Wychowanie przedszkolne w Europie na wybranych przykładach.

WSTĘP

Od dawna wiadomo, że dzieciństwo jest okresem szczególnie intensywnego rozwoju wszystkich stref osobowości człowieka. Wyniki badań psychologicznych i pedagogicznych przyniosły wiele dowodów potwierdzających niezwykłe znaczenie pierwszych lat życia i okresu nazywanego wiekiem przedszkolnym w kształtowaniu osobowości. Zgromadzona wiedza skłania niektórych psychologów do ogłoszenia poglądu, że połowa potencjału intelektualnego człowieka kształtuje się w ciągu pięciu pierwszych lat życia. Ale początkowe etapy życia są nadzwyczaj ważne także w rozwoju wszystkich pozostałych sfer osobowości.
Świadomość znaczenia wspomnianego okresu życia skłania społeczność międzynarodową do powoływania rozmaitych form opieki nad dziećmi, do tworzenia sytuacji prawnej i warunków edukacyjnych sprzyjających ich rozwojowi. W przypadku wychowania przedszkolnego zarówno ONZ w swoich uchwałach, jak i wiele państw w wewnętrznym prawodawstwie wyraźnie formułuje normy zalecające powszechną opiekę nad dziećmi wieku przedszkolnym.
W latach, które minęły od zakończenia II wojny światowej, wychowanie przedszkolne stało się przedmiotem żywego zainteresowania władz oświatowych we wszystkich krajach uprzemysłowionych oraz w wielu krajach rozwijających się. Sporo też w tym czasie zrobiono w celu jego doskonalenia.
Wychowaniem przedszkolnym obejmuje się dzieci od urodzenia do chwili rozpoczęcia nauki przez dziecko, tzn. do 5, jak w Wielkiej Brytanii, 6 czy 7 roku życia, jak u nas oraz w wielu innych krajach. Wychowanie to realizowane jest na ogół w żłobkach, a więc w placówkach sprawujących opiekę nad dziećmi w wieku 6 tygodni do 3 lat, oraz we właściwych przedszkolach. Treść i metody tego wychowania zmieniają się stosownie do wieku dzieci, a jego podstawową formę stanowi zabawa, stopniowo uzupełniana elementami uczenia się i pracy. Tak organizowane wychowanie przedszkolne ma zapewnić dzieciom wszechstronny rozwój fizyczny, umysłowy, społeczno-moralny i estetyczny, przyczyniając się zarazem do ukształtowania uczuć i woli. Szczególnie ważnym zadaniem przedszkola eksponowanym w ostatnich latach przez władze oświatowe wielu krajów, jest ujawnianie i usuwanie różnorakich defektów w rozwoju fizycznym i umysłowym dzieci. Zadanie to uważa się za istotny czynnik w wyrównywaniu startu szkolnego dzieci wywodzących się z rodzin robotniczych i chłopskich, wręcz rozstrzygający o dalszej drodze szkolnej tych dzieci.
W krajach uprzemysłowionych, ale nie tylko w nich, mamy do czynienia ze znaczną różnorodnością przedszkoli. Obok przedszkoli zapewniających opiekę dzieci w pełnym wymiarze godzin w ciągu całego roku istnieją przedszkola pracujące sezonowo, wyłącznie przedpołudniowych godzinach itp. Oprócz tego, obok przedszkoli państwowych występują przedszkola prywatne, np. wyznaniowe, prowadzone przez zakłady pracy dla dzieci swoich pracowników i inne. Niezależnie jednak od tych różnic wszystkie przedszkola muszą spełniać wymagania określone w odpowiednich przepisach, a więc muszą być usytuowane z dala od fabryk, dysponować odpowiednimi urządzeniami sanitarnymi, rekreacyjnymi oraz wyposażeniem i pomocami dydaktycznymi, nie obejmować zbyt dużej liczby dzieci itp. Wychowanie przedszkolne nie jest dotychczas obowiązkowe. Mimo to, w niektórych krajach, np. w Belgii, zamierza się rozciągnąć obowiązek szkolny również na dzieci w wieku poprzedzającym jego realizację, uczęszczające do przedszkoli.
Ogólnie można stwierdzić, że w latach 1945-1980 nastąpił we wszystkich krajach uprzemysłowionych, a także w niektórych krajach rozwijających się znaczny rozwój sieci przedszkoli, dzięki czemu można było skierować do nich większą liczbę dzieci. Równocześnie rozwój ten nie był równomierny w poszczególnych krajach, gdyż obok takich, które - jak Belgia, NRD, Francja i Węgry - objęły opieką przedszkolną ogromną większość dzieci w wieku przedszkolnym, są inne, w których do przedszkoli uczęszcza dopiero co trzecie, a nawet co czwarte dziecko.
Rozwój ilościowy wychowania przedszkolnego w krajach uprzemysłowionych znajduje uzasadnienie w różnych czynnikach. Jednym z nich jest obserwowany w latach 1945 - 1980 wzrost zatrudnienia kobiet, w wyniku, którego wzrosła liczba dzieci wymagająca opieki w czasie, kiedy ich matki pracują zawodowo. Drugim czynnikiem jest dążenie władz oświatowych do zapewnienia wszystkim dzieciom, a zwłaszcza dzieciom wywodzącym się z rodzin w warunkach niesprzyjających wszechstronnemu wychowaniu względnie równych szans oświatowych. Trzecim czynnikiem jest przekonanie o doniosłym wpływie wychowawczym przedszkola na rozwój dzieci. Wykazują one, że dzieci w wieku przedszkolnym są niezwykle podatne na oddziaływanie wychowawcze, których wyniki w niemałym stopniu przesądzają o ich późniejszym rozwoju.
Nic więc dziwnego, że analiza celów, metod i środków wychowania przedszkolnego przyciągała w ostatnich latach uwagę wielu badaczy w różnych krajach świata. Na podstawie tej analizy można stwierdzić, że cele wychowania przedszkolnego ujmuje się dzisiaj w sposób, który znacznie wykracza poza tradycyjne modele przedszkola i który eksponuje konieczność:
a) zapewnienia dzieciom pełnego rozwoju osobowości, a przede wszystkim zaspokojenia ich potrzeb intelektualnych, emocjonalnych, społecznych i kulturalnych,
b) rozwinięcia sprawności komunikacyjnej dzieci,
c) wpojenia dzieciom norm etycznych niezbędnych współczesnemu człowiekowi kontaktach z otoczeniem,
d) przygotowania dzieci do nauki i pracy w sposób uwzględniający ich możliwości i zainteresowania.
By osiągnąć te cele niezbędne jest, jak się podkreśla, posługiwanie się racjonalnymi metodami i środkami wychowania przedszkolnego, których katalog musi być możliwie szeroki i zróżnicowany. Wzmiankowane metody i środki powinny uwzględniać właściwości psychofizyczne dzieci w wieku przedszkolnym, sprzyjać wyzwalaniu się i kształtowaniu się samodzielności, umożliwiać działalność grupową i świadomie do niej wdrażać. Same zaś środki wychowania muszą być nadto atrakcyjne, solidne i estetyczne. Nie może brakować wśród nich środków nowoczesnych z którymi należy zaznajomić dzieci możliwie najwcześniej, aby przyzwyczajać je do korzystania na co dzień z różnorakich aparatów i urządzeń, niesionych przez epokę rewolucji naukowo-technicznej.
Obok celów, środków i metod wychowania przedszkolnego również jego treści przyciągają od dawna uwagę specjalistów i szerokiej opinii publicznej.
Wyniki licznych dyskusji na ten temat wskazują na następujące „zakresy potrzeb” stanowiące postulowane wytyczne kierunkowe przy doborze treści do programów przedszkolnego wychowania: potrzeby zdrowotne, żywieniowe, oświatowe, kulturalne, konsumpcyjne, ekologiczne, mieszkaniowe i prakseologiczne. Każdy z tych zakresów należy „przełożyć” na język dostępny dla dzieci w wieku przedszkolnym (wiadomości, umiejętności, nawyków), a następnie wyrazić w kategoriach zadań związanych z wychowaniem umysłowym, społeczno-moralnym, estetycznym, fizycznym i technicznym. Tak zbudowane programy pracy dydaktyczno-wychowawczej w przedszkolu mają powszechne prawo obywatelstwa.
W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się eksperymentom pedagogicznym, których inicjatorzy i wykonawcy poddają się empirycznej próbie koncepcji tzw. Przedszkola rodzinnego. Są to placówki kierowane przez matki, które dysponują odpowiednimi kwalifikacjami i warunkami, wychowują u siebie w domu zarówno własne, jak i sąsiadów lub znajomych dzieci w wieku od 3 do 6 lat, w grupach najwyżej 6-7 osobowych. Matki te otrzymują wynagrodzenie za swoją pracę, której przebieg i efekty są kontrolowane przez władze oświatowe. Wyniki dotychczasowych eksperymentów wskazują, że nowa forma wychowania przedszkolnego cieszy się rosnącą popularnością wśród rodziców, którzy przypisują jej walory rozwiązania perspektywicznego, lepiej przystosowanego do warunków nowoczesnego społeczeństwa od rozwiązań dotychczasowych. Tego rodzaju opinie głoszą również lekarze, psychologowie, działacze oświatowi i same „zawodowe „ matki, jak nazywa się je na zachodzie „wychowawczynie pracujące w rodzinnych przedszkolach”. Można przypuszczać, że ta forma wychowania przedszkolnego nie stanie się formą dominującą, to jednak wywrze niewątpliwie wpływ na kształtowanie się przyszłościowego modelu tego wychowania.
Traktat z Maastricht powołał do życia w dniu 1 listopada 1993 roku Unię Europejską. Wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej mają równe prawa i obowiązki. Do ich podstawowych obowiązków należy wnoszenie wkładu do budżetu Unii. Podstawowym prawem członków Unii jest uczestnictwo we wszystkich jej instytucjach oraz korzystanie z funduszów Unii. Oficjalnymi językami Unii są: angielski, fiński, francuski, grecki, hiszpański, irlandzki, niemiecki, portugalski, szwedzki i włoski. Członkami Unii Europejskiej są: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, Szwecja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy.
Każde z 15 państw ukształtowało własny system oświatowy bądź to w trakcie powolnej przebudowy, bądź burzliwych reform. Struktura i funkcjonowanie oświaty uzależnione zostały od wielu czynników zewnętrznych i wewnętrznych. W wyniku procesów politycznych, historycznych, społecznych i ekonomicznych państwa członkowskie Wspólnoty dopracowały się w dziedzinie edukacyjnej różnych rozwiązań strukturalnych, organizacyjnych dydaktyczno-wychowawczych.

Przegląd systemów szkolnych państw Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji ogólnej, struktury szkolnictwa oraz kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli:

FRANCJA

Francja jest republiką o systemie parlamentarno-prezydenckim z wyraźnym podziałem władzy na ustawodawczą (parlament) i wykonawczą (prezydent). Szkolnictwem i wychowaniem kierują we Francji różne ministerstwa. Związane jest to z tym, że prawie każdy resort prowadzi własną politykę edukacyjną, powołując odpowiednie placówki szkolne. Najważniejszą rolę odgrywa jednak Ministerstwo Edukacji Narodowej, którego zarządzenia przekazywane są do wykonywania władzom regionalnym, działającym w okręgach, czyli akademiach, w departamentach i w poszczególnych szkołach. Obszar kraju podzielony jest na 27 okręgów szkolnych, czyli akademii. Na ich czele stoją rektorzy. W głównym mieście każdego departamentu urzęduje przedstawiciel rektora i ministra. Jest nim inspektor akademii, kierujący w departamencie wszystkimi urzędami zależnymi od Ministerstwa Edukacji. Do jego zadań należy także mianowanie dyrektorów przedszkoli, szkół elementarnych, szkół średnich pierwszego i drugiego stopnia działających na terenie departamentu. Funkcja dyrektora szkoły stanowi ostatni szczebel drabiny systemu oświatowego.

Nakłady finansowe na szkolnictwo we Francji wynoszą 6,5% produktu krajowego brutto. Charakterystycznym zjawiskiem jest uczestnictwo władz lokalnych w finansowaniu placówek szkolnictwa obowiązkowego.

W systemie edukacyjnym Francji podstawowym elementemjest wychowanie przedszkolne ( l'école maternelle). Przeznaczone jest ono dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat, przy czym jako jedyny system szkolny w państwach Unii Europejskiej dopuszcza przyjęcie do placówki dzieci dwuletnich.Edukacja na tym poziomie nie jest obowiązkowa, publiczne przedszkola są prowadzone przez Ministerstwo Edukacji i dzieci uczęszczają do nich bezpłatnie.W przedszkolu tydzień ma na ogół 5 dni. Środowe popołudnie i cała sobota (czasami na odwrót) są wolne. Ma to swoje zalety i wady, każde przedszkole może więc ustalić swój tryb w zależności od potrzeb dzieci i ich rodziców. 1

Przedszkola są w rzeczywistości „szkołami” w pełnym tego słowa znaczeniu, mają bowiem swoje programy nauczania i prowadzą zajęcia dydaktyczne. Przedszkole stanowi wstępny etap kształcenia. Zajęcia edukacyjne, stanowiące główną część programu, przyczyniają się do wszechstronnego rozwoju dzieci i przygotowują je do szkoły podstawowej (école élémentaire).2

Wysoki procent skolaryzacji dzieci dwuletnich - 32, 3%, trzyletnich - 93,7%, czteroletnich - 95,6%, pięcioletnich - 97,9% wyraźnie ukazuje ogromny stopień popularności przedszkola, rzadko spotykany w innych krajach. Dzieci od lat 2 do 6 lat są podzielone na trzy grupy, zazwyczaj wiekowe - maluchy (petite section), średniaki (moyenne section) i starszaki (grande section). 3

Ta popularność związana jest nierozerwalnie z odległymi i ugruntowanymi tradycjami, bogatym zbiorem aktów prawnych oraz sytuacją społeczno - gospodarczą i kulturalną Francji. Podstawowym czynnikiem popularyzującym instytucję przedszkola jest ogólne przekonanie społeczeństwa o istotnym wpływie wychowania wczesnoszkolnego na rozwój psychiczny, fizyczny, moralny i społeczny dziecka.Drugim czynnikiem jest głębokie zaufanie rodziców do działań wychowawczych przedszkola, które sprzyja wszechstronnemu wychowaniu i wyrównuje jednocześnie szanse oświatowe dzieci. Trzecim powodem wzrostu zainteresowania jest zmiana tradycyjnej struktury rodziny, a dokładniej dynamiczny wzrost zatrudnienia kobiet, co powoduje konieczność oddania dzieci pod opiekę nowo powstających przedszkoli i klas przedszkolnych. 4

Kształcenie kadr pedagogicznych dla systemu oświatowego Francji odbywa się na poziomie szkolnictwa wyższego. Okres nauki podzielony jest na dwa etapy i trwa minimum cztery lata:
a) etap I - minimum dwa lata studiów wyższych z dowolnej dziedziny na uniwersytetach lub szkołach pomaturalnych;
b) etap II - dwa lub trzy lata w szkołach pedagogicznych.
Kadrę przedszkoli przygotowują szkoły pedagogiczne dla nauczycieli przedszkoli. Rekrutacja odbywa się na podstawie egzaminu konkursowego, konkursowego wyniku którego przyjęci na I rok studiów otrzymują tytuł uczeń-nauczyciel oraz odpowiednie stypendium przez dwa lata nauki. Jednocześnie słuchacze zobowiązani są aktem prawnym do pracy w zawodzie nauczycielskim w wyznaczonych placówkach oświatowych przez minimum 10 lat od chwili ukończenia studiów.5

1- U. Świętochowska, Systemy edukacyjne cywilizacji przełomu XX i XXI wieku, Toruń 2001, s.67

2- Dziewulak D., Systemy szkolne Unii Europejskiej, Warszawa 1997.

3- U. Świętochowska op.,cit

4- tamże

5- Frątczak J., Pedagogika porównawcza, Bydgoszcz 1993
5- Lewowicki T., Przemiany oświaty, W-wa 1997

http://translate.google.pl/translate?hl=pl&langpair=en|pl&u=http://www.frenchentree.com/fe-education/DisplayArticle.asp%3FID%3D71

ROSJA

1. Edukacja przedszkolna

Przeznaczona dla dzieci od 3 do 6 lat, nieobowiązkowa. Obok indywidualnego wsparcia oraz szczególnej oferty, jak np. wczesna nauka języka obcego, program przewiduje wspieranie rozwoju psychospołecznego, umysłowego oraz zdrowotnego dziecka.

NIEMCY

3. Edukacja przedszkolna

W większości Landów za edukację przedszkolną odpowiadają ministerstwa ds. socjalnych. Dzieci w wieku od 3 do 6 lat mogą uczęszczać do Kindergärten, które są prowadzone głównie przez instytucje niepubliczne (przede wszystkim kościoły i stowarzyszenia opieki społecznej), przy czym w kosztach obowiązkowo partycypują również rodzice, pomimo znacznych dotacji publicznych przyznawanych tym placówkom i finansowania z innych źródeł. 2003	Wiek: 3 lata	Wiek: 4 lata	Wiek: 5 lat
Edukacja przedszkolna	58,9%	83,8%	89,8%

AUSTRIA

Austria jest republiką federacyjną. System zarządzania szkolnictwem pozostaje pod kontrolą państwa chociaż ściśle odpowiada federalnej strukturze landów. Oświatą na szczeblu centralnym kieruje Federalne Ministerstwo Edukacji, Sztuk Pięknych i Sportu oraz Federalne Ministerstwo Nauki i Badań Naukowych. Centralne decyzje prawno-organizacyjne dotyczące administracji i ustroju szkolnego Austrii są jednolite dla całej federacji. Część spraw dotyczących np. organizacji szkolnictwa obowiązkowego lub zawodowego regulowana jest przez lokalne ustawy uchwalone w poszczególnych landach. Koordynacja prawno-organizacyjna władz oświatowych sprawia między innymi, iż zapewniona jest możliwość kontynuowania nauki w szkołach ulokowanych w innych krajach związkowych oraz respektowanie świadectw szkolnych uzyskiwanych w innych landach. Nadzór nad szkolnictwem niepublicznym w Austrii sprawowany jest zarówno przez władze federalne jak i przez władze poszczególnych landów. Wszystkie szkoły muszą dostosować swoje programy, metody dydaktyczne i organizację pracy do ustalonych wzorów. Finansowanie szkolnictwa obowiązkowego należy do landów oraz mniejszych jednostek lokalnych. Federalne Ministerstwo Edukacji finansuje z budżetu centralnego szkolnictwo na poziomie średnim, wyższym oraz Akademie Pedagogiczne kształcące wychowawców przedszkolnych, nauczycieli i pracowników socjalnych. Nakłady na oświatę wynoszą w Austrii 5,8% produktu krajowego brutto co stanowi ok.11% całego budżetu państwa.
Wychowanie przedszkolne w Austrii jest nieobowiązkowe i przeznaczone dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Wychowawcy placówek przedszkolnych kształceni są na szczeblu szkolnictwa II stopnia w szkołach nauczycielskich. Nauka trwa 5 lat i przeznaczona jest dla uczniów w wieku od 14 do 19 roku życia. Absolwenci po zdaniu końcowego egzaminu otrzymują świadectwo maturalne oraz dyplom kwalifikacji zawodowych.

DANIA

Królestwo Danii jest monarchią konstytucyjną opartą na demokracji parlamentarnej. Jednolitym systemem oświaty zarządza Ministerstwo Edukacji Narodowej, przy czym zależnie od typu i szczebla szkolnictwa za organizację i finansowanie placówek odpowiadają: władze centralne, gmina, zarząd miejski, instytucje prywatne lub osoby fizyczne.
Kontrola szkół jest w całości zdecentralizowana. Sprawują ją lokalne rady i komitety:
a) komitet oświatowy - złożony z przedstawicieli rady miejskiej lub gminnej, komitetu rodzicielskiego, szkolnej rady do spraw młodzieży, rady
b) pedagogicznej i uczniowskiej; ponosi on pełną i całkowitą odpowiedzialność za stronę organizacyjną i finansową funkcjonowania szkoły,
c) komitet rodzicielski - w jego skład wchodzą rodzice, dyrektor szkoły, dwóch przedstawicieli grona pedagogicznego i dwóch członków szkolnej rady do spraw młodzieży; komitet pełni funkcję szkolnej rady administracyjnej odpowiedzialnej za dobór kadry dydaktycznej i personelu pomocniczego, ustalanie planu lekcji, sporządzanie list uczniów z podziałem na klasy itp.,
d) rada pedagogiczna - skupia nauczycieli i przedstawicieli władz lokalnych; odpowiedzialna jest za ustalanie programów, planu zajęć i budżetu szkoły.

Nakłady finansowe na szkolnictwo w Danii wynoszą 6,7% produktu krajowego brutto.
Cykl wychowania przedszkolnego jest nieobowiązkowy, trwa 4 lata i przeznaczony jest dla dzieci od 3 do 7 roku życia. Większość placówek podlega Ministerstwu Spraw Socjalnych. Socjalnych ramach wychowania przedszkolnego dzieci mogą uczęszczać do: żłobka (od 3 do 4 roku życia), ogrodów dziecięcych (od4 do 5 roku życia) i klas przedszkolnych (od 5 do 7 roku życia). Równolegle do tych ośrodków Ministerstwo Edukacji prowadzi dla dzieci w wieku 5-7 lat własne „klasy przygotowawcze”. Część z nich oprócz tradycyjnego przygotowania do rozpoczęcia nauki w szkole obowiązkowej ma możliwość prowadzenia nauki i realizowania programu na poziomie pierwszej i drugiej klasy „folkeskole”. Możliwość nauczania przeznaczona jest dla dzieci wybitnie zdolnych i dlatego „klasy przygotowawcze” cieszą się dużą popularnością. Uczęszcza do nich około 905 całej populacji w wieku od 5 do 7 lat.
Kształcenie nauczycieli prowadzone jest na poziomie szkolnictwa wyższego. Kadrę przedszkoli i „folkeskole” przygotowują instytuty pedagogiczne. Kształcenie wychowawców przedszkoli trwa 3 lata. Przyszli nauczyciele „folkeskole” muszą ukończyć 4 letni kurs nauki, w toku którego 1/3 godzin przeznaczona jest dla specjalizacji przedmiotowej, 1/3 godzin dla teorii i praktyki pedagogicznej, pozostała część dla zagadnień uzupełniających.

FRANCJA



SZWECJA

W Szwecji prawo dziecka do różnorodnych form opieki zagwarantowane jest przez państwo specjalnym aktem prawnym z 1982 r. informującym o obowiązkach państwa wobec obywateli wymagających specjalnej opieki i troski np. dzieci. W dokumencie tym szczególne miejsce zapewnia się formułowaniu ogólnych celów i kierunków opieki nad dzieckiem np. form organizacyjnych wychowania przedszkolnego. Zasadniczymi funkcjami wychowania przedszkolnego Szwecji jest opieka i działalność wychowawczo-dydaktyczna, choć większy nacisk kładzie się na zapewnienie dziecku opieki. Wiąże się to z tradycją wychowania przedszkolnego, jego celami i zadaniami.
Do 1987 r. instytucje przedszkolne samodzielnie określały cele, zakres treści, sposoby i formy pracy z dziećmi. Dopiero w 1987 r. opracowany został centralny program pracy z dzieckiem w przedszkolu tzw. „Aktiv Forskola” oraz obudowa metodyczna do tego programu „Skapande Forskola”. Celem wychowania przedszkolnego jest zapewnienie dzieciom stymulującego i bezpiecznego środowiska, a tym samym umożliwienie rodzicom łączenie pracy zawodowej, doskonalenia się, rozwoju, z obowiązkami rodzinnymi. W omawianym kraju przedszkola podlegają komunom, a nad całością opiekę sprawuje Biuro Socjalne. Działają przedszkola państwowe, które są całkowicie finansowane przez komuny oraz przedszkola prywatne, również w części przez nie finansowane.
Istnieją różne modele przedszkoli państwowych:
a) przedszkola całodzienne nazywane „domem dziennym”, pracujące w godzinach od 6.00-18.00;
b) przedszkola usytuowane w prywatnych lokalach, tzw. dziecięce grupy rodzinne prowadzone przez wykwalifikowanych pedagogów;
c) przedszkola otwarte, które nie prowadzą działalności pedagogicznej, a opiekę nad dziećmi sprawuje opiekunka od godz. 9.00-17.00;
d) przedszkola dla dzieci 5-6 letnich czynne 3 godz. Dziennie, organizowane przez gminy, bezpłatne, mające na celu przygotowanie zieci do szkoły;
e) przedszkola przyzakładowe.
W Szwecji do przedszkola przyjmuje się dzieci od 1 roku życia do 7 lat. Dzieci starsze opiekują się swoimi młodszymi kolegami, którzy z kolei odpłacają się im sympatią i w ten sposób tworzą się w grupie więzi typowo rodzinne. Średnia liczba dzieci w grupie wynosi około 15 osób. Dzieci mieszkające na wsi o małym zaludnieniu są dowożone autobusami do wspólnego przedszkola. Dzieci specjalnej troski najczęściej są członkami normalnych grup przedszkolnych. W każdej grupie pracuje dwóch nauczycieli i opiekunka (w przypadku dzieci specjalnej troski są to konsultanci). Do przedszkoli zatrudnia się opiekunki po skończonym kursie pedagogicznym. Kurs taki jest organizowany dla absolwentek dziewięcioklasowej szkoły podstawowej, trwa 9 miesięcy. Celem kursu jest przygotowanie do sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku przedszkolnym. Nauczyciele zaś zdobywają wiedzę w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Instytutach Kształcenia Nauczycieli Przedszkola.
Podczas 5 semestrów studenci zgłębiają wiedzę z zakresu: pedagogiki ogólnej i specjalnej, psychologii, psychiatrii, metodyki wychowania przedszkolnego, wiedzy o społeczeństwie (polityka społeczna, etyka, religia, ekologia), literatury dla dzieci, muzyki, rytmiki, pracy ręcznej, teatru, przyrody. Studenci pochodzący z innych krajów np. z Polski, mają dodatkowe zajęcia z języka, a także odbywają 3-tygodniowe praktyki. Nauczyciel przedszkola pracuje czterdzieści godzin tygodniowo z tym, iż 6 godz. Może poświęcić na przygotowanie się do pracy dydaktycznej poza placówką przedszkola.

WIELKA BRYTANIA

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej jest dziedziczną monarchią konstytucyjną opartą na demokracji parlamentarnej. Administracja szkolna jest zdecentralizowana, a zarządzanie i odpowiedzialność za kształt i funkcjonowanie oświaty rozłożone pomiędzy organy administracji centralnej i lokalnej w poszczególnych krainach historycznych. Każda z nich posiada własną administrację, będącą jednocześnie organem Zjednoczonego Królestwa w określeniu wspólnych kierunków polityki oświatowej, minimum programowych, sposobów i wysokości finansowania oraz celów i kierunków badań naukowych. Nad realizacją tych ustaleń czuwa 600 królewskich inspektorów oświatowych. Koszty ponoszone na rzecz finansowania oświaty stanowią w Wielkiej Brytanii 4,1% produktu krajowego brutto.
Na całym terytorium Zjednoczonego Królestwa oświata przedszkolna przeznaczona jest dla dzieci w wieku od3 do 5 roku życia. Jak w większości państw - szczebel ten nie jest obowiązkowy. Placówki przedszkolne podlegają władzom lokalnym lub organizacjom charytatywnym.
Zgodnie z zaleceniami władz centralnych przedszkole jest pierwszą instancją wychowawczą „tworzoną” wspólnie z dziećmi, rodzicami i władzami lokalnymi. Wszystkie problemy, nie wyłączając budownictwa nowych przedszkoli, rozwiązywane są z udziałem i przy pomocy rodziców.
System kształcenia nauczycieli jest podobny na całym terenie Zjednoczonego Królestwa. Nauczyciele i wychowawcy przedszkoli i szkół początkowych obowiązani są ukończyć 3 lub 4 letnie szkoły pedagogiczne i uzyskać dyplom.

W pozostałych państwach należących do Unii Europejskiej model edukacji przedszkolnej jest następujący:

BELGIA

Pierwszym szczeblem systemu szkolnego Belgii jest trzyletnie, nieobowiązkowe przedszkole przeznaczone dla dzieci od 3 do 6 roku życia. Placówki wychowania przedszkolnego związane są organizacyjnie ze szkołą początkową. Większość przedszkoli działa na terenie szkół początkowych, gdyż wcześniej powstały one jako instytucje przygotowujące bezpośrednio do podjęcia nauki w danej placówce edukacyjnej. Kształcenie nauczycieli odbywa się na poziomie szkolnictwa wyższego. Na potrzeby wychowania przedszkolnego przygotowaniem kadry zajmują się 3 letnie wyższe instytuty kształcenia pedagogicznego.

FINLANDIA

W Finlandii wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci od 3 do 6 lat. Programowe i organizacyjne funkcjonowanie placówek przedszkolnych podlega Ministerstwu Spraw Społecznych i Zdrowia. Chociaż w wyjątkowych sytuacjach (słabo zaludnione regiony kraju) kształcenie sześciolatków może odbywać się za zgodą Ministerstwa Oświaty w ramach szkoły ogólnokształcącej.


GRECJA

W Grecji wychowanie przedszkolne jest nieobowiązkowe, rozpoczyna się w 3,5 roku życia i trwa 2 lata. W ramach tego cyklu działają dwa rodzaje placówek:
a) przedszkola prowadzone przez jednego wychowawcę (monothesia),
b) przedszkola prowadzone przez dwóch wychowawców (dithesia).
Przy ogromnym zapotrzebowaniu społecznym mała liczba placówek nie jest w stanie zapewnić powszechnej opieki przedszkolnej. Niedobór przedszkoli i wychowawców zmusił władze szkolne do wprowadzenia specjalnych list oczekujących na przyjęcie do tych placówek. Kształcenia nauczycieli dla wszystkich typów szkół obywa się na poziomie uniwersyteckim i trwa 4 lata.

HISZPANIA

W Hiszpanii przedszkole też jest nieobowiązkowe i przeznaczone dla dzieci w wieku 3-6 lat. Do pierwszej klasy przedszkolnej (3-4 rok życia) uczęszcza jedynie 10% całego rocznika, lecz kolejny szczebel (4-6 rok życia) cieszy się już 90% popularnością. 60% przedszkoli finansowane jest z puli państwowej, natomiast 40% utrzymuje sektor prywatny. Obecnie kształcenie nauczycieli dla przedszkoli odbywa się na poziomie uniwersyteckim i trwa 3 lata.

HOLANDIA I IRLANDIA

Holandia i Irlandia to państwa, w których nie istnieje szczebel wychowania przedszkolnego.

LUKSEMBURG

W Luksemburgu wychowanie przedszkolne przeznaczone jest dla dzieci od 4 do 6 lat, przy czym ostatni rok objęty jest przymusem szkolnym. Wprowadzenie obowiązkowej klasy przedszkolnej zostało spowodowane koniecznością wspólnej nauki języka luksemburskiego, francuskiego i niemieckiego celem ujednolicenia lingwistycznego poziomu przyszłych uczniów. Kształcenie kadr pedagogicznych odbywa się na poziomie wyższym. Nauczyciele przedszkoli kształceni są w Instytucie Studiów Wyższych i Badań Pedagogicznych. Nabór ściśle określonej liczby kandydatów odbywa się na podstawie konkursu świadectw po ukończeniu szkoły średniej. Studia trwają 3 lata, po których uzyskuje się dyplom ukończenia studiów pedagogicznych.

NIEMCY

Cykl wychowania przedszkolnego w Niemczech jest nieobowiązkowy, trwa 3 lata i przeznaczony jest dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Większość placówek -ponad 70% - utrzymana jest przez Kościoły organizuje dobroczynne i osoby prywatne, a tylko 30% podlega władzom samorządowym. Kształcenie kadry na potrzeby wychowania przedszkolnego odbywa się w 3 lub 4 wyższych szkołach pedagogicznych. Kandydaci rekrutowani są z absolwentów szkoły realnej.

PORTUGALIA

Portugalia to państwo, w którym wychowanie przedszkolne jest nieobowiązkowe i przeznaczone dla dzieci w wieku od 3 do6 roku życia. Placówki przedszkolne podlegają wielu różnym instytucjom - począwszy od związków zawodowych przez organizację pomocy społecznej, aż do związków wyznaniowych. Kształcenie kadr pedagogicznych odbywa się na szczeblu szkolnictwa wyższego. Kształceniem nauczycieli przedszkoli zajmują się wyższe szkoły oświatowe, do których przyjmowani są absolwenci cyklu uzupełniającego szkoły średniej. Nauka trwa 3 lata i kończy się uzyskaniem stopnia bacharel.

WŁOCHY

We Włoszech nieobowiązkowy cykl wychowania przedszkolnego przeznaczony jest dla dzieci w wieku od 3 do 6 roku życia. Przedszkola podlegają finansowo i organizacyjnie władzom lokalnym, które są za nie w całości odpowiedzialne. Włochy są jedynym krajem Unii Europejskiej realizującym proces kształcenia nauczycieli na potrzeby przedszkoli na poziomie szkoły średniej II stopnia. Przyszła kadrę szkoli się w 3 i 5 letnich szkołach pedagogicznych, do których przyjmuje się absolwentów ośmioletniego jednolitego kształcenia obowiązkowego.
Charakteryzując model edukacji przedszkolnej w wybranych krajach UE wyraźnie widać, że systemy oświatowe państw Piętnastki stanowią dość zróżnicowaną strukturę organizacyjną i programową, całkowicie uzależnioną od warunków ekonomicznych, politycznych, historycznych społecznych poszczególnych krajach.



Bibliografia:
1. Dziewulak D., Systemy szkolne Unii Europejskiej, W-wa 1997

---