Aromaterapia
Aromaterapia jest metodą terapii za pomocą naturalnych olejków eterycznych, które wprowadzane są do organizmu poprzez drogi oddechowe (wąchanie, wdychanie, inhalacje) lub przez skórę (masaż, kąpiel lub kompres). Aromaterapia opiera się na zastosowaniu leczniczych i terapeutycznych właściwości roślin z wykorzystaniem odpowiadających im olejków eterycznych. Wszystkie olejki w różnym stopniu działają przeciwbakteryjne, odkażająco, przeciwzapalnie a nawet przeciwwirusowe. Właściwe zastosowanie olejków aromaterapeutycznych pobudza układ odpornościowy organizmu, zwiększa odporność na zakażenia, poprawia krążenie, działa przeciwbólowo. Ważnym obszarem zastosowania olejków eterycznych jest oddziaływanie na psychikę człowieka. W aromaterapii stosuje się wyłącznie naturalne olejki eteryczne czyli produkty zapachowe otrzymywane z roślin poprzez destylację z parą wodną lub wyciskanie, bez zastosowania żadnych procesów chemicznych. W wyjątkowych przypadkach stosuje się niektóre absoluty czyli produkty zapachowe otrzymywane z roślin przez ekstrakcję rozpuszczalnikami organicznymi, które są następnie częściowo lub całkowicie odparowywane.
Historia Aromaterapii
Historia od czasów najdawniejszych wskazuje, że ludzie używali olejków eterycznych do wielu różnych celów, wśród których działania terapeutyczne były najważniejsze. Już w tekstach medycznych indyjskiej Ayurwedy opisywano stosowanie pachnących wyciągów w wielu zabiegach, a zapisy z Dalekiego Wschodu świadczą, że destylarnie wytwarzające esencje aromatyczne funkcjonowały już 5000 lat temu. Wzmiankę na temat wonności odnajdujemy także w Nowym Testamencie gdy uboga kobieta wylewa drogocenny olejek na głowę Jezusa narażając się na wielkie oburzenie uczniów.
Olejki eteryczne były wysoko cenione w kulturach antycznych Dalekiego i Środkowego Wschodu (Egipt, Chiny, Indie), Egipcie. Również Grecy i Rzymianie korzystali z esencji zapachowych, które używane były do religijnych obrzędów, a że w czasach antyku ciało ludzkie stanowiło przedmiot kultu, bogaci nie szczędzili środków, by z wykorzystaniem sił Natury stać się zdrowszym, silniejszym, piękniejszym i bardziej zmysłowym. Dostępne na wagę złota wyroby takie jak perfumy czy lecznicze maści dostarczyły posiadaczom nie tylko woni, ale gwarantowały znakomite zdrowie i sprawność do końca życia. Wśród wielu interesujących historii czystym przykładem aromaterapii jest to, że cierpiąca na bezsenność Kleopatra, która napełniała poduszki płatkami róż, co zapewniało jej dobry sen i piękne marzenia senne.
Grecki lekarz Hipokrates, ojciec medycyny, zalecał stosowanie olejków do masaży i kąpieli. Kolejny grecki lekarz Teofrast z Eresos stworzył dzieło "Co się tyczy zapachów", będące podstawą dzisiejszej wiedzy o terapii olejkami eterycznymi. W okresie Średniowiecza destylacją olejków roślinnych zajmowali się zakonnicy i produkowali z nich likiery, zalecając je swoim pacjentom.
Ok. 1000 r słynny arabski lekarz Avicenna zastosował do destylacji układ chłodzenia, dzięki czemu produkcja olejków stała się wydajniejsza. Z czasem zauważono i w Europie, że producenci perfum z orientalnych zapachów nie zapadają na dżumę czy cholerę, więc zaczęto wykorzystywać antyseptyczne właściwości roślinnych esencji. Rozległą wiedzę i doświadczenia ówczesnej farmacji wyparła produkcja chemiczna i poszukiwania odpowiedników syntetycznych.
Terapeutycznymi właściwościami wonnych olejków zainteresował się w latach dwudziestych XX wieku francuski chemik Rene Gattefosse, kiedy oparzoną rękę zanurzył w esencji lawendowej, rana szybko się zagoiła, nie pozostawiając blizn. Wtedy to podjął badania nad bakteriobójczymi, odkażającymi, przeciwzapalnymi i przeciwwirusowymi właściwościami olejków i pierwszy nazwał tę gałąź medycyny AROMATERAPIĄ. Termin aromatoterapia oznaczający terapię zapachową (od greckich słów aroma- korzenny zapach i terapeia - leczenie), pojawił się w 1937 r. Chirurg wojskowy, dr. Jean Valnet wykorzystując gojące właściwości esencji z wielkim powodzeniem eksperymentował na rannych żołnierzach rozsławił ją na całym współczesnym świecie. Wykorzystywał on antyseptyczne właściwości olejków. Jego podręcznik - bestseler w Niemczech "Aromatherapie", doczekał się niezliczonej ilości wydań, a autor objechał z wykładami cały świat znajdując wielu naśladowców.
Obecnie aromaterapia jest jedną z metod leczenia medycyny naturalnej. Najważniejsze dla skuteczności leczenia jest indywidualne dobieranie esencji zapachowych
Olejki eteryczne
Pozyskiwanie i przechowywanie
Olejki eteryczne występują we wszystkich częściach roślin (kwiaty, liście, łodygi, żywice, nasiona i korzenie). Olejki uzyskuje się z roślin aromatycznych uprawianych we wszystkich częściach świata:
olejek drzewa herbacianego pochodzi z Australii
olejek mięty z USA
olejek różany z Bułgarii i Turcji
olejek jaśminowy z Indii
Te silne koncentraty można pozyskać na trzy sposoby:
poprzez destylację parową (najpopularniejsza metoda)
ekstrakcję rozpuszczalnikami organicznymi
tłoczenie (olejki cytrusowe)
Metoda pozyskiwania olejku wpływa na właściwości. I tak na przykład wysoka temperatura podczas procesu destylacji jest przyczyną rozkładu niektórych substancji chemicznych, natomiast przy ekstrakcji rozpuszczalnikami minimalne ilości rozpuszczalnika pozostają w olejku.
Otrzymywanie olejków z roślin jest bardzo pracochłonne np. 1 kg olejku jaśminowego wymaga zerwania ręcznie około 8-10 mln kwiatów jaśminu, zaś w przypadku olejku różanego na 1 kg esencji potrzeba 5000 kg płatków ze świeżo otwartych kwiatów.
Są lekkie i nietłuste, większość jest bezbarwna lub jasnożółta. Olejki należy przechowywać zamknięte w chłodnym i ciemnym miejscu, gdyż są lotne i wrażliwe na promieniowanie ultrafioletowe. Odpowiednio zapakowane olejki w szklane, szczelne buteleczki z ciemnego szkła jeśli będą przechowywane w temperaturze 18°C dłużej zachowają swoje właściwości. Niektóre olejki szybko ulegają utlenianiu (olejki cytrusowe) i dlatego ich okres ważności wynosi nie więcej niż rok, podczas gdy olejki pozyskiwane z drewna (np. olejek sandałowy) można przechowywać do 3-4 lat. Okres ważności pozostałych olejków wynosi średnio dwa lata.
Właściwe stosowanie olejków w Aromaterapii
Każdy kto rozpoczyna kurację olejkami eterycznymi powinien pamiętać, że w handlu dostępnych jest niestety, mnóstwo chemicznych podróbek, które można użyć jedynie do perfumowania pomieszczeń np. podróbkę olejku drzewa sandałowego Santalum album z zachodu Indii stanowi tani Amyris balsamisfera z zachodu, który jest rośliną o zbliżonym zapachu, jednak bez możliwości leczniczych i terapeutycznych.
Do leczenia nadają się wyłącznie olejki czyste, z roślin do uprawy których nie stosowano pestycydów. W aromaterapii najważniejszy jest olejek, który leczonej osobie najprzyjemniej pachnie. Naturalne olejki eteryczne z uwagi na wysokie stężenie używa się niezwykle oszczędnie i z dużym respektem. Niektóre bywają żrące, silnie trujące lub powodują uczulenia.
Olejki można stosować do masażu, inhalacji aromatoterapeutycznych, kąpieli i do oddziaływania bezpośrednio na skórę w postaci kompresów, toników, czy kremów i maseczek. Często wykorzystywane są mieszanki olejków, jednak specjaliści uważają, że w takiej mieszance nie powinno być więcej niż 5 olejków.
Od aromaterapeuty należy wymagać rozległej wiedzy z różnych dziedzin, gdyż może on pomóc pacjentowi, chroniąc go w wielu wypadkach przed stosowaniem tradycyjnych leków syntetycznych. Olejki aromatyczne mają działanie równoważące przyczyniając się do powrotu ze stanu chorobowego do idealnej równowagi, która jest oznaką zdrowia.
Inhalacje aromaterapeutyczne polegają na wdychaniu oparów lotnych olejków podgrzewanych w kominku aromaterapeutycznym. Ciepło świeczki podgrzewa miseczkę z mieszanką olejku i wody, co powoduje odparowanie olejku i jego rozproszenie się w pomieszczeniu. Metoda ta jest bardzo skuteczne w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych (katar, kaszel, przeziębienia, zapalenia zatok, gardła i itp.) i bólach głowy.
Kąpiele aromaterapeutyczne polegają na ciepłej kąpieli z dodatkiem olejku. Kąpiele korzystnie wpływają na dolegliwości fizyczne i psychiczne. Metoda ta jest skuteczna m.in. przy stresie, bezsenności, zmęczeniu, infekcjach dróg oddechowych, bólach mięśniowych i chorobach skóry. W czasie kąpieli aromaterapeutycznej nie należy używać środków myjących ani płynów do kąpieli. Kąpiele mozna także wykorzystać do celów kosmetycznych. Stosowane są w stanach zapalnych skóry, trądziku, "skórce pomarańczowej", przy nadmiernej potliwości, przesuszonej skórze i pękaniu naczyń krwionośnych.
Kremy, balsamy, kompresy, toniki, okłady stosuje się przy wszelkich schorzeniach skórnych. Zimne okłady stosuje sie przy zwichnięciach, skręceniach, obrzękach i przy bólach głowy natomiast gorące okłady skutecznie łagodzą bóle mięśniowe, zapalenia nerwów, nerwobóle, zapalenie pęcherza i podrażnienia skóry. Kompresy są polecane m.in. przy problemach dermatologicznych takich jak łojotok, łupież, łysienie, potówki, także przy skórze starzejącej się ze zmarszczkami.
Najpopularniejszym zabiegiem kosmetycznym w którym wykorzystuje się olejki aromatyczne jest Masaż aromaterapeutyczny .
Technika masażu aromaterapeutycznego opiera się na trzech podstawowych ruchach: głaskaniu, rozcieraniu, ugniataniu całego ciała lub tych jego części, w których odczuwane są dolegliwości. Masaż oddziaływuje zarówno bezpośrednio na skórę jaki i poprzez wdychanie oparów, dlatego można go stosować zarówno przy chorobach skóry, chorobach wewnętrznych i problemach psychologicznych. Skutecznie usuwa napięcie mięśni, zwiększa poziom endorfin, które znoszą ból. Przywraca równowagę psychiczną i redukuje negatywne stany emocjonalne takie jak: gniew, strach, nienawiść, frustracja, rozpacz. Podczas masażu całego ciała należy uważać na żylaki i na barwne plamy, guzki, brodawki, znajdujące się na skórze.
Do masażu aromaterapeutycznego przygotowuje się specjalną mieszankę oleju bazowego z olejkiem aromatycznym. Olej bazowy należy dobierać w zależności od rodzaju cery:
olej migdałowy - działa zmiękczająco, idealny do pielęgnacji cery suchej i wrażliwej olej z miazgi kakaowej - ma działanie nawilżające polecany jest do cery wrażliwej
olej sezamowy - przeznaczony jest do pielęgnacji cery z trądzikiem różowatym
olej saflorowy - do pielęgnacji skóry suchej, odwodnionej w łuszczycy i wyprysku
olej awokado - działa natłuszczająco, używany do pielęgnacji skóry suchej i wrażliwej
Olejki eteryczne mają szczególne zastosowanie w kosmetyce oraz w pielęgnacji skóry i włosów. Pobudzają metabolizm komórkowy i poprawiają strukturę skóry. Ich działanie odmładzające polega na przyspieszeniu tempa procesów regeneracyjnych. Dzięki stosowaniu olejków skróceniu ulega okres czasu potrzebny na wymianę starych komórek na nowe, przez co skóra odzyskuje młody wygląd. Olejki eteryczne poprawiają ukrwienie skóry oraz powodują, że staje się ona bardziej elastyczna i żywsza. Przywracają cerze stan równowagi poprzez regulację wydzielania substancji tłuszczowych.
Należy pamiętać, że procesy lecznicze i regeneracyjne skóry zainicjowane pod wpływem olejków eterycznych i hydrolatów będą przebiegały nawet po zaprzestaniu ich stosowania. Odmładzające i regeneracyjne właściwości olejków eterycznych i hydrolatów wykorzystywane są przez wiele renomowanych firm kosmetycznych. Jednak oferowane przez nie kosmetyki - oprócz substancji naturalnych - zawierają również chemiczne środki konserwujące, których stosowanie podyktowane jest koniecznością długiego magazynowania. Dlatego - jeśli chcemy używać kosmetyków całkowicie czystych i naturalnych, a jednocześnie dużo tańszych niż dostępne w handlu - powinniśmy przygotować je sami. Ich skuteczność nie będzie ustępować kosmetykom oferowanym przez ekskluzywne salony, a w cenę nie będą wliczone niebotyczne koszty kampanii reklamowych i utrzymanie punktów sprzedaży.
Uwagi i przeciwwskazania do Aromaterapii
Osoby cierpiące na astmę, jak i te mające kruche naczynia krwionośne nie mogą stosować inhalacji
Z każdym olejkiem trzeba się bliżej zapoznać. Olejki mogą być niebezpieczne dla osób cierpiących na epilepsję, choroby układu nerwowego.
Osoby ze skłonnościami do alergii powinny przed zastosowaniem olejków wykonać test alergiczny - rozpuszczonym w wodzie olejkiem posmarować skórę za uchem i odczekać 12 godzin.
Nie wolno z własnej inicjatywy stosować olejków doustnie
Należy unikać długiego stosowania tego samego rodzaju olejku.
Stosowanie olejków eterycznych w czasie ciąży powinno być skonsultowane z lekarzem lub aromatoterapeutą. Kobiety w ciąży nie powinny używać olejków: arcydzięglowego, tymiankowego, melisowego, mięty pieprzowej, jałowcowego, cyprysowego, hyzopowego, lawendowego, majerankowego, różanego, rumiankowego i kopru włoskiego. Generalnie przez pierwsze 3 miesiące ciąży w ogóle nie należy używać olejków.
Wszystkie olejki cytrusowe podnoszą wrażliwość na słońce i dlatego po ich użyciu przez 6 godzin powinno się unikać kąpieli słonecznych. Najsilniej fototoksycznie działają: olejek bergamotowy, olejek limetkowy, olejek z pomarańczy gorzkiej, olejek cytrynowy i grejpfrutowy.
Przed zastosowaniem na skórę trzeba wszystkie olejki rozcieńczyć, z wyjątkiem lawendowego i z drzewa herbacianego. Najbardziej drażniąco na skórę wpływają olejki: z angielskiego ziela, cynamonowy, miętowy, goździkowy, oregano i tymiankowy.
Nie wolno wykonywać masażu aromatoterapeutycznego osobom ze stanami zapalnymi, jak np. żylaki podudzia lub zakrzepica, przy zakażeniu i ranach skóry, w przypadku chorób zakaźnych, przy wysokiej temperaturze ciała. Masaż jest niewskazany dla chorych na serce, nowotwory, po niedawno przebytej operacji.
Olejku geraniowego nie powinno się stosować korzystając z pigułek antykoncepcyjnych, a tymiankowego przy nadciśnieniu.
Dzieci nie mogą mieć dostępu do olejków eterycznych. Niektóre są żrące bądź trujące (zwłaszcza nie rozcieńczone).
Rozmaryn, szałwia i tymianek nie powinny być stosowane u osób z wysokim ciśnieniem tętniczym.
Ważne jest aby stosowanie aromaterapii nie zastąpiło porady lekarza.
Należy także pamiętać, że nawet niewielka ilość stosowanego olejku może po pewnym czasie skumulować się w organizmie do niebezpiecznego poziomu.
Dekalog Aromaterapii
Korzystaj z dobrodziejstw aromaterapii i niezwykłych właściwości naturalnych olejków eterycznych dla zdrowia i przyjemnych wrażeń.
Używaj tych olejków i mieszanek olejków eterycznych, których zapach najbardziej Ci odpowiada.
Przygotowując mieszankę nie mieszaj ze sobą więcej niż 5 olejków eterycznych. I tak każdy z nich zawiera wielkie bogactwo cennych składników.
Nie stosuj większych dawek olejków niż to wskazane: 5-10 kropli w kominku aromaterapeutycznym, 10-15 kropli do kąpieli w wannie, 15-30 kropli w 50 ml oleju roślinnego do masażu.
Nie stosuj olejków eterycznych doustnie.
Nie stosuj nie rozcieńczonych olejków bezpośrednio na skórę. Do masażu rozpuszczaj je w tzw. nośniku, którym powinien być naturalny olej roślinny.
Przed pierwszym zabiegiem aromaterapeutycznym wykonaj 12godzinny test uczuleniowy. Kroplę olejku lub mieszanki rozpuścić w łyżeczce oleju roślinnego i wetrzeć w skórę za uchem albo na mostku. Jeżeli w ciągu tego czasu nie pojawi się czerwony odczyn, swędzenie lub pieczenie, olejek możesz stosować.
Nie łącz kąpieli aromaterapeutycznych z myciem ciała w płynach pianotwórczych. Zanurz się w ciepłej kąpieli przynajmniej na 15 minut i poddaj się relaksowi.
Pamiętaj o ogólnych przeciwwskazaniach. W przypadku ciąży, uczulenia, wieku dziecięcego, wystawiania skóry na promienie UV stosuj się do zaleceń aromaterapeuty.
Stosuj tylko olejki eteryczne wysokiej jakości.
Stosuj olejki eteryczne z przekonaniem o ich leczniczych właściwościach czerpiąc przyjemność z piękna ich zapachów.
Lista olejków, które mogą być stosowane w różnych jednostkach chorobowych
Apatia:
olejek hyzopowy, olejek miętowy, olejek rozmarynowy, olejek tymiankowy
Bezsenność:
olejek różany, olejek geraniowy, olejek jałowcowy, olejek lawendowy, olejek majerankowy, olejek mandarynkowy, olejek melisowy, olejek pelargoniowy, olejek ylang ylang
Bolesne miesiączki:
olejek bergamotowy, olejek cytrynowy, olejek jaśminowy, olejek różany, olejek rumiankowy
Bóle głowy:
olejek bazylikowy, olejek hyzopowy, olejek lawendowy, olejek majerankowy, olejek miętowy, olejek pelargoniowy, olejek różany
Bóle mięśni:
olejek bergamotowy, olejek cyprysowy, olejek jałowcowy, olejek lawendowy, olejek miętowy, olejek rozmarynowy, olejek z drzewa sandałowego
Bóle reumatyczne:
olejek cytrusowy, olejek cyprysowy, olejek cynamonowy, olejek eukaliptusowy, olejek goździkowy, olejek imbirowy, olejek kolendrowy
Brak koncentracji, zmęczenie umysłowe:
olejek bazyliowy olejek geraniowy olejek miętowy olejek rozmarynowy
Cellulitis:
olejek geraniowy, olejek kminkowy, olejek lebiodkowy, olejek jałowcowy, olejek paczulowy, olejek rozmarynowy, olejek różany, olejek z kopru włoskiego
Depresja:
olejek bazylikowy, olejek cytrynowy, olejek jodłowy, olejek lawendowy, olejek neroli, olejek patchuli, olejek pomarańczowy, olejek różany, olejek sosnowy, olejek ylangowy
Infekcje skóry, grzybice, trądzik, łupież:
olejek bergamotowy, olejek cytrynowy, olejek eukaliptusowy, olejek herbaciany, olejek jałowcowy, olejek lawendowy, olejek paczulowy
Lęki:
olejek majerankowy, olejek mandarynkowy, olejek neroli, olejek ylangowy
Nadciśnienie:
olejek cytrusowy, olejek hyzopowy, olejek lawendowy, olejek majerankowy, olejek rozmarynowy, olejek różany, olejek szałwiowy, olejek ylangowy
Niedociśnienie:
olejek szałwiowy, olejek bergamotowy, olejek miętowy, olejek lawendowy, olejek cytrynowy
Przeziębienie, katar, kaszel:
olejek anyżowy, olejek cyprysowy, olejek eukaliptusowy, olejek herbaciany, olejek lawendowy, olejek miętowy, olejek rozmarynowy, olejek sosnowy, olejek tymiankowy
Rozdrażnienie, zmienne nastroje:
olejek cyprysowy, olejek geraniowy, olejek mandarynkowy, olejek pomarańczowy, olejek sandałowy
Stres:
olejek bergamotowy, olejek geraniowy, olejek jałowcowy, olejek lawendowy, olejek melisowy, olejek neroli, olejek pelargoniowy, olejek różany, olejek ylangowy
Trądzik:
olejek bergamotowy, olejek jałowcowy, olejek jaśminowy, olejek neroli
Zaburzenia trawienia:
olejek cytrynowy, olejek kminkowy, olejek kolendrowy, olejek lawendowy, olejek miętowy, olejek pelargoniowy, olejek różany, olejek sandałowy, olejek slangowy, olejek z kopru włoskiego
Zapalenie pęcherza:
olejek bergamotowy, olejek cedrowy, olejek jałowcowy, olejek lawendowy, olejek sosnowy