Co oznacza tzw. klark pierwiastka, jakimi jednostkami może być wyrażony, które składnikami skorupy ziemskiej mają wysokie wartości klarka, a które niskie?
Klark pierwiastka - oznacza średnie zawartości poszczególnych składników litosfery. Nazwa „klark” powstała na cześć amerykańskiego badacza F.W. Clarke`a, który w latach 1880-1890 prowadził badania nad składem litosfery. Dane podane przez Clarke`a były później korygowane przez Goldchmidta, Fersmana, Saukowa i Winogradowa. Klarki podaje się w % lub ppm.
W miarę zmniejszania się klarku zmniejsza się częstość występowania złóż, jednocześnie rośnie też trudność ich wykrycia. Przykładem złóż rzadkich są złoża F, Ba, Sr, S.
Pierwiastki o wysokich klarkach - tworzą zazwyczaj liczne złoża, które są masowo eksploatowane. Znane są jednak przypadki, w których pierwiastki o wysokich klarkach rzadko tworzą złoża o wartości przemysłowej, np. żelazo i glin, które wprawdzie są pospolitymi składnikami skorupy ziemskiej, jednak znaczenie surowcowe mają tylko te ich skupienia, które odpowiadają wymogom współczesnej technologii hutniczej. W związku z tym nie jest wykorzystywany glin występujący w skałach ilastych w granicach 20-35% Al2O3. Nie ma także praktycznego znaczenia żelazo zawarte w bazaltach, gabrach czy amfibolitach, chociaż jego zawartość w tych skałach jest znaczna (w bazaltach - ok. 8%, w gabrach - 9%, w amfibolitach 9-10%).
Podobnie fosfor oraz tytan mimo wysokich klarków rzadko tworzą skupienia, kwalifikujące się do przemysłowego wykorzystania. Przeważnie występują w rozproszeniu, a sporadycznie ich skupienia są zdatne do eksploatacji.
Pierwiastków o klarkach wysokich: Si, Al, Fe, Ca, Na, K, Mg.
Pierwiastki o małych klarkach - rzędu od n∙10-2 do n∙10-7 a nawet n∙10-16 %, głównie metale, rzadziej tworzą złoża. Ich rozmieszczenie w skorupie ziemskiej jest nierównomierne, mniejsza jest też ich produkcja. Duża część tych pierwiastków występuje w stanie rozproszenia i jest uzyskiwana ubocznie przy produkcji innych metali. Powoduje to że problemy związane z poszukiwaniem złóż pierwiastków o niskich klarkach są trudne.
Współczynnik koncentracji - jest miarą trudności odkrycia złoża. Wyraża ile razy klark złoża jest wyższy od klarku środowiska skalnego, np. klark złoża miedzi wynosi 1,0%, a skał 0,01%. Współczynnik koncentracji miedzi wynosi zatem 100. Współczynniki koncentracji pospolitych pierwiastków o klarkach wysokich (Si, Al, Fe, Ca, Na, K, Mg) są małe i nie przekraczają 20. Złoża tych pierwiastków są pospolite łatwe do wykrycia. Tylko nierównomierność ich rozmieszczenia w skorupie ziemskiej powoduje lokalny deficyt tych surowców. Pierwiastki o wyższych klarkach mają mniejszy współczynnik koncentracji. Pierwiastki o niższych klarkach odznaczają się większymi współczynnikami koncentracji rzędu setek a nawet tysięcy. Prawdopodobieństwo wystąpienia skupienia pierwiastka o niskim klarku jest zatem mniejsze, a trudności wykrycia takiego skupienia większe.
Przeciętny skład chemiczny najbardziej zewnętrznej części litosfery (do 16 km) wg Winogradowa wygląda następująco:
8 pierwiastków, występujących w ilości większej niż 1 % stanowi ok. 99% ogólnego składu litosfery i zalicza się do nich: tlen, krzem, glin, żelazo, wapń, sód, potas, magnez
3 pierwiastki o zawartościach rzędu n∙10-1 stanowiące 0,8% składu litosfery: tytan, wodór, węgiel
13 pierwiastków o zawartościach rzędu n∙10-2 stanowiące 0,487% składu litosfery: mangan, fosfor, siarka, bar, chlor, stront, rubid, fluor, chrom, cyrkon, wanad, azot, miedź
Pozostałe pierwiastki stanowią znikomą część litosfery
Podział geochemiczny pierwiastków wg .Goldschmidta (wraz z przykładami i głównymi właściwościami)
Podział Goldschmidta uwzględnia powinowactwo chemiczne pierwiastków względem tlenu i siarki w porównaniu z powinowactwem żelaza i wyróżnia 5 geochemicznych grup pierwiastków:
pierwiastki syderofilne - pierwiastki chem. o powinowactwie chem. względem tlenu i siarki nie większym niż typowe dla żelaza; gł. składniki jądra Ziemi; np. żelazo, kobalt, nikiel, chrom, molibden, platyna, fosfor
pierwiastki chalkofilne - grupa pierwiastków chem., które w skorupie ziemskiej występują szczególnie najczęściej w postaci siarczków; np. miedź, cynk, ołów, srebro, złoto, rtęć, cyna, siarka, arsen, antymon, bizmut, german
pierwiastki litofilne - pierwiastki chem. występujące w skorupie ziemskiej gł. w postaci związków z tlenem będących minerałami skałotwórczymi; np. krzem, wapń, potas, glin, tlen, fluor, chlor, sód, bar, beryl, tytan, wanad, cez, wolfram, brom, jod, cyrkon,
pierwiastki atmofilne - pierwiastki chem. odznaczające się lotnością (występujące w stanie gazowym w warunkach normalnych) lub dające z tlenem związki łatwo lotne, gromadzące się w atmosferze ziemskiej i hydrosferze; np. gazy szlachetne, azot, wodór, hel, argon,
pierwiastki biofilne - pierwiastki chem. wchodzące w skład organizmów żywych, niezbędne do budowy ich ciała oraz do procesów przemiany materii; np. węgiel, wodór, tlen, azot, siarka, fosfor, chlor, jod, wapń, potas, glin, żelazo, magnez, sód, krzem.
Definicja złoża (cechy szczególne złóż; cechy decydujące o wartości ekonomicznej złoża)
Złoże - naturalne nagromadzenie kopaliny użytecznej które może być przedmiotem eksploatacji, która może przynieść korzyść gospodarczą.
Złoże - to takie miejsce w litosferze, gdzie klark pierwiastka jest większy w złożu niż w skorupie ziemskiej.
Cechy szczególne złóż:
ograniczoność złoża - wyraża się określoną ilością. Stanowi ona trudną do przekroczenia barierę rozwoju gospodarczego i tym samym zmusza do dążenia powiększenia bazy surowcowej i szukania najkorzystniejszych sposobów pokrywania krajowych deficytów surowcowych np. przez import. Ograniczoność jest spowodowana jest głównie tym, że granice złóż są określone i zamknięte. Każdy kraj posiada określony, lecz ograniczony zasób kopalin, który wystarczy na określony czas.
wyczerpalność zasobów - wynika ona z pomniejszenia wskutek eksploatacji górniczej złóż aż do ich zupełnego wybrania. Zależy ona od wielkości produkcji urobku w określonym okresie czasu.
nieodnawialność zasobów - wyraża się tym, że nadaje się one tylko do jednorazowego wydobycia i wykorzystania. W ogromnej większości zasoby nie wykazują zdolności regeneracji - tylko niektóre zasoby są częściowo odnawialne, np. zasoby piasków i żwirów eluwialnych, złóż okruchowych niektórych kopalin użytecznych. Odnawialne są natomiast zasoby soli Na, K, Cl, Br w wodzie morskiej, wody powierzchniowe i wgłębne (w ograniczonym zakresie).
trudna dostępność do złoża dla człowieka - spowodowana przede wszystkim głębokością występowania i panującymi na danej głębokości czynnikami górniczo-geologicznymi
zniszczalność zasobów - polega na tym, że otrzymane z nich, raz użyte surowce mineralne ulegają na ogół bezpowrotnemu zniszczeniu, np. surowce energetyczne, chemiczne, ceramiczne (zasoby paliw spalone są tracone na zawsze). Tylko pewna część może być użytkowana wielokrotnie, np. niektóre metale.
Nierównomierność geograficznego rozmieszczenia - jest uwarunkowana przede wszystkim budową geologiczną poszczególnych obszarów.
O wartości ekonomicznej złoża czyli o opłacalności jego eksploatacji decydują m.in.:
rodzaj i jakość kopaliny - kopaliny o niskiej jakości mogą się okazać nieopłacalne.
Na jakość kopaliny wpływ ma m.in. zawartość składników użytecznych.
wielkość złoża - ma znaczenie przy określeniu zdolności wydobywczej kopalni
(funkcja ilości zasobów oraz okresu amortyzacji nakładów inwestycyjnych)
koszt udostępnienia i eksploatacji złoża - wielkość nakładów inwestycyjnych i okres ich amortyzacji
spełnienie kryteriów bilansowości (bilansowe - opłaca się eksploatować, pozabilansowe - w danej chwili nie opłaca się eksploatować ale przypuszczalnie w przyszłości eksploatacja stanie się opłacalna)
głębokość zalegania i forma występowania złoża - co przekłada się na trudność wydobycia i konieczność zastosowania odpowiedniej metody eksploatacji - a to z kolei ma znaczenie przy określaniu kosztów wydobycia (różnica w kosztach poszczególnych metod urabiania itd.)
cena rynkowa surowca i popyt - określa czy na daną kopalinę istnieje zapotrzebowanie (zbyt) i czy jej cena rynkowa pozwoli na zwrot kosztów poniesionych podczas jej wydobywania
negatywny wpływ eksploatacji na środowisko - złoże może się okazać nieopłacalne (jego eksploatacja), jeśli w wyniku wydobywania kopaliny spowodowałoby się znaczną degradację środowiska, zwłaszcza jeżeli złoże zalega na obszarze szczególnie ważnym i wymagającym ochrony (np. gdy na powierzchni znajdują się cenne zabytki, rezerwaty przyrody, parki narodowe itp.)
straty zasobów kopaliny - należy również rozpatrzyć, czy nie powstaną zbyt duże straty
czynniki regionalne - o geologiczno-ekonomicznej wartości złoża decydują również czynniki regionalne (położenie geograficzne, stosunki klimatyczne, stosunki komunikacyjne, stosunki demograficzne, możliwości zaopatrzenia w wodę, energię, materiały, itp.)
Podział złóż ze względu na:
Budowę:
Grupa I - złoża o prostej budowie geologicznej, łatwe do interpretacji, ciągłe co najwyżej stopnie zaburzenia, zmienności miąższości, jakość kopaliny i zasobność; zmienność parametrów złożowych do 30%
Grupa II - złoża o zróżnicowanej budowie geologicznej -część złoża posiada prostą budowę; zmienność parametrów 30-60%
Grupa III - złoża o skomplikowanej i zróżnicowanej budowie geologicznej lub nie dającej się przedstawić na mapach i przekrojach w sposób jednoznaczny, silnie zaburzone tektonicznie, nieciągłe, zmienność miąższości i jakości kopaliny; zmienność parametrów pow.60%
b) częstość występowania:
Wg książki Kozłowskiego:
- złoża unikatowe
- złoża rzadkie
- złoża pospolicie występujące
LUB:
- złoża unikatowe - unikatowe w skali kraju, o wyjątkowej wartości (np. złoto, alabaster)
- złoża rzadkie w skali kraju (znane tylko kilka złóż) lub złoża skoncentrowane w danym regionie (np. złoże rud Zn-Pb, Cu, S)
- złoża rzadkie w skali regionu - rzadkie tylko w regionie, w którym występują udokumentowane złoże
- złoża powszechnie występujące
Definicja surowca mineralnego i podział ze względu na: pochodzenie (genezę) i głębokość przetworzenia
Surowiec mineralny - składnik litosfery, hydrosfery, atmosfery lub biosfery, odłączony od środowiska naturalnego i przystosowanego do użytkowania praktycznego przez człowieka.
Podział ze względu na genezę:
Pierwotne:
- główne
- towarzyszące (wydobywane obok surowca głównego)
- współwystępujące (surowce o znaczeniu równorzędnym)
b) wtórne - zużyte wyroby wykonane na bazie tego surowca, który ma być z niego wykorzystany
c) pochodne - uzyskiwane przez przeróbkę chemiczną surowców pierwotnych
d) syntetyczne - posiadają skład chem., wartości fizyczne co ich naturalne odpowiedniki ale wyprodukowane wg formuły przygotowanej przez człowieka, np. kwarc syntetyczny, kamienie szlachetne
e) substytuty - pozwalają zastąpić surowce naturalne, mają zbliżone właściwości użytkowe lecz inny skład chemiczny i inne własności fizyczne.
Podział ze względu na głębokość przetworzenia:
- urobek górniczy - gliny, węgiel brunatny
- rudy w stanie nieprzetworzonym przekazywane do huty - aluminium
- koncentraty po przeróbce mechanicznej - cynku, ołowiu, miedzi, piryt, ruda siarki
- koncentraty po przeróbce termicznej - rudy węglanowe, gliny ogniotrwałe
- wyroby wielkopiecowe - surówka, stal
- żelazostopy - żelazokrzem, żelazochrom, żelazo nikiel
- metale staliwne
- metale nieżelazne - miedź, cynk, ołów
- metale lekkie - aluminium, magnez, beryl
- surowce przemysłu petrochemicznego - koks, oleje, benzyna, smary
- surowce przemysłu chemicznego - karbit, soda, kwas siarkowy, kwas fosforowy
- materiały budowlane - wapno, cement, gips budowlany
Scharakteryzować krótko etapy działalności na złożu (cel; efekty)
- poszukiwanie złoża (działalność geologiczna na złożu)
- porównanie obszaru, na którym mogą znajdować się złoża, do analogicznego obszaru geologicznego, na którym nie ma złóż (lub są złoża)
- badania terenowe polegające na wierceniu (finansowane przez Ministerstwo Środowiska)
- bilansowanie złoża
- wyznaczenie granicy obszaru złoża (przy pomocy kryteriów bilansowania)
- sporządzenie mapy geologicznej złoża (która obejmuje rozpoznanie i budowę złoża, jego granice, obszar udokumentowany, rodzaj, jakość i ilość kopaliny, określenie górniczo-geologicznych warunków wydobycia)
- projektowanie (ocena technicznych możliwości zagospodarowania złoża, sporządzanie dokumentacji hydrograficznej, hydrogeologicznej, hydrotechnicznej, rozpoznanie infrastruktury)
- eksploatacja (powstają straty eksploatacyjne - wydobywcze, gdy nie można w całości złoża eksploatować)
- przeróbka (uszlachetnianie, wzbogacanie. Powstają również straty przeróbcze spowodowane brakiem możliwości odzyskania całości urobku w procesie przeróbczym - uzysk waha się od 40-60%)
- likwidacja (działalności górniczej) - zabezpieczenie złoża, zabezpieczenie przed dopływem wód, likwidacja wyrobisk niepotrzebnych, zabezpieczenie szybów, zabezpieczenie przed wydostawaniem się szkodliwych subst., np.SO2 - środki na te cele pochodzą z funduszu ochrony środowiska.
Zdefiniować rodzaje zasobów kopaliny wyróżniane kolejno podczas działalności na złożu oraz podać rodzaje strat kopaliny
Zasoby kopaliny - oszacowana i wyceniona ilość kopaliny w złożu.
Zasoby wydobywalne:
- zsaoby perspektywiczne - określone wielkości liczbowe spodziewanych nagromadzeń w słabo rozpoznanych strukturach na podstawie danych geologicznych i geograf.
- zasoby prognostyczne - takie, które zostały określone na podstawie badań geofizycznych i geologicznych, określające ilość zasobów możliwych do wykrycia na danym terenie
-zasoby rozpoznane
Rodzaje strat:
- eksploatacyjne (straty wybierania) - wynikają z niemożności całkowitego wydobycia
- wydobywcze
- przeróbcze - odpady z przeróbki mechanicznej, czyli straty składnika użytecznego zawartego w urobku górniczym.
Co to są kryteria bilansowości, kto je określa (wyznacza), do czego są
wykorzystywane?
Kryteria bilansowości to warunki, jakie powinno spełniać nagromadzenie kopaliny, aby mogło być uznane za złoże bilansowe - opłacalne do wydobycia lub pozabilansowe (gdy nie spełnia kryteriów) - jako nieopłacalne do eksploatacji w danym czasie. Określa je …..???
Bilans zasobów ma znaczenie przy ocenie stanu surowcowego kraju i strategii rozwoju gospodarczego. Bilansowanie jest ważne, gdy planuje się nowe duże inwestycje gospodarcze.
Zasadniczymi kryteriami są parametry:
Geologiczne - najmniejsza zawartość składnika użytecznego, minimalne zasoby kopaliny w złożu, stopień skomplikowania budowy geologicznej obszaru występowania złoża, zmienność jego formy i budowy, treści mineralnej, chemicznej, własności fizycznych, głębokość występowania itp.
techniczno - górnicze - dopuszczalna największa głębokość eksploatacji, max grubość nadkładu, minimalna dopuszczalna miąższość złoża, sposób udostępnienia, zastosowaną technologię eksploatacji
ekonomiczne - dopuszczalna wielkość nakładów na jednostkę produkcji, konieczność dotrzymania założonych wskaźników, np. granicznych kosztów jednostki wydobycia, wydajności itp.
Kryteria bilansowania są opracowywane osobno dla złóż różnych kopalin i mogą się zmieniać w czasie.
W Polsce opracowano kryteria 56 rodzajów złóż kopalin. Kryteria te zawierają specyficzne (dla określonego typu kopaliny) parametry. Są to dodatkowo:
dla ropy naftowej:
- maksymalna gęstość ropy,
- minimalna wydajność z otworów wiertniczych w obrębie złoża
b) dla gazu ziemnego:
- minimalna zawartość węglowodorów
- maksymalna zawartość rtęci
c) dla węgli:
- minimalną wartość opałową
- maksymalną zawartość siarki
Wymień kategorie rozpoznania złóż i zdefiniuj.
Określa to rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 lipca 2005 w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje geologiczne złóż kopalin (Dz. U. nr 136 poz. 1151 z dnia 25 lipca 2005). Istnieją kategorie rozpoznania złoża A, B, C1, C2 i D.
Kategoria D - granice złoża, jego budowę geologiczną i zasoby określa się na podstawie odosobnionych wyrobisk, interpretacji geologicznej danych geofizycznych przy zastosowaniu ekstrapolacji; błąd oszacowania średnich wartości parametrów złoża i zasobów może przekraczać 40%;
Kategoria C2 - jest najmniej dokładna, maksymalny błąd szacowania podstawowych parametrów złożowych wynosi 40%, oznacza to, że z takim błędem mogą być oszacowane zasoby, średnia miąższość lub parametry jakościowe;
Kategoria C1 - maksymalny błąd szacowania podstawowych parametrów złożowych wynosi 30%, większość złóż kopalin pospolitych (szczególnie małych), jest dokumentowana w tej kategorii;
Kategoria B - maksymalny błąd szacowania podstawowych parametrów złożowych wynosi 20%. Geologia złoża rozpoznana jest szczegółowo, często również na podstawie wyrobisk górniczych powstałych w wyniku eksploatacji złoża, a jakość kopaliny na ogół określona badaniami próby przemysłowej kopaliny.
Kategoria A - maksymalny błąd szacowania podstawowych parametrów złożowych wynosi 10%. Rozpoznanie budowy złoża jest oparte na wynikach prowadzonej eksploatacji.
Na czym polega bilansowanie zasobów surowców mineralnych?
Jakie instytucje mają obowiązek wykonywania bilansu?
Sporządza się krajowy i światowy bilans gospodarki surowcami mineralnymi.
Przygotowuje go Państwowy Instytut Geologiczny na zlecenie Ministra Środowiska. Wydawany przez „Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energii” bilans gospodarki surowcami mineralnymi Polski i świata.
Bilansowanie zasobów polega na prowadzeniu rejestru zasobów i gromadzeniu informacji :
- wielkość zasobów kopaliny, z której pochodzą surowce mineralne
- wielkość produkcji w przeszłości i przyszłości (co roku)
- kierunki użytkowania
- wielkość obrotu (import/eksport)
- wielkość zużycia
- wartościowy bilans surowców
Do tworzenia bilansu wykorzystywane są dane z:
- GUS-u
- od producentów
- od użytkowników
- podaży ze źródeł wtórnych
Wyniki są zestawiane i obliczane co roku.
Wymień elementy ochrony złóż:
- na etapie geologicznego rozpoznania
- na etapie użytkowania złoża
- na etapie użytkowania surowców mineralnych uzyskanych z kopalin
użytecznych
Na etapie geologicznego rozpoznania:
- określenie w planach zagospodarowania przestrzennego zasobów perspektywicznych
- miejscowy plan zagospodarowania terenu (obszar występowania złóż należy ograniczyć lub wyłączyć spod zabudowy, można uprawiać rolnictwo)
Na etapie użytkowania złoża:
- racjonalna gospodarka złożem
- koncesje
- wydzielenie obszaru i terenu górniczego
- plan ruchu zakładu i ochrony środowiska
- odpowiedni projekt i rozcinka złoża
- selektywne urabianie
- kompleksowe wykorzystanie zasobów wraz z wykorzystaniem współtowarzyszących zasobów
- jeżeli część zasobów pozostaje niewyeksploatowana, należy zapewnić do nich dostęp w przyszłości
Na etapie użytkowania surowców mineralnych uzyskanych z kopalin użytecznych:
- racjonalne wykorzystanie surowców
- wykorzystanie surowców wtórnych
- rozwój surowców syntetycznych
- wdrażanie substytutów
Wymień polskie złoża węgla brunatnego, wielkość zasobów, gdzie są eksploatowane i wielkość wydobycia, sposób wykorzystania urobku.
Łącznie 77 złóż w Polsce węgla brunatnego - zagospodarowane 12 złóż.
Zasoby bilansowe wynoszą 13,6 mld ton, z czego 1,8 mld ton to zasoby udostępnione.
Wydobycie wynosi ok. 60 mln ton (tzw. węgiel brunatny miękki).
Eksploatowane są wyłącznie złoża z Niżu Polskiego.
Największe złoże - Bełchatów (50% całego krajowego wydobycia) oraz nowe pole Szczerców.
Ponadto: Turów - 12 mln ton/rok
Konin - 10,7 mln ton/rok
Adamów - 3 mln ton/rok
Sieniawa - 72 tyś. ton/rok
Wykorzystanie głównie na cele elektrowni
Wymień polskie złoża węgla kamiennego, wielkość zasobów, gdzie są eksploatowane i wielkość wydobycia, sposób wykorzystania urobku.
Łącznie 136 złóż
47 zagospodarowane (43 mld ton złoża bilansowe, 16,1 mld ton złoża przemysłowe)
Łączne wydobycie 82,78 mln ton w 2007 r.
Import: 5,7 mln ton (2006 r.), 7 mln ton (2007 r.)
Eksport: 16 mln ton (2006 r.)
Wykorzystanie: przemysł energetyczny 53 mln ton
koksownie: 12,7 mln ton
Lubelskie Zagłębie Węglowe (LZW):
11 złóż - aktualnie 1 złoże eksploatowane - Bogdanka: 585 mln ton - z czego 315 mln ton to zasoby przemysłowe. Kaloryczność węgla ok. 25 MJ/kg
Górnośląskie Zagłębie Węglowe (GZW):
117 złóż, z czego 35 nieeksploatowanych.
Zasoby bilansowe: 14,7 mld ton
Zasoby przemysłowe: 4,72 mld ton
Zasoby GZW stanowią 64% zasobów Polski, w większości jest to węgiel energetyczny o kaloryczności ok. 26,4 MJ/kg
Kopalnie okręgu katowickiego, rybnickiego, jastrzębskiego połączone w ramach spółek (Katowicki Holding Węglowy, Kompania Węglowa, Jastrzębska Spółka Węglowa).
Nowo udostępniane przez JSW złoże Bzie Dębina posiada zasoby ok. 400 mln ton.
Dolnośląskie Zagłębie Węglowe (DZW):
Kiedyś m.in. kopalnia Nowa Ruda. Aktualnie brak wydobycia.
Wymień polskie złoża ropy, wielkość zasobów, gdzie są eksploatowane i wielkość wydobycia, sposób wykorzystania urobku.
Łącznie 84 złoża, z czego 68 jest zagospodarowane.
Zasoby wydobywane 23 mln ton
Wydobycie 700 tyś. ton (pokrywa 4,4% zużycia Polski)
Występowanie: Podkarpacie, Karpaty, Niż Polski, Pomorze Zachodnie, na szelfie.
Praktyczne znaczenie ma kilka złóż:
- Barnówko, Mostno, Buszewo (BMB - na Pomorzu) - ponad 10 mln ton
- Lubiatów (k/Zielonej Góry) - 5,4 mln ton
- Grotów - 1,8 mln ton
- Sulęcin - 1,3 mln ton
- na szelfie: złoże B3 - 2,43 mln ton
złoże B8 - 0,7 mln ton
złoże B23 - jeszcze nie udokumentowano
Import ropy: z Ukrainy, Norwegii, Kuwejtu (1,1 mln ton), Kazachstanu, Rosji (18,7 mln ton). Import łącznie 19,8 mln ton. Polska rocznie wydaje na kupno ropy naftowej 26,7 mld zł.
Wykorzystanie: m.in. przemysł petrochemiczny
Wymień polskie złoża gazu, wielkość zasobów, gdzie są eksploatowane i wielkość wydobycia, sposób wykorzystania urobku.
Zasoby prognostyczne sięgają ok. 650 mld m3
68,2% wydobycia pochodzi z obszaru Niżu Polskiego (zawartość metanu jest zmienna).
Złoża podkarpackie są silnie metanowe (powyżej 80% CH4)
Import gazu: Rosja - 6,82 mld m3
Niemcy - 0,48 mld m3
Norwegia - 0,36 mld m3
Wymień polskie złoża rud miedzi Cu, wielkość zasobów, gdzie są eksploatowane i
wielkość wydobycia, sposób wykorzystania urobku.
Łącznie 14 złóż - z czego 1,5 mld ton stanowią zasoby bilansowe (31mln ton czystej miedzi).
Zagospodarowane 6 złóż - z czego 1,22 mld ton stanowią zasoby przemysłowe (25 mln ton czystej miedzi)
Wydobycie wynosi ok.23,69 mln ton rudy
Występowanie: - Monoklina Przedsudecka (Sieroszowice, Polkowice, Lubin, Rudna)
- Niecka Północnosudecka
- Niecka Złotoryjska
Zawartość miedzi w rudzie wynosi 1,79-1,97% (najwięcej w łupkach bitumicznych)
Pierwiastki towarzyszące w rudach miedzi:
- srebro 87,4 tyś. ton
- ołów 1441,87 tyś. ton
- kobalt 101,75 tyś. ton
- nikiel 42,8 tyś. ton
- wanad 125 tyś. ton
- molibden 63 tyś ton
- cynk 0,3g/tone
Najgłębszy poziom eksploatacji wynosi 1250m - w ZG Rudna - oraz największe wydobycie ok. 12,5 mln ton/rok.
Nowe złoże udokumentowane w rejonie Głogowa (na 50 lat eksploatacji)
Surowce wtórne z produkcji miedzi rafinowanej:
5-7% złom miedziowy
16-18% nowy złom anodowy
Ponadto, z rud miedzi uzyskujemy w skali roku:
- siarczan niklu 2000 ton
- srebro 1000 ton
- złoto 1700 kg
- ołów 30 tyś. ton
- platyna i pallad 30 kg
Wymień polskie złoża rud cynku Zn i ołowiu Pb, wielkość zasobów,
gdzie są eksploatowane i wielkość wydobycia, sposób wykorzystania urobku.
Złoża kopalin cynku i ołowiu o dużym znaczeniu przemysłowym są eksploatowane na obszarze śląsko-krakowskim od Bytomia i Tarnowskich Gór na zachodzie, po Chrzanów, Olkusz i Zawiercie na wschodzie.
Eksploatacja jest prowadzona w okręgu olkuskim - kopalnia Pomorzany, oraz w okręgu chrzanowskim - Trzebionka.
W okręgu olkuskim udokumentowane zostały (oprócz złóż eksploatowanych) złoża: Chechło, Klucze, Laski i Sikora oraz złoża Bolesław, Jaroszowiec-Pażurek i Krzykawka.
W rejonie Zawiercia występuje złoże rudy Zn-Pb z domieszką Mo, Cu, Au.
Bilansowe rudy Zn-Pb zawierają szereg pierwiastków współwystępujących, m.in.: kadm, tal, srebro, german, gal, siarka.