Leslie M LeCron Autohipnoza


Leslie M. LeCron

AUTOHIPNOZA

Techniki i zastosowanie
w yciu codziennym

Z niemieckiego przeoya
Joanna Pociska

Tytu oryginau
Selbsthypnose. Ihre Technik and Anwendung im t�glichen Leben

Projekt okadki i stron tytuowych
Micha Sosnowski

Zdjcie na okadce
AGE/East News

Redakcja
Izabela Witkowska-Martynowicz, Anna Szymanowska

Redakcja techniczna
Alicja Jaboska-Chodze

Korekta
Magorzata Juras

Copyright � by Leslie M. LeCron, 1964
Wydanie drugie Ariston Verlag, Kreuzlingen 1996

Self Hypnotism: The Technique And Its Use In Daily Living
(Prentice Hali Inc. Englewood Cliffs, New York)

� Copyright for the Polish edition by Bertelsmann Media Sp. z o.o.,
Warszawa 1999

� Copyright for the Polish translation by Joanna Pociska, 1999

Bertelsmann Media Sp. z 0.0.

dla klubu "wiat Ksiki".

Warszawa 1999

Druk i oprawa w GGP

ISBN 83-7227-134-8 Nr 2146

Zeskanowane i opracowane przez

jarp

Ostatnia aktualizacja

13 maja 2001

Spis treci

Wprowadzenie 9

Rozdzia 1: Co powinnimy wiedzie o podwiadomoci? 13

Struktura wewntrznej podwiadomoci — Pisanie automatyczne — Podwiadomo jako mechanizm przetwarzajcy dane — Podwiadomo kieruje funkcjonowaniem ciaa — W jaki spos�b podwiadomo myli i ocenia — Wina i wymierzanie sobie kary — Spos�b pracy naszej pamici — Warstwa ochronna wiadomoci — Podsumowanie

Rozdzia 2: Bezporedni kontakt z wewntrzn wiadomoci 23

Co z psychoanaliz? — Inne aspekty pisania automatycznego — Inne metody bezporedniego porozumiewania si z wewntrzn wiadomoci — Metoda wahadeka — Poruszanie si palc�w — Stawianie pyta podwiadomoci — Inne metody "odkrywania si" — Droga do pisania automatycznego — Podsumowanie

Rozdzia 3: Hipnoza: wielka sia prowadzca do Dobra 35

Hipnoza jest inna, ni mylisz — Czy hipnoza jest niebezpieczna? — Dlaczego lekarze tak rzadko stosuj hipnoz? — Kilka charakterystycznych cech hipnozy — Nieraz poddawae si autohipnozie — Podsumowanie

Rozdzia 4: Autohipnoza — klucz do szczliwego ycia 44

Metoda autohipnozy — Jak mierzymy gboko autohipnozy — Przebudzenie — rozluniony i wypoczty — wiczenia autohipnotyczne i okrelenie ich rezultat�w — Test z powiekami i splecionymi domi — Sugestie przy autohipnozie — Kilka zastosowa autohipnozy — Jak autohipnoza pomoga pewnej nauczycielce — Wykorzystanie czciowego cofnicia si w czasie — Rozmowa indukcyjna uatwia autohipnoz — Podsumowanie

Rozdzia 5: Autosugestia — droga do lepszego ycia 60

Autosugestia i naukowe badania medyczne — Zasady prawidowej sugestii — Dalsze zasady dziaania sugestii — System Emila Coue — Podsumowanie

Rozdzia 6: Niezak�cone ycie uczuciowe 67

Kilka myli Freuda — Paw�w i "odruch warunkowy" — Terapeutyczne zastosowanie sugestii — Siedem najczstszych przyczyn zaburze i chor�b emocjonalnych — Konflikt wewntrzny — Motywacja — Dziaanie sugestii — Mowa ciaa — Identyfikacja — Masochizm — Wczeniejsze przeycia — Podsumowanie

Rozdzia 7: Chora dusza i chore ciao 86

W niekt�rych przypadkach odradzamy autoterapi — Strach i zmczenie — Negatywizm — Poczucie mniejszej wartoci — Niedojrzao — Choroby psychosomatyczne — Podsumowanie

Rozdzia 8: Warto pozytywnego mylenia i zdrowego odpoczynku 94

Czy jeste pesymist? — Jak dziaa na nas strach — Wrogo i zo — Rozczarowanie — Wyrzuty sumienia — Zamartwianie si — Zazdro i zawi — Odprenie — W trakcie odpoczynku — Praktyczne zastosowanie metody odprenia — Gbokie oddychanie odpra — Joga i twoje zdrowie — Podsumowanie

Rozdzia 9: Przezwycienie kompleksu niszoci i kompleksu biedy 110

Czy masz jakie problemy psychiczne? — Defekt wygldu zewntrznego nie powinien by r�dem zmartwie — Waciwa sugestia pomaga uzyska doskona figur — Dziewczynka, kt�ra nie chciaa by kobiet — Jak powstaje w dziecistwie kompleks niszoci — Skuteczne leczenie rzadkiego przypadku natrctwa — Kompleks biedy i jego leczenie — Jak przezwyciy uzalenienie od hazardu — Postaw sobie odpowiednie cele — Przezwycienie kompleks�w niszoci i biedy — Bilans wasnych zalet i wad — Podsumowanie

Rozdzia 10: Zwycistwo nad b�lem i szkodliwymi przyzwyczajeniami 129

Czy chcesz rzuci palenie? — Skuteczna metoda — Kiedy nie chcesz odczuwa potrzeby palenia papieros�w— Zwycistwo nad b�lem — Weterynarz daje lekcj psychologii — Powt�rzenie przeycia w celu zmniejszenia b�lu — Hipnotyczna narkoza — Czasem b�l ma przyczyny psychologiczne — Podsumowanie

Rozdzia 11: Leczenie chor�b uwarunkowanych stanem emocjonalnym 141

Choroba jako obrona — rodki ostronoci w samoleczeniu — Powt�rzenie siedmiu najczstszych przyczyn zaburze emocjonalnych — Jak przezwyciy depresj — Koniec z bezsennoci — Strach pozbawia snu — Autoterapia ujawnia przyczyn — Cigle si budzia — Podsumowanie

Rozdzia 12: Zwycistwo nad strachem i fobi 154

Jak powstaj fobie — Samodzielne uwolnienie si od fobii — Odkrycie przey wywoujcych strach — Wypracuj w sobie obojtno wobec nieprzyjemnych sytuacji — Przezwycienie oporu — Fobia zwizana z lataniem — Podsumowanie

Rozdzia 13: Miody wygld i szczupa sylwetka bez diety 162

Zbdne kilogramy — Dlaczego za duo jesz? — Nie potrzebujesz adnej diety! — Powody, dla kt�rych chcesz schudn — Zmie swoje nawyki — Czerwona szmatka ostrzega — Rozmaite zaburzenia systemu trawiennego — Mdoci i ich leczenie — Przypadek Marion — Zaparcia — Podsumowanie

Rozdzia 14: Nigdy wicej b�lu gowy 172

Przyczyny b�lu gowy — Migrena moe by cech rodzinn — Leczenie tych dolegliwoci — Inne rodzaje b�lu gowy — Usuwanie migren przez samoleczenie — Dlaczego John D. cierpia na chroniczny b�l gowy — Podsumowanie

Rozdzia 15: Klucz do szczliwszego ycia 181

Przyczyny bolesnych miesiczek u Ruth — Ruth — rok p�niej — Oziba kobieta i niewydolny mczyzna — Sdzia, e zwariowaa — Leczenie problem�w seksualnych — Zahamowania seksualne i ich przyczyny — Zachowanie r�wnowagi emocjonalnej — Wiek a moliwoci seksualne — Spos�b na impotencj — Podsumowanie

Rozdzia 16: Zapobieganie alergii i uwalnianie si od niej 195

Alergia i jej przyczyny — Alergia na r�e — Cige chrzkanie — Astma i samoleczenie — Czy astma jest alergi? — Przypadek astmatycznego psychiatry — Narodziny — pierwotna przyczyna alergii — Pogld na alergi — Sk�ra — Jak wyleczono wysypk u Betty — Podsumowanie

Rozdzia 17: Samodzielne leczenie niekt�rych czstych b�l�w 209

wiadome poznanie powod�w nie zawsze jest konieczne — Zapalenie staw�w. Jak mona mu zapobiec — Dlaczego Karen zachorowaa na artretyzm — Inne przypadki zapalenia staw�w i kaletki maziowej — Uszkodzenie krka midzykrgowego i b�le plec�w — Krcz lub sztywno karku — Zawr�cia mu w gowie — Kiwna ze wstydu gow — Podsumowanie

Rozdzia 18: To ley w naszej mocy! 218

Dlaczego piewak dosta chrypki — Powt�rzenie metody samoleczenia — Przygotowanie jest pierwszym krokiem do samoleczenia — Przeprowadzenie programu — Opracuj plan postpowania — Nie zapomnij o rodkach ostronoci — Podsumowanie

Wprowadzenie

Ukazao si dotychczas wiele ksiek opisujcych metody samodoskonalenia oraz sposoby przezwyciania problem�w emocjonalnych, wynikajcych ze stanu naszej psychiki. Przedstawione tam rady — bez wtpienia bardzo cenne — oparte s na zagadnieniach pozytywnego mylenia, autohipnozy; czsto ich podoem jest materialistyczny pogld na kwestie religijne i metafizyczne. Wiele psychologicznych poradnik�w podaje opisy bardzo wartociowych technik i sposob�w pokonywania problem�w. Wielu czytelnik�w skorzystao z nich na pewno ju nieraz. Niekt�rzy kupuj tego typu ksiki ze szczerym zamiarem ich zgbienia, ale szybko zniechcaj si wysikiem, jaki trzeba woy w to, aby osign pozytywne rezultaty. Poza tym metody samodoskonalenia okazuj si czsto pracochonne, zabieraj te duo czasu. Autorzy tych propozycji pr�buj niekiedy zachci czytelnika do zmiany przyzwyczaje, starajc si wpyn na jego podwiadomo. Jednoczenie zapominaj wyjani mu zar�wno psychiczne, jak i fizyczne przyczyny problem�w.

Korzenie za

Jeli chcesz, aby tw�j stan si poprawi, spr�buj pozna r�do gnbicego ci problemu. Musisz w tym celu obserwowa wasne zachowanie i pozna sw�j charakter. Powiniene take poszerzy wiedz na temat dolegliwoci uzalenionych od stanu emocjonalnego.

Bezporedni dostp do podwiadomoci pozwala nam wnika w przyczyny wszystkich osobistych problem�w, jest jedynym sposobem na pokonanie trudnoci oraz przyswojenie sobie nowych nawyk�w mylenia i zachowa.

Istnieje na przykad moliwo, aby za pomoc wahadeka dotrze do podwiadomoci i osign zaskakujce rezultaty. Mogoby si wydawa, e mamy do czynienia z czarami. Tymczasem jest to technika wykorzystywana przez wielu lekarzy, take psychiatr�w. Technika wahadeka okazaa si sposobem umoliwiajcym szybkie i atwe odkrycie r�de okrelonego problemu. Wahadeko pomaga odnale w sobie siy do przeprowadzania yciowych zmian. Pomoe ci w tym take ksika, kt�r trzymasz w rku. Pozwoli ona lepiej zrozumie spos�b funkcjonowania i dziaania podwiadomoci. Nauczysz si te, jak nawiza z t sfer bezporedni kontakt oraz jak j ksztatowa.

Czy mona leczy si samemu?

Pojawia si pytanie, czy kto, kto cierpi na zaburzenia emocjonalne, ma powany problem osobisty lub zapad na jak chorob, jest w stanie sam sobie pom�c? Moe powinien skorzysta jednak z pomocy specjalist�w?

Czy powinnimy pr�bowa sami si leczy w przypadku, gdy cierpimy na chorob uwarunkowan psychologicznie lub emocjonalnie? Naturalnie pewne choroby s zbyt powane, by leczy je bez pomocy specjalisty. Jednak w wielu przypadkach chorob mona zwalczy samodzielnie. W powszechnym mniemaniu nie jest to moliwe w przypadkach zaburze natury emocjonalnej, take jeli idzie o wady charakteru, szkodliwe przyzwyczajenia czy choroby psychosomatyczne. Lekarze zbyt czsto jednak zajmuj si tylko leczeniem objaw�w, zapominajc o przyczynach dolegliwoci. Leki bardzo rzadko usuwaj zakorzenione gboko w podwiadomoci r�da chor�b.

Kady ma swoje wady i zalety

Wewntrzny konflikt i zbyt wyg�rowane wymagania wobec samego siebie s najczstszymi przyczynami napi nerwowych. Czy w dzisiejszych czasach istnieje jeszcze kto wolny od stres�w? M�wi si nawet coraz czciej, e nie ma ju "normalnych" ludzi. Wszyscy mamy specyficzne wady i zalety. Kademu zdarzyo si niejednokrotnie postpi wbrew sobie pod wpywem wewntrznego przymusu, nie dajcego si bliej wytumaczy. Takie zachowania s przyczynami chor�b na tle emocjonalnym. Nawet zwyky katar moe mie podoe psychologiczne. Og�lnie rzecz biorc, wszelkie zaburzenia wywodz si wanie z podwiadomoci. Rzadko rozpoznajemy ich przyczyny. Tymczasem uwiadomienie sobie przyczyn oraz ich zrozumienie, a take stosowanie opisanych w tej ksice odpowiednich metod samoleczenia moe przynie ulg i powr�t do zdrowia.

Pocztkowe rozdziay tej ksiki wprowadz ci w struktur i spos�b dziaania centralnej wiadomoci, poka przyczyny szkodliwych, niewaciwych zachowa i r�da chor�b emocjonalnych. Opisane tutaj metody pomog rozpozna przyczyny twoich dolegliwoci.

Kolejne rozdziay prezentuj metody samoleczenia, kt�re pomagaj wyleczy chorob, zerwa ze szkodliwymi przyzwyczajeniami i skorygowa nieprawidowe zachowania.

Zalety samoleczenia

Kiedy mamy jakie trudnoci, pr�bujemy pozby si ich jak najszybciej. I tu wanie pomaga samoleczenie, jeli nie mamy do czynienia z bardzo cikim przypadkiem, wymagajcym dugiego leczenia przez specjalist. Powszechnie uwaa si, e leczenie dolegliwoci psychosomatycznych moe przeprowadzi prawidowo tylko psychoterapeuta, psychiatra lub psycholog i e dziaanie tych specjalist�w bdzie skuteczniejsze ni terapia przeprowadzana przez nas samych. Czsto zapominamy jednak, e w gr wchodz znaczne koszty, a i nieatwo znale dobrego fachowca; w rezultacie cz chorych nie podda si leczeniu.

Postaw sobie cel i wytrwaj w cieniu do niego

Kiedy chcesz skutecznie leczy sam siebie, nie wystarczy jedynie og�lna znajomo przyczyn zaburze emocjonalnych. Znaczenie maj tylko przyczyny twojej dolegliwoci, reszta jest nieistotna. Bardzo rzadko jestemy wiadomi przyczyn naszych dolegliwoci i na og� nie potrafimy ich nazwa. Musimy wic dotrze do naszej podwiadomoci. Rezultat wynagrodzi wszystkie wysiki. Zaczniemy y, zamiast tylko egzystowa.

Metody samoleczenia pozwalaj w zadziwiajco kr�tkim czasie osign zamierzone rezultaty. Zdrowie, szczcie i powodzenie to cel kadego czowieka. Mona je osign wasnymi siami.

Nie opuszczaj adnego rozdziau

Niekt�re rozdziay mog wyda ci si mao interesujce, mimo to spr�buj je przeczyta. Zawarte w nich informacje dotycz r�wnie ciebie. Na przykad b�le gowy i artretyzm mog mie takie samo podoe psychologiczne. W opisanych przykadach znajdziesz wskaz�wki, w jaki spos�b dotrze do wydarze zarejestrowanych w podwiadomoci, kt�rych na og� nie jeste wiadomy.

Na wityni Apollina w Delfach widnieje napis: "Poznaj siebie samego". Samopoznanie to jedyny prawdziwy klucz do zdrowia, szczcia i sukcesu.

Leslie M. LeCron

Rozdzia l

Co powinnimy wiedzie o podwiadomoci?

Samodoskonalenie zakada pewn wiedz o strukturze i sposobie funkcjonowania ludzkiego umysu, a w szczeg�lnoci o jego sferze podwiadomej. Rozmaite trudnoci wywodz si na og� z podwiadomoci, zwanej inaczej przedwiadomoci. Gdy nauczymy si na ni wpywa, poznamy przyczyny b�lu, kt�rego chcemy si pozby. Hipnoza jest do tego najlepsz drog. W kolejnych rozdziaach dowiemy si nieco wicej na temat samej hipnozy i moliwoci zastosowania autohipnozy.

Struktura wewntrznej wiadomoci

Prawie kady wie o istnieniu centralnej wiadomoci. Nazywana bywa m. in. "wiadomoci ukryt", "wiadomoci subiektywn", "ego". W psychiatrii najczciej uywa si okrelenia "niewiadomo". Aby unikn pomylenia ze stanem braku wiadomoci, kt�ry wystpuje podczas snu, po zayciu narkotyk�w lub po silnym urazie gowy, bdziemy tu uywa jednoznacznego okrelenia "podwiadomo".

Szkoda, e tak mao wiemy o strukturze i dziaaniu tej sfery naszej psychiki. Ju staroytni lekarze, Hipokrates i Eskulap, byli cakowicie przekonani o istnieniu podwiadomoci. Badania Freuda nad procesami podwiadomymi i teoria psychoanalizy znacznie rozszerzyy wiedz o psychice. Jednak od tego czasu nauka w niewielkim stopniu zajmowaa si podwiadomoci. Jest to tym bardziej zadziwiajce, e, jak twierdzi wielu specjalist�w, przyczyny wielu chor�b tkwi wanie w emocjach i psychice czowieka. Dane procentowe na ten temat s r�ne. Niekt�rzy lekarze przypuszczaj, e niemal polowa wszystkich chor�b powstaje na tle emocjonalnym, inni sdz, e jest to a 80%. Wybitny kanadyjski uczony dr Hans Style uwaa, e przecienie nerwowe (okrelane r�wnie jako stres) jest jedyn przyczyn wszystkich schorze, nawet zwykych infekcji, poniewa osabia ono ukad odpornociowy, co z kolei sprzyja podatnoci na infekcje.

W Stanach Zjednoczonych i w wikszoci kraj�w anglojzycznych wykada si teori Freuda we wszystkich akademiach medycznych oraz w uczelniach ksztaccych przyszych psychiatr�w. Wikszo psychiatr�w zreszt przychyla si do tej teorii. W innych krajach badania Freuda nie znalazy duego oddwiku, a psychiatrzy bazuj na dowiadczeniach rosyjskiego psychologa Pawowa. R�wnie jego teorie zostan p�niej szczeg�owo wyjanione.

Freud stworzy now teori struktury podwiadomoci, pod wieloma wzgldami prawidow. Og�lnie rzecz biorc, naley stwierdzi, e jego nauka jest jednak do mechanistyczna. Trudno jednak zaprzeczy, e Freud uwiadomi czowiekowi spos�b funkcjonowania podwiadomoci. Wyr�ni on trzy poziomy organizacji ycia psychicznego. wiadomo — sfer, za pomoc kt�rej mylimy i poznajemy rzeczywisto, nazwa EGO (JA); warstw por�wnywaln z sumieniem — SUPEREGO (NAD-JA); wyr�ni jeszcze znajdujce si pod progiem wiadomoci I(TO), jako miejsce pamici oraz popd�w, instynkt�w pierwotnych. Freud uwaa, e midzy I a EGO, w bezporednim ssiedztwie ze wiadomoci, istnieje jeszcze czwarta warstwa, kt�r nazwa niewiadomoci.

Uyte w tej ksice pojcie podwiadomoci obejmuje ID, EGO i SUPEREGO. Dr Karl Jung, synny szwajcarski psychiatra, uznawa SUPEREGO nie tylko za sumienie, lecz postrzega je r�wnie jako najbardziej uduchowion cz naszej psychiki. Okreli je jako nadwiadomo oraz fragment niewiadomoci zbiorowej, zwizany bezporednio z Bogiem lub przedstawiajcy cz Istoty Najwyszej. Teori t przejo kilku wschodnich filozof�w.

Pisanie automatyczne

Istnieje wiele innych pogld�w na struktur wiadomoci centralnej. Nieyjca ju uczona Anita Muhl, kt�ra wniosa istotny wkad w rozw�j psychiatrii, pr�bowaa na drodze eksperymentu dowiedzie si czego wicej o pisaniu automatycznym, uznanym za prawdziwy fenomen. Zdarza si, e bierzemy do rki pi�ro albo o�wek, a podwiadomo automatycznie przejmuje kontrol nad miniami rk i w rezultacie piszemy zrozumiae wypowiedzi nawet wtedy, gdy nie jestemy tego wiadomi. Interesujce, e kilka os�b posiadajcych takie zdolnoci mogo wiadomie czyta zar�wno to, co pisaa lewa rka, jak i to, co jednoczenie na zupenie inny temat pisaa rka prawa. Trzy czynnoci umysowe jednoczenie!

Dr Muhl uwaaa, e cztery spor�d piciu os�b mog bez trudu nauczy si pisania automatycznego, ale wymaga to wielogodzinnych wicze. Inni natomiast przyjmowali, e tylko nieliczne osoby potrafi si w tej czynnoci wywiczy. Osoby posiadajce zdolnoci medialne s w stanie pisa automatycznie podczas hipnozy. Ludzie, kt�rzy "rysuj bazgroy", potrafi naby tej umiejtnoci duo szybciej ni pozostali, poniewa jest to czynno podobna.

Podczas eksperyment�w, kt�rym poddano 50 os�b, dr Muhl wskazaa na siedem r�nych warstw wiadomoci, kt�re niezalenie od siebie identyfikuj si przez automatyczne pisanie: od nadwiadomoci (termin Junga) po najnisz warstw wiadomoci, kt�ra czsto nazywana jest "zym duchem" albo "diabem". Wydaje si, e wanie w tej czci psychiki zawarte s nasze "pierwotne" popdy i instynkty — diabe w kadym z nas.

Podwiadomo jako mechanizm przetwarzajcy dane

Teoria dziaania struktur wewntrznej wiadomoci zostaa doskonale sformuowana przez dr. Maxwella Maltza (Psycho-Cybernetics, PrenticeHall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey). Norbert Wiener za jest tw�rc terminu "cybernetyka". Wedug Maltza podwiadomo funkcjonuje podobnie jak mechanizm opracowujcy dane, a take kieruje m�zgiem. Jest to czysto mechaniczny proces, jednakowo tak skomplikowany, e najnowoczeniejszy komputer w por�wnaniu z nim to zabawka.

Inna grupa, psychologowie behawioralni, zaprzeczali istnieniu podwiadomoci. Uwaali oni, e czowiek jest ksztatowany wycznie przez wpywy rodowiska i wasne przeycia. Pogldu, e nasze postpowanie i mylenie jest czysto mechaniczne, nie podziela wsp�czesna psychologia. Wyklucza go r�wnie fenomen pisania automatycznego, kt�ry wiadczy o istnieniu wiadomoci, odpowiadajcej za mylenie i ocenianie. Istnienie tego fenomenu moe by potwierdzone r�wnie przez eksperyment, w kt�rym wysyane przez palce sygnay, majce by odpowiedziami na zadawane kolejno pytania, s kierowane przez podwiadomo. Odpowiedzi na te pytania sformuowane s jednoznacznie: "tak" lub "nie". Jak si p�niej okae, nie chodzi tu o nic innego, jak tylko o wariant pisania automatycznego — umiejtnoci, kt�rej kady moe si nauczy.

Podwiadomo ocenia tylko dedukcyjnie, podczas gdy wiadomo zar�wno dedukcyjnie, jak i indukcyjnie.

Podwiadomo kieruje funkcjonowaniem ciaa

Zadaniem podwiadomoci jest kierowanie mechanizmami ciaa za pomoc m�zgu. Mona j przyr�wna do termostatu. Czynno niezalenego (naczynioruchowego) ukadu nerwowego regulowana jest przez bodce pewnych czci m�zgu, dziki czemu steruje on wszystkimi narzdami i gruczoami. Prawdopodobnie podwiadomo potrafi kierowa te reakcjami chemicznymi oraz elektrycznymi. Dziki eksperymentom hipnotycznym udao si udowodni, e wieloma tymi mechanizmami steruje wanie podwiadomo. Przez sugesti hipnotyczn mona wpyn na krenie krwi, przypieszy bd spowolni prac serca, zmieni funkcjonowanie gruczo�w i narzd�w, zaleczy ran albo znacznie skr�ci czas jej gojenia, podnie lub obniy temperatur ciaa, a wic spowodowa wiele r�norodnych zmian w organizmie.

W jaki spos�b podwiadomo myli i ocenia

Jeli chcemy wywrze korzystny wpyw na nasz podwiadomo, musimy j zna i rozumie jej dziaanie. Czasem wydaje si nam, e nasze reakcje s zbyt infantylne i niedojrzae. Wszystko bierzemy zbyt dosownie. Niekiedy m�wimy co, czego nie mylimy naprawd. Uywamy takich zwrot�w, jak np. "zwariuj!", przez co chcemy powiedzie, e jestemy bardzo zdenerwowani, a nie e rzeczywicie tracimy rozum. Podczas hipnozy podwiadomo odkrywa si, a czasem cakowicie przejmuje rol wiadomego mylenia, jak to si dzieje np. przy pisaniu automatycznym. Kiedy w zwykej rozmowie zadamy komu pytanie: "Czy m�gby pan mi powiedzie, gdzie si urodzi?", prawie kady wymieni nazw miejscowoci, w kt�rej przyszed na wiat. Pytanie jest rozumiane jako ch poznania nazwy miejsca urodzenia. Dlatego pada taka, a nie inna odpowied. W gbokim stadium hipnozy pacjent odpowiedziaby na to pytanie "tak" lub "nie" albo jedynie kiwn gow. W ten spos�b daby znak, e rozumie podwiadomo.

Ten rodzaj pojmowania moe obr�ci si jednak na nasz niekorzy. eby sobie co wm�wi, nie musimy znajdowa si w stanie hipnozy. Przykadem niech bdzie lekarz, kt�ry bez rezultatu pr�buje r�nych rodk�w, aby wyleczy okrelon chorob. Moe on powiedzie do swojego pacjenta: "Obawiam si, e nic ju zrobi nie mona. Tej dolegliwoci nie pozbdzie si pan do koca ycia!" Oznacza to dosownie, e pacjent umrze, jeli straci objaw choroby. Taka interpretacja mogaby skoni pacjenta do trzymania si okrelonego objawu — inaczej m�gby, by moe, umrze. Naturalnie lekarz nie chcia, aby jego intencje zostay w taki wanie spos�b odczytane.

Dorastamy, dojrzewamy, uczymy si, zmieniamy nasze wiadome nastawienie do wielu spraw. Podwiadomo moe r�wnie korygowa dojrzale pogldy, czciej jednak zachowuje do koca "dziecice spojrzenie".

Jeli w dziecistwie bylimy do czego zmuszani albo kto nas skrzywdzi psychicznie, to prawdopodobnie te przykre sytuacje przez lata postrzega bdziemy z punktu widzenia dziecka. Incydent z pierwszych lat naszego ycia, gdy przestraszylimy si by moe tylko mii, moe rozwin w nas chorobliwy strach przed tymi zwierztami i spowodowa, e na widok niegronej jaszczurki zawsze bdziemy wpada w panik, nawet jeli wiemy, e jej odstraszajcy wygld niczym zym nie grozi. U niekt�rych mija nawet na fotografii moe wywoa histeryczne zachowanie. Autoterapia bdzie polega midzy innymi na korygowaniu niewiadomych nastawie do istotnych przey naszego ycia.

Wina i wymierzanie sobie kary

Od czasu do czasu kady z nas dziaa pod niewiadomym przymusem. Nie zawsze jednak jestemy wiadomi jego istnienia. W niekt�rych sytuacjach by moe zdajemy sobie spraw, e dziaamy z koniecznoci, ale stawiamy sobie wtedy pytanie: dlaczego tak si dzieje? Zachowania natrtne mog by bardzo szkodliwe.

Jedna z moich pacjentek, z zawodu nauczycielka, kadego dnia z wewntrznego przymusu mya przez cztery godziny rce. W wyniku tak czstego pocierania jej donie stay si jedn wielk ran. Na pr�no pr�bowaa odzwyczai si od tego nawyku, nie majc najmniejszego pojcia, skd on si wzi. Naturalnie przyczyna tkwia w wyimaginowanym poczuciu winy. Bezskutecznie staraa siej z siebie "zmy". Podobne zachowanie opisa w Makbecie Szekspir — Lady Makbet, w ten sam spos�b myjc rce, woa: "Precz, przeklta plamo! precz!"

Silne poczucie winy potrafi wywoa r�wnie siln potrzeb wymierzenia sobie kary. Wymierzanie kary samemu sobie okrela si fachowo jako masochizm. Stwierdzono, e 80% wszystkich wypadk�w przy pracy, jakie zdarzaj si w wielkich fabrykach, przypada zawsze na tylko 20% pracownik�w. Jest to dow�d na to, e wypadki wywoywane s podwiadomie, co oznacza r�wnie, e celowo. Taka wanie jest ludzka natura.

Duy procent wszystkich wypadk�w wywodzi si z niewiadomej potrzeby karania wasnej osoby. wiadomo nie stawia sobie jakiego konkretnego celu, ale raczej dy do zadowolenia z zaspokojenia chwilowej potrzeby. Kiedy kto spowoduje ciki wypadek, musi ponie potem wysokie koszty i leczenia, i pobytu w szpitalu, a co gorsza, moe do koca ycia by kalek. Odpowiedzialno spoczywa r�wnie na jego rodzinie, take ona ponosi kar. Takie konsekwencje zaspokajania potrzeby karania siebie s przez podwiadomo ignorowane. To zadziwiajce, e zmusza nas ona czasem do bdnego postpowania, podczas gdy inna jej paszczyzna, np. nadwiadomo, natychmiast wymierza kar za takie zachowanie.

Spos�b pracy naszej pamici

Centralna wiadomo jest r�wnie magazynem naszych wspomnie. Wydaje si, e kade wraenie natychmiast zapamitujemy, jak bymy nagrywali dwikowy film. Przy czym jednoczenie s zachowywane inne wraenia zmysowe: nie tylko to, co syszymy i widzimy, lecz i to, czego dotykamy, co smakujemy i wchamy. W czasie hipnozy stany zakodowane w naszej pamici mog zosta odtworzone.

Tylko niewielk cz naszych przey potrafimy sobie przypomnie. Wikszo ludzi ma niewiele wiadomych wspomnie o tym, co przytrafio si im przed pitym rokiem ycia, z wyjtkiem nielicznych wydarze, szczeg�lnie interesujcych czy osobliwych.

Czsto jednak jest tak, e o jakiej sytuacji opowiedziano nam dopiero p�niej. I oto nieoczekiwanie nasza podwiadomo zachowuje w pamici kade przeycie ze wszystkimi detalami.

wiadomo moe zapomnie, ale podwiadomo nigdy.

Wiele z tego, co umkno wiadomoci, oddziauje na nas nadal. Hipnoza dostarcza dowodu na to, jak duy jest zasig naszej podwiadomej pamici.

Przyczyn zaburze emocjonalnych mog by r�wnie negatywne uwarunkowania okresu dziecistwa, szczeg�lnie przeycia o charakterze traumatycznym. Ze dowiadczenia spychamy w podwiadomo, nie chcemy ich pamita i nie mamy ochoty wicej si nimi zajmowa. Nie pamitamy ich, ale one nadal tkwi w podwiadomoci i w konsekwencji mog doprowadzi do powstania zaburze. Jeli przyczyna jakiego zaburzenia zostanie raz wyparta, nie moe podlega wiadomemu przypominaniu.

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, kiedy u dziecka ksztatuje si pami. Czy jest to kwestia wieku kilku miesicy, roku czy dw�ch. Moe istniej jeszcze wczeniejsze wspomnienia? Niekt�rzy lekarze zajmujcy si hipnoz twierdz, e w podwiadomoci tkwi wspomnienia z naszych narodzin. Inni uwaaj, e mamy nawet pami istnienia prenatalnego. Doktor Nandor Fodor stara si w swej ksice (Search for the Beloved, Hermitage Press, New York) wskaza sposoby analizy sn�w. M�wi o tym, e wspomnienia dotycz ju samego porodu, a nawet tego, co byo przed nim.

Zdarza si, e osoba hipnotyzowana przypomina sobie moment narodzin. Czasami jest nawet w stanie opisa to przeycie szczeg�owo. Jestem przewiadczony, e chodzi tu, og�lnie rzecz biorc, o przeycia autentyczne. Trudno jednak dostarczy na to naukowego dowodu. Hipnotyzowany moe przecie fantazjowa albo przypomina sobie co, co mu opowiedziano, a o czym on ju sam zapomnia. Wspomnienie wczeniejszych, wypartych z pamici zdarze moe by znaczn pomoc przy rozwizywaniu problem�w natury emocjonalnej i korygowaniu pewnych cech charakteru oraz leczeniu chor�b psychosomatycznych. To, o czym tu wspomniaem, zostanie om�wione w rozdziaach p�niejszych.

Warstwa ochronna podwiadomoci

G�wnym zadaniem podwiadomoci jest ochrona nas samych. Ta cz psychiki jest zawsze czujna i gotowa do pracy, obojtnie czy pimy, czy nie. Podwiadomo jest aktywna nawet wtedy, gdy wiadomo jest wyczona z powodu urazu czy narkotyku. Matka moe spa gboko, ale kiedy tylko dziecko otworzy oczy albo zacznie paka, natychmiast budzi si i wstaje. Dostaa bowiem od podwiadomoci sygna: "Chod szybko, obud si! Maluchowi co jest!"

Kiedy przez nieuwag dotkniemy gorcego przedmiotu, podwiadomo wysya sygna do mini ramienia i natychmiast odsuwamy rk, zanim jeszcze zdymy wiadomie przeanalizowa ca sytuacj. Nasza podwiadomo ma czsto inny charakter w chwilach zagroenia — ma chroni nas przed niebezpieczestwem. Paradoksalne — moe ona jednak wywoa chorob, a nawet da impuls do samozniszczenia. Podwiadomo bierze udzia we wszystkich trudnociach w zachowaniu r�wnowagi psychicznej, zaburzeniach charakteru, nerwicach, psychozach i chorobach psychosomatycznych. Kiedy przyjrzymy si bliej r�dom kopot�w i odkryjemy przyczyny stan�w chorobowych oraz zmienimy odpowiednio swoje wiadome i niewiadome nastawienie, bdziemy mogli si wyleczy.

Z tego, co zostao powiedziane, mona wysnu wniosek, e mieszka w nas "drugie ja". Nie jest to jednak prawda. Czowiek ma jedn psychik, nawet jeli skada si ona z r�nych warstw. Kto kiedy por�wna dusz ludzk do g�ry lodowej, kt�ra tkwi porodku morza: wiadomo odpowiada czci wystajcej ponad tafl wody, a podwiadomo warstwie zanurzonej w wodzie, a wic znacznie wikszej czci g�ry.

Czowiek skada si z ciaa i duszy, kt�re wzajemnie na siebie wpywaj.

Wewntrzna wiadomo kieruje i wpywa na ciao poprzez m�zg.

PODSUMOWANIE

Teraz na pewno masz ju jakie wyobraenia o swojej wewntrznej konstrukcji.

Mylenie i postrzeganie to rezultaty dziaa wiadomoci. Pod jej powierzchni rozpociera si warstwa podwiadomoci, o nadwiadomoci jednak wiemy niewiele. Zjawisko pisania automatycznego jest dowodem na to, e podwiadomo potrafi ocenia, a nawet jeli ocenia niedojrzae, dosownie, to jednak w swoisty spos�b rozumie wszystko i zachowuje dziecice spojrzenie, kt�re mona zmieni podczas samego leczenia. Ona te zawiaduje mechanizmami naszego ciaa. Wiedz t mona wykorzysta przy badaniu niekt�rych chor�b.

Podwiadomo nigdy nie zapomina tego, co kiedykolwiek si nam przytrafio. Koduje nawet to, czego tylko w niewielkim stopniu jestemy wiadomi. Podczas hipnozy mona przywoa wspomnienia. Jednak podwiadomo moe nas niekiedy kara za czyny, jakich si dopucilimy. Jednym z jej zada jest r�wnie chronienie nas przed ewentualnymi niebezpieczestwami.

Rozdzia 2

Bezporedni kontakt z wewntrzn wiadomoci

Zdobyte informacje o podwiadomoci moesz teraz wykorzysta, wykonujc program samodoskonalenia. Bdziesz m�g wywrze wpyw na wewntrzn wiadomo, odkry powody zachowa szkodliwych dla zdrowia i przyczyny chor�b. Wszystko zaley od tego, czy wpyniesz na sw podwiadomo i maksymalnie wykorzystasz jej si po to, aby uwolni si od cierpienia. Poznanie przyczyn choroby jest w leczeniu najwaniejsze. Istnieje wiele metod, kt�re pomagaj w uzyskaniu zamierzonego celu.

Co z psychoanaliz?

W celu poznania stanu pacjenta psychoanaliza interpretuje jego sny g�wnie za pomoc "swobodnych skojarze". Tak brzmi nazwa metody polegajcej na wyraaniu wszystkich myli bez wyjtku. Pacjent m�wi o tym, co tylko przyjdzie mu do gowy, obojtnie, czy si tego wstydzi, czy nie. Zadaniem lekarza jest przekonanie go, e cakowite pozbycie si zahamowa zadecyduje o kocowym efekcie leczenia. Nie kady jednak potrafi opowiada o sobie i swoim yciu, dla niekt�rych jest to przeszkoda nie do pokonania.

Psychoanaliza jest bardzo czasochonna, poniewa myli pacjenta nie musz od razu koncentrowa si na sprawach istotnych dla leczenia. Pocztkowo z reguy kr wok� tego, co zupenie niewane. Jeli poddasz si tej terapii, postaraj si najpierw jak najszybciej zapomnie o nieprzyjemnych zdarzeniach, kt�re ci spotkay. Gdyby wstydzi si opowiada o sobie, staraj si cakowicie odpry. Pomoe ci to, z wizyty na wizyt, coraz bardziej si otworzy. Dasz sobie w ten spos�b szans? na osignicie stanu, kt�ry pomoe odnale przyczyn choroby, a potem j zlikwidowa.

Samo rozpoznanie r�da dolegliwoci jednak nie wystarczy. Musi jeszcze zosta przeprowadzony w podwiadomoci "proces trawienia", czyli zmiana twego wewntrznego nastawienia. Pomocne mog by sny, kt�re dostarczaj czsto wanych wskaz�wek naprowadzajcych na to, jak tego dokona. Jeli sny nie s pogmatwane i nie zawieraj skomplikowanych symboli, atwo je zinterpretowa, ale gdy s zawie, mroczne i pocztkowo niewiele m�wi, wtedy wiedza z zakresu psychoanalizy bardzo si przydaje. Wszystkie ludowe senniki mona wyrzuci na mietnik — nie przydaj si zupenie. Jest jednak ju wiele fachowych ksiek, kt�re mog by przydatne. Lektura chociaby jednej z nich bez wtpienia przyda si, aby lepiej przeprowadzi autoterapi.

Psychoanaliza pomaga odzyska zdrowie. Jej przeprowadzenie zajmuje jednak duo czasu i jest bardzo kosztowne, dlatego tej terapii poddaj si przewanie ludzie zamoni. Trudno zdoby dokadne dane o jej skutecznoci i efektach. Publikacje na ten temat pozwalaj jednak przypuszcza, e wyrane sukcesy uzyskuje si u jednej czwartej pacjent�w. Szybsze i bardziej skuteczne s inne metody leczenia. Na przykad podczas analizy hipnotycznej u pacjenta znajdujcego si w stanie hipnozy stosuje si metody analityczne. Te same efekty co przy psychoanalizie osiga si w duo kr�tszym czasie. Inne hipnotyczne techniki przynosz jeszcze lepsze rezultaty.

Inne aspekty pisania automatycznego

Prawdopodobnie nie ma lepszego sposobu wydobycia z podwiadomoci informacji ni pisanie automatyczne. Musisz pamita, e wanie podwiadomo kryje przyczyny problem�w emocjonalnych i schorze psychosomatycznych. Podczas pisania automatycznego zadaje si podwiadomoci pytania, a odpowiedzi otrzymuje si pisemnie. Przeszkod w badaniu moe by jedynie silny wewntrzny sprzeciw.

Automatyczne pisanie jest fascynujcym zjawiskiem. Znamienne jest na przykad to, e pojedyncze sowa pisane przez pacjenta nie s przedzielone odstpami, zlewaj si ze sob. Czasem pismo jest wyrane, ale zdarza si r�wnie, e litery s nieczytelne. Proces pisania moe nastpowa bardzo powoli, ale bywa te tak, e rka gna po papierze — albo normalnie, od strony prawej do lewej, albo w kierunku odwrotnym. Niekiedy pismo jest odwr�cone o sto osiemdziesit stopni. Moliwa jest te kombinacja wszystkich tych sposob�w pisania.

Inne metody bezporedniego porozumiewania si z wewntrzn wiadomoci

Automatyczne pisanie nie zawsze ma zadowalajcy przebieg i nie kady, g�wnie z braku czasu, moe si mu podda. W takiej sytuacji siga si wic po inny, atwiejszy wariant tego zjawiska. Chodzi o zrozumienie, jak przebiega wiele niewiadomie sterowanych przez nas sygna�w. Zostay one nazwane odpowiedziami ideomotorycznymi. Przy stosowaniu tej metody stawiane pytania musz by tak sformuowane, aby podwiadomo moga na nie odpowiada sygnaami oznaczajcymi "tak" lub "nie". Odpowiedzi, zamiast w spos�b werbalny bd pisemny, s udzielane za pomoc przedmiotu trzymanego tak, aby m�g porusza si ruchem wahadowym.

Metoda wahadeka

Wahadeko od bardzo dawna jest uywane jako narzdzie do przepowiadania przyszoci. My jednak bdziemy si zajmowa innym jego wykorzystaniem. Interesuje nas wydobycie za jego pomoc informacji z podwiadomoci. Jest to, m�wic og�lnie, najprostsza i najszybsza metoda, pozwalajca ustali przyczyny chor�b, i to nie tylko emocjonalnych. Niewielka grupa amerykaskich lekarzy, stomatolog�w i psycholog�w — zwana Sympozjum Hipnozy — nauczya tej techniki tysice lekarzy. W wielu przypadkach metod t stosowali z powodzeniem r�wnie psychiatrzy.

Prawie kady przedmiot moe speni funkcj wahadeka. Moe to by piercionek, kawaek metalu lub maa kulka. Przedmiot przywizujemy do nitki lub do acuszka o dugoci 12-17 cm. Aby posuy si wahadekiem, musimy chwyci kciukiem i palcem wskazujcym nitk lub acuszek i oprze okie na stole lub po prostu na kolanie. Tylko wtedy wahadeko moe swobodnie porusza si w czterech podstawowych kierunkach: zgodnie z ruchem wskaz�wek zegara, przeciwnie do ich ruchu, w poziomie, z lewej do prawej, oraz r�wnie w poziomie, od przodu do tyu. Pierwszy ruch oznacza "tak", drugi — "nie", trzeci — "nie wiem", a czwarty — "na to pytanie nie chc odpowiedzie". Wyb�r kierunk�w naley pozostawi podwiadomoci. Jednak niech do udzielenia odpowiedzi ma szczeg�lne znaczenie, poniewa wskazuje na op�r.

Znaczenie kadego ruchu mona r�wnie dobrze okrela samemu. Lepiej jednak zda si na podwiadomo, gdy ma ona wtedy wiksz gotowo do wsp�pracy (jest to jednoczenie dow�d na jej zdolno mylenia i oceniania). Kiedy trzymasz w rku wahadeko, wiadomie porusz nim w czterech kierunkach, nastpnie przez chwil nie r�b nic, po czym zapytaj, kt�ry ruch ma oznacza "tak". Tego pytania waciwie nie trzeba werbalizowa. Wystarczy, e sobie je pomylisz. Swoj myl moesz sformuowa mniej wicej tak: "Moja podwiadomo wybierze jeden z ruch�w wahadeka, kt�ry oznacza bdzie odpowied twierdzc". Ju po paru sekundach poruszy si ono. Podwiadomo sama wybierze ruch oznaczajcy odpowied twierdzc. Zdarza si jednak, e wahadeko potrzebuje maej chwili, eby "si rozgrza". Obserwuj je z uwag. Jeli wkr�tce nie zacznie si rusza, pomyl sobie kilka razy sowo "tak". Nie pr�buj jednak porusza nim specjalnie, trzymaj rk nieruchomo. Wahadeko samo zacznie dawa ci sygna odpowiedzi. Gdy i tym razem nic si nie stanie, musisz poprosi kogo, kto pomoe ci sformuowa pytanie niezbdne do ustalenia podanych tu czterech odpowiedzi.

Jeli ju raz ustalisz ruch oznaczajcy "tak", oczekuj od podwiadomoci dalszych sygna�w na okrelenie odpowiedzi "nie", "nie wiem" i "nie chc odpowiedzie". Prawdopodobnie zachwyci ci konsekwencja, z jak twoja podwiadomo ustala znaki porozumienia, i przebrniesz przez ten etap z powodzeniem.

Wiele os�b zapewne zadziwi to, e wahadeko zostanie wprowadzone w ruch, kt�ry moe by delikatny, ledwo zauwaalny, lub obszerny i wyrany. Nie s to adne czary! Nawet dla sceptycznego obserwatora bdzie to dow�d, e podwiadomo rzeczywicie myli, ocenia i potrafi sterowa ruchami naszych mini. Podczas czytania kontroluje nasze oddychanie, o kt�rym zwykle nie pamitamy, tak jak podczas chodzenia nie mylimy o wszystkich ruchach do tego potrzebnych. W dziecistwie, w wyniku bardzo mudnych wicze, zakoczonych nieraz bolesnymi upadkami, w kadym z nas wyksztaci si zmys pozwalajcy podwiadomoci kierowa wszystkimi miniami potrzebnymi do wykonania okrelonej czynnoci. Takie czynnoci jak np. chodzenie czy oddychanie wykonujemy automatycznie. To samo dzieje si podczas nauki pisania na maszynie. Gdybymy wiadomie zastanawiali si nad kadym uderzeniem w klawisz, czynno ta przebiegaaby duo wolniej.

Niewiele jest os�b, kt�rym wahadeko w og�le si nie poruszy. Jeli jednak z tym si spotkamy, wiadczy to o jednoznacznym sprzeciwie podwiadomoci, kt�ra nie chce ujawni jakiego zdarzenia. Lepiej wic — dla naszego dobra — nie docieka, jaka jest tego przyczyna.

Poruszanie si palc�w

Za pomoc niewiadomych ruch�w palc�w mona r�wnie odbiera informacje podwiadomoci. Metoda ta wymaga wicej czasu i wysiku ni w wypadku wahadeka. W hipnozie wikszo os�b zdolna jest do niewiadomego poruszania palcami. Ci, kt�rzy nie potrafi wprowadzi przedmiotu na nitce w ruch, doskonale poruszaj niewiadomie palcami — i odwrotnie.

Aby wywoa ruchy palc�w, po� luno donie na kolanach lub na oparciu krzesa. Palce powinny by wyprostowane, powinny mie wok� siebie przestrze, aby mogy swobodnie si porusza. Pobud swoj podwiadomo, aby wybraa jeden z dziesiciu palc�w, kt�rego ruch ma oznacza odpowied "tak". Jeli ju to wiesz, popro, aby wybraa teraz dalsze trzy palce do okrelenia pozostaych trzech odpowiedzi. W adnym razie nie powiniene porusza palcami wiadomie! Jeli ju si to zdarzy, moesz sam zdecydowa, co ma sygnalizowa kt�ry palec: np. prawy palec wskazujcy moe oznacza "tak", lewy — "nie", prawy kciuk — "nie wiem", a lewy — "nie chc odpowiedzie". Wolno oczywicie uy i innych palc�w, jak kto chce.

Obserwuj uwanie swoje donie, gdy "wzywasz" podwiadomo, aby wykonaa okrelony ruch. Prawdopodobnie w miniach palca, kt�ry zaraz si poruszy, poczujesz lekkie mrowienie albo przyjmie on okrelon pozycj. Kiedy bdzie si unosi, zacznie dre. Ruch nastpuje pocztkowo wolno, potem, w miar wykonywania wicze, staje si coraz szybszy. Palec kieruje si w g�r albo powoli, albo szybko i zdecydowanie. Staraj si maksymalnie rozluni i nie pr�buj nigdy wiadomie odpowiada na zadane pytania.

Stawianie pyta podwiadomoci

Prawidowe sformuowanie pytania wymaga wiedzy i umiejtnoci. W niekt�rych historiach chor�b moemy znale wskaz�wki na ten temat. Jedno jest pewne, kade pytanie powinno by postawione jasno i jednoznacznie. Nigdy nie zapominaj, e podwiadomo rozumie wszystko dosownie. Czasem moe ci zaskoczy, e wahadeko porusza si wzdu przektnej. Ten nieoczekiwany ruch oznacza, e twoje pytanie nie byo wystarczajco jasne albo e podwiadomo do koca nie moe prawidowo na nie odpowiedzie. Jeli om�wion technik stosujesz podczas samodzielnego leczenia, wczeniej zapisz sobie sformuowane prosto pytania, kt�re chcesz zada. Zanotuj take otrzymane odpowiedzi.

Informacje uzyskane od podwiadomoci moesz wykorzysta te poza autoterapi. Jeli podejmujesz jak decyzj, podwiadomo bdzie twoim najlepszym doradc, poniewa ma dostp do wikszej iloci danych ni wiadomo. Spytaj najpierw podwiadomo, kt�ra w wielu sytuacjach moe ci pom�c, na przykad w odnalezieniu zagubionych przedmiot�w. Jeli raz nauczysz si tej metody, z pewnoci znajdziesz potem wiele okazji, aby z niej skorzysta.

Chciabym jednak ci odwie od stosowania jej w celu poznania przyszoci. Znane s bowiem fakty, kt�re przemawiaj za tym, e podwiadomo rzeczywicie ma wiedz o tym, co si jeszcze nie zdarzyo. Nie dowiedziono tego jednak naukowo. Prawdopodobnie na pytania dotyczce przyszoci znalazaby si odpowied, bo nasza podwiadomo jest na nie przygotowana i chtnie suy pomoc. Chocia wielce prawdopodobne jest r�wnie to, e otrzymane znaki mog by tworem naszej fantazji, dlatego te pr�ba doradzenia mionikowi wycig�w, na kt�rego konia postawi, moe drogo kosztowa niekt�rych!

Wraz z wieloma innymi terapeutami przekonalimy si, e ideomotoryczne odpowiedzi s zazwyczaj prawidowe. U wikszoci ludzi podwiadomo nie podaje faszywych informacji, lecz najwyej m�wi, e nie chce na zadane pytanie odpowiedzie. Wskazany jest wic pewien dystans, zanim �w sygna zostanie sprawdzony, jednak na og� mona na nim polega. U patologicznych, naogowych kamc�w podwiadomo z zaoenia daje odpowiedzi niezgodne z prawd. S to jednak przypadki bardzo rzadkie.

Jeli uwaamy, e informacja, kt�r otrzymalimy, jest bdna, naley jeszcze raz zastanowi si nad sformuowaniem pytania. By moe nie byo ono wystarczajco jasne. W trakcie wieloletniej praktyki przekonaem si, e niejednokrotnie wahadeko lub palce daway odpowied twierdzc, pacjent za na gos wypowiada zdecydowane "nie". W kadym z takich przypadk�w odpowied niewiadoma bya t prawidow odpowiedzi.

Interpretacja sn�w daje inn moliwo zastosowania metody stawiania pyta. Nawet zdolny i bystry analityk nie zawsze jest pewny znaczenia snu, kt�re da si wyjani za pomoc informacji czerpanych z podwiadomoci, poniewa wanie ona jest autork snu i zna jego symbolik. Pomimo e pojawiy si ju pewne moliwoci wyjaniania sn�w, nauka oficjalnie ich jeszcze nie uznaa. Bez wtpienia podwiadomo potrafi powiedzie, czy choroba, z kt�r lekarz ma do czynienia, jest natury organicznej czy fizycznej i jakie ma podoe: emocjonalne czy psychologiczne. Kiedy lekarz stosuje t form diagnostycznego wywiadu, to mimo wszystko opiera si bardziej na wiedzy medycznej ni na niewiadomej wiedzy pacjenta. Gdy za ma jakie wtpliwoci, aby si upewni, moe uy wanie metody pyta jako dodatkowego r�da wiedzy o chorobie. Okazywao si czsto, e uzyskana w ten spos�b informacja bya przydatna.

Kiedy na przykad przysza do mnie moda kobieta, skarc si na silny b�l w dole brzucha. Dzie wczeniej konsultowaa si z ginekologiem, kt�ry zbada j, eby rozpozna, czy chodzi o ci pozamaciczn, czy te o co innego. Nie stwierdzi jednak adnej organicznej przyczyny b�lu. Dzie p�niej pacjentka poczua si gorzej. Zapytaa mnie, czy wahadeko moe pom�c dowiedzie si, skd bierze si b�l. Postawiem kilka pyta. Interesowao mnie zwaszcza, czy chodzi tu rzeczywicie o ci pozamaciczn. Odpowied brzmiaa "tak". Natychmiast kazaem pacjentce po raz drugi skonsultowa si z ginekologiem, i to jeszcze tego samego dnia, poniewa bez wtpienia odkryem przyczyn coraz silniejszych b�l�w. Przy ponownym badaniu okazao si, e jest to rzeczywicie patologiczna cia.

Lekarze i poone, dzielc si dowiadczeniami, odkryli bardzo interesujc rzecz. Uwzgldniajc obszern wiedz o podwiadomoci, chcieli stwierdzi, czy podwiadomo ciarnej kobiety moe poinformowa przysz matk o pci nie narodzonego jeszcze dziecka. Okazao si, e tak. Za pomoc wahadeka lub techniki palc�w przepytano 402 kobiety, z kt�rych 360 potrafio prawidowo powiedzie, czy urodz dziewczynk, czy chopca. W trzech przypadkach pytane wiedziay nawet, e bd miay bliniaki, i trafnie okreliy ich pe. Tam gdzie nastpiy pomyki, kobiety sugeroway si wasnym, wiadomym yczeniem.

Przy zastosowaniu wahadeka ruchy rk lub palc�w s mao zauwaalne. Gdyby ich nie byo, wahadeko wisiaoby na nitce bez ruchu. Jeli jednak osoba pytana wiadomie kontroluje swoje odpowiedzi, ruchy rk s widoczne i jednoznaczne, a odchylenia wahadeka od pionu wyrane.

Przy drugiej om�wionej metodzie palec, lekko drc, porusza si wolno i r�wnomiernie. Niekiedy musi upyn troch czasu, zanim si wyprostuje. W miar przeprowadzanych wicze i zdobywanego dowiadczenia ruch staje si silniejszy, a uk duo bardziej widoczny. Palec ustawia si powoli, centymetr po centymetrze, w pozycji pionowej. Jeli kieruje nim wiadomo, ruch ten jest zawsze r�wnomierny i szybki, palec za mocno si wyprostowuje. Te obserwacje pozwalaj stwierdzi, czy osoba pytana powoduje dany ruch wiadomie, czy te nie. Naley bowiem pamita, e kada zamierzona ingerencja faszuje odpowied. Przy samodzielnym leczeniu stosuje si czsto take autosugesti, kt�ra polega na tym, e wiadomie podpowiadany pomys zostaje przez podwiadomo przyjty. Prawidowe pytanie jednak wykae, czy podwiadomo chce, ebymy otrzymali odpowied, kt�r usiujemy uzyska, czy te nie.

Inne metody "odkrywania si"

Istnieje jeszcze jedna metoda zadawania podwiadomoci pyta. Nie jest ona jednak zbyt dokadna, poniewa do gosu dochodzi tym razem take wiadomo, co czsto moe faszowa wyniki. Zdecydowawszy si na t metod, naley postpi nastpujco: zamkn oczy i wyobrazi sobie, e obserwuje si czarn tablic, nastpnie naley sformuowa swoje pytanie i kaza podwiadomoci napisa bia kred na tablicy odpowied. Jeli masz troch wyobrani, nie bdzie to trudne. Gdy pr�ba okae si udana, moe nie bdziesz chcia ju siga po inn metod.

Trzeba pamita przy tym o jeszcze jednej wanej rzeczy. Gdyby od razu nie udao ci si zlokalizowa przyczyny choroby, wystarczy, e z zamknitymi oczami przed p�jciem spa to sobie zasugerujesz, a nastpnego dnia nieoczekiwanie wpadnie ci do gowy myl, kt�ra bdzie prawidow odpowiedzi na zadane wczeniej pytanie. Jej tre musisz dokadnie zapamita. Naturalnie, nie jest powiedziane, e musi si sta tak, jak pomylisz, ale spr�bowa warto. Przedtem uwiadom sobie jeszcze, e wiele twoich myli bierze si wanie z podwiadomoci. Wedug prawa asocjacji, jedna myl wywouje nastpn. Wszystkie te procesy mylowe podlegaj wiadomej kontroli, ale nie przeszkadza to sdzi, e wiele myli pochodzi bezporednio z podwiadomoci.

Nastpny rozdzia, a w szczeg�lnoci przytoczone tam historie chor�b, dostarczy wielu wskaz�wek, jak prawidowo formuowa pytania. Nauczysz si przede wszystkim, jakie pytania naley postawi i jak je formuowa. Bez wtpienia uycie metody wahadeka czy palc�w, aby uzyska rozwizanie pewnych problem�w, spodoba ci si, ale pamitaj, e dokadne zbadanie podwiadomoci to klucz do samopoznania, co umoliwia zrozumienie podoa problem�w charakteru i zachowania, zaburze emocjonalnych, chor�b, fobii, np. stan�w strachu i lku, oraz wielu innych osobistych problem�w. Znajc ju przyczyny takich zachorowa, jest duo atwiej uwiadomi sobie, jakie rodki pomagaj osign zdrowie, szczcie i sukces.

Droga do pisania automatycznego

Zanim zaczniesz realizowa plan samodzielnego leczenia, dobrze by byo, gdyby stwierdzi, czy potrafisz nauczy si pisania automatycznego. By moe masz w tym kierunku naturalne zdolnoci, co byoby pomocne. Jeli potrafisz rysowa bazgroy, to najprawdopodobniej nie bdziesz mia trudnoci w opanowaniu tej umiejtnoci, umoliwiajcej dotarcie do gbi podwiadomoci i znacznie uatwiajcej samoleczenie.

Usid, i to najlepiej w wygodnym fotelu. We do rki desk do krojenia albo tac, po� j na kolanach. Z rolki papieru odetnij dowolny kawaek, jednak co najmniej taki, eby pokry ca desk. Opanowanie pisania automatycznego pozwoli ci odci tyle papieru, ile w danym momencie bdziesz potrzebowa. Gdyby usiad przy stole czy biurku, nie daoby ci to tyle swobody, ile siedzenie w fotelu. We mikki o�wek albo dobrze piszcy dugopis. Chwy go midzy kciuk a palec wskazujcy i trzymaj pionowo tak, aby koc�wka bya na papierze. Zacznij od g�ry, z lewej strony papieru. Teraz powiedz swojej podwiadomoci, e musi zacz sterowa twoj rk i pisa, o czym tylko chce. Napisz swoje imi i nazwisko, trzymajc o�wek lub dugopis w opisanej pozycji. Zr�b kilka k�ek i poprowad z powrotem rk do lewego g�rnego brzegu papieru. Odtd nie wolno ci zrobi adnego wiadomego ruchu. W niekt�rych przypadkach rka prawie natychmiast zacznie si rusza, zazwyczaj jednak potrzebuje paru minut. Jeli poruszy si sama z siebie, by moe bdzie rysowaa tylko linie albo geometryczne figury, tak jakby si "rozgrzewaa". Obserwuj dokadnie rk i koncentruj si na swoistym pulsowaniu mini.

Moe si te zdarzy tak, e rka umknie z naszej wiadomoci i bdziemy mieli uczucie, e nie jest ju czci naszego ciaa. Jeli zacza sama pisa, nie pr�buj odgadn sensu nastpnego sowa, kt�re si pojawi. Pismo to na pewno nie bdzie przypomina zwykego pisma. Wyrazy bd prawdopodobnie zachodziy jedne na drugie, a rka bdzie si porusza raz szybko, raz wolno. Jeli chcesz, moesz zamkn oczy i stara si wyczy wszystkie zmysy.

Eksperyment ten naley przeprowadza przynajmniej przez dwadziecia minut. Jeli to konieczne, powt�rz go raz jeszcze. Gdy ju opanujesz autohipnoz, bdziesz na Pewno eksperymentowa bardzo czsto. Nie zniechcaj si jednak, jeli nie uda ci si pisa automatycznie. Statystyki m�wi, e tylko co pity czowiek moe stosowa t technik bez wysiku i specjalnych wicze.

PODSUMOWANIE

W rozdziale tym dowiedziae si, e moesz nawiza bezporedni kontakt z wasn podwiadomoci i czerpa z niej informacje. Odpowiedzi na pytania uzyskasz za pomoc wahadeka, niewiadomych ruch�w palc�w lub wyobraenia sobie na czarnej tablicy biaego pisma. Moe niekt�rym z was uda si nauczy pisania automatycznego, a wtedy bd mogli wydobywa z podwiadomoci wicej szczeg�owych informacji o sobie samych.

Rozdzia 3

Hipnoza: wielka sia prowadzca do Dobra

Oczywiste, e kady chciaby jak najszybciej osign doskonao, dlatego te warto zaznajomi si z autohipnoz, kt�rej skuteczno w realizacji zaoonych cel�w jest zadziwiajca. Wielu osobom fenomen ten wyda si na pewno niezwykle ciekawy. Jeli raz dobrze zrozumiemy jego dziaanie, bdziemy mogli czerpa korzyci z wasnych, czsto nawet nie uwiadamianych zalet. Hipnoza to najatwiejszy spos�b dotarcia do naszej podwiadomoci. Jest zatem drog do wywoania zamierzonych zmian w wiadomoci.

Hipnoza jest inna, ni mylisz

Istnieje sporo niedorzecznych pogld�w na temat hipnozy, podzielanych r�wnie przez wielu lekarzy. Tymczasem w Ameryce 20-30 tysicy kobiet rodzio, bdc pod jej dziaaniem. W tysicach innych przypadk�w, tym razem chorobowych, rozpoczto leczenie, kt�re w jakim stopniu opierao si na hipnozie. Na nieszczcie faszywe pogldy na temat hipnozy mocno si rozpowszechniy i ci, kt�rzy mogliby czerpa z niej korzyci, zostaj tej moliwoci pozbawieni.

Prawie kady czowiek wierzy, e osoba zahipnotyzowana traci wiadomo. Wikszo z nas si po prostu tego boi. W rzeczywistoci jednak pacjent poddany hipnozie nawet w najgbszym jej stadium jest cakowicie wiadom wszystkiego, co si wok� niego dzieje. Wydaje mu si jedynie, e przebywa w stanie swoistego otpienia czy letargu. Tymczasem jeli chce, moe si rusza, cho, trzeba przyzna, kady ruch wydaje si wtedy niezwykle mczcy. Podobnie trudno jest m�wi. A poza tym stan hipnotyczny r�ni si tak niewiele od naszej wiadomoci, e ci, kt�rzy zostaj wprowadzeni tylko w lekk hipnoz, twierdz, e w aden spos�b na nich nie oddziauje. Takie odczucia s cakiem normalne.

W gbokiej hipnozie natomiast s odczuwane zmiany w stosunku do stanu normalnego. Nawet w rednim stadium czuje si, e co jest inaczej. Sprawny hipnotyzer pr�buje udowodni pacjentowi, e jest on zahipnotyzowany. Moe wic zasugerowa osobie, kt�r poddaje hipnozie, e nie jest ona w stanie otworzy oczu. Tak te si dzieje, co wprawia pacjenta w zaskoczenie. Sugestia, e rami jest na tyle cikie, i nie mona go podnie, powoduje, e wykonanie tej czynnoci staje si dla pacjenta zbyt trudne. W stanie normalnej wiadomoci m�gby on oczywicie bez trudu zar�wno otworzy oczy, jak i poruszy ramieniem.

Inny, w istocie nieprawdziwy stereotyp gosi, e osoba hipnotyzowana musi robi wszystko, co jej kae hipnotyzer. Nie jest on jednak wszechmocny i nie moe robi z pacjentem wszystkiego, co zechce. Jeli miaby rzeczywicie tak wielk moc, hipnoza byaby naprawd bardzo niebezpieczna. Tysice ludzi czyta przecie ksiki o hipnozie i uczy si j stosowa. Midzy nimi zapewne s i tacy, kt�rzy staraliby si czerpa korzyci z moliwoci cakowitego zahipnotyzowania pacjenta. Kade naduycie hipnozy i przestpstwo dokonane za jej pomoc natychmiast byoby odnotowywane przez policj i rozgoszone przez pras. Nikt poddany hipnozie nie dziaa wbrew swojej woli. Strach przed utrat kontroli nad samym sob moe spowodowa, e pacjent w og�le nie podda si jej dziaaniu, a co najwyej tylko wstpnej fazie. Obawy tkwi te w bdnym przekonaniu, e osoba zahipnotyzowana mogaby zdradzi co, co zawsze chciaa zachowa wycznie dla siebie. Tymczasem kady czowiek poddany hipnozie moe panowa nad tym, co m�wi. Dlatego podczas hipnozy urzdnik na pewno nie zdradzi tajemnicy pastwowej, tak samo jak nie zrobiby tego poza hipnoz.

Panuje r�wnie przekonanie, e podczas hipnozy nie mona kama i podawa bdnych informacji. Tymczasem jeli kto zechce m�wi nieprawd, nie mona mu tego w aden spos�b zabroni.

Pewnego razu mody mczyzna przyprowadzi do mnie swoj on z prob o poddanie jej hipnozie, poniewa koniecznie chcia si dowiedzie, czy jest mu wierna. By to paranoiczny przypadek zazdroci. Powiedziaem mu, e takie yczenie mog speni tylko za zgod jego ony i e on sam nie moe by obecny podczas hipnozy. Pytanie m�g mi zada dopiero po seansie. Kiedy znalazem si z pacjentk sam na sam, zapewniem j, e nie musi poddawa si presji ma i e moe podczas hipnozy odpowiada tak, jak chce. Kobieta powiedziaa jednak, e nie ma nic do ukrycia i chtnie wemie udzia w seansie. Gdy m zada jej potem wiadome pytanie, zaprzeczya swojej rzekomej niewiernoci, co przynajmniej na razie uspokoio chorobliwie zazdrosnego mczyzn. Obserwujc jego paranoidalny stan, mona si byo domyli, e wczeniej czy p�niej znowu zacznie j podejrzewa. Poniewa jednak by przekonany, e podczas hipnozy nie mona kama, dziki temu nie uzasadnionemu przecie przekonaniu mona byo, uratowa ten zwizek, przynajmniej pocztkowo.

"Co bdzie, jeli z hipnozy ju si nie obudz?" — to pytanie jest r�wnie czsto zadawane. Co takiego zdarza si jednak niezwykle rzadko, poniewa zahipnotyzowany powraca do wiadomoci niemal natychmiast po wydaniu polecenia, by si obudzi. Poza tym osoba hipnotyzowana moe si sama obudzi w dowolnym momencie seansu. W tych niewielu przypadkach, kiedy pacjent zwleka z przebudzeniem si, istnieje ku temu zawsze okrelony pow�d. By moe boi si powrotu do rzeczywistoci i chce pozosta w miym dla niego stanie. Jeli hipnotyzer opuci pacjenta, ten obudzi si natychmiast, gdy tylko bdzie mia na to ochot.

Czy hipnoza jest niebezpieczna?

Zdarza si, e niedowiadczony hipnotyzer moe wyrzdzi pacjentowi krzywd, zapominajc na przykad o ponownym "przywr�ceniu" odczuwania b�lu, kt�re usun w czasie hipnotycznej narkozy. Z reguy sugestie tego rodzaju trac szybko swoje dziaanie. Nie ma sensu poddawa si hipnozie, kt�r przeprowadza kto zupenie przypadkowy, kto niewiele wie o tym zjawisku. Odpowiednio wyksztacony lekarz, psycholog albo stomatolog zna ewentualne zagroenia zwizane z tym stanem i bez trudu ich unika. Hipnotyzerowi nie wolno jednak podczas zamykania poszczeg�lnych stadi�w hipnozy pomin jakiejkolwiek sugestii czy zjawiska, do kt�rego dotar hipnotyzujc pacjenta. Jest to jedyny rodek ostronoci, o kt�rym trzeba bezwzgldnie pamita.

Autohipnoz poznao ju tysice ludzi, mimo to w wielu przypadkach musiaem prostowa twierdzenia o jej negatywnych skutkach.

Ksika ta nie jest podrcznikiem autohipnozy. Ci, kt�rzy chc to zjawisko bliej pozna, powinni zaopatrzy si w fachow lektur z tego zakresu.

Dlaczego lekarze tak rzadko stosuj hipnoz?

Istnieje ku temu wiele powod�w. Niekt�rzy podzielaj niezrozumiae obawy laik�w. Wielu z nich odwodz od hipnozy fachowe medyczne pisma i popularne magazyny. Wikszo zamieszczonych tam artyku�w wychodzi spod pi�ra psychiatr�w, kt�rzy sprzeciwiaj si stosowaniu wszelkiego rodzaju hipnozy, chyba e sami j przeprowadzaj.

Tymczasem Amerykaskie Towarzystwo Psychiatryczne zaleca lekarzom stosowanie metod psychoterapeutycznych, a Amerykaski Zwizek Lekarzy popiera to zalecenie.

Jednym z g�wnych powod�w rzadkiego stosowania hipnozy jest wic chyba tylko brak czasu. 30-40 (albo wicej) minut potrzeba na przeprowadzenie prostej hipnotycznej terapii. Bardzo zajty lekarz przyjmuje w cigu dnia 40-50 pacjent�w, dlatego rzadko moe pozwoli sobie na tak dugie zajmowanie si pacjentem. Niekt�rzy w cigu dnia przyjmuj nawet 80 pacjent�w! Trudno jest wic wtedy powici choremu wystarczajco duo czasu.

Dr David Check z San Francisco, jeden z najlepszych amerykaskich ginekolog�w, z dugoletni praktyk w stosowaniu hipnozy, opublikowa w "North West Medicine" (luty 1962) artyku, w kt�rym opisa nieprawdziwe obawy i godny poaowania stan wiedzy na temat hipnozy. Posuy si przy tym ankiet, kt�r rozesano do 930 kalifornijskich psychiatr�w. Tylko pidziesiciu z nich przyznao si do stosowania hipnozy w swojej praktyce lekarskiej i tylko dwudziestu z pidziesiciu pytanych powiedziao, e uwaa t metod za wartociow. Po nawizaniu osobistych kontakt�w z dwudziestoma z nich mog powiedzie, e lekarze ci uznali terapi hipnotyczn za bardzo wartociowy spos�b leczenia.

Najwidoczniej co jest tu nie tak, jeli tylko 2% ankietowanych psychiatr�w uznaje hipnoz za poyteczn. Dlaczego zdaniem dwudziestu jest ona bardzo wartociowa i przydatna, a trzydziestu, kt�rzy j stosowali, nie ceni hipnozy? Ci ostatni prawdopodobnie niedostatecznie zrozumieli mechanizm funkcjonowania terapii, dlatego te nie mogli uy jej odpowiednio skutecznie — w przeciwnym wypadku musieliby z pewnoci uzna jej warto terapeutyczn.

Zmusza to do postawienia smutnej tezy, e blisko 98% psychiatr�w w Kalifornii nie docenia naukowo dowiedzionej wartoci leczenia za pomoc hipnozy. Prawdopodobnie taki sam procent lekarzy w caych Stanach Zjednoczonych ma do niej stosunek ambiwalentny. Cakiem inna sytuacja jest w Rosji. Tam wikszo psychiatr�w stosuje ten rodzaj terapii.

Innym powodem braku zainteresowania w krgach medycznych t metod jest ograniczona moliwo poznawania jej przez lekarzy na uniwersytetach czy nawet ju w trakcie zawodowej pracy. W Stanach Zjednoczonych zaledwie trzy albo cztery uniwersytety proponuj kursy hipnozy. Na kursach okoo 15-18 ty. lekarzy, stomatolog�w i psycholog�w, miao okazj pozna techniki hipnozy, wynikao to jednak g�wnie z ich osobistego zainteresowania. W 1952 roku przekonaem si, e takie kursy powinny by przeprowadzane przez grup specjalist�w. Dotychczas udao si zorganizowa okoo 76 sympozj�w, na kt�rych starano si zaznajomi lekarzy z problemem hipnozy. Odbyway si one w r�nych miastach Ameryki, w Kanadzie, Meksyku i w kilku krajach karaibskich. P�niej zorganizowano wiele podobnych grup. To chyba dziki nim zainteresowanie hipnoz doprowadzio do powstania dw�ch stowarzysze specjalist�w, liczcych cznie ponad 4000 czonk�w. Oba publikuj raz na kwarta fachowe pismo powicone hipnozie. Ich czonkowie dobrze orientuj si w tej dziedzinie, ale nie tylko oni, bo przecie nie wszyscy hipnoterapeuci nale do tych organizacji. S r�wnie lekarze, kt�rzy metod t znaj, ale z podanych tu powod�w nie uywaj jej wcale lub bardzo rzadko.

Kilka charakterystycznych cech hipnozy

Osoba poddajca si hipnozie moe zosta wprowadzona w stadium lekkie, rednie lub gbokie. W stadium lekkim wystpuj z reguy nastpujce objawy: odprenie poczone z chci poruszania si, mruganie opuszczonych powiek i niemono podniesienia ich na skutek sugestii, splecenie palc�w obu doni, zniechcenie, uczucie cikoci, g�wnie w rkach i nogach, odrtwienie koczyn, obezwadnienie miniowe oraz atwo ich zastoju, waciwie w kadym pooeniu. Kilka tych zjawisk bdzie om�wionych p�niej.

W rednim stadium transu pojawi si mog: cakowite odrtwienie ciaa, czciowe albo pene znieczulenie kadej czci ciaa na b�l, jeszcze wiksze odprenie, zaraz po przebudzeniu czciowy zanik pamici, o ile by wynikiem dziaania sugestii, silne zmczenie, moliwo kontrolowania organicznych funkcji, np. krwawienia i wydzielania liny.

W stanie gbokiej hipnozy dochodzi zazwyczaj do cakowitego powrotu pamici do wczeniejszych lat ycia, nastpuje otwarcie powiek bez budzenia si (zdarza si to r�wnie w stadium rodkowym), cakowite znieczulenie na b�l, cakowity zanik pamici, moliwo sterowania funkcjami ciaa, pozytywne albo negatywne halucynacje wszystkich piciu zmys�w oraz znieksztacenie czasu. S to symptomy, kt�re zgadzaj si z opisami wikszoci lekarzy stosujcych hipnoz w swojej praktyce.

Pohipnotyczne sugestie mog dziaa w kadym stadium, nawet jeli prawdopodobiestwo ich realnego wystpienia zwiksza si wraz z gbszym hipnotyzowaniem. Pacjent poddawany jest im podczas hipnozy, ale zaczynaj one oddziaywa dopiero po przebudzeniu.

Obserwacja symptom�w, pewne testy oraz wydobywanie informacji przez psychomotoryczne reakcje (opisane w nastpnym rozdziale) pozwalaj oceni gboko hipnotycznego snu. Niekt�re wymienione tu objawy s typowe dla kadego z trzech stadi�w, nawet jeli istnieje r�nica w indywidualnych reakcjach. Dlatego niekt�rzy s w stanie osign niewraliwo na b�l dopiero w stadium gbokiej hipnozy, inni natomiast ju w stadium lekkim.

Najwaniejszym fenomenem w autoterapii jest czciowe cofnicie si w czasie. Oznacza to moliwo powrotu do wczeniejszych lat ycia i ponownego ich przeycia wszystkimi picioma zmysami. Jest to jednak co wicej ni zwyke wspomnienie. Cakowita regresja, kt�r czasem okrela si jako ponowne oywienie, nie jest oczywicie stanem fizycznym. Fenomen ten wymaga bardzo gbokiego stadium hipnozy i byoby dziwne, jeli udaoby si go wywoa tylko autohipnoz. Kiedy hipnotyzer sugeruje pacjentowi cofnicie si do wczeniejszych lat ycia, ten, poddany sugestii, ulega cakowitej regresji i dociera do okrelonego miejsca w przeszoci. Oddziaywanie sugestii, kt�ra m�wi, e pacjent ma pi lat, powoduje, e zaczyna si on zachowywa tak jak piciolatek. Oczywicie nie jest on w tym przypadku wiadomy, e znajduje si w hipnozie. Badania naukowe wykazay, e przeniesienie si zmysami do wczeniejszych lat nie jest przeyciem pozornym, lecz rzeczywistym.

Stan czciowej regresji wikszo ludzi osiga bardzo szybko, bo nawet ju przy lekkiej hipnozie. Pacjentowi wydaje si wtedy, e wr�ci do wydarze z wczeniejszych lat i jeszcze raz przeywa je wszystkimi zmysami. Jednoczenie nie traci on cigoci odczuwania rzeczywistoci — chodzi tu wic o pewien rodzaj dwoistoci przey. Ten typ regresji jest dla psychoterapii i autoterapii najbardziej przydatny, poniewa atwo j wywoa, a pacjent jest zdolny do analizowania podczas jej przebiegu tego, co czuje. Jest nawet w stanie oceni dziaanie jakiego wanego przeycia i odnie je do teraniejszoci. Podczas regresji cakowitej nie ma ani moliwoci takiego spojrzenia, ani moliwoci rozumienia, poniewa pacjent patrzy na te lata z takiego samego punktu widzenia jak wtedy, kiedy rzeczywicie je przeywa. Przy obu rodzajach regresji jednak powr�ci mona nawet do bardzo wczesnych chwil naszego ycia, kt�rych normalnie nigdy nie moglibymy sobie przypomnie. Przykady takie zostan podane p�niej.

Nieraz poddawae si hipnozie

W zalenoci od tego, ile masz lat, w stan spontanicznej autohipnozy wprowadzae si ju setki, jeli nie tysice razy. Kadego dnia wpadamy w trans, nawet jeli nie nazywamy go autohipnoz.

Dr Griffith Williams z Uniwersytetu Rutgersa takie spontaniczne stany opisa w artykule w Experimental Hypnosis (New York: Macmillan, LeCron Editor). Dowiadujemy si stamtd, e w przypadku marze dziennych chodzi wanie o lekki, a czasem nawet gboki stan hipnozy. Kiedy koncentrujemy si na czym bardzo mocno: na ksice, filmie, programie w telewizji, czasem nawet naszej pracy, to niewiadomie atwo popadamy w stan hipnozy. Powt�rzmy za Estabrooksem, e mona stwierdzi, i w transie znajdujemy si wtedy, gdy tylko co silniej przeywamy, np. zo albo strach. Wiele os�b popada w spontaniczn hipnoz prawie zawsze podczas kocielnych uroczystoci, szczeg�lnie gdy towarzyszy im muzyka albo specjalne rytuay. Prawie kady kierowca moe przypomnie sobie sytuacj, w kt�rej przey na pustej szosie stan autohipnozy. Wystarczy rozlunienie za kierownic, wzrok skupiony na biaych pasach, monotonny szum silnika — i nagle kierowca uwiadamia sobie, e wanie min mae jakie miasto. Bya to autohipnoz, kierowca przey lekki zanik pamici i si przebudzi.

Kiedy ju wiesz, e spontaniczne popadanie w hipnoz to co cakiem normalnego, niemal codziennego, powiniene pozby si strachu przed poddaniem si hipnozie i przed jej zastosowaniem.

PODSUMOWANIE

W rozdziale tym dowiedziae si sporo o hipnozie. Jeli zostanie ona prawidowo przeprowadzona, jest cakowicie bezpieczna. Fachowcy wiedz, jak omin kilka ewentualnych niebezpieczestw. Pamitaj jednak, e stosowanie autohipnozy nie niesie ze sob adnego zagroenia. Podczas jej trwania zachowujemy pen wiadomo i nigdy nie tracimy przytomnoci umysu. Obojtnie, jak gbokie stadium osigniemy, nigdy nie tracimy kontroli nad samym sob.

Tysice lekarzy w swojej praktyce uywa hipnozy, dokadnie zaznajomiwszy si z fenomenem tego zjawiska. Spontaniczne stany hipnotyczne, w kt�re popadamy na co dzie, s cakiem normalne i ta wiadomo powinna cakowicie uwolni od strachu przed stosowaniem hipnozy.

Rozdzia 4

Autohipnoza — klucz do szczliwszego ycia

Kiedy ju wiesz, na czym tak naprawd polega hipnoza, powiniene spr�bowa opanowa technik autohipnozy. Bdziesz z niej na pewno czerpa wiele korzyci. Znajdujc si w stanie hipnozy, moesz atwo wywiera wpyw na twoj podwiadomo i powodowa, e zacznie ona pracowa dla ciebie.

Wikszo os�b opanowuje autohipnoz do szybko, cho zdarzaj si i takie, dla kt�rych jest to dosy trudne. Niekt�rzy osigaj ten stan niemal natychmiast, to znaczy ju za pierwszym razem. Pomagaj w tym okrelone wiczenia, kt�re s przydatne nie tylko przy nauce tej metody. Opanowa autohipnoz moe jednak kady. Czasem potrzeba jedynie troch wicej pr�b. Najszybsz i najprostsz metod nauczenia si jej jest konsultacja z lekarzem albo psychologiem, kt�ry na co dzie praktykuje hipnoz w leczeniu swoich pacjent�w. Wystarczy niekiedy jedna albo dwie wizyty u specjalisty. (Strze si jednak kadego, kto chwali si, e jest hipnotyzerem!)

Kiedy terapeuta wprowadzi ci w stan hipnozy, dostaniesz od niego pohipnotyczn sugesti, kt�ra umoliwi ci p�niej wejcie w autohipnoz. Lekarz wypowie kr�tkie zdanie, kt�re zainicjuje autohipnoz albo pogbi stadium, w kt�re si ju wprowadzie. Za kadym razem, kiedy powtarzasz w mylach sugesti lekarza, zapadasz powoli w trans. Po paru takich wiczeniach nie powiniene mie adnych kopot�w z osigniciem gbokiego stadium hipnozy.

Metoda autohipnozy

Gdyby si okazao, e nie masz moliwoci poddania si hipnozie przeprowadzanej przez inn osob, to ponisze techniki powinny by pomocne w opanowaniu autohipnozy. P�niej nie bdziesz ich ju potrzebowa.

Prawie kady przedmiot moe uatwi znalezienie si w stanie hipnozy — obraz na cianie, plama na obrusie, dosownie wszystko, w co bez trudu da si intensywnie wpatrywa. Pomocny okaza si moe np. pomie wiecy. Drcy ogie ma dziaanie hipnotyczne. R�wnie palce si drewno w kominku uatwia osignicie tego stanu. Nadaje si do tego celu take krysztaowe wahadeko. Oddziaywanie tych wszystkich rzeczy moe by wiksze, jeli w tle bdzie cicha, spokojna muzyka.

Usid wygodnie w fotelu albo wycignij si na tapczanie. Wpatruj si w pomie (albo jaki inny przedmiot), odetchnij gboko trzy razy i postaraj si rozluni. Nie musisz nic m�wi, wystarczy, e przywoasz w mylach okrelone sugestie. Na przykad: "Patrz na pomie i moje powieki staj si coraz cisze i cisze. Zaraz bd tak cikie, e same si zamkn. Za chwil przejd w stan hipnozy". Myl t kady moe oczywicie wypowiedzie wasnymi sowami i powtarza j wielokrotnie, obserwujc, jak zapada si w hipnoz. Kiedy poczujesz, e powieki robi si cikie, pozw�l im opa. Na ten pierwszy etap wystarczy ci minuta albo dwie. Dusze wpatrywanie si jest zbyteczne.

Kiedy tylko zamykasz oczy, powiniene ju mie przygotowane haso, kt�re bdzie sygnaem dla twojej podwiadomoci, e moe przenie ci w stan hipnozy. Moe to by zdanie "Teraz si rozlunij" albo kade inne, kt�re dziaa odprajce. Sowo "teraz" jest bardzo wane, poniewa oznacza natychmiastowo, a nie jaki przypadkowy moment. Zdanie to powiniene powt�rzy wolno trzy razy. Teraz rozlunij wszystkie minie. Zacznij od n�g: odpr minie prawej nogi, zaczynajc od palc�w w kierunku bioder; to samo staraj si zrobi z miniami nogi lewej. Porusz palcami obu n�g, potem napnij wszystkie minie, a nastpnie je rozlunij. Teraz rozlunij minie odka, brzucha, a potem piersi. Prawdopodobnie zauwaysz, e tw�j oddech staje si wolniejszy i wydobywa si z dolnej czci puc — okrela si to oddychaniem przepon.

W niekt�rych przypadkach na pocztku hipnozy wystpuje szybsze ni zwykle oddychanie i przyspieszony puls. Kiedy znajdziemy si ju w stadium gbokim, oddychanie i puls uspokajaj si. Teraz przychodzi czas na rozlunienie mini plec�w, bark�w i karku (tu czsto wystpuje napicie), potem ramion — a po same koniuszki palc�w. Wraz z coraz gbszym zapadaniem w hipnoz minie twarzy bd rozluniay si same.

Typowymi objawami hipnozy s wygadzenie mini twarzy i specyficzny lekki wyraz zapatrzenia si. Teraz moesz przej do kolejnego stadium. Najlepiej powt�rz w mylach kilka razy: "Zapadam si gbiej i gbiej". Wyobra sobie, e znajdujesz si na pocztku ruchomych schod�w ( jeli nie odczuwasz przed nimi lku). Wyobra sobie te po lewej i prawej stronie schod�w porcze, kt�re sun do przodu. Teraz odliczaj wstecz — od dziesiciu do zera, zacznij liczy w momencie, gdy wstpisz na schody i obie rce pooysz na porczach, a stopnie bd powoli niosy ci coraz dalej. Kiedy doliczysz do zera, natychmiast opu w mylach ruchome schody.

Na samym pocztku, kiedy jeszcze uczysz si autohipnozy, powiniene trzy razy zjecha schodami w d�. Nie zapomnij przy tym za kadym razem odlicza wstecz, od dziesiciu do zera. Jeli bdziesz si stara, jedno wiczenie wystarczy. W wypadku gdy boisz si jedzi ruchomymi schodami (jak czsto zdarza si to u kobiet), moesz zamiast tego wyobrazi sobie podobn sytuacj z wind albo klatk schodow.

Pewnego razu jeden z pacjent�w powiedzia mi, e nie lubi liczenia w ty i zapyta, czy moe zamiast tego po prostu wjecha na g�r. Dlaczego nie? Istnieje co prawda zwizek pomidzy poruszaniem si do tyu a sowem "dalej", ale jeli kto woli, to moe przecie jecha schodami w g�r i zamiast sowa "dalej" powtarza "wyej". Po takim "odliczaniu" znajdziesz si prawdopodobnie w lekkim stadium hipnozy. Moe si te zdarzy, e ju po pierwszym wiczeniu osigniesz jej gbokie stadium. Odpowiednia sugestia pomaga jeszcze mocniej podda si hipnozie. Problem polega na tym, aby w mylach znale si w miejscu, gdzie poczujesz si odprony i rozluniony. Niewane, czy bdzie to nad morzem czy jeziorem, w g�rach, podczas owienia ryb, eglowania czy po prostu w twoim pokoju — najwaniejsze, eby poczu tam przyjemny odpoczynek. Twoja fantazja pomoe ci w osigniciu gbokiego stadium hipnozy.

Kady, kto dopiero poznaje hipnoz, zadaje sobie pytanie, czy na pewno uda mu si ten eksperyment przeprowadzi. Tymczasem najwaniejsze jest, aby wewntrzne nastawienie do kocowego rezultatu byo pozytywne. Podczas pocztkowych wicze powinno by ci obojtne, czy osigniesz stan hipnozy, czy nie. Nie pr�buj nic robi na si. Cel, kt�ry sobie postawie, przyjdzie z czasem sam dziki wiczeniom. Kade napicie bdzie tylko przeszkod, dlatego dobrze by byo, aby przyj postaw pasywn. Warto jednak powiedzie sobie, e uda ci si podda hipnozie. A wtedy prawdopodobnie tak wanie si stanie.

Jak mierzymy gboko hipnozy

Poszczeg�lne stadia hipnozy s zmienne. W gbokiej fazie poczujesz falowe poruszanie si, bdziesz powoli zapada si w dolin i tak samo szybko podnosi si z niej. Odczucia te s jednoznacznym dowodem, e znajdujesz si w dosy gbokim stadium hipnozy.

Poszczeg�lne stadia okrela si jako lekkie, rednie lub gbokie (najgbsze nazywane jest niekiedy somnambulizmem). Podczas pocztkowych szeciu wicze nie zastanawiaj si w og�le nad tym, jak daleko udao ci si wej w hipnoz. Dowiesz si tego od swojej podwiadomoci. Przeprowadzone dowiadczenia dowiody, e pomiary ideomotoryczne poszczeg�lnych faz podwiadomoci s bardzo dokadne, przy czym ich rodzaj wybieramy czsto sami mimowolnie. Lekkie stadium osiga gboko od 1-50 cm, rednie — 51-100 cm, a gbokie — 101-150 cm. Najgbsze stadium hipnozy nazywane jest transem cakowitym. eby ten stan osign, nawet czowiek obdarzony wspaniaymi zdolnociami medialnymi potrzebuje wielu godzin indukcji. Tymczasem w przypadku autohipnozy co takiego zdarza si zupenie wyjtkowo. Stadium to ma znaczenie tylko w naukowych eksperymentach, dlatego gboko hipnotyczn mona r�wnie dobrze pomin.

Kiedy znajdujesz si w hipnozie, jej gboko moesz ustali za pomoc palc�w, kt�re odpowiadaj na zadane pytania. Po "przebudzeniu si" warto uy tej metody lub techniki wahadeka, eby dowiedzie si od podwiadomoci, do jakiej gbokoci hipnozy udao ci si doj.

Twoje pytania powinny by formuowane w nastpujcy spos�b: "Jakie byo dzisiaj najgbsze stadium — 20 cm czy wicej?" Jeli odpowied brzmi "nie", powiniene zapyta: "Czy byo to 15 cm, czy wicej?" Jeli jednak na twoje pierwsze pytanie pada odpowied "tak", moesz nastpnie zapyta, czy osigne gboko 25 cm itd. Zmniejszajc wartoci, otrzymasz wynik bardzo dokadny. Wahania � 5 przy kadym nastpnym s zupenie zadowalajce.

Przebudzenie — rozluniony i wypoczty

Jeli chcesz si przebudzi, wystarczy e sobie to pomylisz, formuujc sw wol nastpujco: "Teraz budz si". Policz powoli do trzech albo, jeli wolisz, do piciu; kady w tej sytuacji, bez wyjtku, poczuje si rozluniony, wypoczty i bdzie mia niespotykanie dobre samopoczucie. eby wzmocni ten efekt, wystarczy powt�rzy odpowiedni sugesti. Niekt�rzy czasem narzekaj, e po przebudzeniu odczuwaj lekki b�l gowy. Tymczasem wcale nie musi si tak zdarza, poniewa mona temu zapobiec przez odpowiedni sugesti.

W hipnozie czas upywa bardzo szybko. Czasem mylisz, e mino p� godziny, chocia upyno zaledwie par minut. Jeli na pocztku hipnozy czue si ju bardzo zmczony, niewykluczone, e w trakcie zaniesz. Zasugeruj wic sobie, e pozostaniesz w stanie hipnozy tak dugo, a si przebudzisz. Przy czym sam moesz regulowa, jak dugo chcesz by zahipnotyzowany. Obserwujc pomie, albo jeszcze zanim zaczniesz odpra si, nie zapomnij zasugerowa sobie. e po kilku minutach, lub po czasie okrelonym z g�ry przez ciebie, sam si obudzisz. Jest to absolutnie pewny i niezawodny spos�b wyjcia z autohipnozy.

Gbokie stadium hipnozy charakteryzuje si letargiem zar�wno ciaa, jak i duszy. Byoby dosy trudno jednoczenie rusza si i intensywnie myle. Niekt�rzy mog mie take kopoty ze skoncentrowaniem si na jednym obiekcie, dlatego bardzo wane jest, aby, stosujc odpowiednie sugestie, nie dochodzi nigdy do stadium gbszego ni rednie. Na og� idealne dla autohipnozy jest stadium 35-55 cm. Nawet w jej lekkiej fazie mona si wiele o sobie dowiedzie. Optymalna jest jednak rednia faza.

Powt�rz kad sugesti przynajmniej trzy razy, a potem daj swojej podwiadomoci troch czasu, aby przyja proponowan przez ciebie myl. W tym czasie skoncentruj si na czym, co nie ma z t sugesti nic wsp�lnego.

wiczenia autohipnotyczne i okrelanie ich rezultat�w

eby w og�le osign stan hipnozy, a potem go pogbi, pocztkowe wiczenia powinny zajmowa przynajmniej dwadziecia minut, najlepiej za p� godziny. Podczas pierwszych trzech, czterech razy nie powiniene pr�bowa okrela stadium, do jakiego udao ci si doj, poniewa marny wynik atwo moe ci zniechci, a przy kadym kolejnym wiczeniu zagbiasz si bardziej w stan hipnotyczny. Po omiu, dziesiciu pr�bach powiniene by w stanie osign maksymaln dla ciebie gboko. Rezultat swojej pracy sprawdzaj jednak najwczeniej dopiero po piciu pr�bach, naturalnie, jeli jeste cakowicie pewien, e ju po pierwszym albo drugim razie dotare na zadowalajcy ci poziom. Badanie wyniku pozwoli uzyska kilka interesujcych i cennych zjawisk hipnotycznych.

Na pierwszy test skada si tzw. lewitacja rki. Najpierw musisz podda si hipnozie. Rozluniasz cakowicie rce. Jeli jeste praworczny, ca uwag skupiasz na prawym ramieniu, jeli jeste leworczny — na lewym. W obu rkach moesz poczu pewien ciar. Postaraj si jednak podda sugestii, e znika on. Wyobra sobie, jak si stopniowo oddala.

Nastpnie pomyl: "Moja rka staje si coraz lejsza i lejsza. Jej ciar znika. Rka stanie si zaraz lekka jak pi�rko. Teraz powoli unosi si do g�ry, zgina w okciu i kieruje si w g�r. Wkr�tce dotknie mojej twarzy".

Moe si zdarzy, e w caej rce poczujesz "stan niewakoci". Zanim minie, spostrzeesz jednak lekki ruch palc�w. Potem cae rami uniesie si w g�r. Sugesti powtarzaj wielokrotnie. Nie staraj si wiadomie rusza rk ani hamowa jej ruch�w. Ona sama podniesie si w g�r, steruje ni nasza podwiadomo.

Zanim rka dotknie twarzy, moe upyn mniej lub wicej czasu, w zalenoci od indywidualnych predyspozycji. Jedni mog potrzebowa na to kilku minut, inni kilkunastu. Im wyej rami si unosi, tym szybszy jest jego ruch (mona pr�bowa sobie to r�wnie sugerowa) i znika tendencja do cofania si. Kiedy tylko rka dotknie twarzy, pozw�l opa jej i przyj wygodn pozycj. Udany test oznacza, e na pewno osigne lekkie stadium hipnozy. Jeli stanie si inaczej, zacznij wiczenie od nowa.

Test z powiekami i splecionymi domi

Inny test polega na tym, e zamykasz mocno oczy i sugerujesz sobie, e kiedy policzysz do trzech, nie bdziesz ju m�g ich otworzy. Najlepiej powtarzaj w mylach: "Im bardziej pr�buj otworzy oczy, tym mocniej si zamykaj". Potem powtarzaj nastpujce sugestie:

1. Moje powieki sklejaj si, sklejaj si.

2. Mam wraenie, e s zespawane, zespawane, i nie mog ich ju otworzy.

3. Teraz moje powieki s zamknite, bardzo mocno zamknite.

Powtarzaj sowo "zamknite" i pr�buj otwiera powieki. Test uda si, gdy poczujesz, e nie moesz otworzy oczu, nawet jeli bdziesz pr�bowa to zrobi. Jeli podwiadomo raz przyja kt�r z tych sugestii, to zablokowaa w ten spos�b impulsy nerwowe, kt�re pozwalaj rozewrze powieki. Takie sugestie powinny by stopniowo przyswajane przez nasz podwiadomo, aby kada z nich moga zadziaa. Niczego jednak nie przyspieszajmy.

Podobny do tego test przeprowadza si za pomoc splecionych ze sob doni. Palce jednej doni wsuwasz w palce drugiej tak, e wewntrzne powierzchnie obu doni skierowane s na zewntrz. Teraz spr�buj cisn mocno palce i kostki, a nastpnie zasugeruj sobie, e nie moesz ju rozczy rk. Zastp powtarzane we wczeniejszych sugestiach sowo "powieka" sowem "rka". Moesz r�wnie trzyma rce przed sob, silnie je ciskajc.

Sugestie przy autohipnozie

Jeli poddanie si hipnozie za pomoc opisanej tu metody przychodzi ci z trudem, prawdopodobnie potrzebujesz duszej indukcji. Musisz wic albo zwikszy liczb sugestii, albo waciwie zastosowa rozmow indukcyjn. Po trzykrotnym powt�rzeniu podstawowego zdania, zanim jeszcze przekroczysz pr�g ruchomych schod�w, postaraj si przyswoi sobie tak sugesti: "Le wygodnie i odpram si wraz z kadym oddechem. Moje oczy s zamknite i stopniowo zauwaam, jak ogarnia mnie przyjemne uczucie braku jakichkolwiek ycze i potrzeb. Wchodz w stan hipnozy i odpram si coraz bardziej. Moje ramiona i nogi zaczynaj stawa si cikie. Jest tak, jakby nie byo adnych problem�w. Ju nic mnie wicej nie poruszy. Czuj si wietnie. Z kadym oddechem dochodz do coraz gbszego stanu hipnozy. Liczc wstecz, wyobraam sobie ruchome schody (wind albo klatk schodow), przy kadej liczbie jestem w coraz gbszej hipnozie".

Mona nauczy si tego wprowadzenia na pami lub wyraa jego sens wasnymi sowami. Najwaniejsze, by zachowa w sobie t myl. Jeli chcesz zasugerowa swojej podwiadomoci te zdania, zastosuj technik ruchomych schod�w. W ten spos�b atwo pogbiasz stadium hipnozy. Przekonasz si, e kade nastpne wiczenie przyjdzie ci duo atwiej i szybciej.

Kilka zastosowa autohipnozy

Autohipnoza moe mie zastosowanie w wielu sytuacjach. Jest ona najlepsz z dostpnych metod, aby przezwyciy bezsenno. Jeli masz problemy z zasypianiem, poddaj si, najlepiej przed p�jciem spa, autohipnozie. Moesz sobie zasugerowa, e bezporednio z hipnozy przejdziesz w naturalny sen. Uyj przy tym nastpujcych sformuowa: "Jestem odprony, chce mi si coraz bardziej spa. Za kilka chwil zapadn w gboki sen i przepi spokojnie ca noc". Po tej sugestii skieruj swoje myli na co miego i staraj si wicej nie myle o swoim problemie. Jeli metod t zastosujesz prawidowo, to na pewno nie bdziesz mia kopotu z zaniciem.

Bezsenno bywa niekiedy neurotycznym symptomem. W takim przypadku sama sugestia moe by niewystarczajca, eby j pokona. Najpierw trzeba pozna jej przyczyny. Metody leczenia tego rodzaju bezsennoci om�wione zostan w nastpnych rozdziaach.

Autohipnoza ma jeszcze wiele innych zalet. W cigu dnia daje poczucie odprenia, przeciwdziaa bowiem zmczeniu. Jeli pod koniec dnia czujesz si zmczony i masz jeszcze co do zrobienia, to kilka chwil hipnozy wraz z t sugesti sprawi, e obudzisz si wiey, wypoczty; bdziesz peen si ywotnych.

Korzy przynie moe r�wnie opanowanie technik hipnotycznej narkozy. Odcicie si od b�lu po bolesnej wizycie u stomatologa lub po cikim wypadku sprawi nam ogromn ulg. B�l fizyczny ma jednak praktyczny sens, dlatego powiniene zwalcza go tylko wtedy, jeli jest to naprawd konieczne. Dolegliwoci w obrbie brzucha mog wskazywa na przykad na zapalenie wyrostka robaczkowego. Umierzanie ich w tym miejscu mogoby grozi miertelnym niebezpieczestwem. Czasem te hipnozie poddawani s pacjenci w nieuleczalnych stadiach raka, by przynie im ulg w ostatnich godzinach. Hipnotyczna narkoza powinna by jednak stosowana dopiero wtedy, gdy odcicie od b�lu jest absolutnie konieczne.

Autohipnoza moe r�wnie pom�c w nauce. Jeli dobrze opanujesz jej technik, bdziesz m�g otwiera oczy i nie budzi si. Pozostajc wtedy w transie, bdziesz w stanie nawet si uczy. Koncentracj, zdolno przyswajania wiadomoci, take umiejtno zdawania egzamin�w mona poprawi, poddajc si hipnozie. Jeli chcesz podczas hipnozy mie otwarte oczy, to musisz sobie zasugerowa, e z otwartymi powiekami jeszcze bardziej zapadasz si w stan hipnotyczny. Inaczej bdziesz si budzi ze snu albo atwo przechodzi w lejsze stadium hipnozy. Spowodowane jest to sta funkcj naszego rozumu, kt�ry sugeruje, e otwieranie oczu to budzenie si.

Jak autohipnoza pomoga pewnej nauczycielce

Pewna nauczycielka uczszczaa na wakacyjny kurs geometrii, chcc w ten spos�b podnie swoje kwalifikacje zawodowe. Kiedy trafia do mnie, powiedziaa, e przyswajanie nowych wiadomoci sprawia jej ogromne kopoty. Poow szeciotygodniowego kursu miaa ju za sob. Nienawidzia jednak tego przedmiotu, nie rozumiaa go i nie moga si zmusi do nauki. Miaa ogromny talent hipnotyczny i zainteresowaa si hipnoz. Poradziem jej, eby opanowaa autohipnoz, a nastpnie spr�bowaa zda egzamin w transie. Posuchaa mojej rady i kurs ukoczya z wyr�nieniem. Przy okazji wiele jej koleanek i koleg�w dowiedziao si, e dziki tej metodzie mog zdecydowanie poprawi swoje oceny.

G�wnym celem autohipnozy jest podawanie podwiadomoci sugestii. Przy kadej pr�bie wprowadzenia siebie w trans proces uczenia znacznie si skraca.

Wykorzystanie czciowego cofnicia si w czasie

Jeli chcesz stosowa autohipnoz, musisz nauczy si poddawa czciowej regresji w czasie, unikajc gbokiego stadium hipnozy, poniewa nie mona wtedy wywiera wpywu na minione przeycia. Wczeniejsze lata swojego ycia moesz odtworzy nawet w lekkim stadium autohipnozy. Pierwsza pr�ba powinna polega na przywoaniu niedawnych i niezbyt wanych przey. Celem tego wiczenia jest ponowne przeycie wczeniejszych zdarze wszystkimi picioma zmysami.

Poddaj si wic hipnozie i skieruj swoje myli na przykad na ostatni posiek, kt�ry spoywae w czyim towarzystwie. Zasugeruj sobie: "Wracam do mojego dzisiejszego niadania i przeywam ten moment jeszcze raz. Powracam mylami do dzisiejszego niadania". Powt�rz t sugesti kilka razy. Spr�buj teraz wyobrazi sobie to zdarzenie. By moe na pocztku scena ta bdzie troch zamazana, ale po jakim czasie uzyskasz wyrany obraz. Postaraj si zobaczy przed sob st� i obserwowa siedzc za nim on. Przyjrzyj si, jak jest dzisiaj ubrana. Zapamitaj kolor i kr�j jej sukienki. Zwr� uwag na szczeg�y, aby mia bardzo dokadny obraz caej sytuacji: zapamitaj spos�b siedzenia, poczuj pod sob krzeso. Teraz wr� do chwili, kiedy pie kaw. Przypomnij sobie filiank, jej kolor, we j do rki i przesu po niej lekko palcami. Po odstawieniu filianki zapamitaj potrawy na stole, ich kolor i wygld. Potem wr� do chwili, kiedy ona co m�wia, odnotuj wszystkie jej sowa. Moesz rzeczywicie sysze jej gos. Pr�buj rozwija sw�j such, zapamitujc wszystko, co ona m�wi.

Kady zauwaony szczeg� spowoduje, e zwyke wspomnienie oywi chwil, kt�r przywoujesz. Przy niewielkim wysiku nauczysz si szybko powraca do wszystkich niedawno przeytych zdarze. W ten spos�b moesz odtworzy szczeg�y, co normalnie nie byoby moliwe. Jeli nie jeste w stanie tak przemieci si w czasie, popro kogo, aby czyta ci sugestie, podczas gdy bdziesz w hipnozie.

Przy nastpnej pr�bie naucz si powraca do jakiego przeycia z dziecistwa, kt�re cakowicie umkno ci z pamici. Kady z nas z pewnoci jako dziecko upad, zaci si noem albo poplami ubranie. Zasugeruj sobie, e powracasz do czasu, kiedy bye cztero-, picio- albo szeciolatkiem, a zatem do czasu, kiedy czsto doznawae niegronych skalecze. Kiedy dziecko si skaleczy, pacze, a matka je pociesza, m�wic: "Nie pacz, nie pacz, wszystko bdzie dobrze. " albo co w tym rodzaju. Powtarzaj te zdania wielokrotnie sam, takim tonem, jakim pociesza si dziecko. Jeli komu wydaje si, e wobec niego uywano innych s�w, powinien wypowiada tamte sowa. Podwiadomo zazwyczaj podpowiada nam akurat te sowa, kt�re ongi byy uyte. Ich brzmienie pomaga odby podr� w czasie.

Spr�buj teraz przyjrze si uwanie oczami wyobrani tamtej sytuacji i odczu tamt sceneri. Znajdujesz si w domu czy na zewntrz? Zapamitaj ten wewntrzny obraz wyranie. Powiedz sobie, e teraz jest dokadnie ten moment, kt�ry poprzedza zranienie i dokadnie obserwuj, co robisz. Przywoaj mylami chwil, kt�ra potem nastpia, a w szczeg�lnoci to, co zostao wtedy powiedziane. Najprawdopodobniej jeszcze raz odczujesz b�l, kt�ry wtedy przeye, cho nie bdzie prawdopodobnie tak silny. Jeli ci si to uda, powiedz sobie, e teraz chcesz powr�ci do rzeczywistoci i zakoczy pr�b w odpowiednim momencie (trzeba to zrobi ju po pierwszej pr�bie cofnicia si w czasie). Nic zego si nie stanie, jeli o tym zapomnisz, poniewa zaraz po przebudzeniu i tak szybko odnajdziesz si w otaczajcej ci rzeczywistoci.

Wikszo ludzi nie ma adnych trudnoci z cofaniem si w czasie. Jeli nie uda ci si przywr�ci takiego obrazu z dziecistwa, to by moe przyczyna tkwi w tym, e podwiadomie chcesz powr�ci do innego, wyjtkowo przyjemnego i interesujcego zdarzenia, mniej wicej z tego samego okresu, a kt�re r�wnie cakowicie ulego zapomnieniu. Powiedz sobie: "Mam okoo piciu lat. Dzisiaj zdarzyo si co miego; by moe s moje urodziny, imieniny albo jest Boe Narodzenie i dostaem prezent. Teraz przeywam t sytuacj jeszcze raz". Prawdopodobnie w tym momencie ujrzysz w mylach wywoywany obraz i przeyjesz go ponownie. Bdzie to dobry moment na "odczenie si" od niego i powr�t na czas do rzeczywistoci.

Jeli nie uda ci si cofn w przeszo, spr�buj od nowa. Szybkie dochodzenie do gbokiego stadium hipnotycznego byoby korzystne, ale nie kady przecie to potrafi. Dlatego lepiej, zwaszcza pocztkowo, nie przesadza. G�wna zasada autoterapii polega na tym, e powracasz do wanych przey z przeszoci, kt�re miay wpyw na twoje teraniejsze ycie. Jeli uda ci si, tak jak to zostao tutaj opisane, powr�ci do wczeniejszych lat ycia, to jeszcze raz wemiesz w nich udzia. Gdy okazuje si to niezbyt mie, lepiej oczywicie by tylko obserwatorem, ni bra w tym bezporedni udzia. Powr�t do przeszoci nie zawsze musi si udawa, dlatego nie zniechcaj si, lecz pr�buj jeszcze raz, powtarzajc sobie nieustannie, e chcesz powr�ci do minionych wydarze tylko jako obserwator. By moe okae si to dobrym sposobem na przezwycienie zahamowa przed powrotem do nieszczliwych zdarze. Rola obserwatora jest atwiejsza ni rola uczestnika i uczestnictwo w cierpieniu.

Rozmowa indukcyjna uatwia autohipnoz

Jeli masz magnetofon albo dyktafon, moesz nagra rozmow wstpn, co powinno uatwi ci nauczenie si autohipnozy. Moesz nagra kilka zda albo poprosi o to drug osob. Najlepsze efekty daje tekst monotonny. Wybrane sformuowania zawieraj sugestie, kt�re masz zastosowa podczas poddawania si hipnozie. Tych samych kwestii moesz te uy ponownie, kiedy bdziesz pr�bowa zastosowa autohipnoz.

Rozmowy wprowadzajcej powiniene wysucha w wygodnej pozycji. Niewane, czy bdziesz lea, czy siedzia. Ramiona powinny by rozlunione, najlepiej, jeli bd spoczywa na oparciach. Zamknij oczy i dwa razy gboko odetchnij. Teraz zaczyna si rozmowa wprowadzajca. Oto jej przykad: "Jeste odprony, suchasz uwanie mojego gosu i bdziesz teraz robi dokadnie to, co ci powiem. Uczysz si w tej chwili, jak podda si hipnozie i jak przeprowadzi autohipnoz. Twoje oczy s zamknite. We jeszcze raz gboki oddech i zatrzymaj w pucach powietrze przez kilka sekund, potem je wypu. Rozlunij wszystkie minie. Zacznij od prawej nogi. Teraz napnij minie tak, aby caa noga staa si sztywna. Potem rozlunij j, zaczynajc od czubk�w palc�w a po samo biodro. Nastpnie to samo zr�b z lew nog. Teraz rozlunij minie brzucha i odka, potem klatki piersiowej i plec�w. A teraz rozlunij ramiona od karku po koce palc�w. Czsto wanie te minie s najbardziej napite. Minie twarzy rozluni si teraz same. To bardzo przyjemne uczucie. Nie masz adnych zahamowa, nad niczym si nie zastanawiasz, tylko poddajesz si cakowicie moliwoci odprenia. Teraz czujesz, e uszo z ciebie cae napicie. Za chwil ogarnie ci miy nastr�j, bdziesz mia dobre samopoczucie i ju nic nie bdzie ci potrzebne do szczcia. Jeste coraz bardziej odprony i coraz gbiej zapadasz w hipnoz. Moesz poczu, e twoje ramiona i nogi staj si coraz cisze albo e cae ciao jest tak lekkie, e masz wraenie, jakby szybowa na mikkiej chmurze. Wyobra sobie, e stoisz na szczycie ruchomych schod�w. Tak dzieje si, kiedy zjedasz z najwyszego pitro domu towarowego lub zjedasz do metra. Widzisz, jak schody poruszaj si z dou do g�ry, po obu stronach s porcze. Licz teraz od dziesiciu do zera. Kiedy zaczn, wyobra sobie, e wchodzisz na schody. Stoisz na nich, opierajc rce na porczach. Schody nios ci do g�ry. (Jeli kto woli, moe wyobrazi sobie r�wnie klatk schodow albo wind. Masz trudnoci z wyobraeniem sobie schod�w, klatki schodowej lub windy? Zacznij wic zwyczajnie odlicza. Prowadzi to r�wnie do gbokiego stadium hipnozy). (Licz powoli) 10 — Teraz wchodzisz na schody, kt�re poruszaj si w twoim kierunku, a wic w d�. 9 — 8 — 7 — 6: Teraz zapadasz si coraz gbiej w stan hipnozy. 5 — 4 — 3: Jeszcze gbiej. 2 — l — 0: Teraz jeste ju na dole i opuszczasz schody. Z kadym oddechem zapadasz si w hipnoz coraz gbiej. Czujesz si bardzo dobrze, jeste cakowicie odprony. Pozw�l sobie na jeszcze wicej. Cay czas obserwuj sw�j oddech. Prawdopodobnie tw�j oddech jest teraz duo wolniejszy, i oddychasz brzuchem i przepon. Zaraz zauwaysz, e ramiona trac sw�j ciar i staj si lekkie. (Jeli jeste praworczny, bdzie to prawe rami, jeli leworczny — lewe). Zaraz zaczn si podnosi. By moe najpierw poruszysz palcami albo caa rka podniesie si do g�ry, w kierunku twarzy, kt�ra jak magnes przyciga j do siebie. Rka zaczyna zgina si w okciu i porusza si do przodu. Jeli tego nie zrobi, mona ni wiadomie leciutko poruszy, eby rozpocz jej samoistny ruch. Od tego momentu powinna przesuwa si do g�ry sama. Cay czas kieruje si w stron twarzy, wyej i wyej. Im wyej si znajduje, tym gbiej zapadasz si w hipnoz. Podnosi si. Kiedy dotknie ju twojej twarzy, pozw�l jej opa i przyj wygodn pozycj. Jeli jeszcze nie poczue dotyku, na pewno si tak stanie. Gdy m�wi, w jaki spos�b masz poddawa si hipnozie, najlepiej zapomnij o tym, e w og�le masz rk".

Teraz uyjesz metody bardzo podobnej do tej, kt�r opisaem.

Jeli przyje ju wygodn pozycj, zamknij oczy i staraj si podda hipnozie. Podczas pierwszych trzech albo czterech wicze dobrze by byo, aby przyglda si uwanie pomieniowi wiecy, kt�r wczeniej zapalisz. Po dw�ch, trzech minutach intensywnej obserwacji zamknij oczy i rozlunij si. Pomyl teraz: "Zapadam w hipnoz". Potem powt�rz trzy razy zdanie: "Teraz si rozlunij". Sowa te wypowiadaj bardzo powoli. Kiedy powtarzasz je w ten spos�b, stopniowo poddajesz si hipnozie. Nie musisz wymawia tego zdania gono. Wystarczy, e je sobie pomylisz. We jeszcze raz gboki oddech i spr�buj si zrelaksowa, wykonujc opisane tu wiczenia rozluniajce. Jeli twoje rce s ju cakowicie rozlunione, wyobra sobie ruchome schody. Policz powoli od dziesiciu do zera. (Podczas pierwszych czterech wicze licz wstecz, przechodzc ze stopnia na stopie. Gdy wiczysz intensywnie, wystarczy jedna pr�ba).

eby si przebudzi, pomyl tylko: "Teraz chc si obudzi". Policz potem do trzech. Natychmiast poczujesz si rzeki, zrelaksowany i dobrze usposobiony do ycia.

Jeli podczas hipnozy wydarzy si co, co spowoduje odwr�cenie twojej uwagi, np. telefon czy nawet poar, natychmiast przebudzisz si sam. Zdarzyoby si to r�wnie wtedy, gdyby nie byo ci zasugerowane, poniewa twoja podwiadomo zawsze ci broni.

Teraz licz do trzech, a ty w tym czasie si obudzisz. Jeli dysponujesz jeszcze czasem, zastosuj t metod natychmiast, poddajc si ponownie hipnozie. Pamitasz zapewne sugestie. Powt�rz je wic tak, jak zostay tu podane. Teraz obud si. Ja w tym czasie licz:

l: Obud si!

2: Jeste prawie przebudzony.

3: Teraz jeste cakowicie przytomny, cakowicie przytomny, cakowicie przytomny.

PODSUMOWANIE

Zapoznae si ju z wieloma technikami autohipnozy. Og�lnie rzecz ujmujc, hipnoza jest rodzajem autohipnozy. Osoba hipnotyzujca tylko ci w ni wprowadza, a ty sam wykonujesz g�wn cz pracy. Poddajesz si sugestiom, przyjmujesz podsuwane ci pomysy. Wiesz teraz, jak po przebytych wiczeniach sprawdza osignity rezultat i jak dowiedzie si od podwiadomoci, w kt�rej fazie hipnozy bye. Potrafisz r�wnie powraca do wczeniej przeytych wydarze. Poznanie i uwiadomienie sobie przyczyn, kt�re je wywoay, pomaga zwalczy ich szkodliwy wpyw na teraniejsze ycie.

Hipnoz stosuje si nie tylko do samodoskonalenia. Istnieje jeszcze wiele innych moliwoci jej wykorzystania. W nastpnym rozdziale dowiesz si, jak najskuteczniej mona stosowa sugesti w waszym programie.

Rozdzia 5

Autosugestia: droga do lepszego ycia

Jedn z najlepszych metod wpywania na podwiadomo jest sugestia. Jak ju wspomniaem, kady z nas ulega w pewnym stopniu jej wpywom. Nawet w lekkiej hipnozie albo w wyniku jakiego zdarzenia, kt�re wywouje w czowieku silny wstrzs, ogromnie wzrasta podatno na wpywy otoczenia. Czasem taki stan jest mylony bdnie z atwowiernoci. Trzeba jednak pamita, e gdybymy nie podlegali wpywom otoczenia, ciko by nam byo czegokolwiek si nauczy. Okazuje si, e umiejtno przyjmowania informacji z zewntrz to dua zaleta, a znajomo zasad sugestii ma wielkie znaczenie. Heterosugestia (sugestia pochodzca od innej osoby) dziaa jeszcze silniej i jest bardzo skuteczna, zwaszcza jeli bdziesz zna najlepszy spos�b jej zastosowania.

Podatno na wpywy zwiksza nawet tylko lekki stan hipnotyczny.

Autosugestia i naukowe badania medyczne

Sia sugestii i podatno na wpywy innych ludzi s zjawiskami, kt�re wystpuj na co dzie. Wykazay to medyczne badania naukowe sprawdzajce skuteczno nowego leku, przeprowadzane w tzw. grupach kontrolnych. Cz os�b z grupy otrzymaa lek waciwy, a cz — placebo (specyfik bez wartoci farmakologicznej, obojtny dla organizmu, czsto jest tylko cukrow pastylk). Po licznych obserwacjach stwierdzono, e osoby, kt�rym podano placebo, reaguj tak samo jak osoby, kt�rym podano normalny lek. Tumaczy si to dziaanie si sugestii, kt�ra jest tak silna, e lepiej zostawi pacjent�w w niewiadomoci i nie m�wi, kto zay placebo, a kto waciwy lek. W przeciwnym razie osoby testowane wycign odpowiednie wnioski i dziaanie sugestii zostanie zaprzepaszczone.

Zasady prawidowej sugestii

Hipnotyczne sugestie mog wyraa pozwolenie albo rozkaz. Mog by bezporednie albo porednie, pozytywne albo negatywne. Autosugestia bywa czciej bezporednia ni porednia. Pozytywna sugestia ma wiksze dziaanie anieli negatywna. eby j dobrze sformuowa, powinno si unika wyrae "nie", "nie chc", "nie bd" i "nie mog". Negatywna sugestia to np.: "Jutro nie bdzie bolaa mnie gowa", pozytywna: "Moja gowa bdzie jutro lekka, bd si czu dobrze".

Sugestia, kt�ra nam na co pozwala, bdzie speniona z wikszym prawdopodobiestwem ni zwyky rozkaz, nikt bowiem nie lubi, kiedy si nim dyryguje. wiadomo moe na bezporedni rozkaz zareagowa natychmiastowym oporem. Na prob za reagujemy z reguy gotowoci do wsp�pracy. Niekiedy rozkazy s jednak najskuteczniejsze. Jeli powstanie po hipnozie niewiadoma potrzeba bycia pod staym wpywem drugiej osoby, to rozkazy przez ni wydane bd skuteczne. Jeli sformuujesz sugesti sowami: "Moesz" albo "Pani moe", oznacza to pozwolenie. Rozkazem bdzie jednak, jeli powiesz: "Bdziesz" lub "Pani bdzie".

Cige powtarzanie sugestii jest najwaniejszym warunkiem jej skutecznego oddziaywania. Trzeba j powtarza jak najczciej; trzy, cztery razy dziennie, a nawet czciej. Take w sugestii tkwi istota reklamy. Wie to kady, kto pracuje w tej brany. Dziaanie powtarzanych sformuowa przy kolejnym obrazie potguje si, dlatego reklamy w telewizji powtarzane s wielokrotnie. Rezultaty byyby bardziej zadowalajce, jeli fachowcy z tej brany wiedzieliby wicej o zasadach dziaania sugestii i psychologii w og�le.

Podwiadomo potrzebuje troch czasu, aby zechciaa przyj pomys i potem go wykona. Sugestia nie moe dotyczy przeszoci, bezporedniej teraniejszoci, lecz bliskiej przyszoci. Jeli powiemy: "B�l gowy znikn", to dziaamy wbrew rzeczywistoci, poniewa nie moe on przecie znikn od razu. Natomiast sformuowania: "B�l opuci moj gow", "B�l wkr�tce ustpi" i "Zaraz poczuj si dobrze" daj podwiadomoci czas na przyzwyczajenie si do tych myli i sprawi, e si one urzeczywistni.

Autosugestie mog by powtarzane gono, chocia na og� nie jest to konieczne. Wystarczy je sobie tylko pomyle. Wypr�buj sam, kt�ra metoda podziaa na ciebie skuteczniej. Na og� jednak wikszo z nas reaguje lepiej na sowo wypowiadane na gos.

Jeli m�wieniu (bd powtarzaniu w mylach) towarzyszy obraz wewntrzny, sugesti mona wzmocni. Podwiadomo ma tendencj do urzeczywistniania kadego "wyprodukowanego" obrazu, czsto powtarzanego przez nasze myli. Zaley to jednak od rodzaju uywanej przez nas sugestii. Oto przykad. Pod koniec dnia jeste zmczony i chcesz ten stan zmieni, stosujc sugesti. Kiedy zasugerujesz sobie, e zaraz poczujesz si wypoczty, powiniene przyj w duchu odpowiedni postaw: oto "tryskasz radoci i zdrowiem". Wyobra sobie, na przykad, jak grasz w golfa, tenisa, uprawiasz jaki inny sport albo energicznie, wymachujc rkami i oddychajc gboko, biegniesz dookoa bloku. Zatrzymaj t myl na trzy, cztery minuty. Takie sugestie mog nam pom�c szybko przezwyciy stan zmczenia. Wewntrzny obraz powinien zawsze przedstawi sytuacj, w jakiej chciaby si znale.

Kolejny przykad: pewnego razu poprosiem moj pacjentk, kt�rej pomagaem zwalczy otyo, o przyniesienie zdjcia, na kt�rym ma szczup sylwetk. Poniewa nie miaa takiej fotografii, powiedziaam jej, e ma wyszuka sobie w jednym z kobiecych magazyn�w zdjcie dziewczyny o nienagannej figurze w stroju kpielowym. Nastpnie miaa wyci swoj gow z jakiej wasnej fotografii i naklei j na owo zdjcie. Taki obrazek powinna powiesi na lustrze i za kadym razem, kiedy w nie spoglda, miaa powtarza sugesti: "To jestem ja". Poradziem jej r�wnie, aby przed p�jciem spa wyobraaa sobie siebie z tak wanie figur.

Dobrze jest, jeli stworzymy sobie motywacje do przyjcia sugestii, wzmacniajc w ten spos�b jej dziaanie. Moe to by na przykad yczenie osignicia sukcesu, kt�re mona ubra w sowa albo przedstawi sobie jego wizj, lub te wykorzysta oba te rodki jednoczenie.

Kiedy chcemy co osign, nasza podwiadomo musi zaakceptowa nasze wyobraenie, inaczej sugestia nie bdzie dziaaa, niezalenie od tego, jak bardzo bdziemy sobie tego yczyli. Jeli sugestia bdzie miaa form przyzwolenia, a mimo to nie bdzie wykazywaa adnego dziaania, dobrze jest sformuowa j jako rozkaz. Dziki ideomotorycznym odpowiedziom mona si dowiedzie, czy podwiadomo przyja sugesti, czy nie. Jeli nie, to kolejne pytania pozwol pozna pow�d jej decyzji. Jeli metoda palc�w i wahadeka wykae przyjcie sugestii przez podwiadomo, to prawie na pewno nasze yczenie si speni.

Dalsze zasady dziaania sugestii

Podwiadomoci nie powinno si obcia zbyt wieloma sugestiami jednoczenie. Najlepiej, jeli zajmiemy j na pocztku najwyej dwiema. Kad sugesti najlepiej powtarza dwa albo trzy razy. Potem przejd do nastpnej, powtarzaj j, i znowu wr�ci do pierwszej.

Formuuj sugestie, zawsze uwzgldniajc kocowy rezultat. Cel musi by okrelony jednoznacznie. Twoja podwiadomo wie lepiej ni wiadomo, jak mona osign cel. Spr�buj wic uruchomi pierwsz sugesti i pozw�l, aby najlepsze rozwizanie przyszo samo.

Na temat formuowania sugestii napisano ju wiele ksiek. Autorzy zajmowali si g�wnie problemem, czy powinno si uywa w nich zaimka osobowego "ja" czy "ty". Sam jednak moesz zobaczy, kt�ry z nich dziaa na ciebie lepiej. Podwiadomo i tak oba zaimki zrozumie. Ona wie, e odnosz si one do ciebie. Jednak dopiero podczas terapii okae si, kt�re sformuowania bd lepsze — kwestie z uyciem jednego, drugiego czy obu zaimk�w naraz. Ten rodzaj sugestii zostanie om�wiony p�niej.

Celowe wywieranie wpywu na fakty moe spowodowa rezultaty sprzeczne z twoimi oczekiwaniami. Jednak moe si r�wnie zdarzy, ze negatywna sugestia zostanie speniona. Jestemy nimi nieustannie zasypywani. Moe si choby zdarzy, e koledzy w biurze bd chcieli ci kt�rego dnia zaszkodzi. Za�my, e przychodzisz rano do pracy i syszysz: "Cze, chyba le spae, bo marnie dzisiaj wygldasz!" Najpierw jeste zaskoczony takim stwierdzeniem, a p�niej rzeczywicie zaczynasz czu si le. Za kilka minut kto inny zauwaa: "Chyba nie najlepiej si dzisiaj czujesz. Jeste chory? Wygldasz okropnie!" Potem znowu kto rozczula si nad tob i ciekaw jest, co ci dolega. I najp�niej wanie teraz zaczniesz le si czu. A jeli koledzy bd prowadzi t gr dalej, szybko odnajdziesz w sobie chorob i bdziesz musia i do domu.

Wan czci autoterapii jest zlokalizowanie negatywnej, szkodliwie dziaajcej sugestii, a nastpnie pozbycie si jej. W kadym z nas tkwi takie sugestie, tylko e nie zawsze jestemy tego wiadomi. W ksice Self Suggestion (Huna Research Publications, Vista, California) Max Long zaleca podczas powtarzania sugestii gbokie wdechy i wydechy. Myli powinno si wtedy pozostawi swojemu biegowi. Autor uwaa po prostu, e trzeba przez chwil skoncentrowa si, potem zrelaksowa i ponownie skupi, gboko wdychajc i wydychajc powietrze. Long dodaje, e silna wiara i mocne przekonanie przynosz najlepsze rezultaty.

Dr James Hixson, stomatolog z Hollywood, uczestnik sympozj�w powiconych hipnozie, poleca skr�con metod autosugestii. yczenie najlepiej napisa na kartce, sformuowa je w jednym albo dw�ch zdaniach, pomijajc szczeg�y, i skupi si na rezultacie, jaki chcemy osign. Dobrze jest wyodrbni kluczowe sowo albo kr�tkie zdanie, kt�re zawiera sedno sugestii, jak sformuowalimy na pocztku. Najlepiej powt�rzy je sobie kilka razy, po czym skierowa swoje myli na co zupenie innego.

System Emila Coue

W latach dwudziestych naszego wieku autosugestia bya najpierw w Europie, a potem w Stanach Zjednoczonych popularnym i modnym rodkiem samoleczenia. Pisali na ten temat ksiki m. in. Coue, Baudouin i Pierce. Szczeg�lnie interesujce s prace Pierce'a, chocia z pewnoci mog poleci r�wnie ksiki Baudouina. Emil Coue prowadzi klinik autosugestii w Nancy, a jego sukcesy w tej dziedzinie uczyniy go sawnym na cay wiat. Z wyksztacenia by aptekarzem, potem zaj si zgbianiem psychologii i sugestii. W Europie stosowano jego zasady i bardzo ceniono jego pogldy. Kiedy jednak znalaz si w Ameryce, sceptyczni dziennikarze wymiewali jego teorie, kt�re w rezultacie nie znalazy tam oddwiku.

Coue by niesusznie nie doceniony. Jego teorie s wci aktualne. Jedna z jego metod polegaa na jak najczstszym powtarzaniu sugestii: "Kadego dnia, w kadej dziedzinie wiedzie mi si coraz lepiej". Pocztkowo preferowa sugestie bardzo szczeg�owe i jednoczenie skuteczne autosugestie. P�niej jednak doszed do wniosku, e og�lne sformuowania ukierunkowane na jeden cel wydaj podwiadomoci specyficzne polecenia i staj si jeszcze bardziej skuteczne. Od takiej sugestii mona oczekiwa, e zawrze w sobie wszystko, co chce si osign. Jest to niezaprzeczalna warto tej reguy. Mimo e Coue nie znalaz uznania w Ameryce, w Europie mia bardzo wielu zwolennik�w, kt�rzy czerpali z jego pracy. To on pierwszy od podstaw gruntownie zbada dziaanie sugestii. Sformuowa take wiele wanych zasad. Jedn z nich okreli jako zasad odwrotnego dziaania. Powiedzia: "Jeli kto myli: �chciabym, ale nie mog�, to tym mniej osignie, im wicej wysiku bdzie wkada".

O to samo mniej wicej chodzi w sformuowaniu: "Postaram si spr�bowa". Kryje si tutaj przekonanie o moliwoci niepowodzenia. Kade dziaanie za powinno zaczyna si z pozytywnym nastawieniem, wic nie naley m�wi "Postaram si spr�bowa", lecz "Zrobi to!"

Pokamy zasad odwrotnego dziaania na przykadzie. Jeli na pododze pooymy desk dug na cztery metry i szerok na trzydzieci centymetr�w, to spokojnie po niej przejdziemy, nie patrzc pod nogi. Jednak jeli t sam desk umiecimy osiemdziesit centymetr�w nad ziemi, pomidzy, dajmy na to, dwoma krzesami, pojawi si trudnoci, cho mona je atwo pokona. Trzeba po prostu troch bardziej uwaa. Jednak jeli t sam desk pooymy na krawdziach dw�ch dach�w, to przejcie po niej stanie si prawie niemoliwe. Strach spowoduje, e speni si tym razem zasada odwrotnego dziaania. Albo nie odwaymy si wej w og�le na desk, albo, wszedszy, spadniemy.

Innym czstym przykadem dziaania tej zasady jest bezsenno. Kto, kto cierpi na zaburzenia snu, idzie do �ka z negatywnym nastawieniem: "Dzisiaj znowu nie bd m�g zasn". Potem pr�buje zasn i im bardziej si stara, tym trudniej mu zapa w sen. Kiedy jest ju cakowicie wyczerpany, zaczyna myle o czym zupenie innym, po czym nagle po kilku minutach pi jak kamie. Baudouin tumaczy dziaanie tej zasady jeszcze inaczej. Kto, kto uczy si jedzi na rowerze i jest jeszcze niewprawny, kiedy widzi przed sob drzewo, natychmiast doznaje obaw. Im bardziej stara si omin drzewo, tym bardziej jest prawdopodobne, e na nie wpadnie.

Coue m�wi sensownie i mdrze: "Jeli wyobrania i wola s sprzeczne, zawsze zwyciy wyobrania". Innymi sowy, podwiadomo zawsze przeciwstawi si wiadomoci.

R�wnie on jest autorem "prawa przemylanego wysiku": kada myl dy do urzeczywistnienia i silne uczucie zawsze wypiera sabsze.

PODSUMOWANIE

W tym rozdziale poznae si sugestii. Zobaczysz, jak bardzo bdzie ona cenna, kiedy zaczniesz stosowa program samodoskonalenia. Swoje sugestie formuuj zawsze pozytywnie, nawet jeli podwiadomo potrzebuje czasem bardzo specyficznej tonacji. Pamitaj o potrzebie powtarzania i o tym, jak bardzo wane jest, aby przyjcie myli byo waciwie umotywowane. Nie formuuj zbyt wielu sugestii jednoczenie. Jeli to tylko moliwe, tw�rz wewntrzne obrazy swoich cel�w, sugeruj podwiadomoci osignicie konkretnego rezultatu, nie zajmuj si rodkami do ich osignicia. Jeli zawsze przed p�jciem spa i po przebudzeniu bdziesz sobie powtarza: "Z kadym dniem wiedzie mi si w kadej dziedzinie ycia coraz lepiej", to na pewno zaczniesz czerpa z tego namacalne korzyci. Kosztuje to zaledwie par chwil uwagi i skupienia.

Rozdzia 6

Niezak�cone ycie uczuciowe

Jeli chcesz uwolni si od emocjonalnych kopot�w albo zaburze osobowoci, musisz najpierw pozna ich przyczyn.

Kilka myli Freuda

Jestemy nie tylko produktem procesu dziedziczenia, ale uksztatowao nas take rodowisko. Pierwsze lata dziecistwa s bez wtpienia najwaniejsze dla okresu dorastania i dojrzewania. Freud twierdzi, e odpowiedzialne za wikszo emocjonalnych zaburze w yciu dorosego czowieka s przeycia z dziecistwa i wewntrzne konflikty, jakie w tym czasie powstay. Psychologia Freuda dy do tego, aby przywoa do wiadomoci konsekwencje tych wydarze. Inni psychoterapeuci nie traktuj dziecistwa a tak powanie jak Freud. Twierdz, e problemy trzeba raczej tumaczy teraniejszoci, a nie przeszoci.

Psychiatryczne leczenie zaburze emocjonalnych odbywa si jednak najczciej na podstawie teorii Freuda, kt�ra pod wieloma wzgldami, jeeli chodzi o przypadki jednostkowe, ulega powanej weryfikacji. Konwencjonalne postpowanie lecznicze daje wiksze prawdopodobiestwo uzyskania dobrych rezultat�w ni dugie i kosztowne leczenie psychoanaliz. Wikszo psychoanalityk�w stosuje metody Freuda bez wprowadzania jakichkolwiek modyfikacji.

Psychoanaliza staa si kultem o okrelonym ju rytuale. Freud jako chopiec by bardzo niemiay. Kiedy zosta lekarzem, czu si skrpowany, gdy naprzeciwko niego siedzia pacjent i patrzy mu prosto w oczy. Dlatego te prosi swoich pacjent�w, aby kadli si na kozetce, a on sam siada za ich gow, tak aby nie mogli go widzie. Procedura ta staa si wr�d psychoanalityk�w integraln czci terapii, a wikszo "uczni�w" Freuda uwaa, e to, co robi mistrz, jest niepodwaalne.

Z reguy terapia psychoanalityczna zajmuje od 300 do 600 godzin. Pacjentowi wyznacza si terminy jednogodzinnych spotka pi razy w tygodniu. Metoda jest z istoty pasywna, poniewa analityk poprzestaje na formuowaniu pewnych stwierdze i komentarzy. Czasami daje terapeutyczne wskaz�wki, jednak najczciej pozwala pacjentowi m�wi to, co przyjdzie mu do gowy (wolne skojarzenia).

Przy mocno zakorzenionych nerwicach i innych stanach chorobowych niezbdne jest dugotrwae leczenie, autoterapia za nie daaby tu na pewno adnych rezultat�w. Czas to pienidz, i dlatego psychoanaliza jest zarezerwowana dla bogatych, poniewa jest ogromnie kosztowna. Jednak wikszo zaburze emocjonalnych — z wyjtkiem powanej choroby psychicznej — moe by r�wnie leczona szybciej, innymi metodami, dajcymi, by moe, nadziej na pozytywny efekt.

Paw�w i "odruch warunkowy"

Teoria Pawowa opiera si na stworzonym przez niego pojciu "odruchu warunkowego". W pierwszych latach naszego wieku rosyjski fizjolog Iwan Paw�w przeprowadza swoje synne eksperymenty z psami, by dowie, jak rozwija si odruch warunkowy. Kiedy tylko psy byy godne, dostaway jedzenie i jednoczenie rozbrzmiewa dzwonek. Z czasem na znajomy dwik psy zaczynay wydziela lin, mimo e nie podawano im jedzenia. Zwierzta spostrzegy cisy zwizek midzy dwikiem dzwonka a poywieniem, dlatego znajomy odgos wywoywa u nich wydzielanie si liny. Tak powsta odruch warunkowy, kt�ry moe si wytworzy r�wnie u czowieka. Zdarza si przecie, e reagujemy na jaki bodziec, sowo czy sytuacj okrelonym zachowaniem, kt�re pozornie nie pozostaje w adnym zwizku z wyuczonym zachowaniem. A jednak zachodzi tu ten sam zwizek, co w powyszym przykadzie midzy dwikiem dzwonka a jedzeniem. Niekiedy zupenie nie jestemy wiadomi, e w og�le reagujemy na dany bodziec, a jednak wywouje on pewne sposoby zachowania lub myli, kt�re wydaj si nam zupenie bezsensowne. Potem na pr�no pr�bujemy znale dla nich jakie wytumaczenie.

Odruchy warunkowe maj dla czowieka ogromne znaczenie. S zautomatyzowane, dlatego kiedy je wykonujemy, nie zastanawiamy si nad nimi ani ich nie analizujemy. Wanie z nich rozwijaj si przyzwyczajenia i pewne umiejtnoci. Jednak czasem te niewiadome odruchy mog okaza si szkodliwe. Na przykad wywouj poczucie winy, nienawi, zo i inne reakcje, kt�re wpywaj na czowieka destrukcyjnie. W ten spos�b powstaj nerwicowe kompleksy.

Psychiatrzy caego wiata, z wyjtkiem anglosaskich, d g�wnie do tego, aby usuwa odruchy warunkowe jako przyczyn zaburze emocjonalnych. Czsto zaburzona reakcja zostaje wywoana okrelonym sowem i dlatego wanie semantyka (nauka o znaczeniu s�w) odgrywa tu tak ogromn rol. Rosyjski psychiatra Patinow m�wi w swojej ksice Sowo (opublikowanej w Rosji w angielskiej wersji jzykowej), e wielu rosyjskich psychiatr�w stosuje hipnoz, aby odkry przyczyny okrelonych odruch�w warunkowych. Pacjent powraca w mylach do czasu albo wydarze, kt�re wywoay ten odruch. Wraz z t analiz reakcja zanika. Dokadnie m�wic, chodzi tu o dehipnotyzacj pacjenta, poniewa odruchy warunkowe s czsto niemal identyczne z pohipnotycznymi sugestiami. Patinow uwaa, e jego metoda odnosi sukces u 78% pacjent�w. Jeli jest to prawda, to daleko przewysza ona teori Freuda.

Dr Joseph Wolpe, poudniowoafrykaski psychiatra, mieszkajcy obecnie w Stanach Zjednoczonych, opisa jedn ze stosowanych przez siebie metod psychoterapii (Psychotherapy Through Reciprocal Inhibition. Stanford University Press, Stanford, Kalifornia), kt�ra bardzo przypomina metod rosyjsk.

Terapeutyczne zastosowanie sugestii

W innym typie psychoterapii wykorzystuje si sugestie. Mog by one skierowane do podwiadomoci przez samego zainteresowanego (autosugestia) lub te pochodzi od kogo innego (heterosugestia); zwaszcza ten rodzaj sugestii jest, prawdopodobnie, jeszcze bardziej skuteczny, cho autosugestia moe by r�wnie bardzo cenna i przydatna. Najbardziej efektywna jest jednak w poczeniu z hipnoz.

Zanim jeszcze teorie Freuda znalazy szerokie uznanie, sugestia bya jedyn metod stosowan w psychoterapii. W latach 1880-1900, a nawet troch p�niej, ten rodzaj podejcia psychoterapeutycznego by czsto stosowany i koczy si prawie zawsze sukcesem.

Hyppolite Bernheim by jednym z najwybitniejszych francuskich lekarzy swoich czas�w. W tajniki hipnozy i sugestii wprowadzi go skromny lekarz domowy o nazwisku Lieubeault, kt�ry odbywa praktyk w Nancy. Bernheim doczy do Lieubaulta i wsp�lnie zaoyli klinik. W cigu niespena dwudziestu lat za pomoc hipnotycznej sugestii wyleczyli ponad 30 tysicy pacjent�w. Ich ogromne sukcesy sprawiy, e do Nancy przyjedali lekarze z caej Europy, aby m�c si od nich uczy. Wr�d nich by te Freud, kt�ry w swoich eksperymentach pr�bowa stosowa hipnoz. Wsp�pracowa w�wczas z innym psychiatr, Breuerem, jednym z wybitnych lekarzy stosujcych w tamtych czasach hipnoz. W swojej praktyce Freud zastosowa jego metod leczenia histerii. Bdnie sdzi jednak, e do wyleczenia konieczne jest gbokie stadium hipnozy. Odkry, e tylko niewielki procent pacjent�w da si naprawd gboko zahipnotyzowa. Niewiele rozumia z tego zjawiska, sam te by kiepskim hipnotyzerem. W tym czasie brakowao mu jeszcze pewnoci siebie, aby osiga dobre wyniki.

Por�wnanie jego nieudanych pr�b z sukcesami Breuera byo dla niego nie do zniesienia, dlatego szuka innych metod i technik. Doszed wic do analizy wolnych skojarze i znaczenia sn�w, potem zaprzesta stosowania hipnozy. Jego zwolennicy, w tym wikszo psychiatr�w, uwaaj, e hipnoza jest bezwartociowa; nie maj jednak o niej najmniejszego pojcia i nie znaj nowoczesnych sposob�w jej uycia. Wielu sdzi, e do dzisiaj stosowana jest, jak za czas�w Bernheima, w formie sugestii. Wedug stanowiska Freuda, przejtego przez wikszo psychiatr�w [w USA w latach 60.], leczenie sugesti jest niebezpieczne, poniewa w miejsce usunitego symptomu pojawia si inny, jeszcze gorszy. Teoria ta spowodowaa, e niekt�rzy psychiatrzy skrytykowali stosowanie hipnozy nie tylko w popularnonaukowych magazynach, ale i fachowych czasopismach. Wywoao to u ich czytelnik�w obawy przed hipnoz.

Mamy tu do czynienia z pogldem, kt�ry m�wi, e za kadym symptomem kryje si energia, kt�ra szuka ujcia. Gdy symptom zostanie usunity, zablokowana energia szuka nowego ujcia. Jeli uda si na drodze sugestii zlikwidowa u alkoholika przymus picia w�dki, to moe on uzaleni si np. od rodk�w odurzajcych.

Twierdzenie, e chodzi tu o jak form energii, wydaje si mocno przesadzone, poniewa adnej energii tego rodzaju nie da si zmierzy ani udowodni. Krytycy hipnozy nie wiedz, e nawet uycie dobitnej sugestii nigdy cakowicie nie usunie symptomu, jeli kto ma siln potrzeb jego odczuwania. Sugestie hipnotyczne dziaaj tylko wtedy, gdy s zar�wno wiadome, jak i niewiadome. Kady dowiadczony hipnoterapeuta potrafi to rozpozna. Objaw mona usuwa, stosujc hipnotyczn sugesti, cho nie jest to regua. Czsto nie udaje si to i symptom pozostaje. Opr�cz tego dowiadczeni hipnoterapeuci wiedz, e sugestie, kt�rych zadaniem jest usunicie okrelonego objawu, zawsze musz by sformuowane tak, jakby byy pozwoleniem, a nie rozkazem. Jest to spos�b wykluczenia od pocztku kadego niebezpieczestwa, jakie moe zaistnie podczas usuwania symptomu, nawet gdyby wyobraenie Freuda, zakadajce istnienie jakiej tajemniczej energii, byo prawdziwe.

Dr Roy Dorcus, znany psycholog, wygosi kiedy wykad na uniwersytecie w Kansas podczas jednego z kongres�w powiconych hipnozie i udowodni, e niemal przy kadej formie leczenia, z wyjtkiem zastosowania antybiotyk�w lub sulfonamid�w w chorobach bakteryjnych, nie chodzi o nic innego, jak tylko o usunicie objaw�w choroby, a niej jej przyczyn. Aspiryna zastosowana w przypadku b�lu gowy powoduje wprawdzie zniknicie przykrej dolegliwoci, ale nie usuwa jej przyczyny. Przeciwnicy znoszenia objaw�w przez sugesti lecz stany depresyjne u swoich pacjent�w rodkami uspokajajcymi. Uycie do tego celu sugestii jest rzekomo niebezpieczne. Pogld ten jest naturalnie mieszny: jeli rzeczywicie istniaaby energia, wielokrotnie tu wspomniana, to szukaaby sobie innego ujcia.

W przypadkach przytaczanych przez psychiatr�w, kiedy to rzekomo tworzyy si w miejsce jednych inne symptomy lub poddanie si hipnozie miao szkodliwe skutki, przyczyna tkwia podobno w pr�bie usunicia objawu. Istnieje jednak due prawdopodobiestwo, e powodem bya jaka inna potrzeba, kt�ra nie miaa zwizku z pierwotnym objawem.

Siedem najczstszych przyczyn zaburze i chor�b emocjonalnych

Szkodliwe sposoby zachowania, zaburzenia emocjonalne, bdny tok mylenia i nieprzyjemne cechy charakteru maj rozmaite przyczyny. Koniecznie naley je pozna, aby m�c zastosowa odpowiednie metody autoterapii. Zaproponowane tu metody s uniwersalne.

Konflikt wewntrzny

Jedn z najczstszych przyczyn problem�w emocjonalnych jest, wedug Freuda, konflikt emocjonalny, postrzegany jako wsp�lny czynnik wikszoci zaburze emocjonalnych. Powstaje on wtedy, gdy odczuwamy potrzeb lub ch zrobienia czego, co jest obwarowane spoecznym tabu albo na co nie pozwala nam sumienie. r�dem wikszoci takich przypadk�w s, naturalnie, sprawy pci. Czsto odsuwamy nasze problemy od siebie albo wypieramy je ze wiadomoci, poniewa s nieprzyjemne albo wywouj poczucie winy.

Agresja i nienawi to ten rodzaj uczu, kt�re czsto s wypierane, podobnie jak wspomnienia nieprzyjemnych i mczcych przey. Ich obecno w podwiadomoci prowadzi do starych problem�w emocjonalnych. W takich wypadkach nie uwiadamiamy sobie, jakie s przyczyny takich kopot�w. Autoterapia moe jednak pom�c przerwa ten stan rzeczy przez uwiadomienie sobie przykrych przey.

W niekt�rych wypadkach wypieranie przey do podwiadomoci moe by tak silne, e potrzebna jest ingerencja psychoterapeuty. Wielu konflikt�w, kt�re w nas tkwi, nie jestemy wiadomi. Tymczasem za pomoc autoterapii mona si ich atwo pozby.

W przytoczonych tu historiach chor�b opisz skutki dziaania konfliktu i innych szkodliwych dla nas czynnik�w.

Opr�cz konflikt�w wewntrznych w gr wchodz nastpujce przyczyny: 1. motywacja; 2. dziaanie sugestii; 3. mowa ciaa; 4. identyfikacja; 5. masochizm albo wymierzanie sobie kary; 6. wczeniejsze, w szczeg�lnoci traumatyczne, przeycia. Niekt�re rodzaje cierpie mog mie tylko jedn z wymienionych przyczyn, czciej jednak jest ich wicej, ale bardzo rzadko wystpuj wszystkie jednoczenie.

Motywacja

Ustalenie przyczyny choroby albo zespou zachowa wymaga wiedzy o celu, kt�ry ma by osignity. Choroba wywouje niekiedy wsp�czucie, a tym samym zwraca uwag otoczenia na chorego, co moe by siln neurotyczn potrzeb. Zaniedbywane przez rodzic�w dziecko wie, e choroba wzmaga zainteresowanie jego osob i trzyma z daleka od znienawidzonej szkoy.

Barbara F., lat 21, od roku bya on przystojnego, mdrego, modego mczyzny, kt�ry pracowa na uczelni. Ona natomiast skoczya tylko szko redni. Bya niemiaa, miaa poczucie mniejszej wartoci, niepewna siebie, cierpiaa na czste b�le gowy, kt�re nie opuszczay jej od czterech miesicy. Nie byy one co prawda bardzo silne, niemniej absorboway jej uwag przez cay dzie. Czasem zaywaa rodki przeciwb�lowe, b�l jednak nigdy nie znika cakowicie. Jej lekarz nie potrafi znale, mimo wielu przeprowadzanych bada, adnej organicznej przyczyny tego stanu. Przypuszcza jednak, e ma on podoe natury emocjonalnej. Bez trudu stwierdzi, e Barbara wykorzystywaa b�l gowy, eby zwr�ci na siebie wiksz uwag otoczenia oraz wywoa wsp�czucie rodzic�w i ma, wobec kt�rego czua si mniej wartociowa. Lekarz wytumaczy jej jednak, e byoby duo lepiej, gdyby zacza bardziej interesowa si tym, co robi m, i e czytajc i studiujc, moe atwo osign ten sam intelektualny poziom co on. Wiedziaa, e mczyzna, z kt�rym si zwizaa, bardzo ja kocha. Kiedy zrozumiaa, e jej postpowanie jest niedojrzae, b�l gowy natychmiast znikn.

Okrelony objaw wystpuje czsto, aby nas ochroni. Dla Barbary b�l gowy by jej broni. Dobrze jest jak najszybciej zrozumie, przed czym taki objaw ma chroni. Moe chodzi tu o pr�b ucieczki przed jakim problemem albo w og�le przed rzeczywistoci. Migrena zazwyczaj chroni przed napadem agresji, niechci, wrogoci, a take przed rozczarowaniem. Takie uczucia wypiera si jako niestosowne. B�le gowy przeszkadzaj w ich wyraeniu. Migrena to kara wymierzona sobie za te rzekomo szkodliwe i niestosowne uczucia. Te same czynniki odgrywaj du rol przy zapaleniu kaletki maziowej i w artretyzmie. Dolegliwoci maj uchroni nas przed agresywnymi zachowaniami, do kt�rych prowadzi czsto zo i ch walki.

W przypadku pana G., kt�ry straci gos (stan nazywany afoni) i m�g m�wi tylko szeptem, lekarz nie potrafi wyjani przyczyny tego niedomagania — struny gosowe pacjenta nie byy zmienione chorobowo. Gdy tylko pan G. zosta poddany hipnozie, pocz m�wi swoim normalnym gosem, co dowodzio, e w jego przypadku chodzi o zaburzenia emocjonalne. Wkr�tce sam zdoa odkry przyczyn swojej przypadoci. Interesy szy mu wspaniale, jego dochody znacznie wzrosy, a sprzeda w por�wnaniu z rokiem poprzednim zwikszya si dwukrotnie, lecz mimo to mia niewiele got�wki. Zacign due kredyty, kupowa towar, eby pokry wszystkie zam�wienia, ale nie m�g zapaci rachunk�w. Wierzyciele zaczli grozi mu i domaga si natychmiastowego zwrotu pienidzy. Wikszo z nich pochodzia z miejsca jego zamieszkania, wic bez przerwy odbiera nieprzyjemne telefony. Teraz, tracc gos, m�g co prawda zarzdza fabryk, ale nie by ju w stanie rozmawia przez telefon. Ten objaw by wic pr�b uniknicia wyjanie, jakich si od niego domagano.

Pan G., za rad terapeuty, napisa do kadego wierzyciela list, w kt�rym opisa swoje pooenie finansowe i przedstawi wspaniae sukcesy w sprzeday. Obieca uregulowanie patnoci w cigu dw�ch-trzech miesicy. Mia nadziej, e wierzyciele troch si uspokoj. Po napisaniu list�w wr�ci mu gos.

Ten typ nerwicy okrelany jest w psychologii mianem histerii. Nie ma ona nic wsp�lnego ze stanem "histerii", chodzi raczej o zaburzenia wegetatywne wywoane czynnikami psychogennymi. Nerwica histeryczna moe doprowadzi, na przykad, do paraliu niekt�rych czci ciaa, a nawet lepoty. Symptomy te nie maj oczywicie podoa organicznego. Przyczyn paraliu moe by m. in. ch uniknicia zagroenia. Parali uniemoliwia zaatakowanie przeciwnika. Zaburzenia wzroku mog by spowodowane np. wyrzutami sumienia, powstajcymi w momencie kontaktu wzrokowego, cho opr�cz tego moe by, naturalnie, wiele innych przyczyn. Gdy czynniki emocjonalne rzutuj na sfer cielesn, m�wi si o konwersji i objawach konwersyjnych. Czsto zdarzaj si przypadki mniej dokuczliwe, lecz r�wnie nieprzyjemne.

Dziaanie sugestii

Aby sugestia spenia swoje zadanie, najbardziej skuteczn metod jest czste jej powtarzanie, dziki czemu podwiadomo uczy si pewnych rzeczy.

Zdania, kt�re czsto powtarzano nam w dziecistwie, tak utrwaliy si w naszej podwiadomoci, e stay si czym oczywistym. Kiedy dziecko w szkole nie radzi sobie, a rodzice wci powtarzaj mu, e jest gupie i niczego si nie zdoa nauczy, w kocu w to uwierzy i, niezalenie od tego, jak jest inteligentne, nauczenie si czegokolwiek bdzie dla niego trudnoci nie do pokonania. Wielu psychoterapeut�w, kt�rzy nie znaj dobrze hipnozy, nie ma pojcia o sile i skutkach sugestii. Sugestia jest jedn z najbardziej rozpowszechnionych przyczyn zaburze emocjonalnych. Jeli nie uda si takiej sugestii odkry, wyleczenie pacjenta bdzie niemoliwe. Podstawow czci terapii jest odhipnotyzowanie pacjenta, aby usun silnie zakorzenione przekonania.

Cecha charakteru lub objaw mog by wywoane przez jak uwag, kt�ra silnie zapada w podwiadomo. Chodzi tu o odruch warunkowy, dziaajcy tak samo jak pohipnotyczna sugestia. Pobudzenie emocjonalne wzmaga podatno na wpywy, tak jak bymy znajdowali si w stanie hipnozy. W naszej podwiadomoci okrelona sugestia utrwala si i zapada w ni wskutek cigego powtarzania. Pohipnotyczna sugestia "podawana" pacjentowi podczas hipnozy zadziaa po jego przebudzeniu.

Dr George Estabrooks z Uniwersytetu Colgate napisa (Hypnose, Dutton, New York), e pod wpywem pobudzenia emocjonalnego podwiadomo rejestruje stwierdzenia dokadnie tak, jak podczas nagrywania pyty. Jeli wywoana zostanie przy tym jakakolwiek asocjacja mylowa, pacjent zastosuje j w yciu, tak jakby to bya sugestia pohipnotyczna.

Posumy si przykadem. Pewnego razu miaem w stolicy Meksyku wykady dla lekarzy na temat zastosowania hipnozy. Demonstrowaam t metod leczenia oczywicie na pacjentach. Jedna z moich suchaczek, dr R., kobieta w wieku okoo czterdziestu lat, wyznaa, e cae ycie cierpiaa na chroniczn biegunk. Dotychczasowe leczenie byo bezskuteczne. Pod wpywem hipnozy okazao si, e g�wnym powodem nieprzyjemnego schorzenia byo przeycie, kt�rego dowiadczya, majc zaledwie osiemnacie miesicy. Cierpiaa wtedy na tak powane zapalenie jelit, e rodzice liczyli si z jej mierci. Kupili nawet miejsce na gr�b dziecka. Zmuszona do przypomnienia sobie tamtej choroby, ponownie poczua, e jest chora i matka trzyma j w ramionach. Rodzice pakali, a lekarz m�wi: "Ona tego nie przetrzyma". Stwierdzenie to pado w jzyku hiszpaskim. Za pomoc metody palc�w moja pacjentka zostaa zapytana, czy uwaga lekarza staa si powodem tego, e przechowaa ona istotn cz tamtej choroby, czyli biegunk, kt�ra do dzisiaj j mczy. Kobieta potwierdzia to przypuszczenie. Nastpne pytanie brzmiao: "Kiedy pani ju teraz wie, e nie umrze i e nie jest chora, wyjwszy wystpowanie tego dokuczliwego objawu, czy potrafi pani uwolni si od biegunki?" Odpowied, take metod palc�w, bya ponownie twierdzca.

Kiedy zobaczyam dr R. po szeciu miesicach, powiedziaa mi, e po tym jednym seansie nigdy wicej nie miaa biegunki.

W tym kontekcie warto zwr�ci uwag na to, jak duo rozumie osiemnastomiesiczne dziecko i jak bdnie moe by zrozumiana uwaga lekarza. Moliwe, e podwiadomo ju w bardzo wczesnym wieku rejestruje intonacj tego, co si m�wi. Kiedy dziecko nauczy si ju m�wi i rozumie znaczenie tego, co zostao powiedziane, sugestia zaczyna dziaa. Wszyscy, kt�rzy powracaj podczas hipnozy do wczesnych lat swojego ycia i jeszcze raz przeywaj dawne zdarzenia, przyznaj, e sysz, co m�wi si w ich obecnoci. Mona powiedzie, e to tylko czysta imaginacja albo wm�wienie sobie pewnych rzeczy i, naturalnie trudno byoby udowodni, e jakie sowa rzeczywicie zostay wypowiedziane. W przypadku tej lekarki i wielu innych przypadkach jest jednak bardzo prawdopodobne, e istnieje wyraziste akustyczne wspomnienie, poniewa usunicie sugestii prowadzio kadorazowo do zniknicia objawu.

To samo stwierdzenie — "Ona tego nie przeyje" — odegrao rol r�wnie w przypadku pewnej pani w rednim wieku, kt�ra cierpiaa na chroniczny kaszel. Powiedziaa mi, e ma kaszel, odkd siga pamici, i e ju dawno zarzucia pr�by jego wyleczenia. Teraz jednak chciaa spr�bowa usun kaszel za pomoc hipnozy. Dziki odpowiednim pytaniom sama dowiedziaa si, e objaw pojawi si, kiedy miaa cztery lata i zachorowaa na krztusiec z powikaniami. R�wnie i w tym przypadku lekarz powiedzia rodzicom, e dziewczynka nie przezwyciy choroby i umrze, a jednak wyzdrowiaa. Utrzymywa si objaw kaszlu, bo syszaa diagnoz lekarza.

Pewna bardzo atrakcyjna kobieta pokazaa mi zabawne dziaanie sugestii. Kiedy j badaem, pomogem jej wr�ci do wieku 10 lat — do momentu, gdy mama wymierzaa jej kar r�zg, krzyczc: "Nigdy wicej nie m�w �nie�! Nie wa si m�wi sowa �nie�!" Gdy moja pacjentka zacza opowiada o tym, co si wanie miao wydarzy, podniosa si lekko, usiada i zauwaya: "Wie pan, ja czsto wstydziam si. Nigdy nie potrafiam nikomu odmawia, poniewa nie mogam wym�wi tego sowa!"

Wikszo chirurg�w i lekarzy stosujcych narkoz zupenie nie ma pojcia, e nasza podwiadomo nieustannie syszy, obojtnie, czy pimy, czy jestemy z jakich powod�w nieprzytomni albo pod narkoz! Dr David Cheek oraz dr L. S. Wolfe, anestezjolog, pisali o tym w fachowych pismach medycznych. Zjawisko to mona atwo udowodni przez hipnoz, kiedy pozwoli si choremu powr�ci w mylach do operacji. Najwiksz niespodziank dla lekarzy jest fakt, e pacjent potrafi odtworzy to, co zostao podczas zabiegu powiedziane i zrobione. Signwszy do podwiadomoci, mona rozpozna szkodliwe dla nas sugestie. Wolfe jest przewiadczony, e niekt�re miertelne przypadki na stole operacyjnym zostay wywoane jak uwag chirurga, np.: "Guz jest zoliwy. Pacjent nie ma szans".

Chirurdzy, kt�rzy znaj si na rzeczy, wykorzystuj sugesti w celu uspokojenia pacjenta podczas operacji. Chc, aby chory zacz odbiera pozytywne emocje, kt�re uatwi wyzdrowienie i uchroni go od torsji i szoku pooperacyjnego.

Richard S. by mczyzn okoo trzydziestki. Przeszo rok leczy si bezskutecznie u modego psychoanalityka. Odszuka mnie w nadziei, e pomog mu rozwiza jego problemy. Podczas jednej z wizyt powiedzia, e czuje do swojego ojca skrajn nienawi. "Nie mog zrozumie przyczyny — m�wi Richard. — Jest lekarzem, zawsze by dla mnie bardzo dobry. Nigdy nie by surowy, karci mnie

tylko wtedy, kiedy rzeczywicie na to zasuyem. Podziwiam go bardzo i jednoczenie nienawidz. Powoduje to, e mam powane konflikty".

Zadajc mu pytania, zdoaem ustali przyczyn tej nienawici. Richard podda si hipnozie, nakazaem mu powr�t do pewnego wydarzenia. Mia wtedy osiemnacie lat i operowano mu migday. Lea pod narkoz na stole operacyjnym. Opowiada, e ojciec wszed do sali: "To mieszne, nie wiedziaem w og�le, e on tam by, ale go syszaem. Wtedy co o mnie powiedzia. Nazwa mnie maym bkartem, dlatego go nienawidz. Czsto zadawaem sam sobie pytanie, czy na pewno jest moim ojcem". Poprosiem Richarda, aby zacytowa sowa ojca. Brzmiay nastpujco: "Ty bkarcie! Jeste ndznym bkartem!" "Jednak on nie m�wi tego bezporednio do mnie. Zwraca si do chirurga, dr. Jamisona, kt�ry stanowczo oznajmia, e ojciec nie moe zosta przy operacji i natychmiast musi opuci sal. Wcieky ojciec wypowiada te sowa wanie do niego. Byli oni przyjaci�mi i s nimi nadal" — powiedzia m�j pacjent. "Kiedy teraz ju wiesz, e ojciec nie m�wi tego do ciebie, chyba nie musisz ju go nienawidzi i moesz uzna go za swego przyjaciela?" — zapytaem. Na to m�j pacjent odrzek: "Oczywicie. To zrozumiae. C� za ulga pozna przyczyn!"

Wkr�tce Ryszarda odwiedzi ojciec i syn zapyta go, czy przypomina sobie swoj obecno na sali operacyjnej, kiedy on mia operowane migday. Ojciec potwierdzi wszystko, co m�wi Ryszard, i opowiedzia, jak bardzo wtedy si zdenerwowa tym, e przyjaciel wyrzuci go z sali operacyjnej. Zachowanie Ryszarda od tamtego zdarzenie te byo dla niego bardzo bolesne i czu si mocno zraniony. Od czasu tej rozmowy zwizek ojca i syna sta si bardzo bliski.

Mowa ciaa

Z psychologicznego punktu widzenia to bardzo interesujce zjawisko. Istnieje wiele wyrae, kt�re uwaamy za nieprzyjemne. Podwiadomo moe przeksztaci wywoujc je myl w rzeczywisty psychiczny stan. Przykadem niech bd zdania: "Na myl o tym jest mi niedobrze", "Tego nie przekn", "odek mi si ciska", "To mnie mczy", "Od tego boli mnie gowa" i wiele innych podobnych wyrae i zwrot�w. Kiedy uywamy takich sformuowa, takie przypadoci mog rzeczywicie wystpi.

Pan H., czowiek interesu, zosta skierowany do mnie, poniewa nieustannie czu w ustach nieprzyjemny smak. Lekarz jednak nie potrafi znale przyczyny tego objawu. Nic mu nie smakowao, dlatego bardzo mao jad i w rezultacie schud. Podczas jednego z pierwszych spotka opowiedzia mi, e by wiadkiem na procesie szefa duej instytucji, z kt�r mia handlowe powizania. Pan H. ba si, e jeli bdzie odpowiada zgodnie z prawd na zadawane mu pytania, moe doprowadzi do skazania swego najwikszego klienta. W�wczas straciby g�wne r�do wpyw�w, co byoby dla katastrof. Na szczcie pytania, jakich si obawia, nie pady. Kiedy opowiada mi o tym, zauway: "Rzeczywicie, po procesie zosta mi niesmak!" Natychmiast uwiadomi sobie, co powiedzia, i zapyta: "Myli pan, e jest to przyczyna mojego problemu?" Mona byo oczywicie tak sdzi, ale opr�cz tego du rol odegray wyrzuty sumienia, poniewa pan H. wiedzia, e jego klient popeni czyn karalny, kt�ry kosztowa instytucj kilkaset tysicy dolar�w. Czu, e jego obywatelskim obowizkiem byo powiadomienie o tym prokuratora. Z czystego egoizmu jednak ukry czyn, kt�ry podlega karze. Stao si jasne, e pan H. wymierza sobie kar, godzc przy okazji w swoje zdrowie. Kara ta dotkna te niczemu nie winn rodzin. Dlatego zapytaem, czy odpowiedzialno za najbliszych nie jest wiksza ni poczucie obywatelskiego obowizku. Ten argument i poznanie prawdziwej przyczyny objawu pomogy mu szybko pozby si dolegliwoci.

Identyfikacja

Wiadomo, e dzieci wszystko naladuj. Czsto d do tego. aby by takimi jak starsi, naladuj wic zachowanie

os�b z najbliszego otoczenia. Wynika to przede wszystkim z mioci do rodzic�w. Nawet cecha charakteru, kt�rej dziecko nie lubi u rodzic�w, moe by przez nie naladowana, poniewa dzieciom do pewnego wieku rodzice wydaj si doskonali; m�wi dziecku, co ma robi, a czego nie, wymierzaj kary, rozdaj nagrody. Dziecko chciaoby by tak samo due i silne i mie tak sam wadz, jak tato czy mama. Czasem ch naladowania wywoana jest tym, e jedno z rodzic�w czsto powtarza: "Jeste taki jak tw�j ojciec (lub twoja matka)".

Taki spos�b zachowania dowodzi identyfikacji, a pr�ba bycia ojcem czy matk prowadzi w pewnym momencie do upodobnienia cech charakteru dziecka do cech charakteru rodzic�w, w niekt�rych przypadkach nawet do powstania choroby, na kt�r cierpi kt�re z rodzic�w. Jeli matka ma du nadwag, to dziecko, kt�re z ni si identyfikuje, r�wnie moe mie ten problem. Jest to czsta przyczyna otyoci u dzieci. Niekiedy trudno stwierdzi, czy chodzi o dziedziczenie, czy o identyfikacj. Kady czowiek por�wnuje si w pewnych okresach ycia do jakiej osoby, a dziecice identyfikacje przeksztacaj si w p�niejszym yciu w przyzwyczajenia.

Kiedy trafi do mnie pewien stomatolog, kt�rego stale swdziao ucho. Dermatolodzy i laryngolodzy nie potrafili ustali przyczyny dolegliwoci. On sam zastanawia si, czy czasem nie chodzi o jaki problem psychologiczny. Podczas przeprowadzanej przeze mnie terapii zapytaem, czy kto, kto jest mu w jaki spos�b bliski, cierpia bd cierpi na t przypado. "O, tak. Moja mama miaa podobny problem" — odpowiedzia. — Zawsze drapaa si maym palcem, tak jak ja. Wraz z wiekiem niedosyszaa na to ucho. Myl, e i mnie such si troch pogorszy". Powiedzia te, e by bardzo przywizany do matki. Wyjaniem mu, e prawdopodobnie jest to objaw identyfikacji, a za pomoc techniki palc�w dowiodem, e przyczyna swdzenia ma wanie taki charakter.

Masochizm

Nikt z nas oczywicie nie jest anioem i czasami zachowujemy si tak, e p�niej tego aujemy. Opanowuj nas myli, kt�rych si potem wstydzimy. W takim wypadku nasza podwiadomo moe doj do wniosku, e okrelone myli i zachowania zasuguj na kar.

Wiele wskazuje na to, e najwiksze wyrzuty sumienia drcz najczciej wanie najbardziej mie i yczliwe innym osoby, i to wanie one maj skonno do wymierzania sobie kary. Maj nazbyt skrupulatne sumienie i karz siebie nawet za mao istotne przewinienia.

Najgorsi przestpcy, nierzadko psychopaci, to, jak si wydaje, ludzie bez sumienia, chocia trzeba pamita, e czasami nawet i ich drcz wyrzuty. Nie ma wtpliwoci, e wiele os�b, kt�re popeniy przestpstwo, zostaje zapanych i osadzonych w wizieniu tylko dlatego, e podwiadomie odczuwaj potrzeb bycia ukaranymi. Aby znale si w wizieniu, robi co takiego, co ujawnia ich win.

Cechy masochistyczne wykazuje czasami wikszo z nas. Neurotycy potrafi w tym nawet przesadzi, co prowadzi do cakowitego wyniszczenia ich organizmu. Znany psychiatra dr Karl Menninger bada t przypado i opisa j w swojej ksice Man Against Himself (Harcourt Brace, New York). Ekstremalne formy wymierzania sobie kary to niekiedy samob�jstwo lub prowadzce do mierci zaburzenia psychosomatyczne.

Masochizm odgrywa czsto ogromn rol w chorobach o podou emocjonalnym, a wyzdrowienie jest moliwe tylko wtedy, gdy rozpozna si przyczyny wyrzut�w sumienia. Wsp�lnym czynnikiem alkoholizmu u wielu os�b jest podwiadomy przymus zniszczenia wasnej osoby. Celem leczenia jest przekonanie podwiadomoci, e kara wcale nie jest konieczna.

Osoba cechujca si chor potrzeb sprawiania sobie b�lu moe atwo ulega nieszczliwym wypadkom i poddawa si czsto operacjom. Jeli kto decyduje si wielokrotnie na zabiegi chirurgiczne, to dowiadczony lekarz natychmiast zorientuje si, e ma do czynienia z masochizmem. Masochizm bywa czsto podoem wielu bolesnych chor�b o charakterze psychosomatycznym. Zdarza si, e pacjenci, kt�rzy wczeniej stracili cz zb�w, id do dentysty, aby usun wszystkie pozostae zby, nawet jeli s zdrowe, poniewa nie chc mie z nimi kopot�w w przyszoci. Tak wanie racjonalnie pr�buj uzasadni swoje dziwaczne yczenie. Jedno jest pewne — taki pacjent yczy sobie b�lu. W jego karcie zdrowia zostay odnotowane zapewne przebyte wczeniej operacje.

Jedna z moich pacjentek bya bardzo mi kobiet, w wieku okoo trzydziestu lat. Nazw j tu Helen. Wikszej masochistki nie spotkaem nigdy w yciu. Ta niezwykle pikna kobieta wysza za m za bardzo niepozornego czowieka. Powodem tego byo podwiadome przekonanie, e nie zasuguje na lepszego mczyzn. Na jej ciele widniay sice i blizny po ciciach yletk. Bez potrzeby rania wasne ciao i zadawaa sobie b�l. Helena opowiadaa mi, e w dziecistwie, od kiedy tylko moga sobie przypomnie, matka — okropna sadystka — bia j czym popado. Dziewczynka tak strasznie si jej baa, e zawsze bya grzeczna i posuszna. Kiedy miaa szesnacie lat, bya ju za dua na kary cielesne, wic matka znalaza inne metody, eby j drczy. W wyniku tych przey moja pacjentka podwiadomie dosza do przekonania, e skoro zasuguje na takie traktowanie przez matk, to jest z, niewiele wart istot. Utrwalia i przyja taki obraz samej siebie, a kiedy dorosa i mieszkaa ju bez matki, zacza kara sama siebie. Podwiadomo dziewczynki przeja tu rol osoby wczeniej zadajcej jej b�l.

Wczeniejsze przeycia

Przyczyn wielu wymienionych tu sytuacji naley szuka w bardzo wczesnych latach ycia. Og�lnie rzecz ujmujc, powodem chor�b psychosomatycznych i wielu innych zaburze s czsto najwczeniejsze przeycia. Na tym tle powstaj wyrzuty sumienia i sugestie, a take przeraajce myli i wyobraenia. Wan czci psychoterapii jest ich odkrycie i dotarcie do nich. Bardzo istotne s tu na przykad przeycia traumatyczne, w wyniku kt�rych pacjent przeywa szczeg�lnie silny emocjonalny wstrzs albo na sam myl o nich odczuwa strach.

mier ukochanej osoby naley do najtragiczniejszych zdarze. Przeycia takie maj szczeg�lnie bolesny charakter, wic najchtniej wypieramy je. Jednak trudno uwolni si potem od ich nieprzyjemnych skutk�w.

Czsto, cho oczywicie nie zawsze, jkanie si jest skutkiem koszmarnych przey. Dwudziestopicioletni John B. jka si od trzeciego roku ycia. Poddany hipnozie, wyjawi za pomoc metody palc�w, e wtedy przey koszmar. Przedtem m�wi normalnie. Okazao si, e John by ogromnie przywizany do pieska ssiad�w. Czsto bawi si z nim. Pewnego dnia dom ssiad�w stan w pomieniach. Straacy z wyciem syren pieszyli do poaru. Ludzie wylegli z dom�w. Panowao ogromne zamieszanie. Matka wyniosa Johna na rkach na podw�rko, eby zobaczy, jak si pali. Kiedy chopiec przypatrywa si wraz z innymi temu zdarzeniu, jego ulubiony piesek wskoczy na parapet. Nagle spada na niego palca si zasona i zgorza na oczach ludzi. Przeraony John krzycza, dosta nerwowych drgawek. Od tamtego czasu zacz si jka. Uwiadomi to sobie, kiedy podda si hipnozie, jego stan znacznie si polepszy, a po kilku tygodniach m�wi ju normalnie.

Ciekawe, e wszyscy, kt�rzy si jkaj, zazwyczaj bez przeszk�d poddaj si hipnozie i podczas seansu m�wi normalnie, po przebudzeniu natomiast trudnoci w m�wieniu wracaj.

Kiedy postanowisz wyleczy si sam, powiniene uwzgldni wszystkie siedem wymienionych tu czynnik�w. Dziki ideomotorycznym odpowiedziom mona dowiedzie si, kt�re z nich odgrywaj istotn rol, a kt�re mona od razu wyeliminowa. Jest to siedem kluczy, kt�re otwieraj drzwi do zdrowia i szczcia.

PODSUMOWANIE

W tym rozdziale poznae pogldy Freuda i Pawowa na temat przyczyn chor�b emocjonalnych i innych psychologicznych zaburze. Obie teorie s w pewnym sensie trafne i musz by uwzgldnione podczas leczenia. Nauczye si take, jak stosowa sugesti w celach terapeutycznych, i przekonae si, e nie jest ona niebezpieczna. Wiesz te, jak usuwa objawy za pomoc sugestii.

Pomyl jeszcze raz nad siedmioma kluczami, kt�re mog usun cierpienie. Jego przyczyny moesz pozna dziki pytaniom ideomotorycznym. Jeli ju wiesz, co jest przyczyn b�lu, dolegliwoci powinny szybko ustpi. Czasem moe chodzi o jeden, dwa, a niekiedy i o wszystkie siedem czynnik�w. S one nastpujce: wewntrzny konflikt, motywacja, dziaanie sugestii, mowa ciaa, identyfikacja, wymierzanie sobie kary i wpyw wczeniejszych przey. O jakie chodzi w twoim przypadku, musisz ustali sam.

Rozdzia 7

Chora dusza i chore ciao

Zaburzenia emocjonalne mog przybiera rozmait posta. Nie zawsze atwo ustali, dlaczego u danej osoby wystpuje taka, a nie inna choroba. Kady czowiek ma wasny spos�b mylenia i specyficzne cechy charakteru, kt�re mu niekiedy nawet szkodz. Nikt na og� nie chce by uwaany za neurotyka, chocia kady moe rozwin w sobie jeden albo kilka neurotycznych objaw�w. Jest to po prostu cz naszej natury. Nie istnieje nikt, kto byby na tyle spokojny, zr�wnowaony i wolny od zaburze emocjonalnych, aby nie wywoyway one w nim objaw�w choroby psychosomatycznej. Nawet zwyky katar ma czasem podoe emocjonalne.

Psychozy to najcisze choroby psychiczne. Nerwica jednak r�wnie moe przyj tak powan posta, e pacjent nie bdzie zdolny do normalnego ycia. W tej ksice nie bdziemy zajmowa si przypadkami stan�w psychotycznych i cikich nerwic, poniewa wymagaj one interwencji psychiatry i psychoterapeuty. Samoleczenie na pewno tu nie wystarczy.

W niekt�rych przypadkach odradzamy autoterapi

Bywaj jednak przeciwwskazania do stosowania autoterapii. Wikszo ludzi moe j stosowa cakowicie bezpiecznie, ale umysowo chorzy koniecznie musz by pod opiek psychiatry lub powinni zosta oddani do zakadu specjalnego. Decyduje o tym rodzaj i stopie zaawansowania choroby. Taki pacjent bowiem zazwyczaj nie zdaje sobie sprawy ze swojego stanu, dlatego jest mao prawdopodobne, aby zdolny by przeprowadzi autoterapi. Niekt�rzy, jak si wydaje, s na krawdzi obdu, ale nawet kiedy osigaj stan najwyszego podniecenia emocjonalnego, nie popadaj w obd.

Jeli kto na co dzie jest bardzo pobudliwy, powinien jak najszybciej rozpocz samoleczenie. Wany jest stopie zaawansowania choroby. Metoda ta nie usunie na przykad silnej nerwicy. Zaamanie nerwowe jest takim jej stadium, kt�re koniecznie musi by leczone przez terapeut. Jeli cierpisz na silne stany lkowe lub podczas zaamania nerwowego dopuszczasz do siebie myli o samob�jstwie, oznacza to, e powiniene podda si terapii prowadzonej przez specjalist. Ekstremalne formy zaburze seksualnych (np. homoseksualizm) kwalifikuj si jedynie do leczenia przez psychoterapeut.

Nerwice waciwe wystpuj w r�nych postaciach. Mona wr�d nich wyr�ni: stany lkowe (prawdopodobnie najczstsze), fobie, nieobliczalne zachowania, myli natrtne i zachowania przymusowe, histeri i patologiczne zaburzenia charakteru. Czasami odr�nienie nerwicy w stadium rozwoju od istniejcego ju stanu neurotycznego jest bardzo trudne.

Mniej istotne fobie wystpuj bardzo czsto jako "objawy konwersyjne" i zaliczane s do histerii. Czy uznane zostan za nerwic, zaley od stopnia ich zaawansowania. Za chorob uwaa si jednak take uzalenienia: alkoholizm i narkomani oraz niekt�re zaburzenia seksualne.

Przeprowadzenie autoterapii jest dosy proste i rokuje wyleczenie w przypadkach potrzeby zmiany wewntrznego nastawienia lub cechy charakteru czy bdnego przyzwyczajenia w chorobach uwarunkowanych emocjonalnie. Usunicie lub zmniejszenie objaw�w moe przynie ulg, a nawet cakowite wyleczenie. Zagroenia wynikajce z samoleczenia s tak znikome, e mona bez obaw zwalcza choroby t drog. Czasami tylko trzeba zachowa pewne rodki ostronoci. Jeli si o nich pamita, waciwie nie ma szans na wystpienie jakichkolwiek niebezpieczestw. Przeczytasz o tym p�niej.

Strach i zmczenie

Przy kadym rodzaju emocjonalnych zaburze wystpuj okrelone stany uczuciowe i sposoby mylenia. Zawsze, na przykad, mamy do czynienia z mniej lub bardziej rozwinitym stanem lkowym. Bywa on definiowany jako obawa powstaa bez adnej konkretnej przyczyny. Innym czsto wystpujcym objawem jest zmczenie i brak energii, na co narzeka wikszo ludzi z zaburzeniami emocjonalnymi. Rano budzimy si zmczeni, mimo e sen przebiega normalnie. W rzeczywistoci s dwa rodzaje tego typu niedomagali: zmczenie fizjologiczne, wywoane przez wysiek fizyczny, i psychiczne, kt�rego przyczyny nie s jeszcze dokadnie zbadane. Sdzi si, e przyczynia si tu og�lne przemczenie i nawarstwiajce si problemy.

Negatywizm

Pesymistyczne nastawienie ducha idzie w parze z zaburzeniami emocjonalnymi i neurotycznymi. Od chorej osoby syszy si wtedy: "nie mog" zamiast "mog" (w rzeczywistoci oznacza to "nie chc"). Dominuje uczucie beznadziejnoci i bezradnoci. Oczekiwanie na najgorsze wywoa najprawdopodobniej t przykr sytuacj, poniewa takie nastawienie jest form negatywnej sugestii. Podwiadomo moe wic wywoa zachowania, kt�re mog nam zaszkodzi.

Poczucie mniejszej wartoci

Z uczuciem cigej niepewnoci jest zwizane czsto poczucie mniejszej wartoci. Mao kto nie zna tego problemu. Nawet w zachowaniu aroganckiego, pozornie miaego i pewnego siebie czowieka chodzi najczciej o pr�b ukrycia braku przekonania o wasnej wartoci. Podobnie zachowuje si bandyta, maltretujcy ofiar tylko po to, aby ukry wasne tch�rzostwo. Niepewno odczuwaj take ludzie ogromnie zamoni. Cae ycie gromadz coraz wicej pienidzy. Na koncie maj ju miliony, s zabezpieczeni finansowo do koca swych dni, a mimo to staraj si zarobi kolejny milion. Kiedy go ju zdobd, przychodzi kolej na nastpny itd. Bez wtpienia kadego bogacza na ziemi drczy uczucie niepewnoci, kt�re zmusza go do nieustannego pomnaania swojego kapitau.

Osoby z problemami emocjonalnymi maj trudnoci z koncentracj myli. Nie potrafi skupi si na jednej czynnoci. Kiedy czytaj lub ucz si, ich myli przeskakuj z tematu na temat. Natychmiast wic zapominaj to, czego si pr�boway nauczy. Nie potrafi przyswaja sobie wiedzy. Uczenie si w takim przypadku staje si niezwykle trudne i moe wpyn negatywnie na jako pracy.

Brak wiary we wasne siy objawia si te niechci do podejmowania decyzji. Osoba z takim syndromem usilnie si przed tym wzbrania. Obawia si poraki, dlatego zwleka z podejmowaniem decyzji albo w og�le ich unika. Boi si r�wnie, e nie sprosta oczekiwaniom wobec niej.

Musimy pamita, e bez podjcia dziaania nie mona spodziewa si pozytywnych rezultat�w. Sowo "spr�bowa" wyklucza powodzenie. Jeli m�wisz: "spr�buj", oznacza to, e prawdopodobnie nie osigniesz zamierzonego celu.

Niedojrzao

To r�wnie czsta przyczyna neurotycznych wzorc�w mylenia i sposob�w neurotycznych zachowa. Czowiek niedojrzay boi si stan twarz w twarz z rzeczywistoci i nie potrafi mdrze rozwizywa problem�w. A swoj drog, rzadko kto jest pozbawiony choby drobnego rysu niedojrzaoci. Powstaje wic pytanie, czy chodzi tu o zjawisko normalne czy o zaburzenie?

Kto, kto cierpi na zaburzenia emocjonalne lub czsto zapada na choroby psychosomatyczne, z czasem staje si skoncentrowany na sobie. Martwi si o zdrowie, nieustannie na wszystko narzeka i zajmuje si wycznie wasn osob.

W skrajnym przypadku moe to objawia si na przykad pisaniem "ja" wielk liter. Oczywicie, kady w pewnym sensie jest dla siebie najwaniejszy, nie oznacza to jednak jeszcze postawy nerwicowego egotyzmu.

W dalszej czci ksiki znajdziesz bilans, w kt�rym cechy charakteru podzielono na aktywa i pasywa. Wana cz autoterapii polega ma na tym, eby pasywa zamienia w aktywa. Por�wnujc je, bdziesz m�g stwierdzi, kt�re z nich przewaaj u ciebie. Pozwoli ci to na lepsz samoocen, a take pomoe zwalczy i tobie dobrze znany kompleks niszoci.

Choroby psychosomatyczne

W przypadku takiej choroby warto autoterapii zaley przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby oraz od osobowoci pacjenta. Lekarstwa mog przynie ulg, a opieka medyczna jest na og� wskazana, i to nawet w czasie trwania samoleczenia. Jeli masz swojego psychologa lub psychiatr, lepiej zrezygnuj z samodzielnego leczenia, chyba e wczeniej skonsultujesz si z lekarzem.

Czym tak naprawd jest choroba psychosomatyczna? Dr A. J. Winter w swojej ksice Przezwycienie choroby i strachu (Ariston Verlag, Genewa) podaje bardzo trafn definicj. M�wi, e "Choroba psychosomatyczna wykazuje nastpujce cechy:

1. Zaburzenia czynnociowe, a z czasem i organiczne.

2. Zostaje wywoana przez czynnik nie zwizany z sam chorob.

3. Reakcja nie wynika z bodca.

4. Jej przyczyn jest bolesne, wczeniejsze przeycie.

5. Polega na trwaych zwizkach mylowych — okrelony bodziec wywouje prawie zawsze t sam reakcj.

6. Chory nie ma poczucia czasu, a take swojej fizycznoci. Reakcje pacjenta dotycz wczeniejszych przey, sytuacje teraniejsze ignoruje".

Okazuje si, e choroby psychosomatyczne powstaj nie w wyniku uraz�w albo zakaenia, lecz z powodu nurtujcych nas problem�w. Wikszo z nas jest wiadoma psychologicznych nastpstw choroby. Zawsze jednak mylimy, e przydarzy si ona innym, nie nam. Kiedy lekarz stwierdza, e cierpimy na zaburzenia psychosomatyczne, jestemy przeraeni i trudno nam w to uwierzy, przynajmniej do momentu, kiedy nie potwierdzi tego inny lekarz.

Lekarze nie znajcy si na psychosomatyce (nauce o zwizku psychiki ze stanem fizycznym) nie s w stanie nas wyleczy, dlatego zbywaj pacjenta tak choby uwag: "To s tylko paskie wymysy". Choroba moe mie podoe emocjonalne. Nie jest adnym wymysem. B�l uwarunkowany psychicznie jest r�wnie uciliwy, jak b�l fizyczny.

Kiedy przyszed do mnie pacjent i stwierdzi: "Nie wiem dlaczego, ale dr Schmid skierowa mnie do psychologa. M�j b�l gowy jest przecie dolegliwoci fizyczn". Wyjaniem mu wtedy, jak dalece uczucia i podwiadomo wsp�graj ze sob i jak duy maj na nas wpyw. Stosujc metod wahadeka, najatwiej jest uzyska odpowied na pytanie: czy jest jaka emocjonalna lub psychologiczna przyczyna b�lu gowy? Kiedy diagnoza lekarza, kt�ry przysa mi pacjenta, stwierdza, e chodzi o b�l psychosomatyczny, zawsze potwierdza to wahadeko, kadorazowo podajc odpowied. Pacjent zgadza si z tym, poniewa to on sam odpowiedzia sobie na pytanie. Jego podwiadomo tylko to potwierdzia. Kiedy pacjent oswoi si z t myl, zrobi pierwszy krok do wyleczenia swojej dolegliwoci.

Poniewa czytelnicy mog nie zna niekt�rych schorze, okrelanych przez lekarzy jako psychosomatyczne, podaj kilka przykad�w. Nie wymieni jednak ich wszystkich, poniewa musiabym zacytowa ponad poow sownika medycznego. Zaznaczam jednak, e by moe choroby te maj przyczyn organiczn, chocia zazwyczaj ich podoem s problemy psychologiczne.

Oto choroby najczciej uznawane przez lekarzy za psychosomatyczne:

— drogi oddechowe: alergie, zapalenie zatok przynosowych, katar sienny, zwyky katar, bronchit, astma, rozedma, grulica;

— sk�ra: wypryski, pokrzywka i wiele innych chor�b sk�ry okrelanych jako alergie;

— ukad pokarmowy: otyo, zaparcia, zapalenie jelita grubego, biegunka, wrz�d odka, wymioty, kurcze odka, przy niekt�rych chorobach brak apetytu, hemoroidy, choroba woreczka �ciowego;

— system krwionony: nadcinienie ttnicze, choroba wiecowa, napadowe koatanie serca, choroba Reynauda, choroba Burgera;

— drogi moczowe: moczenie, nerwowe parcie moczu na pcherz, pooperacyjne trudnoci z oddawaniem moczu;

— system nerwowy i gruczoowy: zapalenie nerwu tr�jdzielnego, migrena, odbijanie si, narkomania, alkoholizm, r�ne postacie padaczki, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, miastenia, cukrzyca, wole, niedocukrzenie krwi;

— organy pciowe mskie: impotencja, przedwczesny wytrysk, bezpodno;

— organy pciowe kobiece: dolegliwoci menstruacyjne (szczeg�lnie kurcze), bezpodno, powtarzajce si poronienia, ozibo pciowa, upawy, zapalenie pochwy, dyspareunia.

Odporno organizmu mog obniy przecienia i napicia nerwowe. Stajemy si wtedy bardziej podatni na zakaenia. Uog�lniajc, mona powiedzie, e wszystkie choroby s zalene od naszego stanu emocjonalnego.

PODSUMOWANIE

Nie zajmowaem si w tym rozdziale omawianiem bardzo powanych chor�b wywoanych zym stanem emocjonalnym, tj. nerwic i chor�b psychicznych. W takich wypadkach autoterapia prawdopodobnie nie ma wikszego sensu, a pacjent zdany jest wycznie na pomoc lekarza specjalisty. Jedna kwestia zasuguje tu jednak na szczeg�ln uwag: kady, kto wiadom jest swojego silnego emocjonalnego pobudzenia i wie, e niekt�re jego zachowania s nierozsdne i wymuszone sugesti, powinien zada sobie pytanie, czy jego stan nie jest przypadkiem objawem psychozy, innymi sowy, czy nie jest chory umysowo. Taka diagnoza moe wywoa jeszcze wiksze zamartwianie si i silniejsze zdenerwowanie. S jednak pacjenci umysowo chorzy w peni wiadomi swego stanu. Jeli zauwaye u siebie jakie objawy tego rodzaju choroby, skonsultuj si jak najszybciej z lekarzem.

Lki, zmczenie, negatywne nastawienie do wiata, poczucie mniejszej wartoci, zamartwianie si, brak koncentracji, niech do podejmowania decyzji, niedojrzao i egocentryzm s typowymi objawami towarzyszcymi zaburzeniom emocjonalnym. S to jednak tylko objawy neurotyczne, nie oznaczajce wcale zaawansowanej nerwicy. Istniej oczywicie r�wnie inne symptomy tej choroby, na kt�re zwr�c uwag p�niej, lecz ju w innym kontekcie.

W rozdziale tym opisaem kilka najczciej wystpujcych chor�b psychosomatycznych. Jeli zauwaysz u siebie objawy jednej z nich, to opisana tu wiedza na pewno si przyda. Pamitaj, e w takich przypadkach konieczna jest pomoc psychologiczna.

Rozdzia 8

Warto pozytywnego mylenia i zdrowego odpoczynku

Niewiele os�b ma taki spos�b mylenia i zachowania, kt�ry nie wymaga adnych zmian. Kady z nas powinien w tym wzgldzie nad sob pracowa. Twoje obecne przyzwyczajenia zostay uksztatowane przez odczucia, odruchy i wychowanie z okresu dziecistwa. Wr�d opisanych w tym rozdziale przypadk�w znajdziesz na pewno i takie, kt�re bdziesz m�g odnie do siebie. Stosujc opisane tu metody, moesz zmieni sw�j charakter.

Przez doskonalenie samych siebie stajemy si bardziej szczliwi, milsi dla otoczenia, a praca zaczyna przynosi nam rado.

Czy jeste pesymist?

Kady normalny czowiek jest skonny myle pozytywnie i pragnie, aby inni widzieli go tylko w korzystnym wietle. wiadom swoich niedoskonaoci, stara si pokazywa wszystkie swoje zalety. Jeli nawet nie ma pewnych umiejtnoci, nie stanowi to dla niego adnego problemu. Nie zamartwia si tym. Jest optymist. Stawia przed sob cele, mocno wierzc, e je osignie, i zazwyczaj mu si to udaje. Nastawiona optymistycznie podwiadomo dyktuje mu zachowania, kt�re pomagaj osign sukces i zachowa dobre zdrowie. Czowiek taki jest szczliwy i maksymalnie korzysta z ycia. Nie przejmuje si, gdy co dzieje si nie po jego myli. Nie reaguje nerwowo.

Negatywne mylenie wywiera natomiast zupenie odwrotny skutek. Wywouje wewntrzne konflikty, kt�re z kolei prowadz do stan�w lkowych, rozczarowa, zazdroci, nienawici i cigego niezadowolenia z ycia. Pesymici atwo zapadaj na choroby o podou emocjonalnym. Nie patrz miao w przyszo, boj si stawia sobie cele, poniewa nie wierz, e mog osign jakikolwiek sukces. Dlatego te nie speniaj si w adnej dziedzinie. Kompleks niszoci jest jak kula u nogi, przeszkadza si im rozwija, i naprz�d, a ich spos�b postpowania, bezwiednie sterowany przez podwiadomo, z g�ry przesdza o niepowodzeniu.

O wartoci pozytywnego mylenia napisano sporo ksiek. Wynika z nich, e wszyscy maj ten sam cel, pr�buj go jednak w r�ny spos�b osign.

Osobom wierzcym zatem mog z czystym sumieniem poleci ksik Potga podwiadomoci dr. Josepha Murphy'ego. Pisze on, e cel mona osign przez siln wiar w Bo moc. Temat ten podejmuj te inne ksiki, kt�re podkrelaj ogromn warto modlitwy. U. S. Andersen (The Secret of Secrets, New York) proponuje natomiast metod metafizyczn, kt�ra pod wieloma wzgldami odpowiada filozofiom Wschodu. Autor podaje tam rodki i sposoby, mogce mie szerokie zastosowanie.

Rzeczowy, dogbny opis postpowania, kt�ry ma doprowadzi nas do sukcesu, mona znale take w synnych ksikach Napoleona Hilla Sukces? Trzeba tylko chcie oraz Myl!... i boga si. Hill pokazuje, jak wpyn na podwiadomo, eby dodaa nam odwagi i siy do realizowania cel�w. Jego praktyczne metody, podobnie jak w licznych ksikach innych autor�w, s bardzo obiecujce. Wiele poradnik�w zajmuje si pozytywnym myleniem i atwymi do opanowania metodami umoliwiajcymi osignicie zamierzonego celu. Ksiki te mog by ogromnie pomocne dla wszystkich, kt�rzy w leczeniu zechc skorzysta z zawartych w nich wskaz�wek.

Najwaniejsz i jedyn tajemnic pozytywnego mylenia jest silna wiara. Odrzucenie negatywnego mylenia, cho nie tak atwe, jakby mogoby si wydawa, jest jednak moliwe. Oczywicie, e nie ma czowieka, kt�ry stale myli optymistycznie. Mona jednak wyksztaci w sobie przyzwyczajenie polegajce na pozytywnym odbieraniu wiata. Nie uwolni to nas, niczym czarodziejska r�dka, od problem�w, ale nasze ycie bdzie przyjemniejsze. Opr�cz silnej woli i pozytywnego mylenia potrzeba do tego jeszcze intensywnych wicze. Zanim pojawi si pierwsze rezultaty, upynie troch czasu. Przejawy zniechcenia spowolni jednak cay proces. Pamitajmy wic, e pozytywne mylenie pomaga skorygowa pewne cechy charakteru i zmieni negatywne wewntrzne nastawienie, na przykad do zadania, kt�re nam zlecono. Uatwia te uporanie si z kopotami i z niepowodzeniami.

Wikszo lekarzy wie, e nastawienie pacjenta decyduje o przebiegu leczenia. Jeli chory nie ma nadziei na popraw zdrowia, to bardzo prawdopodobne, e nie uda si go ju wyleczy. Natomiast ten, kto ma niezomn wol ycia, rokuje wyzdrowienie.

Jak dziaa na nas strach

Stwierdzono, e pesymistyczne mylenie czy si najczciej z odruchem warunkowym. Nie jest te tajemnic, e nasze wewntrzne obawy s nastpstwem wczeniejszych wpyw�w rodowiska i e negatywne mylenie wywouje zwykle stany lkowe. Problemom natury emocjonalnej — takim, jak: niepok�j, rozczarowanie, ch walki, poczucie winy — towarzysz zwykle napicia nerwowe. wiadomo samodzielnie rozpoznaje lk i niepok�j, czego dowodem jest to, e zawsze wiemy, kiedy si czego boimy. Czujemy to bardzo wyranie. By moe znamy nawet pow�d, ale na og� nie od razu jestemy go wiadomi. Przyczyny fobii (chorobliwego lku) jednak rozpozna trudno.

Nawet bardzo religijne osoby, kt�re wierz w ycie po mierci, boj si odejcia z tego wiata. By moe bierze si to std, e niekt�re religie zbyt mocno podkrelaj istnienie pieka i moliwo wiecznego potpienia. Ma to prawdopodobnie zmusi czowieka do kierowania si dobrem w kadej dziedzinie ycia.

Lk przed mierci mona w pewnym sensie umotywowa wpywami otoczenia. Odczuwamy go na przykad zawsze, gdy umieraj bliskie nam osoby. Czsto nie chodzi tu o sam strach przed mierci, ale o b�l rozstania.

W dziecistwie przechodzimy par typowych chor�b dziecicych albo przynajmniej widzimy, jak przechodz je inni, a poniewa, przynajmniej wiadomie, nikt nie choruje chtnie, lk przed chorob, b�lem, zym samopoczuciem rozwija si w nas od maego. Ze statystyk wynika, e koszty leczenia i bada profilaktycznych w Ameryce sigaj rocznie wielu milion�w dolar�w.

Inny, bardzo czsto spotykany rodzaj lku dotyczy sfery ekonomicznej naszej egzystencji. Kady wie, e nie jest atwo zarobi na wasne utrzymanie, a szczeg�lnie trudno zgromadzi oszczdnoci na przyszo. Jeli to si nie udaje, mcz nas cige obawy.

Niepewno rodzi si jednak nie tylko z braku pienidzy, ale te ze zych stosunk�w midzyludzkich, np. z obaw, e nie jest si kochanym lub e jest si odrzucanym. Potrzeba mioci jest jedn z najsilniejszych podwiadomych potrzeb. Jeli w okresie dorastania bylimy pod tym wzgldem zaniedbywani, potrzeba mioci staje si wraz z wiekiem silniejsza, co moe prowadzi do pojawienia si nerwicy. Pesymista zawsze bdzie oczekiwa pogardy, a strach przed odrzuceniem moe by tak silny, e uczyni go zupenie niezdolnym do dawania i przyjmowania mioci. Bdzie on przekonany, e i tak, wczeniej czy p�niej, zostanie odrzucony.

Lk jest szczeg�ln form strachu. Najczciej jest to bliej nie okrelona obawa, e zaraz wydarzy si co zego. Czowiek bojaliwy nie umie wyjani, o co tak na prawd mu chodzi. Jego lki s niewiadome i dlatego trudno mu je nazwa. Lk jest bardzo nieprzyjemnym uczuciem. Wystpuje on w kadej nerwicy i moe przybra posta silnych napad�w paniki. Gdy nie mona w aden spos�b rozpozna przyczyny stanu, m�wi si wtedy o "nieokrelonym niepokoju", kt�ry powstaje z obawy, e wydarzy si co nieprzyjemnego i niedobrego. Uczucie to jest jak miecz Damoklesa — wisi nad gow i w kadej chwili moe spa. Niepowodzenia s potwierdzeniem tych obaw i wzmacniaj przewiadczenie, e naley oczekiwa czego jeszcze gorszego, i tu wytwarza si ju odruch warunkowy.

Spokojnemu, zr�wnowaonemu czowiekowi obce s takie stany, dlatego nie uzna on przypadkowych niepowodze za yciowe poraki. Jeli co mu si nie udaje, wzrusza co najwyej ramionami i dalej robi swoje.

Pacjentowi opanowanemu przez lk trudno cokolwiek przedsiwzi, poniewa nie moe pozby si obezwadniajcego uczucia niepokoju. Poczucie cakowitej niemocy i niemonoci zrobienia czegokolwiek nasila jego lk. Nerwicowy niepok�j przybiera posta chroniczn i mimo e chory chce przed nimi uciec, jest uczuciem staym. Dzieje si tak do momentu, kiedy uda si go cakowicie zwalczy. Wtedy lki ustpuj.

Wrogo i zo

Wrogo i zo to ten rodzaj emocjonalnych zaburze, kt�re s czym zupenie normalnym, jeli zdarzaj si sporadycznie i trwaj kr�tko. Kady z nas czasami si denerwuje i pewnych os�b w swoim otoczeniu szczerze nie lubi, a niekt�re nawet wywouj nasz wrogo. Jeli panujemy nad swoimi uczuciami, to nie ma si czym martwi. Wcieko moe te objawia si krzykiem, wrzaskami, rzucaniem czym popadnie albo zadawaniem innemu czowiekowi b�lu. Takie reakcje prowadz tylko do kopot�w!

Jednak s r�wnie osoby, kt�re okazywanie emocji uwaaj za co zego, dlatego gdy przyapi si na tym, odczuwaj silne wyrzuty sumienia. Walcz wic ze zdenerwowaniem, zanim si ono w og�le pojawi. A jeli kto ju sobie na to pozwoli, to czym prdzej usuwa gniew ze wiadomoci, poniewa obawia si skutk�w braku samokontroli.

Poczucie winy z powodu gniewu prowadzi czsto do migreny lub innych nieprzyjemnych dolegliwoci. Jeli jednak wybuchy zoci traktowane s jako naturalna reakcja na zewntrzne bodce, to nie ma potrzeby ich unika, a tym bardziej z nimi walczy. Usunicie zewntrznych objaw�w zdenerwowania nie oznacza jednak usunicia emocji, kt�re i tak pozostaj w podwiadomoci na duej. Najlepiej wic wyadowa nadmiar negatywnej energii, ale w taki spos�b, kt�ry nikomu nie przyniesie szkody.

Niech wobec innych tumiona w zarodku przenoszona jest najczciej na niczemu nie winn osob z najbliszego otoczenia. Jeli raz uda si opanowa wybuch zoci, to jest to dobry moment, aby zacz zastanawia si nad jego przyczyn. Nie warto k�ci si, przeklina, odnosi si do rozm�wcy sarkastycznie i wrogo. Spokojna rozmowa o sytuacji, kt�ra wywoaa tak negatywn reakcj, uspokoi i pomoe zneutralizowa negatywne uczucia.

Moliwo odreagowania zoci daje r�wnie wysiek fizyczny. Dlatego warto da z siebie wszystko podczas gry w koszyk�wk, tenisa czy pik non lub po prostu wykona kilka intensywnych wicze. Sport pozwala na odreagowanie negatywnych uczu bez szczeg�lnych stara. Niemal natychmiast po kadym wysiku fizycznym czujemy si lepiej. R�wnowag psychiczn pomoe odzyska te praca w ogr�dku albo rbanie drewna. Kibic, kt�ry krzyczy i klnie podczas meczu, uwalnia si od zoci czy nawet nienawici do przeciwnika.

Psychologia twierdzi, e kade wiksze pobudzenie niweluje sabsze. Zo przezwycia strach, dlatego czsto zdarza si, e osoba straszona potrafi nieoczekiwanie zaatakowa. Inaczej dzieje si, kiedy strach jest wikszy od zoci, a osoba przeze opanowana si wycofuje. Trudno jednak odnale w gniewie inne, silniejsze uczucie, kt�re zniweluje wybuch zoci. atwiej zwalczy w sobie wrogo do innego czowieka. Przykadem niech bdzie m, kt�ry denerwuje si na on, a ona mimo wszystko umiecha si, cauje go i obejmuje. Najprawdopodobniej jego zy nastr�j szybko zniknie.

Przedstawi teraz kolejn technik, kt�r mona zastosowa w r�nych sytuacjach emocjonalnego pobudzenia. Trzeba jednak najpierw si opanowa. Jeli jeste wcieky albo zdenerwowany, najlepiej powiedz sobie: "No i co? O co chodzi? To przecie nic takiego". Ju po kilku wiczeniach, polegajcych na powtarzaniu sobie w mylach tych zda, mona odzyska r�wnowag emocjonaln, nie czynic ani sobie, ani nikomu krzywdy. Jeli twoje uczucia zostay zranione, jeli jeste rozczarowany albo kiedy stracie cierpliwo, powtarzanie tych zda na pewno ci pomoe odzyska r�wnowag psychiczn. Zdenerwowanie ujdzie z ciebie niczym powietrze z balonika.

Znaczenie tej metody odkryjesz, kiedy znowu bdziesz pobudzony. Nie przesadzaj te z opanowywaniem siebie, by zbytnia r�wnowaga ducha nie przesza w obojtno.

Rozczarowanie

Nasze ycie jest pene rozczarowa. Ju jako dzieci napotykamy je w postaci licznych zakaz�w. "Nie wolno ci tego robi!" — takie i podobne stwierdzenia s ograniczeniami nakadanymi na nas przez dorosych. "Ja chc!" walczy z "Nie wolno ci!" Gdy dorastamy, zakazy rodzic�w, cho konieczne, prowadz do wewntrznych rozterek i przeszkadzaj nam czasem osign zamierzony cel.

W dorosym yciu nasze yczenia i potrzeby te nie zawsze bywaj speniane. Rodzi si wtedy nie tylko rozczarowanie, ale i zo, kt�ra moe sta si niebezpieczna, jeli zbyt czsto si zdarza. Zdanie: "No to co?" doskonale nadaje si do wypowiadania w trudnych sytuacjach, kt�re nas nieprzyjemnie zaskoczyy.

Ludzie, kt�rzy stawiaj sobie cele i zwykle je osigaj, s mniej zawiedzeni, jeli co im si nie uda. Cige niepowodzenia mog jednak wywoa stan chronicznego rozczarowania, czego skutkiem jest oczywicie negatywne mylenie.

Kiedy twoje podstawowe potrzeby yciowe zostan zaspokojone, atwiej bdzie znie niespenione oczekiwania. Kady bowiem ma potrzeb dawania i brania mioci, kady tskni do normalnej, kochajcej si rodziny. Potrzebujemy akceptacji, dlatego najpierw sami musimy zbudowa sw�j pozytywny obraz. eby to osign, potrzebujemy zaufania do siebie i wiary we wasne siy. Stawiajmy wic sobie cigle nowe cele, czy to duchowe, czy materialne. Kiedy osigniemy je, nasze zdrowie psychiczne (i najprawdopodobniej fizyczne) ulegnie poprawie.

Wyrzuty sumienia

Nie ma czowieka, kt�ry nie miaby jakich saboci i wad. Nikt nie jest od nich wolny. W kadym tkwi ze instynkty, kt�re na skutek istnienia spoecznego tabu zostaj zepchnite w podwiadomo. Czasem opanowuj nas myli, kt�rych si wstydzimy, a mimo to ulegamy im i robimy co, czego potem aujemy. Jest to jednak cz natury czowieka. Na szczcie prawie u kadego sumienie spenia rol hamulca. Inaczej wiat byby jeszcze gorszy.

Powinnimy z naszych zych zachowa i myli zawsze wyciga odpowiednie wnioski na przyszo. Nie wolno i nie warto drugi raz robi tego, co powoduje potem wyrzuty sumienia. Zbytnie zajmowanie si przeszoci i nadmierne wyrzuty sumienia jest r�wnie szkodliwe. wiadomo winy i wstyd mog nas zbyt duo kosztowa, poniewa doprowadzaj do wymierzania sobie samemu kary albo do powstawania zaburze emocjonalnych.

Sprawy pci s naturalnie g�wnym r�dem wyrzut�w sumienia, o czym zreszt bdziesz m�g jeszcze w tej ksice przeczyta. Lki wynikajce z tego rodzaju psychicznych obcie prowadz do nerwowych napi. Wyraaj si one, na przykad, w obgryzaniu paznokci, uczuciu niepokoju, paleniu papieros�w, naduywaniu alkoholu i wielu innych symptomach.

Zamartwianie si

Przesadne martwienie si to odruch warunkowy, nieprzyjemny zwaszcza dla otoczenia. Kady czowiek czasem martwi si o innych. S sytuacje, choby w wypadku choroby bliskiej osoby, w kt�rych taka reakcja jest cakowicie zrozumiaa. Jednak cige zamartwianie si o innych nie jest normalne. Czowiek, kt�ry wszystko widzi w czarnych barwach, zawsze wynajdzie sobie co, czym m�gby si martwi. Niewane, e wanie rozwiza jaki problem. Nigdy jednak si nie przyzna do swojej przypadoci. Martwi si, poniewa sprawia mu to przyjemno. W takich przypadkach chodzi o masochistyczne wymierzanie sobie kary.

Czy istniej inne przyczyny takiego nieustannego martwienia si? Pewn rol odgrywa moe identyfikacja, jeli do takiego zachowania skonne jest r�wnie kt�re z rodzic�w. Przyzwyczajenie przechodzi na dziecko, kt�re niewiadomie dy do utosamienia si z ojcem lub matk. Najczciej, cho nie zawsze, identyfikujemy si z matk. R�wnie dobrze moe by to ojciec lub kto z rodziny.

Pesymizm prowadzi najczciej do napicia nerwowego, kt�re z kolei powoduje zmartwienia. Tak powstaje zamknite koo. Kto, kto cierpi na chroniczn i przesadn skonno do wynajdywania sobie trosk, powinien zdecydowanie uwolni si od tego przyzwyczajenia, szczeg�lnie gdy jest ono spowodowane potrzeb karania wasnej osoby. Musi te uwiadomi sobie, e naladuje czyj spos�b zachowania. Tylko wtedy uda mu si zwalczy skonno do identyfikacji.

Knight Dunbar, ogromny autorytet w dziedzinie przyzwyczaje i ich powstawania, proponuje inn metod ich usuwania. Wyjania, e walka ze sob na si nie zdaje egzaminu i wywiera wrcz odwrotny skutek — nasila przyzwyczajenia. Proponowa on, aby wyobrazi sobie w duchu pozytywny kocowy rezultat (forma sugestii). Kiedy raz uda si zrezygnowa z przyzwyczajenia, z czasem kada nastpna pr�ba bdzie atwiejsza, a w kocu zapomnimy, e kiedy w og�le mielimy taki problem. Natomiast kto, kto stale martwi si o innych, powinien wyobrazi sobie przyszo w czarnych barwach i wiadomie pogry si w smutku. Jeli dotyczy to ciebie, spr�buj powtarza sobie w duchu nastpujce myli: "Teraz musz martwi si za wszystkich. Wanie teraz bardzo si martwi. Zaraz stanie si co strasznego!" Zapewne szybko wyda ci si to mieszne. Pewien zamartwiajcy si stale pacjent, na moj uwag, e powinien stara si stosowa t metod, krzykn poirytowany: "Przecie pr�bowaem, ale nie jestem w stanie si nie martwi!" Jest to mylenie negatywne, poniewa chcia on przez to powiedzie, e nie moe si przesta martwi. "Nie mog" oznacza "nie chc". Musisz koniecznie o tym pamita, jeli znowu owadnie tob pesymizm. W niekt�rych przypadkach takie nastawienie zwizane jest z jak skrywan obaw albo stanowi zaspokojenie potrzeby wymierzenia sobie kary.

Zazdro i zawi

Chodzi tu o pokrewne uczucia, powstajce z niepewnoci i poczucia niszej wartoci. Kto, kto przyjmuje mio ze spokojem i ma pene zaufanie do swojego partnera, nigdy nie bdzie zazdrosny, z wyjtkiem sytuacji, kiedy zdrada jest oczywista. Zazdro ma swoje korzenie w braku pewnoci siebie i poczuciu maej wartoci. Uczucie to przyjmuje r�ne formy, przy czym zazdro o sukcesy innych jest czym jeszcze innym. W takim wypadku uczucie to koncentruje si na konkurencie i jest cakowicie zrozumiae. Jednak ujawnianie zazdroci byoby powanym bdem. Jedyne, co mona w takim wypadku zrobi, to pogodzi si z porak. Metoda powiedzenia sobie "No to co?" pozwoli nam osign wewntrzny spok�j.

Zazdro czsto moe przybiera jednak formy niewsp�mierne do sytuacji. Chodzi o strach i nerwowe oczekiwanie. Czowiek zazdrosny boi si, e pojawi si kto, kto usunie go z zajmowanego miejsca. Cigle obawia si jakiego konkurenta, o kt�rym nawet jeszcze nic nie wie. Tutaj du rol odgrywa brak zaufania, bez kt�rego trudno oczekiwa szczcia i spenienia, nie tylko w yciu zawodowym, ale i osobistym.

Skrajna zazdro ma charakter paranoidalny, jak w opisanym wczeniej przypadku mczyzny, kt�ry pr�bowa sprawdzi za pomoc seansu hipnotycznego, czy ona jest mu naprawd wierna.

Podoem zawici wobec konkurenta i rywala jest r�wnie brak pewnoci siebie i niska samoocena. W gr wchodzi na przykad zawi wobec kolegi z pracy albo posiadacza przedmiotu, o kt�rym marzymy, bd te nosiciela cechy przez nas podanej.

Odprenie

Najczciej napicie nerwowe idzie w parze z brakiem moliwoci odpoczynku. Waciwie wielu ludziom nie udaje si zrelaksowa. Nie wiedz po prostu, jak si to robi. Stae napicie, zar�wno psychiczne, jak i fizyczne, jest bardzo szkodliwe. Jest jedn z g�wnych przyczyn chor�b psychosomatycznych. Odpoczynek uwalnia nas, przynajmniej na jaki czas, od przecienia nerwowego. Za pomoc kilku wicze mona pozby si utrzymujcego si napicia lub znacznie je zagodzi.

Sztuce odpoczynku powicono wiele ksiek. Jedn z najbardziej znanych jest You Must Relax Jacobsona (Whittlesey House, New York), kt�ry nazwa swoj technik "odpoczynkiem progresywnym". Niestety, potrzeba wielu tygodni, aby si jej nauczy.

Opr�cz tej metody odprenia istnieje wiele duo atwiejszych sposob�w. Wystarczy je przewiczy trzy, cztery razy. Na przykad prawie cakowicie zapomniana ju dzisiaj technika zostaa opisana w ksice Fredericka Pierce'a Mobilizing the Mid-Brain. Jest to bardzo cenna pozycja z cyklu ksiek "psychologia na co dzie". Wydana zostaa w 1924 roku i mona jej szuka jedynie w antykwariatach. Pierce nazwa swoje odprajce wiczenie "decubitus". Polega ono na zastosowaniu zasady, kt�r odkry podczas gry w krgle. Kiedy zmczy si, odoy kul. Jego uwag zajo w tym czasie co zupenie innego, nie zwizanego w og�le z gr. Po chwili chcia ponownie podnie kul, ale palce wysuny mu si z dziurek. Zmczone minie cakowicie odpoczy i nie byy nastawione na wysiek. Gdy natomiast spr�bowa potem wiadomie odpry rami, minie nie byy wcale tak rozlunione, jak si spodziewa. Podczas kolejnych pr�b rozpoczcia gry postpowa wedug odkrytej przez siebie zasady: jeli jaka grupa mini jest zmczona, to najlepiej odpocznie, kiedy odwr�cimy od niej uwag, koncentrujc si na czym innym.

W trakcie odpoczynku

eby cakowicie si odpry za pomoc tej metody, najlepiej przyj pozycj lec. Technik t mona oczywicie stosowa take na siedzco, ale wtedy odpoczynek nie bdzie cakowity.

Mona przeprowadzi a sze wicze. Na pocztek usid, najlepiej na �ku, eby po wykonaniu wiczenia natychmiast m�g si pooy. Teraz zamknij oczy i postaraj si rozluni minie karku i plec�w. Kr gow zgodnie z ruchem wskaz�wek zegara i pr�buj coraz bardziej rozlunia minie. Te same ruchy powt�rz cztery razy w kierunku przeciwnym. W momencie kiedy zakoczysz wiczenie, po� si i podnie praw stop na wysoko mniej wicej 40 cm. Napnij minie tak mocno, aby noga bya cakowicie sztywna i szybciej si zmczya. Kiedy trzymasz nog w g�rze, zacznij przebiega w mylach ruch mini od palc�w po biodra. Podczas tych wicze oczy powinny by zamknite. Wyobraajc sobie minie nogi, odwr�cie uwag od mini ramion i karku i w ten spos�b pozwolie rozpry si tym partiom mini. Trzymaj nog wysoko dotd, a cakowicie si zmczy i poczujesz niewygod tej sytuacji. Moesz to odczu po trzech, czterech minutach. Kiedy noga bdzie ju cakowicie zmczona, nie pozw�l, by wr�cia na miejsce powoli — zr�b to gwatownie, rozluniajc uprzednio wszystkie minie. Czasami swobodne opuszczanie trzeba przewiczy wczeniej.

Kiedy prawa noga opadnie na �ko, wykonaj to samo wiczenie z lew nog. Napnij j i jednoczenie analizuj w mylach przebieg pracy jej mini od palc�w po biodra. W zalenoci od tego, jak dugo potrwa, zanim poczujesz zmczenie mini, musisz proces ten powt�rzy w mylach jeszcze trzy, cztery razy. Potem opu nog. Jednoczenie powiniene podnie praw rk wyprostowan do przodu, niczym w faszystowskim pozdrowieniu, i zacisn do w pi. Teraz bardzo mocno napnij minie, aby szybciej si zmczyy. Znowu postaraj si przeledzi w mylach przebieg pracy mini, od koniuszk�w palc�w do ramion. wiczenie to powiniene powtarza tak dugo, a rka si zmczy. Poniewa ramiona s lejsze ni nogi, bdzie to trwao duej. Zar�wno nog, jak i rk powiniene opuci gwatownie, cakowicie rozlunione. Takie samo wiczenie powt�rz z lew rk. Pamitaj, e podczas opadania prawej rki musisz skierowa myli gdzie indziej. Kiedy rka opada, odwr� od tego myli — patrz z zamknitymi oczami w sufit i wyobra sobie koo. Pomyl, e ma 1, 5 m rednicy. Teraz w mylach przesuwaj po nim wzrokiem, zgodnie z ruchem wskaz�wek zegara. To samo wiczenie powt�rz powoli, lecz tym razem niech oczy poruszaj si w kierunku przeciwnym. Wreszcie wyobra sobie zamiast koa czworokt o boku okoo 1, 5 m. Przesu po nim oczami zgodnie z ruchem wskaz�wek zegara cztery razy, a potem powt�rz to w kierunku przeciwnym.

Jest to ostatnie z szeciu wicze. Pole przez chwil i rozkoszuj si cakowitym odpoczynkiem, kt�ry osigne. Zamknij oczy i pomyl o czym miym. Po trzech lub czterech wiczeniach bdziesz doskonale potrafi posugiwa si t technik. Poczujesz si zaskoczony, e tak atwo i szybko umiesz si odpry.

Praktyczne zastosowanie metody odprenia

Stosowanie tej metody moesz ograniczy potem do sytuacji, w kt�rych odczuwasz silne napicie. Teraz staraj si odpra w cigu dnia jak najczciej, a szybko osigniesz zadowalajce efekty. Naturalnie, na pewne sytuacje nadal bdziesz reagowa nerwowo, ale napicie nie bdzie si utrzymywao stale. Pomidzy poszczeg�lnymi stanami zdenerwowania bd okresy cakowitego rozlunienia. Nie bd niepokoiy ci adne ze myli. Odczujesz znaczn popraw samopoczucia. Pamitaj te, e czowiek, kt�ry potrafi si relaksowa, atwiej ulega autohipnozie.

Opisana tu technika odbiega nieco od wicze proponowanych przez Pierce'a, kt�ry zamiast ruch�w energicznych zaleca bardzo powolne opuszczanie n�g i rk. Jednak moje dowiadczenie dowodzi, e technika odprania jest bardziej skuteczna. Powiniene zadecydowa sam, kt�ra z metod bardziej ci odpowiada.

Gbokie oddychanie odpra

Gbokie oddychanie jest kolejn technik relaksacyjn. Fanatycy zdrowego ycia podkrelaj jej warto, ale rzadko kto zadaje sobie trud jej stosowania. Metoda ta moe by uywana w poczeniu z technik odpoczynku Pierce'a; w pozycji siedzcej trzeba koniecznie wykona najpierw kilka wicze oddechowych.

Dla zwolennik�w jogi wiczenia oddechowe maj ogromne znaczenie. Przypisuje si im decydujc rol w utrzymaniu zdrowia. Ten rodzaj wicze liczy dwa tysice lat, a moe i wicej. Wykonanie wielu wicze jogi jest trudne, niekt�re mog by dla niedowiadczonych nawet niebezpieczne. Pocztkujcy powinni wykonywa je tylko pod kierunkiem specjalisty. Jest jednak jedno proste wiczenie, niezwykle skuteczne i cakowicie bezpieczne, lecz naley je waciwie wykona. Nazwano je "cztery-osiem--cztery".

Sta prosto; pier wypnij do przodu, ramiona cignij do tyu. Musisz by cakowicie rozluniony. Lewa rka powinna zwisa wzdu tuowia albo dotyka swobodnie kolana (prawa, jeli jeste leworczny). Podnie teraz rk wolno w kierunku twarzy, palce s zczone, ale kciuk odstaje od doni. Nacinij kciukiem lew dziurk nosa, zamykajc kana oddechowy. Spr�buj oddycha gboko przez praw dziurk. wiczenie powinno trwa okoo czterech sekund. Moesz mierzy czas, liczc powoli: 21—22—23—24. Przez nastpn sekund wstrzymaj oddech. Odkryj lew dziurk i palcem wskazujcym zamknij praw dziurk. Przez osiem sekund wstrzymaj oddech, potem przez cztery sekundy wydychaj powietrze lew dziurk, powoli i gboko, za kadym razem opr�niajc cakowicie puca. Prawa dziurka jest cay czas zamknita przez kciuk. Teraz zmie rce, zamknij lew dziurk i odkryj praw. Znowu wstrzymaj oddech przez osiem sekund, po czym gboko oddychaj przez cztery sekundy dziurk praw. Na tym zakocz cae wiczenie.

Pocztkowo powiniene wykonywa cztery takie cykle. Najlepiej, jeli wykonasz je tu po przebudzeniu si albo przed p�jciem spa. Nawet jeli znajdziesz czas tylko raz dziennie, to i tak wiczenie bdzie miao dobroczynny skutek. Kiedy wykonasz ju par wicze, powiniene zwikszy liczb cykli do szeciu. P�niej moesz spr�bowa wykonywa osiem cykli. Gdyby zakrcio ci si w gowie, natychmiast zwolnij tempo.

Joga i twoje zdrowie

Ta technika oddechowa wypeni tlenem twoje puca i je oczyci. wiczenie spowoduje dobre samopoczucie. Bdziesz odprony i silniejszy. Rezultat wart jest wysiku i powiconego czasu. Kilku pacjent�w powiedziao mi, e po zakoczeniu tego wiczenia nie odczuwao w og�le przez pewien czas stan�w lkowych. Moim zdaniem, technika ta skutkuje w leczeniu wielu chor�b psychosomatycznych, takich jak astma czy bronchit. Jednak astmatyk w zaawansowanym stadium choroby nie powinien przeprowadza tego wiczenia, a ju zwaszcza podczas atak�w kaszlu.

Termin "prana", uywany przez osoby regularnie uprawiajce jog, oznacza witalno lub pierwotn si, kt�rej zapasy gromadzone s w tkankach i pucach dziki temu wiczeniu. Tlen jest czci prany. M�wi si, e prana ma oywia system nerwowy, ciao i wszystkie zmysy.

Joga uczy r�wnie metody leczenia opartej na gbokiej koncentracji, co wymaga jednak wielu wicze. czy si ona z autosugesti i prac nad oddechem. Trening powinien trwa do momentu zmczenia. wiczenia jogi najlepiej wykonywa na powietrzu w soneczny dzie albo te podczas kpieli.

PODSUMOWANIE

Gbsze zrozumienie zaburze emocjonalnych i zmiana nastawienia do samego siebie dadz ci wyrane korzyci. Chodzi o to, aby przeprowadzi zmiany, jakich pragniesz, a potem je utrzyma. Pomocne w tym bd autohipnoza i autosugestia.

wiczenia przeprowadzone podczas autohipnozy przynios odprenie. Jeli komu z trudem przychodzi odpoczynek, powinien stosowa metod Pierce'a, kt�ra pomoe osign gbsze stadium hipnozy. Metoda odprenia stosowana jest wtedy, gdy chcemy podda si hipnozie. Niekt�rzy wiczcy twierdz, e po zakoczeniu wicze osigaj stan spontanicznej hipnozy. Dziaanie hipnotyczne wzmocni si, gdy towarzyszy mu bdzie sugestia.

Uprawiajc raz albo dwa razy dziennie wiczenia oddechowe jogi, szybko zauwaysz zdecydowany przypyw energii yciowej i odczujesz znaczn popraw samopoczucia. Warto zatem przeznaczy na to co dzie nieco czasu.

Rozdzia 9

Przezwycienie kompleksu niszoci i kompleksu biedy

Niewielu jest ludzi zupenie wolnych od poczucia niszej wartoci. Jestemy zaskoczeni, kiedy dowiadujemy si, jak wiele os�b wok� nas uwaa si za mniej wartociowych od innych. Trzeba przyzna, e to zadziwiajcy problem. Jeli i ty cierpisz z tego powodu, koniecznie musisz zada sobie troch trudu, aby wyzwoli si z tego uczucia. Kompleks ten polega na odruchach warunkowych, prowadzcych do bdnej samooceny, co niesie ze sob wiele problem�w. Czsto przeszkadza to nam na przykad zabra si do czego, co powinnimy zrobi.

Dr Maltz w Psychocybernetyce kadzie szczeg�lny nacisk na to, jaki obraz samego siebie ma kady z nas. Poprawa samooceny likwiduje, jego zdaniem, problemy emocjonalne.

Dr Rolf Alexander w Creative Realism (Pageant Press, New York), opisujc "faszyw osobowo", m�wi niemal to samo. Poznanie prawdziwej usuwa wiele problem�w. Dokonanie prawidowej samooceny moe sprawi, e zrobisz ogromny krok naprz�d. Jeste tym, za kogo si uwaasz, a twoja podwiadomo przerabia myli, kt�re na sw�j temat "produkujesz". Jeli oczekujesz jakiego niepowodzenia lub wtpisz w sw�j sukces, dobrze znana ci zasada odwrotnego dziaania spowoduje niepowodzenie. Najwaniejsze, aby sam na siebie patrzy yczliwym okiem.

Staroytni gosili: "Poznaj samego siebie", "Wiedza jest si", a maksymy te po dzi dzie nie straciy nic z prawdy.

Czy masz jakie problemy psychiczne?

Kompleks niszoci spowodowany jest czsto niezadowoleniem z wygldu zewntrznego. Dr Maltz by lekarzem specjalizujcym si w chirurgii plastycznej. Podkrela znaczenie powierzchownoci czowieka, twierdzc, e brzydka twarz i wszelkiego rodzaju defekty urody mog sta si przyczyn kompleks�w. Opisa on wiele przypadk�w, kiedy to usunicie niedoskonaoci natury spowodowao pozytywne zmiany w psychice.

Deformacja fizyczna (np. zajcza warga) moe doprowadzi do poczucia poniania i upokarzania przez innych. Wrodzona wada fizyczna jest czsto przyczyn poczucia niepewnoci i kompleksu niszoci. Dotyka to te os�b, kt�re zostay oszpecone na skutek wypadku.

Niedoskonaoci wygldu pozbawiaj cakowicie, albo czciowo, poczucia wasnej wartoci. Do tego mog dochodzi kopoty ze suchem, saby wzrok, wady wymowy, nadwaga, niski wzrost itd. Jeli niedoskonaoci, takie jak np. nadwaga, maj podoe psychologiczne, atwo mona si ich pozby. Jeli jednak powstay one wskutek zdarze, na kt�re nie mona ju nic poradzi, osobowo pacjenta jest powanie zagroona. W takim wypadku trzeba skorygowa negatywn samoocen i zmieni poczucie mniejszej wartoci. Jeli czowiek nauczy si dawa innym mio i aprobowa siebie, zdobdzie niebawem sympati otoczenia.

Nie zapominaj, e inni oceniaj nas tak, jak my oceniamy siebie. Nie martw si swoimi niedoskonaociami, a wtedy inni pozostan wobec nich r�wnie obojtni. Osoba niska powinna uwiadomi sobie, e warto czowieka nie wyraa si tym, ile mierzy wzrostu, a wtedy wzrost przestanie by istotny. Opr�cz tego trzeba wiedzie, e na te braki, o kt�rych my wiemy, ludzie na og� nie zwracaj uwagi.

Kady czowiek ma instynktown potrzeb bycia docenionym i kochanym. Kto, kto jest pikny i pocigajcy i trwa w samouwielbieniu, nie potrafi ju obdarza innych mioci. Jeli umiesz obdarza mioci, potrafisz te doceni innych ludzi. Dziki temu stajesz si kim, kto przyciga innych, bez wzgldu na to, jak wygldasz.

George Sand, synna francuska pisarka, miaa tak fascynujc osobowo, e modzi mczyni kochali si w niej, gdy miaa ju szedziesit, a nawet siedemdziesit lat. Nie wszyscy wiedz, e miaa "kosk twarz" i mona byo o niej powiedzie wszystko, tylko nie to, e jest pikna. Emanowaa jednak ciepem i dobroci. Rzadko kto wie te, e sparaliowany od dziecistwa prezydent Roosevelt nie by w stanie chodzi, jednak mia tak niezwyk osobowo, e by powszechnie kochany. R�wnie Helen Keller, od urodzenia niewidoma, wzniosa si ponad smutny los. Jest ona kolejnym przykadem, e czowiek w najgorszych okolicznociach moe prowadzi satysfakcjonujce ycie. Najwaniejsze to mie waciwe nastawienie i szacunek do siebie samego. eby poprawi samoocen, warto zastosowa sugestie i przeprowadzi autohipnoz.

Defekt wygldu zewntrznego nie powinien by r�dem zmartwie

Jeden z moich przyjaci� by wspaniaym zawodowym pywakiem. Pewnego dnia, gdy by na polowaniu, potkn si o sw�j sztucer i upad. Bro odbezpieczya si i odstrzelia mu do w nadgarstku. Mczyzna przey tak silny wstrzs psychiczny, e nawet rok po wypadku nie by w stanie pywa w obecnoci ludzi. Sdzi, e wszyscy bd zwraca uwag na amputowan do.

Pewnego razu wybralimy si razem nad Pacyfik. Bylimy wanie na wspaniaej play. Staraem si mu wyjani, e odczuwanie wstydu z powodu kalectwa jest czym absurdalnym, tym bardziej e powstao ono wskutek nieszczliwego wypadku. Zwr�ciem uwag, e dzi m�gby pywa tak samo dobrze jak rok temu i e nikt nie zwr�ciby na niego szczeg�lnej uwagi. W oczy rzucao si przede wszystkim jego wspaniae, wysportowane ciao. Nie wiadomo wic, dlaczego pozbawia si przyjemnoci pywania. Przyszed najwyszy czas, eby zacz patrze na siebie inaczej, i wanie to staraem si mu usilnie wytumaczy. Uwanie przysuchiwa si temu, co m�wiem. W pewnym momencie zamia si i powiedzia: "Jaki byem gupi. Chodmy do wody!" Odtd zacz znowu pywa.

Waciwa sugestia pomaga uzyska doskona figur

Przed laty u kobiet modne byy mae piersi. Duy biust sznurowano gorsetem, eby tylko nie rzuca si w oczy. Dzisiaj jest odwrotnie. Wiele dziewczt i kobiet chce mie wygld Sophii Loren, a jeli natura nie obdarzya ich hojnie, bolenie ten fakt przeywaj. Tymczasem przemys gorseciarski kwitnie: szyte s odpowiednie biustonosze, mona kupi wkadki do biustonoszy, a poza tym mona przeprowadzi operacj plastyczn. Wszystko po to, aby zwabi pe msk. W powikszaniu biustu wyspecjalizowao si bardzo wielu chirurg�w. Potrafi wszczepi pod sk�r tworzywo i nada piersiom dany rozmiar. Jednak s i tacy lekarze, kt�rzy nie wykonuj tego typu operacji, poniewa s przekonani o ich szkodliwym wpywie na zdrowie kobiety. Jednak pe pikna szturmuje gabinety, w kt�rych mona tak usug wykona. Tymczasem wiele kobiet mogoby to osign wasnymi siami, bez interwencji lekarza. Znane s przypadki, kiedy rozmiar biustu zwiksza si przez hipnotyczn sugesti. Z tym problemem byo u mnie a siedem kobiet. Sze z nich stwierdzio po pewnym czasie wzrost obwodu piersi o trzy, cztery centymetry. Nie musz pisa, jak bardzo byy z tego powodu szczliwe. Cel osigny przez stosowanie sugestii poczonej z tworzeniem wewntrznych obraz�w. Pacjentkom zalecaem, aby przed zaniciem, zamknwszy oczy, wyobraay sobie rozmiar biustu, jaki chciayby mie.

Zanim dziewczynka zacznie dojrzewa, nie ma wydatnych piersi. Zaczynaj one rosn dopiero w okresie dojrzewania. Czasem jednak ich wzrost ustaje, zanim osiga zadowalajc wielko. Dowiedziono, e podwiadomo moe ponownie wywoa proces wzrostu, dokadnie tak jak na pocztku okresu dojrzewania. Obw�d piersi wzrasta wtedy okoo czterech centymetr�w. Towarzyszy temu praca gruczo�w dokrewnych, a poza tym procesy psychologiczne, kt�re mona samemu wznowi. Czy jest to prawda, nie potrafi stwierdzi, ale biorc pod uwag powikszenie piersi, rzeczywicie moe tak by.

Dziewczynka, kt�ra nie chciaa by kobiet

Kiedy pewna dziewczynka nie chciaa by kobiet. Pragna by mczyzn. W tym samym czasie zgosio si sze innych dziewczyn z tym samym problemem. Wszystkie odczuway niech do swojej pci. Pr�bowano zmieni to nastawienie. Czy si udao, nie wiem. Teoretycznie jest moliwe, e podwiadomo dziecka, kt�re nie chce by dziewczynk, zahamuje wzrost piersi. S to jednak tylko przypuszczenia.

Ginekolog dr Cheek stwierdzi, e odrzucenie kobiecoci wywouje niepodno, czste poronienia, problemy z miesiczkowaniem i inne, szkodliwe dla organizmu zmiany. Naturalnie wie si to z wyobraeniem na temat siebie samego. Wedug dowiadcze dr. Cheeka, zmiana postawy wobec siebie samej pomoga wielu jego pacjentkom pozby si dolegliwoci.

Czsto przyczyn braku akceptacji wasnej pci s wspomnienia z dziecistwa. Dziewczynka moga usysze od rodzic�w, e woleliby mie syna. Mogo si r�wnie zdarzy, e brat by przez matk i ojca lepiej traktowany. Powstaa w niej potrzeba bycia chopcem, poniewa chciaa by akceptowana przez rodzic�w tak samo jak brat. Inn przyczyn, szczeg�lnie u dorosych kobiet, jest zazdroszczenie mczyznom ich lepszej pozycji spoecznej i wyszych zarobk�w. Jednak lepiej podda si hipnotycznej sugestii ni od razu decydowa na niebezpieczn operacj usunicia piersi.

Moje pacjentki, chcc sobie pom�c, decydoway si na autosugesti. Najlepiej podda si autohipnozie, kt�ra jest cakowicie bezpieczna. Jestem przekonany, e autohipnoza daje namacalne korzyci, w dosownym znaczeniu tego sowa. Jeli kt�ra kobieta ma problem z powodu zbyt maych piersi, moe spr�bowa przeprowadzi taki eksperyment. Moje pacjentki, midzy 22 a 30 rokiem ycia, ju go wypr�boway.

Nie wiadomo, czy jaka cz ciaa jest podatna na sugesti. Hipnoza nie jest czarodziejsk r�dk i nie moe sprawi cud�w, ale pr�ba z pewnoci nie zaszkodzi. Jednak nie jest moliwe, eby dziki hipnozie zlikwidowa takie niedoskonaoci natury, jak na przykad grube nogi.

Jak powstaje w dziecistwie kompleks niszoci

Taki kompleks rodzi si w pierwszych latach ycia. W wielu wypadkach rodzice oczekuj zbyt wiele od swoich dzieci i karc je, kiedy nie speniaj ich oczekiwa. Dziecko musi sprosta wymaganiom ojca i matki, a najlepiej, eby byo geniuszem. Ze strachu przed rozczarowaniem rodzic�w dziecko zaczyna odczuwa strach przed zajmowaniem si czymkolwiek. Boi si krytycznych uwag, kt�re tak czsto syszy. W rezultacie odchodzi mu ochota na robienie wielu ciekawych i rozwijajcych rzeczy.

R�wnie zbyt troskliwi rodzice mog zaszkodzi swemu dziecku. Z mioci pomagaj mu we wszystkim, nie pozwalajc uczy si na wasnych bdach. Odbieraj dziecku moliwo samodzielnego rozwizywania problem�w, dlatego nie moe ono nauczy si przy nich samodzielnoci. Sam jestem ojcem i wiem, e czsto pr�bowaem "pom�c" memu synowi i e ciko przychodzio mi potem wycofywanie si ze zbytniej ingerencji. Uwiadamiaem sobie moj niewaciw postaw, kiedy syn prosi: "Pozw�l mi to zrobi samemu, tatusiu!"

Alkoholicy byli w dziecistwie rozpieszczani. Wszystko robiy za nich zbyt troskliwe mamy i nadopiekuczy ojcowie. Nigdy nie uczyli si dziaa samodzielnie. Kiedy w dorosym yciu znaleli si w trudnej sytuacji, byli bezradni. Niemono rozwizywania problem�w znalaza ujcie w piciu alkoholu.

Take modsze dziecko ma skonno, by rozwin w sobie kompleks niszoci, zwaszcza gdy ma starsze rodzestwo tej samej pci. Konkurujc ze starszym bratem, modszy rzadko kiedy odniesie sukces. Jeli jednak w odpowiedni spos�b zachci si go i wyjani, e nikt nie oczekuje od niego a tyle, ile od starszego brata, chopiec, zrozumiawszy to, nie straci wiary w swoje siy. Bardzo niewielu rodzic�w potrafi dobrze wychowa dzieci, poniewa zbyt sabo znaj psychologi dziecka. M�wi si, e rodzice, tak jak saperzy, bd popeniaj tylko raz. I co w tym musi by.

Uwagi rzucane od niechcenia przez rodzic�w mog zakorzeni si w podwiadomoci dzieci i spenia p�niej rol pohipnotycznej sugestii. Kiedy dziecko jest karcone sowami: "Jeste zym chopcem!", brzmi to zupenie niewinnie, wywiera jednak ogromnie negatywny wpyw. Czste powtarzanie takich s�w moe doprowadzi do tego, e dziecko w nie uwierzy i rzeczywicie bdzie postpowa le. Jest to kwestia niewaciwego wychowania, a nie tego, e czowiek jest zy od urodzenia.

Podczas mojej praktyki czsto stwierdzaem, e doroli, kt�rzy mieli kopoty ze sob, syszeli w dziecistwie: "Jeste niczym", "Z ciebie i tak nic nie wyronie", "Zawsze robisz odwrotnie, ni ci si m�wi", "Jeste gupi".

Skuteczne leczenie rzadkiego przypadku natrctwa

Wanie takie stwierdzenia odegray ogromn rol w przypadku pewnego modego mczyzny. Przyszed do mnie cakowicie zrezygnowany. Powiedzia, e potrzebuje koniecznie pomocy psychiatry. Odwiedzi ju przedtem piciu neurolog�w. M�wi: "Zawsze czuj przymus robienia odwrotnie tego, co mi si poleca, szczeg�lnie gdy zadania maj form rozkazu. Na szczcie odziedziczyem majtek i nie potrzebuj pracowa. Nie mog uwierzy, e m�gbym w jakiej pracy duej zagrza miejsce. Psychiatrzy spisywali histori mojej choroby i zwykle m�wili: �Prosz przyj w przyszym tygodniu� albo co podobnego. A ja nie mog ju tego wytrzyma! To jest nie do zniesienia! Co powinienem zrobi? Czy pan moe mnie wyleczy z tego przez hipnoz?"

Od razu powiedziaem temu modemu czowiekowi, e tego jeszcze nie wiem, ale zobacz, co si da zrobi. Miaem trudnoci z zahipnotyzowaniem go. Zastosowaem wic zasad odwrotnego dziaania. M�wiem: "Jak mam pana zahipnotyzowa? To jest niemoliwe. Prosz wyobrazi sobie, e pana powieki s cikie i zaraz si zamkn. Widz, e wci s lekkie i nie opadaj. Oczy ma pan nadal otwarte. Zamiast si odpry, jak wymaga tego hipnoza, staje si pan coraz bardziej spity. Zamiast poczu rozlunienie, z minuty na minut staje si pan coraz bardziej przytomny i wiadomy sytuacji". W ten spos�b staraem si wyegzekwowa przeciwiestwo tego, co m�wiem. Wreszcie po kilku chwilach udao mi si wprowadzi mojego pacjenta w stan gbokiej hipnozy. Teraz mogem nareszcie pozna powody jego negatywnego zachowania. Do tego stanu doprowadzi go pobudliwy i apodyktyczny ojciec, nie szczdzcy synowi kar. By to klucz do caej sytuacji, chocia byy te inne przyczyny. M�j pacjent musia jednak poszuka sobie innego psychologa, poniewa jego choroba nie leaa w moich kompetencjach.

Podobne reakcje wystpuj czsto, cho nie zawsze w tak prostej formie. Dr Clark Hull z Yale przeprowadzi wiele naukowych hipnotycznych eksperyment�w. eby stwierdzi, czy kto jest podatny na hipnoz, da, aeby pacjent przewr�ci si do tyu. Hull stwierdzi, e tylko jeden z dwudziestu pacjent�w przewraca si do przodu.

Kompleks biedy i jego leczenie

Kompleks niszoci wie si cile z kompleksem biedy. Naleaoby zdefiniowa czsto uywany termin "kompleks", poniewa ludzie na og� nie wiedz, o co tak naprawd chodzi. Kompleks to zesp� wyobrae i uczu, emocji, wspomnie i impuls�w, kt�re wsp�istniej w podwiadomoci.

Kompleksy niszoci i biedy czsto wystpuj razem i przeszkadzaj w osigniciu jakiegokolwiek sukcesu. Oto przykad: Philip D. by wspaniaym adwokatem. Mia dobr pozycj w zawodzie i doskonale prosperujc kancelari. Istniay wic warunki, aby dobrze zarabia. Do niedawna jednak zarabia zaledwie kilka tysicy dolar�w rocznie. Problem tkwi w tym, e gdy chodzio o jego zarobki, wci myla o maych sumach. Dostawa wic niskie honoraria, cho normalnie powinien zarabia duo wicej. Kiedy zaoszczdzi pewnemu stowarzyszeniu ponad sto tysicy dolar�w, ale za swoj prac dosta zaledwie 1500 dolar�w. Byo to najwysze honorarium, jakie otrzyma w swojej dotychczasowej karierze.

Pewnemu psychologowi udao si dowie, e w ten spos�b uwidacznia si kompleks bycia biednym, kt�rego przyczyna tkwia jeszcze w dziecistwie. Ju jako chopiec Philip musia bowiem pracowa na utrzymanie rodziny, roznoszc gazety i podejmujc r�ne dorywcze prace. Pienidzy i tak zawsze byo mao. Donasza ubrania starszego brata. Czsto odczuwa g�d. Phil by jednak ambitny. Z finansow pomoc krewnego i dziki wasnej pracy udao mu si dosta na uniwersytet i skoczy studia prawnicze. Kiedy po latach pozna przyczyn swojego negatywnego nastawienia do ycia, z atwoci przestawi mylenie na inne tory. Jego dochody wzrosy niemal natychmiast i wreszcie zyska poczucie wasnej wartoci.

Jak przezwyciy uzalenienie od hazardu

Bardzo szkodliwym neurotycznym objawem, kt�ry powstaje z kompleksu niszoci, jest — trudna do przezwycienia — ch gry ze szczciem. Jaki rozmiar moe osign ta namitno, wiadcz ogromne sumy, kt�re zostawia si na wycigach konnych, w kasynach i topi w grach hazardowych. Zyski wacicieli kasyn sigaj milion�w dolar�w. Oczywicie nie ma dokadnych danych, poniewa wikszo tego typu gier jest nielegalna i nie odprowadza si od nich podatku.

Na caym wiecie s waciciele kasyn, zawodowi hazardzici i oszuci. Graj i wygrywaj. Jednak nawet jeli kto stwierdzi, e ma akurat marne szans na wygran, ryzykuje i kontynuuje gr pod wpywem wewntrznego przymusu, mimo e wszystko wskazuje na niepowodzenie.

Granie to choroba nerwicowa, i to najcisza z moliwych, poniewa graczowi grozi finansowa ruina. Naley jeszcze zauway, e ma on zazwyczaj niewiadom potrzeb przegrywania, dlatego sam siebie oszukuje. Dobr pass wykorzystuje dop�ki, dop�ty nie straci znowu wygranych pienidzy.

Jeden z moich pacjent�w, nielegalny bukmacher, mia pikn on i dw�jk wspaniaych dzieci. Pracowa dla syndykatu, by tam zwykym pionkiem, zarabia tygodniowo okoo tysica dolar�w, kt�re jednak przepuszcza do ostatniego centa. Czasem jego rodzina nie miaa co woy do garnka. Trafi do mnie, poniewa mczya go ta sytuacja. Nie chcia jednak zaprzesta hazardu. Jego ona bagaa go bezskutecznie, aby skoczy z rozrywk niszczc bliskich i jego samego. R�wnie ja nie mogem przekona go, e cierpi na podwiadomy przymus, kt�ry trzeba leczy. By przekonany, e nastpnym razem wygra.

P�niej widziaem go tylko raz, a wkr�tce potem przeczytaem gdzie, e popeni samob�jstwo. ona powiedziaa mi, e poyczy ogromn sum, kt�r nastpnie przegra w jakim zakadzie. Bez wtpienia obawia si konsekwencji.

W przypadku tego rodzaju przymusu gry chodzi przede wszystkim o siln potrzeb kary, kt�ra zwykle walczy w nas z potrzeb wygrywania.

Jeli czsto grasz i zazwyczaj przegrywasz, spr�buj zada swojej podwiadomoci pytanie, czy naleysz do graczy z kategorii przymusowych, czy nie. Potem powiniene pozna przyczyny wyrzut�w sumienia, kt�re zmuszaj ci do wymierzania sobie kary. Kiedy autosugestia i autohipnoza zawiod, dobrze byoby poszuka niezwocznie porady psychologa albo psychiatry. W takim wypadku chodzi bez wtpienia o nerwic. Samoleczenie moe nie przynie oczekiwanych rezultat�w.

Postaw sobie odpowiednie cele

Czsto stwierdzam u moich pacjent�w, e nie maj w yciu jasno okrelonych cel�w. Prawdopodobnie dotyczy to wikszoci ludzi, poniewa rzeczywicie tylko nieliczni odnosz wielkie sukcesy. Oczywicie s i tacy, kt�rzy osigaj przecitne sukcesy i ciesz si umiarkowanym szczciem. Jednak eby by naprawd zadowolonym, trzeba koniecznie mie jasno okrelone cele. Ju sama pr�ba ich osignicia i choby czciowy sukces przynosz satysfakcj.

Istnieje wiele powod�w, e nie stawiamy sobie cel�w, np. lenistwo czy brak ambicji. Istotn rol odgrywaj tu r�wnie lk i r�nego rodzaju obawy. Strach przed niepowodzeniem wystpuje u bardzo wielu ludzi. Czowiek uspokaja si mylc, e jeli nie robi nic, to niczym nie ryzykuje. Jednak wieczne czekanie na jakie nieszczcie sprawia, e kady postawiony cel staje si z miejsca bezsensowny.

Pesymista kady cel uwaa za nieosigalny. Po co si wic wysila? Brak cel�w w yciu mona wyjani utrat zaufania do siebie samego i kompleksem niszoci.

Kiedy stawiasz sobie mae cele i osigasz je, atwiej potem zrealizujesz due cele. Pom�c moe w tym hobby, kt�remu si powicisz. Osignicia na tym polu s wstpem do sukces�w w innych dziedzinach. Bdzie to pierwszy krok do zmiany nastawienia w kwestii cel�w. Powiniene interesowa si czym naprawd powanie i, jeli to moliwe, czym takim, co wymaga wykazania si szczeg�lnymi zdolnociami i umiejtnociami.

Moe wybierzesz sobie takie zajcie, kt�re za tyle samo godzin pracy da ci wikszy zarobek i bdzie stawia przed tob wiksze wyzwania. Pozytywne mylenie, zdecydowanie i wysiek zawsze si po jakim czasie opac.

Jeli nie czujesz si w swojej pracy szczliwy, natychmiast powiniene postawi sobie za cel zmian stanowiska, a by moe nawet zawodu. Jeli nie jeste zadowolony z tego, co robisz, to mao prawdopodobne, aby poczu si kiedykolwiek speniony zawodowo. Najwaniejsze to by szczliwym, a wic te mie dobre zdrowie. Wszystko w yciu sprowadza si wanie do tego jednego i najwaniejszego celu. Godziwe zarobki maj take swoje znaczenie. Istotn spraw jest r�wnie szczliwe maestwo i udane ycie rodzinne. Do tego trzeba doda satysfakcjonujc prac, oczywicie nie tylko pod wzgldem finansowym. Mniej wane jest uznanie innych ludzi, ich aprobata i akceptacja twojego sposobu bycia, co w pewnym sensie zaspokaja instynkty stadne czowieka. Nie zapominaj te, e sam siebie powiniene polubi — otworzy ci to drog do sukces�w we wszystkich dziedzinach.

Przezwycienie kompleks�w niszoci i biedy

Pierwszy krok polega na pokonaniu kompleksu niszoci i dokonaniu dokadnej oceny wasnej osoby. Napisz, co sam o sobie mylisz i co tak ocen powoduje. Dobrze byoby, eby mia to przed oczyma, a nie tylko w mylach, poniewa forma pisemna pomaga dokadniej przemyle problemy. Nikomu nie musisz tego pokazywa. Zniszcz potem te notatki, aby nie wpady w niepodane rce.

Jakie przeycia z okresu dziecistwa przyczyniy si do tego, e taki masz wanie sw�j obraz? Czy czue si odrzucony przez rodzic�w? Czy bye kiedy przez nich karany za niepowodzenia, odrzucany z powodu braku sukces�w? Czy twoi rodzice byli zbyt opiekuczy? Jak ksztatuj si twoje stosunki z rodzestwem, w szczeg�lnoci ze starszym bratem lub siostr? Czy czue, e nie dor�wnujesz rodzestwu? Wszystkie te czynniki mog spowodowa poczucie mniejszej wartoci. Nastpnym krokiem w walce z kompleksem niszoci jest analiza samego siebie przez ustalenie aktyw�w i pasyw�w, tak jak to robi ksigowy w przedsibiorstwie. Takie zestawienie wiele ci uprzytomni. Opr�cz wymienionych punkt�w mona jeszcze doda takie, kt�re dotycz tylko nas samych. Ju sam fakt, e czytasz t ksik, majc na wzgldzie samodoskonalenie, to dow�d na to, e twoje aktywa przewyszaj pasywa. Niemoliwe, aby prawidowo oceni sam siebie pod kadym wzgldem. Popro wic o to kogo bliskiego lub kogo, kto ci dobrze zna. Bdziesz m�g stwierdzi, w czym on postrzega ci inaczej ni ty sam.

Celem tego wiczenia jest sporzdzenie wasnego realnego wizerunku. Na pewno przesadzasz, jeli chodzi o saboci, i nie doceniasz wielu swoich zalet. Negatywne mylenie o sobie jest wynikiem znieksztacenia fakt�w, jak gdyby patrzy na siebie przez lunet z niewaciwej strony. Podczas wnikliwego analizowania bilansu poznasz bdy w samoocenie. Autosugestia pomoe ci wiele zrozumie. Pozw�l swojej podwiadomoci skorygowa wasne zachowanie. Powiedz jej, e tak naprawd jeste dobrym czowiekiem, e masz wiele zalet i umiejtnoci i e w przyszoci zwalczysz niekt�re saboci.

Inne moliwoci samooceny pojawi si, kiedy zgbisz przeycia z dziecistwa, kt�re mogy doprowadzi do powstania kompleks�w. Za pomoc metody wahadeka i palc�w moesz ustali te przyczyny. Spr�buj t sam drog odkry powody drczcych ci wyrzut�w sumienia. Przeanalizuj swoj przeszo, zwracajc uwag na te zachowania, kiedy, twoim zdaniem, kierowae si zem. Czy nie chodzio zwykle o bahostki? Czy wyrzuty sumienia s rzeczywicie uzasadnione? Czy nie byoby lepiej powiedzie sobie, e popenie, co prawda, bd, lecz duo ci to nauczyo i e ju nigdy wicej tego bdu nie powt�rzysz. Jeli to si uda, moesz odkreli swoj przeszo grub kresk.

Salter w swojej ksice Conditioned Reflex Therapy podaje kilka wicze i rad, kt�re pomagaj przezwyciy kompleks niszoci. Waciwie stosowane, mog zwikszy poczucie pewnoci siebie.

1. M�w gono, co czujesz, daj wyraz swemu podnieceniu. Jeli jeste zy, znajd odpowiedni spos�b wyraenie swoich emocji. Gdy czujesz si zraniony przez kogo, nie chowaj si do rodka, nie wycofuj, tylko powiedz tej osobie, e ci zrania. Werbalizuj kade swoje uczucie.

2. Sprzeciwiaj si i atakuj. Jeli nie zgadzasz si z kim lub czym, to m�w o tym, zamiast milcze i przytakiwa. Bd jednak uprzejmy i grzeczny. M�w to, co mylisz.

3. Uywaj czsto sowa "ja", akcentuj je dobitnie i podkrelaj: "Myl, e... "

4. Przyjmuj pochway z godnoci. Nigdy nie m�w: "Ach, to naprawd drobiazg". Przyznaj, e rzeczywicie udao ci si to dobrze zrobi. Wicej improwizuj i yj chwil. Nie r�b zbyt odlegych plan�w.

Salter taki proces rozwoju nazywa "pobudzonym odruchem warunkowym", kt�ry powinien przeciwdziaa wszelkim zahamowaniom. Zaleca, aby by agresywnym. Ma to swoje uzasadnienie, cho ja uwaam, e mona osign wiksze, trwalsze sukcesy dziki zdecydowaniu i poczuciu pewnoci siebie.

W forsowaniu wasnego zdania bardzo pomaga pokazywanie, e w kadej chwili jest si gotowym do ataku. Pewno siebie troch trudniej przychodzi czowiekowi niemiaemu, agresja natomiast czsto spotyka si z niechci i odrzuceniem. Warto jednak zapamita te wskaz�wki, poniewa zastosowane we waciwy spos�b pomagaj pokona kompleks niszoci, kt�ry wyraa si w strachu i wewntrznej niepewnoci. Obawa przed niepowodzeniem, wstyd, brak agresywnoci, wraliwo, niezdecydowanie, zaleno od czego, skonno do wycofywania si powstaj r�wnie z braku poczucia wasnej wartoci.

Poprawa oceny wasnej osoby pomoe ci przezwyciy negatywne nastawienie do siebie, zmieni cechy, kt�re hamuj dziaania podwiadomoci prowadzce do sukcesu i szczcia. Poszukiwanie przyjemnoci i szczcia oraz unikanie b�lu to g�wne zadania podwiadomoci. Waciwa ocena wasnej osoby pozwala szybciej je osign.

Bilans wasnych zalet i wad

eby dokona oceny swojej osobowoci, we o�wek i notuj odpowiedzi, jakie uzyskasz za pomoc wahadeka. Pytaj podwiadomo o wszystko, co ci tylko przyjdzie do gowy. Potem podsumuj odpowiedzi. Prawdopodobnie stwierdzisz, zaskoczony, e w niekt�rych punktach zostae inaczej oceniony przez wasn podwiadomo, a inaczej przez siebie. Moesz zada dodatkowe pytanie: "Czy jestem rzeczywicie leniwy?", "Czy jestem naprawd nieprzyjemny?" "Czy naprawd jestem nielubiany?" Interesujce bdzie pozna zdanie podwiadomoci na sw�j temat. Pomaga to dokona lepszej analizy samego siebie.

Jeli to moliwe, powiniene poprosi r�wnie inne osoby, najlepiej zaprzyjanione, o ocen twojej osobowoci. Stwierdzisz zapewne, e zdanie ludzi, z kt�rymi obcujesz na co dzie, r�ni si troch od twojego. Kiedy zrobie ju bilans, przeanalizuj pasywa i zastan�w si, kt�re sabe strony moesz najszybciej i najatwiej usun. Ju sama wiadomo wad pomoe ci si ich pozby. Dla niekt�rych nie jest to adna trudno, ale s i tacy, kt�rzy bd musieli stoczy ze sob walk. Tu bdzie przydatna autosugestia.

Gdy w rok po zakoczeniu programu samoleczenia dokonasz ponownej samooceny, zobaczysz, jak si zmienie. Przez dwanacie miesicy powinno uda ci si zwalczy niekt�re wady. Tw�j nowy bilans na pewno bdzie si r�ni od poprzedniego.

PODSUMOWANIE

W przeprowadzeniu programu jest bardzo wane, aby dokona prawidowej samooceny. Jeli tw�j wygld zewntrzny nie jest idealny, nie powiniene si tym przejmowa. Odrzu t myl, zapomnij o tym. Na pewno masz takie zalety i umiejtnoci, kt�re mog atwo zrekompensowa niedoskonaoci. Jeli cierpisz na kompleks niszoci lub brak poczucia wasnej wartoci, to jego r�do odkryjesz, analizujc przeycia z dziecistwa. Szczeg�ln uwag powiniene zwr�ci na relacje z rodzicami.

Zastan�w si, czy masz jakie cele, kt�re chcesz osign. Ma to ogromne znaczenie. By moe powiniene postawi sobie nowe, dalsze cele. Dobry stan zdrowia i twoje szczcie zale od tego, czy czujesz si pewnie, czy ycie rodzinne ukada ci si dobrze i czy cieszysz si uznaniem otoczenia. Jeli to wszystko bdziesz mia i bdzie towarzyszy temu dobre zdrowie, powiniene by bardzo szczliwy.

Osiganie wyznaczonych sobie cel�w da ci zdrowie fizycznie i duchowe. Kompleks niszoci przezwyciysz, gdy nauczy si docenia wasn osob. Przyda ci si w tym zrozumienie przey z dziecistwa, autosugestia, wiczenia Saltera i pokonywanie wyrzut�w sumienia. atwiej osigniesz poczucie wasnej wartoci, jeli dokonasz oceny siebie za pomoc kwestionariusza. Dobrze by byo, aby pozwoli oceni si r�wnie innym osobom.

BILANS CECH CHARAKTEROLOGICZNYCH, FIZYCZNYCH I INNYCH

Niekt�re wymienione tutaj cechy s waniejsze ni inne. Po kadym pytaniu o cech umieszczono trzy cyfry, kt�re odpowiadaj jej wartociom wzgldnym, zalenie od stopnia jej natenia wyraonego w piciostopniowej skali wartoci. Odpowiadajc na pytanie, wybierz odpowiedni cyfr i wpisz j w okienko. Jeeli, na przykad, pytanie brzmi: "Czy potrafisz podejmowa decyzje?", to za odpowied twierdzc policz sobie 3 punkty, nawet po pewnym wahaniu. Gdy oceniasz umiejtno podejmowania decyzji jako dobr, przyznaj sobie 4 punkty, jeli bardzo dobr — 5 punkt�w. Jeli swoj sytuacj materialn ocenisz jako wystarczajc, przyznaj sobie 3 punkty, jeli jako dobr — 4 punkty, jeli jako bardzo dobr — 5. W punkcie "wyksztacenie" policz sobie 3 punkty, jeli uczszczae do szkoy redniej; 4 — jeli koczye j z wynikiem dobrym; 5 punkt�w — jeli skoczye studia wysze.

Za przykad wemy cech "draliwo". Wstaw 2 punkty, jeli jeste tylko troch draliwy, 3 — gdy czsto jeste draliwy, 4 — jeli zdarza si to bardzo czsto. Rozpatrz np. "wygld zewntrzny". Jeli uznasz, e nie jest dobry, wpisz sobie 3 punkty, jeli jeste, twoim zdaniem, troch nieatrakcyjny — 4, a jeeli uwaasz, e wygldasz bardzo le, wstaw 5 punkt�w. Jeli nie potrafisz oceni kt�rej z cech, nie wstawiaj adnej cyfry.

Podlicz teraz wszystkie pasywa i aktywa. Por�wnanie rezultat�w kocowych da prawidowy obraz twojej osobowoci. Bilans ten bdzie jeszcze bardziej wiarygodny, jeli pozwolisz na ocen swojej osoby innym.

AKTYWA

Cechy charakteru:

Cechy fizyczne:

R�ne cechy:

PASYWA

Cechy charakteru:

Cechy fizyczne:

Pozostae cechy: