1) afiksacja - dodanie formantów słowotwórczych

to proces tworzenia wyrazów pochodnych, który polega na dodaniu pewnych elementów do podstawy słowotwórczej; wyraz pochodny jest dłuższy od podstawowego;

rodzaje formantów:

a) przedrostek (prefiks)

na-pisać, po-ręka, od-mowa (prefiksacja)

b) przyrostek (sufiks)

mal-arz, kot-ek, spin-acz (sufiksacja)

c) wrostek (interfiks)

dus-i-grosz , męcz-y-dusza (kompozycja)

d) postfiks (osobna cząstka dodawana do derywatu i występująca po nim)

np. zaimek "się"

czernić się - od: czernić (postfiksacja)

e) formant złożony,

czyli przedrostkowo - przyrostkowy (prefiksalno - sufiksalny)

od-now-ić, po-lepsz-yć

f) formant mieszany,

czyli interfiksalno-sufiksalny

dom-o-krąż-ca, rzecz-o-znaw-ca

2) derywacja alternacyjna - to proces tworzenia wyrazów pochodnych, który polega na wymianie głosek w podstawie słowotwórczej;

formant

g) alternacja, czyli wymiana głoskowa w funkcji formantu

mięcho - od: mięso, Zosia - od: Zofia

3) derywacja paradygmatyczna to proces tworzenia wyrazów pochodnych, który polega na zmianie wzorca odmiany;

h) formant paradygmatyczny,

czyli zmiana wzorca odmiany

np. z rzeczownikowej na przymiotnikową:

ryba, ryby, rybie,

rybi, rybiego, rybiemu

np. z przymiotnikowej męskiej na żeńską:

woźny - woźna

np. z deklinacji na koniugację:

biały, białego, białemu

bielę, bielisz, bieli

4) derywacja prozodyczna to proces tworzenia wyrazów pochodnych, który polega na przesunięciu akcentu; często występuje w zrostach;

formant:

i) formant prozodyczny,

czyli funkcję formantu pełni

zmiana akcentu

wielka noc - Wielkanoc

biały stok - Białystok

5) derywacja wsteczna to proces tworzenia wyrazów pochodnych, który polega na odrzuceniu pewnych elementów od podstawy słowotwórczej; wyraz pochodny jest krótszy od podstawowego;

formant:

j) formant ujemny

trója - od: trójka, szpila - od: szpilka

6) derywacja zerowa to proces tworzenia wyrazów pochodnych, który polega na odrzuceniu nie - pewnych elementów od podstawy słowotwórczej jak w punkcie piątym,

lecz na odcięciu końcówek odmiany

w wyrazach; wyraz pochodny jest krótszy od podstawowego;

formant:

k) formant zerowy,

czyli tzw. zero morfologiczne

np. rezultaty czynności

bieg - od: biegać, napis - od: napisać

np. urządzenia, maszyny

dźwig - od: dźwigać, czołg - od: czołgać

/ w gruncie rzeczy ten rodzaj derywacji zalicza się też do derywacji paradygmatycznej,

bo przecież chodzi tu o utworzenie rzeczownika od czasownika,

a zatem o zmianę wzorca fleksyjnego,

z koniugacji na deklinację/

7) derywacja wymienna to proces tworzenia wyrazów pochodnych, który polega na wymianie pewnych elementów, np. odrzuceniu od podstawy części wyrazu podstawowego

i dodaniu przyrostka do tak utworzonej podstawy,

np. kami-eń - kam-yk,

rzemi-eń - rzem-yk

miesz-kani-ec - mieszkan-k(a)

mieszczan-in - mieszczan-k(a)

---