstwa najczęściej z powodu zbliżającego się „końca świata”. Ten rodzaj posiada również cechy samobójstwa altruistycznego.
Przykłady:
-więźniowie systemów totalitarnych, nazistowskich czy komunistycznych,
Ten rodzaj samobójstwa wyodrębniony został w książce prof. zw. dr hab. Marii Jarosz, Samobojstwa, Warszawa 1997
-39 członków sekty Brama Niebios popełniło s. w kwietniu 1997 r.(wierzyli w nagły „koniec świata”, a wraz z pojawieniem się komety Hale'a-Boppa zakończyła się pierwsza faza ich życia - ziemskiego, w związku z czym zgodnie ze swoimi wierzeniami popełnili samobójstwo),
-samospalenie się 70 przedstawiciel Szczepu Dawidowego w Teksasie etc.
d. samobójstwo anomiczne
Samobójstwo popełniane jest w sytuacjach kryzysowych, destabilizacji, stanu alienacji jednostki, dotyczy kryzysów ekonomicznych i społecznych.
Durkheim wprowadził pojęcie społeczeństwa „suicydogennego”, które stwarza okoliczności i warunki do realizacji dążeń, do samounicestwiania się. Dążenia takie mają być zjawiskiem powszechnym oraz charakteryzować osobowość każdego
człowieka i każdego społeczeństwa. Prawidłowe, zdrowe społeczeństwo przeciwdziała ujawnianiu się wspomnianych tendencji.
Odmienne stanowisko w tej sprawie reprezentował twórca psychoanalizy - Zygmunt Freud, który zaproponował koncepcję instynktu śmierci (samounicestwienia)
- thanatos tj. tendencji do powrotu życia organicznego w stan nieorganiczny, z którego powstało. Zdaniem Freuda popęd destrukcyjny pozostaje w określonym stanie równowagi z libido. Wadliwie ukształtowana osobowość czy też nienależyte
funkcjonowanie mechanizmów obronnych mogą prowadzić do dominowania instynktu śmierci, ujawniającego się w postaci agresji nie tylko przeciw innym, ale także przeciw sobie. Thanatos - zwrócony do wewnątrz, przejawia się w karaniu własnego „ja”, co może przybierać dramatyczne formy, choćby samobójstwa.
Thanatos - zwrócony na zewnątrz powoduje wrogość, skłonności mordercze oraz niszczycielskie. Organizm człowieka dąży do tego, aby ta negatywna energia została w jakiś sposób wyładowana, gdyż kumulując się prowadzi do poważnych schorzeń.
W kontrolowaniu tego instynktu istotną rolę odgrywa społeczeństwo, które może pomóc człowiekowi w przekształcaniu negatywnej energii w zachowania możliwe do zaakceptowania lub nawet użyteczne społecznie.
Cechy społeczno-demograficzne samobójców
Osobami, które częściej popełniają samobójstwa są mężczyźni, jednakże w różnych społeczeństwach proporcja liczby mężczyzn do liczby kobiet popełniających samobójstwo jest różna. Jedynym krajem na świecie w którym liczba samobójstw popełnionych przez kobiety jest większa od liczby samobójstw popełnionych przez mężczyzn, są Chiny, dotyczy to jednak tylko rejonów wiejskich, ponieważ w miastach chińskich liczba samobójstw wśród kobiet i mężczyzn jest podobna.
W Polsce na jedną kobietę, która popełniła samobójstwo przypada 5 mężczyzn-samobójców. Najczęściej popełniane są samobójstwa w wieku 16-21 oraz 45-55 lat. Osoby rozwiedzione czy owdowiałe są też częściej samobójcami, niż osoby żyjące w związkach małżeńskich, czy osoby w stanie wolnym. W tym przypadku pierwsze próby samobójcze pojawiają się szybko, do roku od momentu owdowienia czy rozwiedzenia.
Słabsze więzi społeczne w miastach tłumaczyły przez długi czas fakt, że w miastach odsetek samobójstw jest wyższy, niż na obszarach wiejskich. Jednakże w niektórych sytuacjach proporcje są odwrotne. W Polsce od lat 90. XX w., gdyż najwięcej samobójstw występuje w małych miejscowościach — wioskach i małych miasteczkach, a najmniej w dużych miastach. Jedną z przyczyn jest rozluźnienie więzi społecznych na wsi.
Syndrom Wertera
Istnieje udowodniony związek pomiędzy nagłośnieniem w mass mediach faktu popełnienia samobójstwa a wzrostem liczby popełnionych samobójstw. Wzrost ten sięga średnio 1000% w przypadkach samobójstw sławnych ludzi i kilkaset procent w przypadku mniej znanych osób, wzrasta także liczba wypadków samochodowych (zwykle są to samobójstwa mające upozorować wypadek) i katastrof lotniczych.
Badania potwierdzające powyższą korelację przeprowadził socjolog David Philips w 1974 na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego i nazwał ją efektem Wertera, nawiązując do książki Johanna von Goethego, Cierpienia młodego Wertera i podobnego efektu masowych samobójstw mającego miejsce tuż po opublikowaniu książki w 1774 (wówczas w niektórych krajach w związku z tym faktem zakazano jej dystrybucji). Philips wyjaśniał efekt Wertera jako skrajny przykład działania jednostki zgodnie z regułą społecznego dowodu słuszności — fakt popełnienia samobójstwa przez np. sławną osobę jest wystarczającym powodem, aby niektórzy ludzie doszli do wniosku, iż odebranie sobie życia jest właściwą decyzją.
Podejście religijne
W katolicyzmie samobójstwo jest grzechem, przez wieki uznawanym za grzech śmiertelny — skazujący samobójcę na wieczne potępienie. W świetle współczesnej nauki Kościoła samobójcy mogą osiągnąć zbawienie, jeżeli samobójstwo jest wynikiem działania diabła, silnego stresu, poświęcenia, depresji lub innego zaburzenia czynności psychicznych. W takiej sytuacji może w ogóle nie dojść do popełnienia grzechu śmiertelnego (grzech śmiertelny to grzech, który dotyczy materii poważnej i który nadto został popełniony z pełną świadomością i całkowitą zgodą). Kościół uznaje, że życie ludzkie nie jest własnością człowieka i nie on, ale Bóg powinien decydować o jego zakończeniu: „Nie powinno się tracić nadziei dotyczącej wiecznego zbawienia osób, które odebrały sobie życie. Bóg, w sobie wiadomy sposób może dać im możliwość zbawiennego żalu. Kościół modli się za ludzi, którzy odebrali sobie życie.” (Katechizm Kościoła Katolickiego).
Talmud również zawiera potępienie samobójcy i zakazuje rytualnego pochówku takiej osoby. Muzułmanie uważają, że człowiek umiera wtedy, gdy wezwie go do siebie Bóg: tym samym nie wolno przyspieszać tego momentu.
W XVII wieku istniały sekty wokół Kościoła prawosławnego, których członkowie popełniali masowe samobójstwa lub dokonywali ciężkich samookaleczeń (raskolnicy, skopcy). Ich działania były surowo potępiane przez Kościół prawosławny.
Podejście prawne
Historycznie i w różnych kulturach zmieniało się podejście prawne do samobójstwa. W okresie średniowiecza i późniejszym w licznych europejskich systemach prawnych próba samobójstwa była karana śmiercią, zadawaną często w męczarniach. Wpływ na to miało niewątpliwie uznanie samobójstwa przez chrześcijaństwo za grzech ciężki. W przypadku udanych prób samobójstwa symboliczną „karę” wykonywano niekiedy na zwłokach. Z drugiej strony w innych kulturach, jak w feudalnej Japonii, samobójstwo było honorowym rodzajem śmierci (seppuku).
We współczesnych systemach prawnych samobójca nie podlega karze za próbę samobójczą. W polskim prawie nigdy nie uznawano samobójstwa za czyn zabroniony, nie jest czynem zabronionym również próba samobójcza.
Ponieważ jednak samobójstwo jest czynem społecznie niepożądanym, przestępstwem jest nakłanianie do samobójstwa lub udzielenie pomocy w popełnieniu samobójstwa przez inną osobę, nawet na jej życzenie.
Statystyka
Najwięcej aktów samobójczych popełniają ludzie w wieku 16-21 lat. Drugim niebezpiecznym okresem jest wiek 45-55 lat. Wbrew rozpowszechnionym sądom samobójstwa w Polsce (oraz w większości innych państw świata) częściej popełniają mężczyźni niż kobiety, we wszystkich grupach wiekowych. Zarówno w pierwszej (16-21 lat) jak i w drugiej grupie wiekowej (45-55 lat) mężczyźni mają zdecydowaną przewagę.
|
Rok Ogółem Mężczyźni Kobiety
3964 3333 631
3530 2924 606
4090 3444 646
4621* 3885 736
4893 4104 789
4634 3890 744
5100 4215 885
4971 4184 787
4947 4090 857
4695 3967 728
5502 4591 911
5614 4622 992
5334 4392 942
5485 4465 1020
5538 4541 997
5569 4519 1050
5453 4426 1027
4159 3388 771
|
|
Na 5625 prób samobójczych: otrucie gazem 43 0,76%
zażycie trucizny 22 0,39%
środki nasenne 188 3,34%
uszkodzenie ukł. krwionośnego 108 1,92%
inne samookaleczenie 136 2,41%
rzucenie się z wysokości 400 7,11%
utopienie się 97 1,72%
powieszenie 4221 75,04%
rzucenie się pod pojazd 128 2,27%
zastrzelenie się 52 0,92%
porażenie się prądem elektrycznym 7 0,12%
zadanie sobie ran kłutych na szczycie głowy z przebiciem pokrywy czaszki 1 0,017%
inne 223 3,96%
|
KGP - Komenda Główna Policji
Czynniki ryzyka samobójstwa:
- rasa biała,
- płeć męska,
- zaawansowany wiek,
- skuteczność wybranej metody,
- pedanteria w realizacji planu,
- zapobieganie możliwościom odratowania,
- wielokrotność podejmowania prób samobójczych,
- szczerze podjęty zamiar odebrania sobie życia,
- fantazje połączenia się po śmierci ze zmarłą wcześniej osobą,
- przewlekła choroba somatyczna,
- znaczne stresy w życiu,
- samobójstwa w rodzinie,
- trudne warunki życiowe,
- niekorzystne zmiany w statusie społecznym,
- bezrobocie (zwłaszcza u ludzi z wykształceniem),
- samotność (wdowieństwo, rozwód, separacja, pobyt w więzieniu),
- objawy psychotyczne (urojenia, halucynacje),
- obsesje i natręctwa związane ze śmiercią oraz umieraniem,
- dziwaczenie, rzadko spotykane sposoby samobójstwa,
Ustalona diagnoza psychiatryczna (% chorych na poszczególne schorzenia kończących życie samobójstwem):
15 % - depresja (na poziomie psychotycznym),
15 % - alkoholizm oraz uzależnienia chemiczne,
10 % - choroba afektywna dwubiegunowa,
10 % - schizofrenia,
10 % - silne zaburzenia osobowości,
5 % - zaburzenia organiczne.
Aspekty kulturowe
W niektórych kulturach występuje też zjawisko popełniania samobójstwa z powodów honorowych. W dawnych Chinach popełniało się samobójstwo z zemsty.
W niektórych sektach dochodzi do zbiorowych samobójstw, np. w ruchu Świątynia Ludu. W takich organizacjach samobójstwo ma być najlepszą drogą ku zjednoczeniu się z bóstwem.
W każdym społeczeństwie występują zjawiska, zachowania grup uznane za szkodliwe społecznie. Społeczeństwo posiada uregulowany system norm i zasad ustalonych społecznie, dzięki któremu określone zachowania są oceniane jako sprzeczne lub zgodne z obowiązującymi „regulatorami”. Regulatory te wynikają z zakazów i nakazów etycznych, moralnych, prawnych i obyczajowych. Możemy je
także nazywać „prawami społecznymi”, czy determinantami ludzkich dążeń. Mają one bardzo różną postać: ogólnoludzkich lub kojarzonych z prawami społecznymi różnych norm (prawnych, moralnych, religijnych, obyczajowych). Jeżeli dochodzi do nakładania się systemów wartości - jednostkowego i społecznego mówimy wtedy
o harmonii społecznej. Samobójcy są zatem ludźmi, którzy nie potrafią lub nie chcą podporządkować się ustalonym determinantom, a ich system wartości nie jest merytorycznie zbliżony do społecznego systemu wartościowania. Powyższe prawa społeczne wykorzystywane są przy poddawaniu jednostek „kontroli społecznej”.
Współcześnie przez kontrolę społeczną rozumie się najczęściej mechanizm oddziaływania społeczeństwa na zachowania jednostek zarówno w postaci reakcji na czyn niezgodny z przyjętym i akceptowanym pojęciem normy, jak i zapobiegający
potencjalnym aspołecznym typom zachowań. Przez długi okres najczęstsze reakcje społeczeństwa miały charakter dyskryminacyjny, na przykład: zrywanie kontaktu z osobami, które kiedykolwiek usiłowały popełnić samobójstwo, traktowanie tej osoby jako chorej, anormalnej. W ostatnim dziesięcioleciu obserwuje się zwrot w systemie kontroli społecznej, polegający na innym interpretowaniu prób samobójczych przez młodzież. Osoby ze skłonnościami samobójczymi nie oceniane są jako jednostki patogenne, lecz zwyczajnie uważa się je za ludzi zaznaczających się mniejszą odpornością psychiczną lub, posiadających specyficzną osobowość, trudny charakter. Młodzi ludzie biorą również pod uwagę rozpowszechniany przez siebie mit, że osoba samobójcy jest o wiele bardziej atrakcyjna niż ktokolwiek inny, ponadto sama próba samobójcza pozytywnie oddziałuje na człowieka, na przykład poprzez zmiany systemu wartości. Kierując się tego typu powódkami młodzież decyduje się przedsięwziąć radykalne według nich środki - spróbować zabójstwa na własnym „ja”. Można się zatem i tu odnieść od słów K. Borunia, że samobójstwa stały się modne.
Samobójstwo nie jest zachowaniem społecznie akceptowanym. Przez wiele lat w naszym kraju stanowiło temat tabu. Osoby po dokonaniu nieudanej próby samobójczej, rodziny samobójców niechętnie przyznawały się przed sobą i otoczeniem do faktu wystąpienia tego problemu. Mało mówiono na ten temat.
W środkach masowej komunikacji temat zamachów samobójczych rozważano w kategoriach sensacji, nieszczęścia. Nieczęsto można było odnaleźć publikację, która miała służyć rozwiązaniu problemu. Toteż opisywanie sensacyjnych tragedii nie spełniało jakiejkolwiek funkcji. Dopiero w ostatnim dziesięcioleciu w polskiej prasie i telewizji wzbudzono prawdziwą dyskusję. Zaczęli wypowiadać się specjaliści różnorodnych dziedzin, osoby po nieudanej próbie samobójczej, rodziny samobójców.
Zaczęto zastanawiać się nie tylko nad przyczynami, lecz także nad technikami pomagania w tak trudnej sytuacji, jaką jest utrata nadziei i chęć nieistnienia.
Także w kręgach koleżeńskich uczniów szkół, studentów uczelni bardzo często poruszany jest temat samobójczej śmierci. Uczniowie widzą potrzebę rozmawiania o tym na lekcjach wychowawczych, ale rzadko który pedagog,
wychowawca podejmuję się wspólnego rozważania zagadnienia. Niechęć, lęk i brak czasu na lekcjach wychowawczych to jedynie niektóre z przyczyn. Najbardziej pokrzywdzeni wydają się być uczniowie szkół średnich o profilu artystycznym i technicznym. Ich program nauczania jest dość przeciążony w stosunku do szkół ogólnokształcących, stąd coraz mniej czasu, a także i chęci na rozważanie takich zagadnień.
Pedagodzy nie zawsze wiedzą jak rozmawiać na temat samobójstw. Obawiają się, że w ten sposób dostarczą informacji, coś zasugerują. Obawiają się, że poruszanie takich tematów obniży odporność psychiczną poprzez dostarczenie banalnego komunikatu „zawsze można popełnić samobójstwo”. Zresztą podobnie jest przy omawianiu uzależnień, kwestii odmienności seksualnej i tolerancji. Nauczyciele boją się poruszania tych tematów. W niektórych szkołach szczególną presję na nauczycielu wywierają rodzice, zaniepokojeni że w szkole otwarcie mówi się o narkotykach. Bo przecież skoro mówi się o nich prawdę, opowiada o objawach użycia, jego skutkach - to jest to informacja zachęcająca. A jednak trzeba mówić prawdę. Młodzież w zasadzie jest otwarta na wszelkie informacje. Zbiera je od kolegów i koleżanek w różnym wieku, prasy, radia, telewizji i internetu. Są wśród nich tacy, co bezkrytycznie przyjmują spostrzeżenia, doświadczenia znajomych. Taka sytuacja powinna niepokoić, nie zaś otwarta, wypychająca mity dyskusja na forum klasy.
Trzeba mówić otwarcie, zaufać młodemu człowiekowi, gdyż na tym również buduje się jego poczucie własnej wartości oraz wzajemny szacunek. W tym też aspekcie należy pozbyć się postawy moralizatora. Tak należy postępować omawiając problemy społeczne, w tym samobójstwa.
Zachowania samobójcze młodzieży (myśli samobójcze, próby
samobójcze, samobójstwa dokonane) odzwierciedlają
ogólne problemy zdrowia publicznego tej grupy społecznej.
W latach 1960-1990 w wielu krajach świata (np. w Stanach
Zjednoczonych, Australii) nastąpił relatywnie największy
(3-krotny) wzrost liczby samobójstw wśród osób w grupie
wiekowej 15-24 lat. W Polsce wzrost liczby samobójstw
(o 30%) w grupie wiekowej poniżej 19. roku życia odnotowano
w okresie późniejszym (lata 1990-2000), kiedy w innych krajach wdrażano już programy zapobiegawcze.
Pierwszym krajem w Europie, w którym zrealizowano narodowy
program zapobiegania samobójstwom we wszystkich czterech fazach (faza badawczo-diagnostyczna, opracowanie strategii, wdrożenie i ewaluacja) oraz osiągnięto przewidywaną redukcję współczynnika samobójstw o ponad 30%, była Finlandia. W naszym kraju w latach
2000-2006 rocznie śmiercią samobójczą zginęło od 261 (w 2006 r.) do 396 (w 2002 r.) osób w wieku 15-19 lat, co stanowiło 4,5-6,7% wszystkich przypadków samobójstw.
W 1999 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO,
World Health Organization) zainicjowała program dokładnego
monitoringu wzorów zachowań samobójczych i czynników warunkujących ich występowanie w różnych populacjach oraz standardów pomocy medycznej i niemedycznej świadczonej niedoszłym samobójcom w różnych krajach. Program badawczy SUPRE-MISS (Suicide Prevention — Multisite Intervention Study on Suicidal Behaviours) miał w założeniu dostarczyć danych empirycznych, które zostaną wykorzystane do tworzenia programów
profilaktycznych i prewencyjnych. Polską wersję tego projektu zrealizowano w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi w latach 2003-2004.
W styczniu 2005 roku ministrowie zdrowia z 53 krajów z regionu europejskiego WHO, Dyrektor Regionalnego Biura WHO w Europie oraz przedstawiciele Komisji Europejskiej i Rady Europy podpisali w Helsinkach Deklarację o Ochronie Zdrowia Psychicznego i Plan Działań na rzecz Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Europy.
W ramach Planu Działań jednym z priorytetowych celów i zadań w polityce zdrowotnej stały się problemy zapobiegania samobójstwom. Na 12 sformułowanych działań na lata 2005-2010 zadanie nr 3 brzmi następująco: włączenie programów prewencji problemów zdrowia psychicznego i prewencji samobójstw do polityki narodowej.
Ta Deklaracja i Plan Działań są ofi cjalnie zaaprobowane jako wytyczne dla prac Komisji Europejskiej w formułowaniu polityki w zakresie zdrowia publicznego.
Na 38 krajów europejskich tylko w 20 są narodowe programy lub strategie zapobiegania samobójstwom, w tym w 6 mają rangę ustawy parlamentarnej. W kilku dalszych takie programy są w trakcie tworzenia przy pomocy WHO.
Zapobieganie samobójstwom wśród dzieci i młodzieży jest jednym z priorytetowych celów i zadań we wszystkich narodowych programach i strategiach. Także w roboczej wersji opracowanego w Polsce w 2002 roku przez zespół pod kierunkiem ówczesnego specjalisty krajowego w dziedzinie psychiatrii, prof. Stanisława Pużyńskiego, programu, którego problem zachowań samobójczych wśród młodocianych był jednym z najważniejszych zadań i celów prewencyjnych. Program ten w projektowanym opracowaniu nowej znacznie rozszerzonej i zmodyfikowanej wersji jest planowany do włączenia jako aneks do Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego.
Ministerstwo Edukacji Narodowej od roku 2004 wykonuje lub koordynuje wiele zadań w ramach realizacji Narodowego Planu Działania na Rzecz Dzieci, który powstał w następstwie przyjęcia programu World Fit for Children (Świat dla Dzieci) przez uczestników Światowego Szczytu Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawach Dzieci (Nowy Jork, maj 2002). W odpowiedzi na tę inicjatywę Biuro Rzecznika Praw Dziecka w czerwcu 2003 roku zorganizowało Narodowy Szczyt w sprawach Dzieci z udziałem parlamentarzystów, członków rządu oraz organizacji trzeciego sektora. Z kolei w grudniu 2006 roku Rzecznik zaprezentował na otwartej konferencji międzyresortowej projekt Narodowej Strategii Bezpieczeństwa Dzieci, którego wdrożenie do realizacji jest planowane w roku 2008.
Część zadań w ramach tej strategii związanych jest także z zapobieganiem zachowaniom samobójczym wśród dzieci.
W roku 2006 Ministerstwo Edukacji Narodowej na podstawie uchwały Rady Ministrów rozpoczęło realizację rządowego programu poprawy stanu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach oświatowych pod nazwą „Zero tolerancji dla przemocy w szkołach”. Program ten cieszy się dużą akceptacją społeczną.
Materiały zaczerpnięte z:
Regionalny Program Zapobiegania Samobójstwom Młodzieży
Część I. Charakterystyka populacji regionu łódzkiego -
Krzysztof Rosa, Agnieszka Gmitrowicz
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
Biuro Rzecznika Praw Dziecka
Ministerstwo Edukacji Narodowej
Polskie Towarzystwo Suicydologiczne - Zapobieganie samobójstwom. Poradnik dla nauczycieli i innych pracowników szkół.
Kontrowersje wokół socjologicznych
koncepcji samobójstw - Włodzimierz Adam Brodniak - Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
SAMOBÓJSTWA JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE SZCZEGÓLNEJ WAGI - Błażej Karwat magister socjologii
Wikipedia