Pytania0 doc


Ad 1. Początki polskiej myśli socjalistycznej.

Od początku myślano że w Polsce socjalizm się nie przyjmie,

W Polsce już od poł. XIX w. rozróżniano pojęcia socjalizmu i komunizmu. Pierwsza myśl socjalistyczna pochodziła w Polsce od socjalizmu utopijnego (Owen). Rozwinęła się ona wśród polskiej emigracji. Była to myśl naiwna. Utożsamiano socjalizm z rewolucją, anarchią, dążeniami gmin do przejęcia władzy. Traktowano socjalizm jako ruch wywołany przez namiętności, który chce obalić obowiązujący porządek społeczny. Takie było zwłaszcza stanowisko krytyków socjalizmu. Z drugiej strony zarzucano socjalistom że są racjonalistami na opak, gdyż rozum służy do opisywania rzeczywistości a nie do tworzenia nowych praw, wyidealizowanych modeli. Myśl socjalistyczna rozwinęła się w okresie Wiosny Ludów.

Ad 2 Socjalizm Rzewuskiego

Pierwszym teoretykiem był Leon Rzewuski, który od 1848 r. wydawał pismo „Postęp”, gdzie głosił hasła socjalistyczne. Myśli socjalistycznej wcale nie tworzą robotnicy tylko inteligencja lub stan szlachecki.

Rzewucki krytykował tradycję szlachecką. Uważał że szlachta zakończyła swą misję dziejową, została znienawidzona. Rolą szlachty było bronić kraju, a skoro go nie ma, ich rola jest znikoma. Krytykował też przywileje szlacheckie. Uważał że szlachta to grupa skostniała, zamknięta, nie nadająca się na elitę, bo zapomniała zupełnie o prostym ludzie.

Analizował tez tzw. SPRAWĘ NARODOWĄ. Wg niego istniały w Polsce dwa rodzaje narodowości:

Rzewuski analizował też kwestię ruską. Przyznawał Rusinom prawo do posiadania własnego państwa, twierdząc że narodowości to są tylko formy przejściowe w drodze do pełnego rozwoju, gdy państwa już nie będą potrzebne. Stworzył on model organizacji politycznej oparty na zasadach demokratycznych i suwerenności ludu. Uważał że taki stan ustrojowy jest nieuchronny, bo ludzie odchodzą od założenia że władza pochodzi od Boga. Twierdzi że lud nie może rządzić jako całość i musi wybrać swoją reprezentację, władzę wykonawczą którą będzie kontrolować opinia publiczna. Nie jest ona prostą sumą opinii indywidualnych, to zbiorowa mądrość ludu. Jej zadaniem jest ochrona interesów ogółu. Uważa, że dla rządzenia krajem trzeba powołać radę, ale władza pozostaje przy ludzie. Władza jest depozytariuszem suwerenności ludu.

System wyborczy musi być oparty na większych grupach w tym przypadku - gminach , a nie jednostkach. Gmina to podstawowa jednostka polityczna, reprezentowana jest przez Radę Gminy, która dokuje wyboru władz centralnych. Obywatele gminy dzielą się na

Cenzusem jest tu niezależność moralna i materialna. Tych warunków nie spełniają m.in. księża i urzędnicy. Natomiast bierne prawo wyborcze posiadają wszyscy. Nad gminą stoją okręgi z własną administracją na czele, z prefektem wybieranym na rok. Na szczeblu centralnym brak jest zasady podziału władz. Ciałem rządzącym będzie rząd, władza wykonawcza która jest jednocześnie Zgromadzeniem Narodowym z premierem na czele. Sam Rzewuski nie deklarował się jako socjalista, choć twierdził że idee socjalizmu są z człowiekiem od starożytności, od czasów wczesnego chrześcijaństwa.

Socjalizm wg niego to doktryna moralna, bo socjalista stosuje nauki ewangeliczne w odniesieniu do stosunków produkcji. Najwyżej ceni socjalizm filozoficzny, który bada ogólne prawa rozwoju społeczeństw w ich całokształcie.

Rzewuski oddzielał socjalizm od komunizmu, gdzie równość oparta jest na arytmetycznie obliczonej równości ludu. Zasada utopijnej i bezwzględnej równości zabija wolność. Bliski komunizmowi jest marksistowski socjalizm rewolucyjny. Krytykuje też marksistowską koncepcję rozpatrywania stosunków społecznych w kontekście stosunków produkcji.

Rzewuski wyżej cenił też sprawy ludowe niż narodowe. Socjalizm dobija się o wolność ludu a nie wolność narodów. Nie ma u niego wątków rewolucyjnych, zmiany postulowane przez niego mogły tylko nastąpić z zachowaniem pluralizmu politycznego.

Nr 3 Myśl polityczna B. Limanowskiego

Rozpoczął swa działalność od poszukiwania przyczyny klęski narodowej. W młodości Limanowski zdawał sobie sprawę, że nie należy agresywnie głosić haseł socjalizmu. Aby uzyskać niepodległość trzeba wyzwolić lud i dać mu prawa. Odrzucał hasło walki klas. Popierał ideę solidaryzmu narodowego. Odrzucał awangardowość klasy robotniczej. Państwo to organizacja ponadklasowa, którą można zreformować w duchu socjalizmu (odzwierciedlenie myśli Lasalla). Chciał wprowadzić parlamentaryzm i powszechne prawo wyborcze w Polsce. Najważniejsze to rozszerzać legalnie wpływy socjalizmu w Polsce.

Nie można zbudować socjalizmu bez demokracji, która jest jedyna - nie ma demokraci burżuazyjnej. Problem demokratyzacji ustroju leży po stronie nieświadomości ludu. Trzeba lud uświadomić, by wiedział co należy do jego praw. Jeśli w państwie osiągnie się równość polityczną to za mało by był socjalizm. Konieczna jest równość społeczna. Limanowski twierdził, że bez niepodległego państwa nie będzie socjalizmu. Wyróżniał 2 rodzaje patriotyzmu”

socjaliści mogą akceptować tylko patriotyzm narodowy. Ostatecznym celem socjalistów winno być zbudowanie demokratyczne republiki socjalistycznej, gdzie wprowadzi się w drodze ewolucyjnej reformysocjalne.

Nr 7 Demokracja parlamentarna wg Niedziałkowskiego

Demokracja parlamentarna powstała wtedy gdy społeczeństwa osiągnęły taki poziom zainteresowania sprawami publicznymi i chęć brania w nich udział że „rządzenie poddanymi niby dziećmi” stało się prostą niemożliwością, a z drugiej strony potrzeba swobód politycznych przezwyciężyła w drodze gwałtownej czy pokojowej zapory, stawiane przez rutynę, tradycję, prawo pisane, ograniczenie praw obywatelskich przez jakikolwiek przywilej ustawowy musiało ustąpić przed nowym poczuciem prawa, nowymi dążeniami i żądaniami .

Główne zalety ustroju demokratycznego:

Nr 8 Charakter i funkcje państwa w myśli politycznej Niedziałkowskiego

Demokracja parlamentarna pojmowana jest jako środek do stworzenia ustroju politycznego a nie cel. Fundamentem tego projektu było przyjęcie zasady suwerenności ludu (doktryna Rosenau). Najważniejsze decyzje powinny być podejmowane w parlamencie, zwykła większość głosów, tylko w sprawach bardzo ważnych 2/3 głosów. Zakładał nietykalność osoby posła, ale nie zakładał osobistej odpowiedzialności posłów za decyzje które podejmują.

Naród to wszyscy Polacy, bez dywagacji dot. kultury czy etniczności). Nie sprawuje on bezpośrednio władzy lecz sprawuje ją przez organy wybierane, te które mają go reprezentować. Naród sam decyduje bezpośrednio o wyborze głowy państwa i ciała ustawodawczego. Najważniejszym wyrazem woli narodu jest jednolity i jednoizbowy Parlament. Sejm jest to W odpowiedzi władza najwyższa (nie ma zasady monteskiusza). Odrzuca izbę wyższą parlamentu jako reakcyjną, hamującą reformy społeczne. Wybory do Sejmu 5 - przymiotnikowe. Kompetencje sejmu:

Sejm jako władza ustawodawcza i najwyższa jest kontrolowany przez Izbę Pracy która go ogranicza. Inną formą kontroli Sejmu jest referendum ludowe.

Prezydent i ministrowie jako wł. wykonawcza odpowiedzialni przed parlamentem. Jego zdaniem zbyt silna władza wykonawcza bardzo często wykonuje zadania niekoniecznie zgodne z oczekiwaniem społeczeństwa.

Władza sądownicza - pierwsze miejsce przypisuje Sądowi Najwyższemu który w połowie wybierany jest przez Sejm i w połowie przez korporacje (samorządy).

Izba Pracy - (zaczerpnięte z myśli niemieckiej chadecji), kadencja 3 lata, liczba członków jest równa liczbie posłów, pochodzi z wyborów - wybierają ją związki zawodowe i rady delegatów robotniczych. Posiadałaby inicjatywę ustawodawczą, miałaby możliwość opiniowania i kontrolowania wszelkich ustaw, które dotyczą pracy. Członkowie rządu byli by zobowiązani do udzielania odp. na jej zapytania i wątpliwości.

Zrealizowanie postulatu:

Nr 10 Obrona parlamentaryzmu po przewrocie majowym -Niedziałkowski

Obrona parlamentaryzmu przez Niedziałkowskiego po przewrocie majowym:

Nr 11 Federalizm i autonomia.

Federalizm i autonomia narodowa

  1. Polska powinna odrodzić się w swoich granicach etnicznych (optymalne rozwiązanie). Nikogo nie wolno siłą wciągać w grupę państw, jeśli mniejszości zgodzą się dobrowolnie wejść w grupę państw to może być system federacyjny. Polacy stoją wyżej cywilizacyjnie i kulturalnie dlatego np. Białorusini z chęcią przyłączą się do narodu stojącego wyżej. A dlaczego nie do Rosji? Bo polityka radziecka nie zakładała autonomii.

  2. W polityce międzynarodowej Polska powinna stworzyć blok państw Europy Środkowo-Wschodniej. Powinny wejść w jego skład Finlandia, Estonia, Łotwa, a w przyszłości także państwa Kaukazkie. Blok ten oparty byłby na sojuszu z Francją, stanowiłby przeciwwagę dla Rosji i Niemiec

Ten program był aktualny do 1922 r. kiedy ostatecznie została ustalona granica z Niemcami. Zarzuca ten program i zajmuje się programem „na dziś” dotyczącym mniejszości narodowych.

Mówi o autonomii narodowej dla mniejszości zamieszkujących zwarte terytoria. Byłaby to autonomia oparta o swobodę kulturalną i pełnię praw obywatelskich. W przypadku mniejszości rozproszonych, Żydów i Niemców mówił o nadaniu im pełnych praw politycznych społeczno-ekonomicznych, na równych prawach z obywatelami polskimi bez tworzenia specjalnego statusu dla mniejszości narodowych. W latach 30 pojawiło się u niego hasło „autonomii kulturowej”. Tereny autonomii tworzyłyby z Rzeczpospolitą całość. Wszyscy mieszkańcy prowincji autonomicznej posiadali by obywatelstwo polskie, równe prawa. Językiem urzędowym w życiu publicznym miał być polski i język mniejszości narodowej. Prowincja autonomiczna miałaby własny skarb i budżet zatwierdzany corocznie przez Sejm krajowy. Organami władzy w prowincji miałby być autonomiczna władza ustawodawcza - sejm krajowy, a wykonawczą - rząd krajowy, autonomiczna władza sądowa - sądy krajowe. Żadna ustawa sejmu prowincjonalnego nie mogła by być sprzeczna z konstytucją RP. Działalność prawodawcza prowincji nie mogła by zagrażać bezpieczeństwu państwa (bo inaczej Prezydent mógł jej nie zatwierdzić)

Nr 12 Drogi do socjalizmu

Drogi do socjalizmu.

Występuje u niego hasło rewolucji ale nie w pojęciu marksistowskim. Rewolucja u Niedziałkowskiego oznacza ewolucyjne przekształcenie formacji społeczno-ekonomicznej tj. długi proces historyczny w którym następuje pokojowa przebudowa struktury polityczno-ekonomicznej. Rewolucja to u niego jakościowa zmiana rozciągnięta w czasie.

  1. już w kapitalizmie są zalążki socjalizmu, zmiana formacji nie może nastąpić gwałtownie. Chodzi o przejęcie własności (bez przelewu krwi ) przez proletariat. Upadek kapitalizmu jest nieuchronny, socjalizm musi zwyciężyć. Wniosek ten wyciągnął stąd że społeczeństwo kapitalistyczne nie jest w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb mas pracujących. W państwach kapitalistycznych występuje sprzeczność między siłami wytwórczymi a stosunkami produkcji. Kiedy socjalizm będzie mógł być zbudowany? Będzie to proces bardzo długotrwały bo społeczeństwo polskie w dużej mierze jest zacofane, chłopskie nie zdaje sobie sprawy z procesów dziejowych.

  2. krytyka leninowskiej drogi do socjalizmu. Bo uważa on iż podstawą dojścia do państwa socjalistycznego jest zbudowanie demokracji. Najpierw państwa totalne trzeba przebudować w demokratyczne a potem odpowiednimi środkami dążyć do socjalizmu. Nie ma jednej drogi uniwersalnej do budowy budowania socjalizmu dla wszystkich narodów. Niedziałkowski nie daje wskazówek jak ten socjalizm budować tylko jedno: państwa Europy Zachodniej nie zdobędą socjalizmu przez rewolucję , najpierw demokracja potem socjalizm. Uwarunkowania historyczne państwowości polskiej są kruche - rewolucja mogła by ją „podkopać”.

  3. Odrzuca dyktaturę proletariatu

Był zagorzałym zwolennikiem spółdzielczości tworzonej oddanie, spontanicznie, bez nacisku państwa. To spółdzielczość powinna zajmować się wymianą towarów. W państwie socjalistycznym następuje wywłaszczenie bez odszkodowań wielkiej własności ziemskiej. Obawiał się etatyzmu gospodarki, wg niego zabezpieczeniem gospodarki byłoby wprowadzenie kontroli „rady robotniczej”.

Nr 13 Etyka braterstwa Abramowskiego

Dla niego naturalną cechą człowieka jest idea braterstwa, pojawia się hasło „człowiek istotą społeczną”. To doprowadza go do sformułowania hasła - religii braterstwa”. To sytuacja w której człowiek jest wolny, a jedynym ograniczeniem wolności człowieka jest krzywda drugiego człowieka. Nie krzywdzę człowieka dlatego bo wiem że jest to złe. Chodzi mu o taki rodzaj człowieka, w którym będziemy mieli do czynienia z jednostką etyczną.

Socjalizm etyczny - fundamentem wszystkich zmian jest zmiana mentalności, moralności społ. (przybliża go to trochę do anarchistów).

Był zwolennikiem socjalizmu bezpaństwowego (tak jak Prudon) społeczeństwo składa się z różnych wolnych jednostek, które w sposób dobrowolny łączą się ze sobą w różnego rodzaju stowarzyszenia np. wytwórcze, handlowe. Ta forma stowarzyszeń ma zastąpić zdaniem Abramowskiego formę państwa - jest to forma wyższa. W okresie przejściowym będziemy mieli formę państwa a obok nich formę stowarzyszeń. Ta myśl Abramowskiego nie umarła wraz z nim. Jacek Kuroń tworząc swój model społeczeństwa obywatelskiego odwołuje się do jego stowarzyszeń.

Władza prawodawcza należy do ogółu członków stowarzyszenia, wszyscy oni wybierają zarząd (coś na kształt władzy wykonawczej) która kierowałaby stowarzyszeniami. Zarząd ten i administracja stowarzyszenia będzie wybierana na krótkie kadencje i będzie pod kontrolą stowarzyszenia. Nie będą one jednostkami terytorialnymi tylko ponadterytorialnymi w których będzie mogła urzeczywistniać się idea braterstwa.

Stowarzyszenia wg niego to forma organizowania się niezbyt dużych grup społeczeństwa, które odznaczają się o wiele większą trwałością niż państwo. Dlatego że powstaje dobrowolnie a państwo jest organizacją przymusową. Stowarzyszenie jest wypadkową oddolnych potrzeb i dążeń jednostek. Realizuje naturalną dążność do zaspokajania tych potrzeb do których jesteśmy zapisani już z mocy urodzenia.

U Niedziałkowskiego w państwie i stowarzyszeniach przejawiają się 2 różne kierunki ducha ludzkiego:

  1. w państwie przejawia się mentalność niewolnicza, poddańcza, gdzie człowiek jest skrępowany prawem

  2. w stowarzyszeniach, przejawia się duch wolności w którym prawo podporządkowane jest życiu i potrzebom.

Nr 14 Kooperatywizm w myśli politycznej Abramowskiego

Opowiada się za ustrojem kooperatywistycznym. Wszelkie zło które istnieje na świecie pochodzi z własności prywatnej, nie podzielonej. Dlatego należy ujarzmić kapitał i uczynić go wartością wspólną. To nie państwo będzie dysponentem tej wartości, bo odrzuca naczelną rolę państwa w ekonomii, natomiast powinno nastąpić uspołecznienie.

  1. państwo nawet najbardziej demokratyczne zawsze będzie nieodpowiednią formą dla gospodarowania dobrem wspólnym,

  2. państwo które bierze w swoje ręce całe ludzkie życie (państwo które karmi człowieka, odziewa go, wychowuje i uczy, jest jednocześnie wychowawcą i policjantem) to byłoby państwo które miałoby zbyt wiele władzy w swoim ręku i nawet gdyby było to państwo socjalistyczne również czyniło by z człowieka niewolnika. Ponieważ na miejsce dawnych klas społecznych zostałyby utworzone nowe elity polityczne i znowu nastąpi podział na rządzących i rządzonych.

Kooperatywizm daje zupełnie inną perspektywę człowiekowi:

Nr 20 Początki polskiej myśli liberalnej

Liberalizm - to nie jest myśl oryginalna, ale recepcja nurtu francuskiego i brytyjskiego. Polski liberalizm wywodzi się z fizjokratyzmu ponieważ mamy do czynienia z :

Jego prekursorem jest Antoni Popławski. Drugim prekursorem jest Stanisław Leszczyński. W jego programie znajdujemy hasła zagwarantowania własności, wolności politycznej dla wszystkich stanów.

Rok 1816 to moment zwrotny - w „Pamiętniku warszawskim” pojawia się artykuł pt. „Co oznaczają określenia liberalne”. Jego autorem był Stanisław Kostka-Potocki.

  1. kategoria postępu - wyznanie wiary dla liberałów

  2. postęp - ciągłe dzielenie się od struktur homogenicznych przechodzimy do struktur heterogenicznych. Wszystko co nowe i służy człowiekowi i daje mu szczęście (człowieczeństwu) jest dobre. Jest to synonim postępu.

  3. hasło industrializacji

  4. wolność - wolności osobiste w ramach, których mieści się swoboda dysponowania własnym majątkiem, swoboda obrotu gospodarczego, wolności religijnej, wolności słowa (druku). Wolność jest cechą permanentną, nie ma źródła w państwie, państwo nie jest dawcą tych praw, które człowiek posiada. Granicą wolności jest dobro wspólne.

Nr 24

Końcówka XIX w. - liberalizm dojrzały, występuje nie tylko jako doktryna polityczna, ale w dużej mierze jako światopogląd. W jego ramach są hasła, które zostały przyjęte powszechnie

  1. nie wolno naruszać istniejącej struktury własności,

  2. przeświadczenie, że postęp polega na burzeniu sztucznych barier (np. ze względu na strukturę społeczeństwa musi być możliwość płynnego przekraczania barier)

  3. rodzaj dogmatu państwo-kościół

  4. wątek Żydów

  5. lesefer rules of - własność to nie jest tylko prawo ale i obowiązek.

Czym jest społeczeństwo - zorganizowanym związkiem egoizmów w swym dążeniu do zaspokajania potrzeb (indywidualnych) ale służy dobru całego społeczeństwa.

Nr 22 Specyfika polskiego modelu liberalizmu.

  1. Recepcja potocznych myśli wzorów Milla, Constant, Bentham

  2. Jest to zlepek luźnych haseł, które nie są spójne

  3. apologia wolności, postępu, własności,

  4. minimalizowanie funkcji państwa,

  5. mieszanie się wartości, wątków liberalnych z konserwatywnymi

  6. Krytyka romantycznej skali wartości,

  7. zanegowanie idei demokracji szlacheckiej

  8. nikłe zainteresowanie sferą polityki

  9. akceptowanie zasad demokratycznych bez uzasadnienia idei.

Nr 25 Liberalizm społeczny F. Zweiga

  1. rozpowszechnienie prywatnej klasy średniej, sposobem na była

  1. popieranie wolnej gry sił rynkowych. Państwo przez ustawodawstwo powinno ingerować w monopolizację gospodarki i powinno rezygnować z zakresu etatyzmu tj. przejmowania przez państwo własności.

  2. rozwijanie ustawodawstwa socjalnego, szczególne uwzględnienie warunków pracy

Nr 26 Wizje ładu społecznego - Zweig - Ropke

  1. przekonanie o potrzebie decentralizacji gospodarki związana z upowszechnieniem własności porównywalne jest porównanie do pracy rzemieślnika do pracy zawodowej chłopa

  2. działania państwa w zakresie decentralizacji, interwencjonizm w rozumieniu interwencji prawnej w warunkach kiedy pojawia się monopolizacja gospodarcza

  3. depkoletaryzacja państwa

  4. interwencjonizm państwowy - polityka dostosowawcza, gdzie państwo pomaga pewnym gałęziom gospodarczym w okresie kryzysu

  5. wartości moralne - oparcie działalności gospodarczej o uczciwą konkurencję, niepisane zasady

  6. postrzeganie społeczeństwa masowego jako totalnego zła, które niszczy gospodarkę

Nr 27 i 28 Podstawy filozoficzne „szkoły krakowskiej” w myśli ekonomicznej. Główni przedstawiciele.

Szkoła krakowska - Dunajewski, Czerkawski, Krzyżanowski, Heide, Zweig.

Podstawą filozoficzną szkoły krakowskiej jest przyjęcie zasad:

Podstawowym założeniem było że w historii myśli społeczno-ekonomicznej występują 2 pierwiastki:

Te pierwiastki się ze sobą ścierają, walczą w pewnych epokach jeden z nich bierze górę. Idealnym modelem jest ten w którym oba te pierwiastki równoważą się i uzupełniają. Kolektywizm utożsamiają z socjalizmem.

Rozwój od struktury plemiennej to wątek kolektywistyczny, wątek indywidualistyczny w ogóle nie występuje, natomiast wraz z rozwojem myśli ludzkiej, sił wytwórczych następuje zmiana proporcji - pojawia się w społeczeństwie wątek indywidualistyczny a jego szczytową postacią jest okres myśli liberalnej. Tam gdzie mamy do czynienia z kolektywizmem nie mamy do czynienia z wolnością.

Nr 29 Wolność, prawo, moralność - w myśli ekonomicznej „szkoły krakowskiej”.

Przyjmują nieograniczoną wolność indywidualną, z wątku kolektywistycznego - interwencje państwa, dopuszczają możliwość interwencjonizmu państwa. Zaakceptowanie wątków moralnych - uznają konieczność wdrożenia w ekonomię zasad moralnych.

KONCEPCJA WOLNOŚCI - wolność jest wynikiem rozwoju społeczno-ekonomicznego i jest podstawą dla efektywnego rozwoju gospodarczego. Wolność daje gwarancje rozwoju jest to najlepsze rozwiązanie społeczne, bo w nim tkwi źródło wynalazczości, inicjatywy. Jedynie przez nią człowiek może maksymalnie zaspokajać swoje potrzeby. By ta wolność była wolnością a nie samowolą musi istnieć system prawny, system moralny. Postępowanie w dziedzinie gospodarczej z punktu widzenia dobra i zła w znaczeniu etycznym. Kategoria wolności ściśle związana z własnością. To nie są różne prawa bo tam gdzie nie ma zagwarantowanej własności trudno mówić o wolności człowieka.

Nr 30 Spontaniczny porządek ekonomiczny i wolna konkurencja w „szkole krakowskiej”.

Teoria Spontanicznego Porządku Rynku - tym zajmował się Krzyżanowski. Należy zdefiniować działalność celową a na podstawie tego zdefiniować TSPR.

Działalność celowa:

  1. Cel

  1. Środki - to co ma pomóc człowiekowi w osiągnięciu tego celu.

  2. Metoda - sposób działania.

Działalność gospodarczą celową od innej działalności gospodarczej wyróżnia METODA. By zrozumieć działalność gospodarczą trzeba zrozumieć relację CZŁOWIEK - PRZEDMIOT.

3 rodzaje relacji które wskazują nam podejście człowieka do przedmiotu:

  1. sytuacja w której dany przedmiot jest pożądany w celu zaspokojenia konkretnych potrzeb. Przedmiot jest celem sam w sobie. Ocena tego przedmiotu to ocena KONSUMPCYJNA.

  2. sytuacja w której przedmiot jest pożądany bo poprzez niego możemy osiągnąć inny przedmiot. Przedmiot jest NARZĘDZIEM. Ocena przedmiotu jest oceną TECHNICZNĄ.

  3. sprowadza się do tego że dany przedmiot pożądany jest ze względu na to, że przy jego pomocy możemy uzyskać zysk, korzyść, nadwyżkę ekonomiczną. Przedmiot staje się KOSZTEM. Ocena jest oceną EKONOMICZNĄ.

Człowieka nie interesują walory ekonomiczne przedmiotu, liczy się tylko zysk. Homoekonomikus - nie chce czegoś osiągnąć tylko chce zarabiać, pomnażać zysk. Celowe działania gospodarcze ludzi homoekonomikus wytwarzane na szeroką skalę ujęte w sposób abstrakcyjny, niezamierzony tworzą mechanizm spontanicznego porządku rynku. Gospodarka nie ma jednego celu. Cel wykształca się z indywidualnych celów dlatego państwo nie może stawiać jednego celu bo byłoby to ograniczenie człowieka w sferze gospodarczej. Cele jednostki są abstrakcyjne, państwa konkretne - nie da się tego pogodzić. TSPR jest jedynym sposobem dobroczynności, inne sposoby gospodarowania zawsze wychodzą na niekorzyść człowieka. Jedynie na gruncie wolnego rynku dochodzi do współzawodnictwa i współdziałania, a to z kolei przyczynia się do rozwoju WOLNEJ KONKURENCJI.

WOLNA KONKURENCJA wiąże jednostki w pewne stosunki, w pewien system. Jest to wolność ograniczona prawem państwowym. To PRAWO nie może ingerować w mechanizm rynkowy, ono ma zabezpieczać go. Państwu wolno ingerować tylko wtedy, kiedy pojawia się monopol i wolny rynek jest zagrożony. Państwo może ingerować (jest to zarezerwowane dla państwa)

Nr 31. Początki polskiej myśli konserwatywnej

Przełom XVIII i XIX w. określenie pojawia się po rewolucji francuskiej, a tak naprawdę po raz pierwszy 1813 r. ukazuje się w Paryżu pismo „Konserwatysta”. Polscy konserwatyści niewiele różnili się od konserwatystów europejskich. Najważniejsi przedstawiciel: Jan Paweł Woronicz, Ksawery Drudzki-Lubecki, Adam Czartoryski i pomniejsi - Andrzej Zamojski, Henryk Rzewuski, Aleksander Wielopolski. To oni tworzą zręby polskiego konserwatyzmu. Największa aktywność po powstaniu styczniowym, początki tych odłamów po powstaniu listopadowym.

Odłamy:

Nr 32. Zasady polskiej myśli konserwatywnej.

  1. Ciągłość dziejów (narodowa a nie państwowa)

  2. ewolucyjność zmian,

  3. legalizm,

  4. pragmatyzm polityczny

  5. religijna etyka społeczna,

  6. hierarchiczna struktura społeczna,

  7. nienaruszalność własności

Nr 33 Czym jest prawicowość.

Konserwatyści przeciwstawiają się rozdrobnieniu sceny politycznej, uważają że powinien istnieć podział na lewicę i prawicę, próbują stworzyć katalog PRAWICOWOŚCI

  1. idea wolnego przedsiębiorstwa,

  2. ograniczenie roli państwa ale to państwo silne,

  3. myśl o ograniczeniu podatków,

  4. przywiązanie do tradycji narodowej,

  5. niechęć do wchodzenia w struktury międzynarodowa,

  6. idea ładu i porządku społecznego i publicznego,

  7. poparcie dla Kościoła

  8. prymat moralności nad polityką,

  9. przyjęcie założenia że istnieją prawa naturalne, i prymat prawdy nad wolnością, (w duchu społecznej nauki Kościoła)

  10. wolność jednostki jako wartość nadrzędna

  11. prawom jednostki towarzyszą obowiązki,

  12. przyjęcie jako wartości nadrzędnych dobro, prawda, piękno, honor.

Nr 34 Trzy nurty polskiego współczesnego konserwatyzmu

  1. Konserwatyzm integralny (najbardziej prawicowy) - poszukuje silnych związków państwa z religią katolicką (w znaczeniu Kościół a nie wspólnota wiernych). Religia jest traktowana jako wartość nadrzędna nad polityką, jest z nią nierozerwalnie związana. Niechętnie przyjmuje zmiany jakie zaszły w Kościele po II Soborze Watykańskim. Zwalczana jest idea katolicyzmu otwartego, następuje w tym nurcie odwołanie do Nauki Kościoła jeśli chodzi o wolność i prawdę. Wolność jest wartością ale tylko o tyle o ile nie jest sprzeczna z prawdą. Ten nurt uznaje że własność ma charakter sakralny. Występuje sakralna legitymizacja własności. Państwo to organizacja teleologiczna, celowościowa ze szczególnym uwzględnieniem jednego celu - ma czuwać nad porządkiem BICZ BOŻY, ma karać przestępców. Nurt ten opowiada się za reaktywacją MONARCHII. Monarchia jest przeciwstawiana kategorii społeczeństwa obywatelskiego, bo naczelną wartością tego nurtu jest naród a w społeczeństwie obywatelskim pojęcie narodu się rozmywa. Władza ma być silna, czasem skłonni są zaakceptować autorytarną formę rządów. Uważają że autokratyzm nie jest sprzeczny z wolnością jednostki. Są krytycznie nastawieni do demokracji. Jest ona wg nich symbolem dechrystianizacji, powoduje zanikanie, zanegowanie prawd objawionych, niepodważalnych.

  2. Konserwatyzm liberalny - nawiązuje do klasycznej myśli liberalnej z wieku XIX, odrzuca natomiast przeświadczenie o dobrej naturze człowieka, że człowiek jest jednostką kreatywną na tyle że każda nowa rzecz która wychodzi z pod jego ręki jest dobra i służy społeczeństwu. Jest to najbliższe teorii E. Barkle. Wg tego nurtu państwo jest STRUŻEM NOCNYM, państwo minimalne, przyjęcie zasady lesefer, wolnego rynku, akceptacja zasady demokracji, ale tej z XIX w. Wg nich współczesna demokracja jest zdominowana przez myśl Russeau gdzie równość zdominowała wolność, gdzie jest tyrania większości. Odrzucają zasadę racji arytmetycznej większości, są za indywidualizmem.

Krytykują państwo etatystyczne i jego omnipotencję. Dobry ustrój To republika o charakterze demokratycznym gdzie rządzi elita, swoista arystokracja. Suwerenność ludu to prawo do wyboru najlepszych rządzących. Elita to ci którzy nie łamią praw naturalnych. Uważają że między państwem a Kościołem powinna być neutralność, autonomia ale i współpraca.

  1. Neokonserwatyzm - godzi się na współczesne zasady demokracji, akceptuje zasadę suwerenności ludzi, rządzi większość z poszanowaniem praw mniejszości. Pojawia się hasło uszlachetniania demokracji polegające na wzbogaceniu jej o wartości chrześcijańskie odwołuje się do narodowej demokracji - szczególnie w dziedzinie gospodarki - większość majątku w rękach Polaków. Promuję ideę IV RP dla odgrodzenia się od całkowitego PRL-u. Te poglądy reprezentował m. in. Ruch Młodej Polski Aleksandra Halla, na początku lat 80. Neokonserwatyzm szuka trzeciej drogi między indywidualizmem a kolektywizmem. Jednostka ma prawa, ale i obowiązki wobec społeczeństwa. Dla nich religia jest ważna - umoralnia człowieka, niesie wartości etyczne. Głoszą hasło państwa silnego, ale ZDECENTRALIZOWANEGO. Siła państwa tkwi w potencjale ekonomicznym a także w zdolności oparcia się grupom nacisku. Zadaniem państwa jest ochrona wszystkich grup społecznych. Są wierni tradycji kulturowej, językowej, obyczajów.

Nr 35. Związki polskiego konserwatyzmu z myślą europejską.

Polski konserwatyzm nawiązuje do konserwatyzmu amerykańskiego.

Nr 36 Konserwatyzm w Polsce po II wojnie światowej.

Po II wojnie światowej myśl konserwatywna w Polsce odradza się w połowie lat 70 wraz z powstaniem zorganizowanej opozycji. Można mówić tylko myśli politycznej. Prekursorem był Stefan Kisielewski, a także Aleksander Hall, czy współcześnie Walendziak, Janusz Korwin-Mikke. Lata 1989-90 to czas tworzenia partii politycznych, w tym konserwatywnych stowarzyszeń, klubów dyskusyjnych. Obecni konserwatyści wywodzą się albo z byłej opozycji albo ze Stronnictwa Demokratycznego. Pierwszą partią konserwatywną była UPRealnej powstała w 1989 r. i jej członkowie - Kisielewski, Korwin-Mikke, Michałkiewicz. W 1996 r. nastąpił rozłam w UPR. Powstała Unia Polityki Radykalnej. W 1992 r. powstaje Stronnictwo Konserwatywne, które po połączeniu się ze Stronnictwem Ludowo-Chrześcijańskim w 1997 r. tworzą SKL. Konserwatystów znajdujemy też w innych partiach np. u liberałów czy w Zchn.

Nr 38 Teorie narodu A. Doboszyńskiego.

Opublikowana w Monachium. Podstawowa myśl teorii narodu - w historii narodów walczą ze sobą 2 pierwiastki: nacjonalizm i internacjonalizm. Początki narodu sięgają wieku XVI, jest to jego zdaniem jeszcze naród surowy (ale ma już pewne cechy ważne, samoświadomość, chęć umiejętność działania dla dobra narodu). Rewolucja francuska rozniosła ideę narodu po całym świecie i tworzy nowoczesną koncepcję narodu. Nowoczesne narody tworzą się dopiero w okresie dwudziestolecia międzywojennego w XX w. wraz z kategorią naród tworzy się kategoria patriotyzmu. Naród to także uczucia zbiorowe, jedność psychiczna wynikająca ze świadomości odrębności dla danej grupy narodowej. Naród jest jednak trwałym elementem kosmopolitycznej kategorii ludzkości, bo postęp w świecie wywoływany jest wtedy gdy narody ze sobą konkurują, nawet w walce.

Doboszyński przeciwstawia się uniwersalizmowi, bo gani on wszelkie uczucia narodowe. Człowiek jest pełnowartościowy gdy kocha swój naród, ale nie ślepy na odrębność innych narodów. Nacjonalizm nie może być oparty na egoizmie, bo egoizm narodowy prowadzi do masonerii. Proces tworzenia narodu przebiega od ludu do w pełni świadomego narodu. Lud jest kategorią socjologiczną - przeciwieństwo kategorii ludu w znaczeniu antropologicznym.

Lud socjologiczny to jedność duchowa, wspólny język, zwyczaje, legendy, wspólna architektura, sztuka. Lud nie posiada wiedzy o własnym bycie, nie ma samowiedzy o zbiorowości. Jeśli zdobywa tę wiedzę rodzi się chęć do działania dla dobra społeczeństwa i mamy do czynienia z narodem.

1


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron