ODA DO MŁODOŚCI

Manifest literacki
Utwór ten nie zyskał sławy manifestu literackiego, tak jak późniejsze utwory Mickiewicza, które złożyły się na cykl Ballady i romanse, gdyż z powodów cenzuralnych nie został opublikowany. Od lat toczą się dyskusje nad obecnością w utworze cech charakterystycznych dla dwu sąsiadujących ze sobą epok. Czy zatem jest ona dziełem klasycznym czy romantycznym? Uważa się, że forma Ody jest klasycystyczna, a oświeceniowy rodowód mają zawarte w niej idee rozumu, postępu, przyjaźni i poświęcenia, postulat współpracy dla osiągnięcia wspólnego celu. Romantyczny natomiast jest tu kult młodości i „świat ducha” - rozumiany jako świat marzeń i wyobraźni.

Triada Ody do młodości brzmi zatem następująco: W haśle rewolucyjna, w treści romantyczna, w formie klasycyzująca.

Elementy owieceniowe:

gatunek literacki - oda (podstawowy gatunek liryczny w poetyce klasycznej; patetyczny utwór pochwalny opiewający wybitną postać, wydarzenie, wzniosłą ideę). Jego charakterystyczne cechy:

pochwalny charakter utworu,

apostrofy do uosobionej abstrakcji, "Młodości",

patos,

uczuciowy nieład wyrażający się np. w nieregularnoci strof i kompozycji,

zdania wykrzyknikowe - "Razem, młodzi przyjaciele!",

peryfrazy (omówienia) - "Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,"

rozbudowane porównania - "A jako w krajach zamętu i nocy/ Skłóconych żywiołów wanią, / Jednym -stań się- z bożej mocy",

wyszukane epitety - "kwiat nowości";

Obrazowanie (pełni funkcję perswazyjną: - przykład do naśladowania (Herakles); - ilustruje tezę "płaz w skorupie" - starzy są egoistami)

mitologiczne motywy (Herakles, nektar, pierwotny chaos),

personifikacje gwałtu i słaboci,

alegorie ("gród sławny"; "płaz w skorupie"; "na trupich wodach");

Idee

wiara w postęp, walka z przesądami,

przyjaźń i solidarnoć jako szczególnie cenne wartości,

podporządkowanie jednostki zbiorowoci, dążenie do szczęcia całej ludzkoci jako obowiązek jednostki,

rewolucyjny jakobinizm - "gwałt niech się gwałtem odciska".

Elementy Romantyczne

Temat utworu (pochwała młodoci);

Podmiot liryczny:

"ja"("wzlecę", "dzielę");

"my" ("opaszmy", "pchniemy"),a zatem jednostka utożsamiająca się ze zbiorowocią. Jej sposób mówienia: namiętne wezwania (wykrzykniki, wyrażenia nacechowane emocjonalnie, częsty tryb rozkazujący) wskazują na zaangażowanie emocjonalne, poczucie ogromnej siły i pewności. Jest to charakterystyczna dla romantyzmu jednostka nieprzeciętna, o osobowości przywódcy;

Idee

przeciwstawienie "młodych" - "starym",

ubóstwienie młodości, ukazanej nie jako kategoria biologiczna czy socjologiczna, ale jako siła kreacyjna o boskiej potędze (jak Bóg stworzył "świat rzeczy", tak młodoć stworzy "świat ducha"),

wyższoć "świata ducha" nad "światem rzeczy",

odrzucenie racjonalizmu ("rozumni szałem"; "łam czego rozum nie złamie") i empiryzmu ("Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga").

Manifest polityczny

Początkowo utwór krążył w odręcznych odpisach i był postrzegany jako zaszyfrowana zachęta do działań niepodległościowych. Dlatego po wybuchu powstania listopadowego na murach Warszawy pojawiły się napisy

Witaj, jutrzenko swobody, za tobą słońce zbawienia.

Sam Mickiewicz zaś uznany został za inspiratora powstania.
Manifest pokoleniowy
Prawie każda generacja dąży do zaznaczenia w formie manifestu swojej odrębności i własnego stosunku do zastanego świata i panujących w nim praw. Jednak manifest stworzony przez Mickiewicza jest wyjątkowy. Jego niepowtarzalność polega na tym, że jest on ponadczasowy. Jego program opiera się pochwale młodości jako wartości nadrzędnej. I być może dlatego jest aktualny aż po dziś dzień.

Oda do młodości jest to jeden z pierwszych utworów A. Mickiewicza, który powstał w 1820 roku w grudniu. Powstanie utworu łączy z działalnością Mickiewicza z grupą filomatów i filaretów. Początkowo oda miała motto zaczerpnięte z wiersza Schillera “początki nowego stulecia”: “Stare formy padają w ruiny”. Przez długie lata oda krążyła w opisach. Po raz pierwszy opublikowano ją w 1827 roku w antologii poezji J. J. Szczepańskiego “Polihymnia”, wydanej we Lwowie.
Utwór jest zbudowany na zasadzie antytezy przeciwstawienia dwóch światów: młodych i starych. Młodość jest samodzielna i mądra. Główną ideą ody jest przeobrażenie świata. Na razie dzieje się to w romantycznych marzeniach. Stary świat musi zginąć a z nim świat egoistów, samolubów, ludzi tępych, którzy nic z siebie nie dają światu. Drugi świat, to świat braterstwa i przyjaźni. Pierwsze wersy wprowadzają nas w motyw lotów. Skrzydła młodości, lot nad światem to symbol zwycięstwa ludzi, którzy współdziałają. Oda kończy się optymistyczną nadzieją odzyskania wolności.
Pierwiastki klasyczne:

odwołanie do mitologii - mit o Heraklesie, bohaterze greckim i Hebe - bogini młodości;

zapisane jest hasło jedności, solidarności, braterstwa, są hasło jedności, solidności;

oświeceniowy utylitaryzm, który polega na tym, że jednostka powinna służyć ogółowi;

przekonanie o możliwości udoskonalenia świata przez człowieka;

forma utworu zgodna z ustaleniami poetyki klasycznej (nierówny wiersz dla oddania falujących, gwa   łtownych uczuć, przemyślenia kompozycja oparta na równoległości dwóch wątków treściwych: młodości i starości);

szyk przestawny i inwersja;

Pierwiastki romantyczne:

sięganie, gdzie wzrok nie sięga;

łamanie, czego rozum nie złamie;

pojęcie świata ducha;

autor kieruje się uczuciami, miłością, młodością;

przeciwstawienie dwóch światów: starego i młodego;

kierowanie nieprzeciętnych osobowości;

wzywanie młodych do rewolucyjnej przemiany starego świata;

przeciwstawienie zdroworozsądkowego wyrachowanie postawę mądrości czerpanej z zapału;

przedstawienie młodości w kategoriach potęgi, czynu i świętości;

heroizm, namiętność, zapał - główne hasła;

nowe obrazowanie poetyckie (używanie obrazów przeczących zasadzie klasycznego dobrego gustu jak np. “płaz w skorupie, wody trupie”, a także zupełnie nowe znaczenie słowa “ducha”, które w tradycji oznaczało zjawę, morę itp.)

Pierwiastki starych:

tępota bez uczucia;

“płazy skorupy, zamknięci w sobie”

nikogo nie słuchają;

nie liczą się dla nich rady innych;

są przyziemni i samolubni;

nikt nie interesuje się nimi;

nic po sobie nie pozostawiają;

Pierwiastki młodych:

dodaje skrzydeł;

młodzi pragną zdobyć coś więcej;

potrafią się cieszyć, gdy inni są szczęśliwi;

nawiązują do haseł oświeceniowych;

przyczyniają się do szczęścia drugiemu człowiekowi;

poświęcają się dla ludzi;

chcą zmienić świat i kierują się miłością;

interesuje ich świat duchowy;

szukają wolności;

W epoce oświecenia mamy do czynienia z dwoma dominującymi nurtami literatury; klasycyzmem i sentymentalizmem. Pierwszy z nich charakteryzowała racjonalna postawa. Nadawał literaturze cechy utylitarne i dydaktyczne. Ośrodkami klasycyzmu byly Wlochy, Paryz i Warszawa. Przedstawicie-lami - Wolter, F. Bolanski ("O wymowie i poezji"), I. Krasicki, J. Niemcewicz. Poruszali oni tematykę społeczno-obyczajową i polityczną stosując gatunki: satyre, bajke, komedie i rozprawę. Klasy-cyzm mial charakter reprezentatywny. Dbal o jasność i czystosc jezyka. Najczesciej poslugi-wano sie forma drwiny, śmiechu i parodii. Literatura miała charakter intelektualistyczny. Ce-lem sztuki klasycystycznej bylo osiagniecie doskonalosci prze imitacje wzorów antycznych i wzorów natury. Obo-wiazywala zasada decorum (wlasciwy dobór elementów) oraz prawdo-podobienstwa. Sentymentalizm - wiaze sie z irracjonalizmem. Zostal stworzony przez J. J. Rousseau. Glo-sil on, ze czlowiek jest dzieckiem natury i powinien kierowac sie sercem, a nie rozumem. Bo-hater literacki jest wrazliwy, uczuciowy. Pochodzi z mieszczanstwa lub prostego ludu. Osod-kiem sentymentalizmu w Polsce byly Pulawy. Przedstawicielami - F. Karpinski ("Laura i Fi-lon"), Maria Wirtemberska (pierwsza polska powiesc sentymentalna "Malwina"). Tematyke twórczosci stanowi milosc, refleksja i przyroda. Jej cecha jest sielankowosc. Czesto istnieje paraleizm przyroda-stan uczuc. Sentymentalisci uprawiali powiesc, liryke osobista i dramat. Zadaniem literatury sentymentalnej bylo ksztaltowanie wiezi miedzyludzkich. Trzecim pradem artystycznym bylo rokoko charakterystyczne dla poezji wytwornej i subtelnej, która sluzyla rozrywce

Schyłek oświecenia i początek romantyzmu wiąże się z żarliwą dyskusją na temat wyższości jednej epoki nad drugą oraz zaciekłą wzajemną krytyką; spowodowane to było nie tylko odmiennymi gustami artystycznymi, wykształconymi w innych czasach, ale także gorącym patriotyzmem młodych (związanym z upadkiem Polski) i tym, że starsze pokolenia zaczęło godzić się na ten stan rzeczy, co było jawnie sprzeczne z ideałami młodych; z tym wiązał się także typowy bunt młodego pokolenia przeciwko starszemu (widać to teraz nawet i zwie się wojną pokoleń

Wszystko zacząć się musiało od samookreślenia; niejaki Kazimierz Brodziński ogłosił swoją rozprawkę ("O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej"), w której dokładnie zdefiniował pojecie romantyczności i klasyczności; za tą drugą uznaje taką twórczość, która jest ściśle ujęta w karby przepisów i reguł, które (jak uważa) mogą ograniczać twórcę; zalicza do niej dzieła Greków i Rzymian, klasyczną francuską, polską poezję stanisławowską; za romantyczną uznaje on twórczość spontaniczną, opartą na motywach ludowych, czasem nawet prymitywną; jednak podkreśla on fakt, iż dzięki ściśle sformułowanym zasadom klasycznym, utwory są doskonalsze artystycznie; ponieważ jednak romantyczne lepiej oddają uczucia, prostotę przekazu i umożliwiają większą swobodę i szczerość; to wszystko powoduje, że romantycy powinni dążyć do ideału, jaki byłoby połączenia tych idei; dążył do pogodzenia klasyków z romantykami; <br />

Zagorzałym przeciwnikiem romantycznej wizji poezji był Jan Śniadecki, który buntował się przeciwko odrzucaniu wszelkich, uznawanych od wieków zasad klasycznych oraz wprowadzaniu do poezji guseł, czarownic i zjaw przeczących zdrowemu rozsądkowi; bardzo ładnie (i trafnie) określił romantyczność jako "szkołę zdrady i zarazy" oraz "otworzoną drogę do robienia szaleństw"; <br />

Maurycy Mochnacki, wybitny krytyk okresu, był propagatorem nowych idei i zwalczał wszelkie reguły i zasady ograniczające autorów; doceniał znaczenia natchnienia; propagował literaturę narodową; krytykował klasyków na ich imitatorstwo (naśladowanie obcych wzorców);

Mickiewicz zarzucił klasykom absolutne niezrozumienie idei romantycznej (za romantyczną uznał na przykład rycersko-przygodową literaturę średniowieczną); nie chodziło mu o pogodzenie klasyków z romantykami, ani nie faworyzował romantyzmu, żądał jedynie równouprawnienia tych epok.

Walka klasyków z romantykami - literackie zjawisko francuskie odnoszące się do bitwy artystycznej z roku 1830 jaka towarzyszyła końcowi jednej epoki w historii sztuki we Francji i narodzinom nowej: klasycyzm i ideały oświeceniowe odchodziły w cień, na plan pierwszy wysuwał się romantyzm.

Bezpośrednim powodem do wybuchu, jakbyśmy dziś powiedzieli - medialnej - bitwy, była prapremiera dramatu Victora Hugo pod tytułem "Hernani", ponieważ najwyraźniej eksponowała nowe podejście do pisarstwa.

Już wcześniej Francja, a z nią właściwie cała Europa poznała inne, wcześniejsze dzieła romantyzmu, gdyż aż do końca XIX wieku wykształceni ludzie posługiwali się językiem francuskim, a więc tworczość francuska emanowała na cały obszar kultury europejskiej i amerykańskiej. Inne dzieła nie były jednak tak rewolucyjne w formie, skupiały się bardziej na ekspresji emocji. Dopiero "Hernani" wywołał burzę

Mickiewicz określa w ?Odzie? cele i kierunki działania młodego pokolenia. Wiersz tchnie wiarą w możliwość i skuteczność takiego działania oraz wzywa wszystkich młodych do przebudowy świata. Łatwiej nam zrozumieć intencje poety, kiedy uzmysłowimy sobie, że my także buntujemy się przeciwko światu, który dla siebie i dla nas zbudowało pokolenie naszych rodziców. Krytykujemy ten wiat, widzimy jego niedostatki, buntujemy się przeciwko obłudzie, niesprawiedliwości. Też chcemy zmienić wiat, lecz często poprzestajemy na krytyce tego, co zastaliśmy. Budowa nowego wiata nie jest zadaniem prostym, często więc rezygnujemy z wysiłku, czasem modyfikujemy zastany wiat, bo na całkowitą jego przemianę nie znajdujemy w sobie sił. Pokolenie, które przyjdzie po nas będzie też stawiać sobie nowe cele, też krytycznie oceni nasze dzieło. Takie jest prawo dziejów, zawsze młode pokolenie buntuje się i wierzy, że potrafi zbudować lepszy świat. Dzięki temu krytycyzmowi możliwy jest postęp ludzkości. Gdyby ludzie nie szukali dróg przemiany świata, mielibyśmy do dzisiaj ustrój wspólnoty pierwotnej.

Wypracowanie:

Schyłek oświecenia i początek romantyzmu wiąże się z żarliwą dyskusją na temat wyższości jednej epoki nad drugą oraz zaciekłą wzajemną krytyką; spowodowane to było nie tylko odmiennymi gustami artystycznymi, wykształconymi w innych czasach, ale także gorącym patriotyzmem młodych (związanym z upadkiem Polski) i tym, że starsze pokolenia zaczęło godzić się na ten stan rzeczy, co było jawnie sprzeczne z ideałami młodych; z tym wiązał się także typowy bunt młodego pokolenia przeciwko starszemu (widać to teraz nawet i zwie się wojną pokoleń

---