ORGANIZACJA STANOWISKA KOMPUTEROWEGO

WYKONAŁ:

GRZEGORZ RUDNICKI

WSTĘP

Dostosowanie każdego stanowiska pracy do człowieka, do jego właściwości psychofizjologicznych jest bardzo ważne, tylko nieliczna grupa osób zdaje sobie z tego sprawę, jak dużą rolę odgrywa poprawnie zaprojektowane stanowisko pracy zgodne z zaleceniami ergonomii.

PODSTAWOWE ELEMENTY STANOWISKA KOMPUTEROWEGO

KLAWIATURA

Klawiatura powinna mieć odpowiedni kształt, wysokość i nachylenie. Rozróżnia się zasadniczo dwa rodzaje klawiatury: tradycyjną oraz dzielną. Pierwsza jest używana najczęściej. Nachylenie klawiatury powinno mieścić się w granicach od 5 do 15 stopni od poziomu i posiadać możliwość regulacji stosowanie do subiektywnych odczuć operatora. Niedopuszczalne jest, aby klawiatura była zablokowana z monitorem lub trwale unieruchomiona na stole. Wysokość klawiatury umieszczona w środkowym rzędzie klawiszy literowych nie powinna przekraczać 3 cm. W przypadku klawiatury o wysokości do 3 cm wystarcza, gdy pomiędzy jej brzegiem a krawędzią stołu pozostanie dla dłoni wolna przestrzeń wynosząca od 5 do 10 cm. Operator na stanowisku komputerowym musi mieć możliwość umieszczania klawiatury na stole w takim miejscu, które e jego odczuciu jest najwygodniejsze. W stolikach kilkupoziomowych, które mają możliwość regulacji i są specjalnie konstruowane dla stanowisk pracy przy komputerze, klawiatury są ustawione na niższej płaszczyźnie stolika aniżeli monitory. Utytułowanie klawiatury na takim czy innym stole powinno być odbierane przez samego użytkownika, zgodnie z jego odczuciem subiektywnym.

MONITOR

Podstawowym elementem stanowiska komputerowego jest monitor ekranowy. Dobry ekran musi spełniać szereg parametrów, przede wszystkim musi zapewnić łatwe i szybkie odczytanie treści z całego ekranu bez obciążania wzroku, dać możliwość uzyskania na nim bardzo ostrego obrazu, czystego i stabilnego. Ponadto monitor musi być umieszczony w odpowiedniej odległości od oczu operatora.

Parametry pracy monitora:
Pamiętając o oszczędzaniu wzroku należy wykorzystywać zalety dużego ekranu i wiedzieć, że stosowanie czarnego pisma na jasnym tle działa najłagodniej (niektórzy uczniowie uwielbiają odwrotne zestawienie, a widoczne jest to podczas projektowania stron internetowych). Wyświetlanie monochromatyczne ma zwykle lepszą rozdzielczość niż kolorowe. Pisząc tekst dostosowujemy wielkość czcionki do własnych upodobań i wygody - zalecana bezszeryfowa Arial lub szeryfowa Times New Roman w wielkości 12-14 punktów. Dbamy także, by częstotliwość odświeżania obrazu (migotanie obrazu) była optymalna. Zadaniem użytkowników Windows powinno być tylko sprawdzenie, czy system właściwie rozpoznał model monitora i poprawnie ustawił istotne parametry pracy. W systemach Windows 95/98 odbywa się to następująco: start/ustawienia/panel sterowania/ekran/zakładka ustawienia/przycisk zaawansowane/ zakładka karta/ opcja szybkość odświeżania. Zgodnie z najnowszą szwedzką normą TC099 zaleca się ustawienie parametru szybkość odświeżania na 85Hzw rozdzielczości 1024x768. Te niewielkie usprawnienia, bez żadnych nakładów finansowych i zależne tylko od nas, mają duży wpływ na komfort pracy i ochronę naszego wzroku. A jakie są realia? Powszechną praktyką jest ustawianie monitora komputera w miejscu, gdzie mamy trochę wolnej powierzchni. A skutki? Bóle głowy wywołane odblaskami i refleksami na ekranie, zmęczenie wzroku z powodu złych ustawień parametrów pracy monitora, mroczki przed oczami, łzawienie, swędzenie, szczypanie itp.

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA ZWIĄZANE Z ORGANIZOWANIEM STANOWISKA KOMPUTEROWEGO

Stanowisko pracy przy komputerze, jak każde inne stanowisko, powinno być dopasowane pod względem przestrzennym do wymiarów 90% dorosłej populacji zarówno kobiet jak i mężczyzn. Podstawowymi cechami wymiarowymi, zależnymi od wysokości ciała - wzrostu pracowników.

Najważniejsze z punktu widzenia pracy przy komputerze są proporcje pomiędzy wysokością siedzenia i biurka oraz kąt nachylenia monitora.

Monitor powinien być pochylony na podstawie tak, aby jego powierzchnia znajdowała się pod kątem prostym do osi spojrzenia skierowanego około 30° w dół.

Wysokość regulowanego blatu biurka powinna zależeć od wzrostu użytkownika (patrz tabela poniżej). Wymiary podane w tabeli są przeciętnymi dla osoby średniego wzrostu (około 175 cm).

Krzesło powinno mieć wysokość około 42 - 53 cm. Oczywiście zależy to od wzrostu użytkownika.

Odległość pomiędzy dolną krawędzią stołu a siedzeniem krzesła powinna wynosić około 25 cm. Najlepiej nadaje się do tego krzesło biurowe z regulowaną wysokością, które można dostosować do wzrostu użytkownika. Krzesło powinno mieć także regulowane oparcie i podłokietniki.

Podczas pracy dłonie powinny spoczywać wygodnie na biurku. Przedramiona powinny tworzyć z osią ciała kąt 90°.

Monitor powinien być ustawiony tak, aby znajdował około 50 cm od oczu.

W czasie ustawiania monitora trzeba zwrócić uwagę na fakt, że odbicia światła sztucznego lub słonecznego będą powodować bóle oczu. Zauważ, że światło padające z okna spowoduje, że użytkownik będzie stale musiał przyzwyczajać wzrok do różnych jasności monitora, papieru, klawiatury i światła dziennego.

Lokalizacja i oświetlenie:
Według zaleceń specjalistów, idealnie ustawione stanowisko komputerowe powinno znajdować się na bezokiennej ścianie, bokiem do okna, by światło padało z lewej strony, i w odległości nie mniejszej niż l metr. Ogólna zasada jest taka, że na ekranie monitora nie może się odbijać światło (refleksy świetlne mają negatywny wpływ na wzrok, oczy się szybciej i bardziej dotkliwie męczą). Oprawy oświetlenia ogólnego powinny być skierowane tak, by światło padało na podłogę lub blat stołu (nigdy na ekran monitora!). Ustawiając monitor na biurku należy zwrócić uwagę, by górny brzeg ekranu znajdował się nieco poniżej poziomu oczu, nigdy powyżej. Człowiek przy komputerze powinien siedzieć tak, by mniej więcej środek monitora znajdował się na wysokości jego wzroku.

USTAWA

Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. (Dz. U. Nr 148, poz. 973), wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika podczas pracy.
Monitor powinien spełniać poniższe wymogi:
- znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,
- obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności,
- jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy,
- regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° - po 60° w obu kierunkach,
- ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni iltr.
W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika, powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół. Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.
Klawiatura ma stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy. W załączniku znalazł się nawet dokładny opis jej konstrukcji. Co ciekawe, większość stosowanych klawiatur nie spełnia wyszczególnionych wymogów.
Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała:
- naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem,
- odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20÷50° w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika,
- odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.
Powierzchnia blatu powinna być wystarczająco duża do posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska, jasna i matowa. Również krzesło wykorzystywane przez pracownika musi mieć odpowiednie cechy:
- dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi,
- wymiary oparcia i siedziska zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,
- regulację wysokości siedziska w zakresie 400÷500 mm, licząc od podłogi,
- regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu,
- wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,
- możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,
- podłokietniki.
Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej. Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia mu płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek. Powinien mieć on kąt pochylenia w zakresie 0÷15°, a wysokość dostosowaną do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a on sam nie może przesuwać się po podłodze podczas używania.
Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 m. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400-750 mm.
Oświetlenie musi zapewniać komfort pracy wzrokowej:
- poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach,
- należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach.
Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że nie powodują one olśnienia. Rozróżnia się różne typy prac z komputerem i każdy z nich wymaga nieco innego natężenia oświetlenia. Zasadniczo można przyjąć, że powinno ono wynosić ok. 200-300 lx. Maksymalna wartość to 700 lx i nie ma uzasadnionych powodów, aby ją przekraczać. Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie powinna być mniejsza niż 40 procent.

LTIERATURA:

„Ergonomia na stanowiskach pracy z mikrokomputerami”. Praca zbiorowa. Warszawa, Centralny instytut ochrony prac

Lippmann C. „Komputer a zadrowie”. Warszawa, Wyd. Cedrus Publishing Mouse

Grzeszczyk M.R. „Organizacja stanowisk pracy z komputerami”. Warszawa, Wyd. Proergo

Kameduła T., Kameduła M., Pawlaczyk M „Ergonomiczne warunki organizacji stanowisk pracy przy monitorach ekranowych” VI Międzynarodowa Konferencja Ergonomii Państw RWPG Kraków

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. (Dz. U. Nr 148, poz. 973)

Internet

---