WYCHOWANIE W PAŃSTWACH TOTALITARNYCH
Cechy wspólne
• podporządkowanie państwu (partii)
• tworzenie „nowego człowieka”
• Indoktrynacja
• kolektywizm, tłumienie indywidualizmu, uniformizacja
• dyscyplina, karność, posłuszeństwo
• militaryzacja
• psychologia wroga
•
kontrola organizacji dziecięcych i młodzieżowych
Bolszewizm (ZSRR lata 20.)
• Rewolucja bolszewicka (1917)
• Wychowanie - państwo •
nacjonalizacja szkół, bezpłatne, obowiązkowe nauczanie
• krytyka tradycyjnej szkoły
• libertynizm • krytyka rodziny
• Nadzieżda Krupska, Anatolij Łunaczarski
Stalinizm (ZSRR lata 30.)
• Powrót do tradycyjnej szkoły
• Powrót wątków patriotycznych („patriotyzm radziecki”)
• Rehabilitacja rodziny
• Antoni Makarenko, Iwan Kairow
Nazizm (III Rzesza)
• Nacjonalizm, mesjanizm narodowy,
etnocentryzm, rasizm
• Eugenika, Darwinizm społeczny
• Elitaryzm , hierarchizm
• „Musimy stać się narodem panów i tak musimy wychować nasz naród” (Goebbels 1936)
• Jungvolk 10-14
• Hitlerjugend 14-18
Rola rodziny
• Światem kobiety jest mężczyzna, rodzina, dzieci i dom”)
• kult macierzyństwa (medale) • rodzina - komórka rozrodcza narodu
• brak dzieci - dywersja, dezercja z pola bitwy
• Lebensborn
WYCHOWANIE W XX WIEKU
Zmiany kulturowe i ich wpływ na wychowanie
• Indywidualizm. Demokracja
• Rozwój gospodarczy i technologiczny. Wzrost poziomu życia (higiena, zdrowie, sport)
• Zwiększenie mobilności, możliwości wymiany informacji i opinii
• Re
lata larrrRRRREwolucja seksualna
• Emancypacja kobiet, spadek urodzin, starzenie się społeczeństw
• Związki nieformalne, związki bezdzietnie, samotne rodzicielstwo, single, wzrost liczby rozwodów
• Postmodernizm:
zakwestionowanie uniwersalizmu, obiektywizmu i idei prawdy, pochwała odmienności i różnorodności (mniejszości)
• Globalizacja: uniformizacja kulturowa. Reakcje: etnocentryzm, separatyzm, fundamentalizm
Prawa dziecka
• 1923 „Deklaracja Genewska” Ligi Narodów.
• 1948 Deklaracja Praw Człowieka ONZ
• 1959 Deklaracja Praw Dziecka
• 1979 Szwecja: zakaz kar cielesnych
Młodzież
• Lata 60. bunt młodzieży. Odrzucenie dominacji starszych. Kult młodości.
• Kontrkultury, subkultury, własny świat, z własnymi autorytetami
• Kultura postfiguratywna, kofiguratywna, prefiguratywna (M. Mead)
Wyzwania
• kryzys moralny (relatywizm, pluralizm prawd). Permisywizm. Kryzys autorytetów
• kryzys tradycyjnych tożsamości. Alienacja społeczna. Atomizacja
• negatywne oddziaływanie mediów
• patologie (narkomania, pijaństwo, agresja, przemoc, przestępczość)
Rola państwa
• Upowszechnienie i demokratyzacja oświaty. Przymus edukacyjny. Jednolite programy szkolne
• Wzrost kontroli państwa nad rodziną
• Wychowanie poza domem: żłobki, przedszkola, szkoły
Propozycje alternatywne
• bon edukacyjny - Milton Friedman (1955):
Przewidywane skutki: wzrost świadomości rodziców, wzrost konkurencyjności, wzrost motywacji nauczycieli, pluralizm, ochrona przed uniformizacją, przezwyciężenie biurokratyzacji
• edukacja domowa
Przewidywane skutki: zwiększenie świadomości rodziców, wzmocnienie rodziny, ochrona przed patologiami, integracja środowiska lokalnego, indywidualizacja
PEDAGOGIKA NOWEGO WYCHOWANIA
Zarzuty wobec tradycyjnej pedagogiki
• Oderwana od codziennych doświadczeń. Nie przygotowuje do życia
• Szkoła odgrodzona od innych instytucji społecznych
• Przekaz wiedzy gotowej, wytworzonej przez innych
• Autorytaryzm nauczyciela
• Model pamięciowo-pasywny
• Rygoryzm, intelektualizm, formalizm
Postulaty Nowego Wychowania
• wychowanie naturalistyczne, progresywizm
• pajdocentryzm
• Nauczyciel = partner stwarzający warunki do rozwoju
• Indywidualizacja
• Samowychowanie. Rozwój „od wewnątrz”
• Wewnętrzna motywacja > bodźce zewnętrzne
• Model problemowo-aktywny zamiast pamięciowo-pasywnego
• Funkcjonalność, praktycyzm. Związek z życiem.
• Nacisk na umiejętności nie fakty
• Uczenie przez zabawę
• udział uczniów w planowaniu programu
• nacisk na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję
JOHN DEWEY (1859-1952)
• Pragmatyzm - wychowanie związane z życiem, z realnymi problemami
• Wartości konstruowane społecznie. Możliwość wyboru
• Nieustanny rozwój człowieka. Edukacja permanentna. Przystosowanie do zmian
• Uczenie przez działanie, wymianę informacji i opinii Tożsamość negocjowana.
• Życie jest edukacją, a edukacja życiem.
• Szkoła - miejsce wymiany doświadczeń. Powiązana z domem rodzinnym i społeczeństwem
• Uczeń sam rozwiązuje problemy, nauczyciel - inspirator
• Nauczanie zespołowe
• Szkoła eksperymentalna (Chicago)
Janusz KORCZAK (1878-1942)
• Autoodpowiedzialność, samowychowanie
• rozwój dziecka przez własną aktywność - nabywanie samoświadomości
• Wspólnoty samowychowawcze
Maria MONTESSORI (1870-1952)
• naturalizm, rozwijanie spontanicznej aktywności
• Samodzielność, własne tempo. Samokontrola, autoweryfikacja
• Koncentracja, porządek
• Grupy zróżnicowane wiekowo
Próby reform szkoły. Szkoła pracy (aktywna)
Plan Daltoński - Helen Parkhurst
Metoda projektów - Wiliam Kilpatrick
Metoda ośrodków, szkoła życia przez życie - Ovide Decroly
Pedagogika antyautorytarna
• Theodor Adorno
• Thomas Gordon
• Benjamin Spock
• Aleksander Neill
ANTYPEDAGOGIKA
• krytyka wychowania jako procesu formacyjnego, wg systemu wartości dorosłego, utrwalającego wzorce kulturowe prawo jednostki do samookreślenia, wyboru wartości
• Ekkehard von Braunmühl, Hubertus von Schönebeck
• Wychowanek wie lepiej niż wychowawca, co jest dla niego dobre
Krytyka „nowego wychowania” i pedagogiki antyautorytarnej
• odrzucenie pajdocentryzmu
• nauczyciel = autorytet
• Potrzeba hierarchizacji i dyscypliny
• Planowy wysiłek > spontaniczność
• Zagubienie dziecka w świecie pozbawionym autorytetów. Możliwość zniewolenia
• Bazowanie na zainteresowaniach uczniów nieskuteczne (nietrwałe, chaotyczne)
• Istnieje wiedza gotowa - nie ma sensu odkrywać jej na nowo
• Edukacja to nie pielęgnowanie dziecięcości lecz przygotowanie do dorosłego życia
• Szkoła = miejsce nauki a nie zabawy
• Krytyka przerostu wiedzy instrumentalnej nad wiedzą formującą
• Krytyka przerostu zajęć praktycznych kosztem konkretnej wiedzy
• cele dalekosiężne > potrzeby bieżące
4