Historia świętego Pawła Apostoła

cz. 1

 

1

Misja Kościoła

WSTĘP

Szaweł urodził się ok. 8 roku w Tarsie, w Cylicji, u podnóża gór Taurus. W młodości studiował u stóp Gamaliela w Jerozolimie. Nie wiemy, czy spotkał Jezusa przez śmiercią i zmartwychwstaniem.

A właśnie zmartwychwstanie jest kluczowym wydarzeniem całej historii: JEZUS ŻYJE!!! I dał dowody swego zmartwychwstania - spotykał się z uczniami.

AKTYWIZACJA

Jakie zadanie - misję postawił Jezus przed uczniami?

Metoda - wyklejanka: z gazet tworzymy ilustrację fragmentu zdania z Dz 1,18. Praca w grupach.

PUENTA

Jezus postawił przed swoimi uczniami zadanie niesienia świadectwa na krańce ziemi. W dzień Pięćdziesiątnicy następuje Zesłanie Ducha Świętego i apostołowie wychodzą z Wieczernika, aby podjąć misję głoszenia.

2

Męczeństwo świętego Szczepana

WSTĘP

Wśród pierwszych chrześcijan był człowiek imieniem Szczepan, który prowadził spory z Żydami z synagogi, gdzie zbierali się urodzeni w Cylicji, a zamieszkali w Jerozolimie, wśród nich był też i student Szaweł.

Pewnego dnia w synagodze wybuchła wielka kłótnia, bo Szczepan wyrzucał Żydom, że wydali na śmierć Pana Jezusa i udowadniał, że On był Mesjaszem. Zawlekli go więc przed Sanhedryn - wielką radę i przesłuchiwali. Szczepan wytłumaczył im, na podstawie Pisma, że ma racje i wyrzucił jeszcze niewiarę starszyźnie żydowskiej:

Dz 7,51-8,4:

7,51 Twardego karku i opornych serc i uszu! Wy zawsze sprzeciwiacie się Duchowi Świętemu. Jak ojcowie wasi, tak i wy!

7,52 Któregoż z proroków nie prześladowali wasi ojcowie? Pozabijali nawet tych, którzy przepowiadali przyjście Sprawiedliwego. A wyście zdradzili Go teraz i zamordowali.

7,53 Wy, którzy otrzymaliście Prawo za pośrednictwem aniołów, lecz nie przestrzegaliście go.

7,54 Gdy to usłyszeli, zawrzały gniewem ich serca i zgrzytali zębami na niego.

7,55 A on pełen Ducha Świętego patrzył w niebo i ujrzał chwałę Bożą i Jezusa, stojącego po prawicy Boga.

7,56 I rzekł: Widzę niebo otwarte i Syna Człowieczego, stojącego po prawicy Boga.

7,57 A oni podnieśli wielki krzyk, zatkali sobie uszy i rzucili się na niego wszyscy razem.

7,58 Wyrzucili go poza miasto i kamienowali, a świadkowie złożyli swe szaty u stóp młodzieńca, zwanego Szawłem.

7,59 Tak kamienowali

++Szczepana, który modlił się: Panie Jezu, przyjmij ducha mego!

7,60 A gdy osunął się na kolana, zawołał głośno: Panie, nie poczytaj im tego grzechu. Po tych słowach skonał.

8,1 Szaweł zaś zgadzał się na zabicie go. Wybuchło wówczas wielkie prześladowanie w Kościele jerozolimskim. Wszyscy, z wyjątkiem Apostołów, rozproszyli się po okolicach Judei i Samarii.

8,2 Szczepana zaś pochowali ludzie pobożni z wielkim żalem.

8,3 A Szaweł niszczył Kościół, wchodząc do domów porywał mężczyzn i kobiety, i wtrącał do więzienia.

8,4 Ci, którzy się rozproszyli, głosili w drodze słowo.

 

W końcu zatem ukamienowali Szczepana za miastem, szat pilnował Szaweł, już wtedy wściekły z powodu chrześcijaństwa.

AKTYWIZACJA

Jak Szaweł widział to wydarzenie z perspektywy kilku dni.

Szaweł pisze list do swojego kolegi Sostenesa w Tarsie, dzieląc się z nim wrażeniami.

PUENTA

Ukamienowanie Szczepana to tylko początek. “Dyszał żądzą zabijania...”

3

Spotkanie pod Damaszkiem

WSTĘP

Szaweł otrzymał od przełożonego listu do synagogi w Damaszku, by pochwycić tych, którzy byli świadkami Chrystusa. Wyruszył w podróż. Przed miastem powaliła go na ziemie niewypowiedziana jasność...

Dz 9,1-9:

9,1 Szaweł ciągle jeszcze siał grozę i dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich. Udał się do arcykapłana

9,2 i poprosił go o listy do synagog w Damaszku, aby mógł uwięzić i przyprowadzić do Jerozolimy mężczyzn i kobiety, zwolenników tej drogi, jeśliby jakichś znalazł.

9,3 Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba.

9,4 A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?

9,5 Kto jesteś, Panie? - powiedział. A On: Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz.

9,6 Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić.

9,7 Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo.

9,8 Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce.

9,9 Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił.

AKTYWIZACJA

Jaka była specyfika tego spotkania? Co było charakterystycznego w tym wydarzeniu???

Metoda - praca w grupach i porównywanie tego spotkania z innymi spotkaniami człowieka z Bogiem.

PUENTA

Spotkanie pod Damaszkiem jest specyficzne, wyjątkowe, ale jest też wpisane w ciąg spotkań człowieka z Bogiem, które znamy z historii zbawienia.

 

***

 

 

 

Duch Święty

 

 

 

zstąpi na was

 

 

 

otrzymacie

 

Jego moc

 

i będziecie

 

 

 

moimi świadkami

 

 

 

w Jerozolimie

 

 

 

... i aż po krańce świata.

9,1 Szaweł ciągle jeszcze siał grozę i dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich. Udał się do arcykapłana

9,2 i poprosił go o listy do synagog w Damaszku, aby mógł uwięzić i przyprowadzić do Jerozolimy mężczyzn i kobiety, zwolenników tej drogi, jeśliby jakichś znalazł.

9,3 Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba.

9,4 A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?

9,5 Kto jesteś, Panie? - powiedział. A On: Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz.

9,6 Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić.

9,7 Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo.

9,8 Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce.

9,9 Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił.

WYPISZ PONIŻEJ

PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

MIĘDZY TYMI SPOTKANIAMI:

 

 

 

 

6,11 A oto przyszedł Anioł Pana i usiadł pod terebintem w Ofra, które należało do Joasza z rodu Abiezera. Gedeon, syn jego, młócił na klepisku zboże, aby je ukryć przed Madianitami.

6,12 I ukazał mu się Anioł Pana. Pan jest z tobą - rzekł mu - dzielny wojowniku!

6,13 Odpowiedział mu Gedeon: Wybacz, panie mój! Jeżeli Pan jest z nami, skąd pochodzi to wszystko, co się nam przydarza? Gdzież są te wszystkie dziwy, o których opowiadają nam ojcowie nasi, mówiąc: Czyż Pan nie wywiódł nas z Egiptu? A oto teraz Pan nas opuścił i oddał nas w ręce Madianitów.

6,14 Pan zaś zwrócił się ku niemu i rzekł do niego: Idź z tą siłą, jaką posiadasz, i wybaw Izraela z ręki Madianitów. Czyż nie Ja ciebie posyłam?

6,15 Wybacz, Panie mój! - odpowiedział Mu - jakże wybawię Izraela? Ród mój jest najbiedniejszy w pokoleniu Manassesa, a ja jestem ostatni w domu mego ojca.

6,16 Pan mu odpowiedział: Ponieważ Ja będę z tobą, pobijesz Madianitów jak jednego męża.

6,17 Odrzekł Mu na to: Jeżeli darzysz mnie życzliwością, daj mi jakiś znak, że to Ty mówisz ze mną.

6,18 Nie oddalaj się stąd, proszę Cię, aż wrócę do Ciebie. Przyniosę moją ofiarę i położę ją przed Tobą. A On na to: Poczekam tu, aż wrócisz.

6,19 Gedeon oddaliwszy się przygotował koźlę ze stada, a z jednej efy mąki przaśne chleby. Włożył mięso do kosza, a polewkę do garnuszka i przyniósł to do Niego pod terebint i ofiarował.

6,20 Wówczas rzekł do niego Anioł Pana: Weź mięso i chleby przaśne, połóż je na tej skale, a polewkę rozlej. Tak uczynił.

6,21 Wówczas Anioł Pana wyciągnął koniec laski, którą trzymał w swym ręku, dotknął nią mięsa i chlebów przaśnych i wydobył się ogień ze skały. Strawił on mięso i chleby przaśne. Potem zniknął Anioł Pana sprzed jego oczu.

6,22 Zrozumiał Gedeon, że to był Anioł Pana, i rzekł: Ach, Panie, Panie mój! Oto Anioła Pana widziałem twarzą w twarz!

6,23 Rzekł do niego Pan: Pokój z tobą! Nie bój się niczego! Nie umrzesz.

6,24 Gedeon zbudował tam ołtarz dla Pana i nazwał go "Pan-Pokój".

9,1 Szaweł ciągle jeszcze siał grozę i dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich. Udał się do arcykapłana

9,2 i poprosił go o listy do synagog w Damaszku, aby mógł uwięzić i przyprowadzić do Jerozolimy mężczyzn i kobiety, zwolenników tej drogi, jeśliby jakichś znalazł.

9,3 Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba.

9,4 A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?

9,5 Kto jesteś, Panie? - powiedział. A On: Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz.

9,6 Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić.

9,7 Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo.

9,8 Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce.

9,9 Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił.

WYPISZ PONIŻEJ

PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

MIĘDZY TYMI SPOTKANIAMI:

 

 

 

 

1,26 W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret,

1,27 do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja.

1,28 Anioł wszedł do Niej i rzekł: Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, <błogosławiona jesteś między niewiastami>.

1,29 Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie.

1,30 Lecz anioł rzekł do Niej: Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga.

1,31 Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus.

1,32 Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida.

1,33 Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca.

1,34 Na to Maryja rzekła do anioła: Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?

1,35 Anioł Jej odpowiedział: Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym.

1,36 A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną.

1,37 Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego.

1,38 Na to rzekła Maryja: Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa! Wtedy odszedł od Niej anioł.

 

 

 

 

9,1 Szaweł ciągle jeszcze siał grozę i dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich. Udał się do arcykapłana

9,2 i poprosił go o listy do synagog w Damaszku, aby mógł uwięzić i przyprowadzić do Jerozolimy mężczyzn i kobiety, zwolenników tej drogi, jeśliby jakichś znalazł.

9,3 Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba.

9,4 A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?

9,5 Kto jesteś, Panie? - powiedział. A On: Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz.

9,6 Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić.

9,7 Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo.

9,8 Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce.

9,9 Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił.

WYPISZ PONIŻEJ

PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

MIĘDZY TYMI SPOTKANIAMI:

 

 

 

 

32,25 Gdy zaś [Jakub] wrócił i został sam jeden, ktoś zmagał się z nim aż do wschodu jutrzenki,

32,26 a widząc, że nie może go pokonać, dotknął jego stawu biodrowego i wywichnął Jakubowi ten staw podczas zmagania się z nim.

32,27 A wreszcie rzekł: Puść mnie, bo już wschodzi zorza! Jakub odpowiedział: Nie puszczę cię, dopóki mi nie pobłogosławisz!

32,28 Wtedy [tamten] go zapytał: Jakiie masz imię? On zaś rzekł: Jakub.

32,29 Powiedział: Odtąd nie będziesz się zwał Jakub, lecz Izrael, bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi, i zwyciężyłeś.

32,30 Potem Jakub rzekł: Powiedz mi, proszę, jakie jest Twe imię? Ale on odpowiedział: Czemu pytasz mnie o imię? - i pobłogosławił go na owym miejscu.

32,31 Jakub dał temu miejscu nazwę Penuel, mówiąc: Mimo że widziałem Boga twarzą w twarz, jednak ocaliłem me życie.

32,32 Słońce już wschodziło, gdy Jakub przechodził przez Penuel, utykając na nogę.

32,33 Dlatego Izraelici nie jadają po dzień dzisiejszy ścięgna, które jest w stawie biodrowym, gdyż Jakub został porażony w staw biodrowy, w to właśnie ścięgno.

 

 

 

 

 

 

 

9,1 Szaweł ciągle jeszcze siał grozę i dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich. Udał się do arcykapłana

9,2 i poprosił go o listy do synagog w Damaszku, aby mógł uwięzić i przyprowadzić do Jerozolimy mężczyzn i kobiety, zwolenników tej drogi, jeśliby jakichś znalazł.

9,3 Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba.

9,4 A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?

9,5 Kto jesteś, Panie? - powiedział. A On: Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz.

9,6 Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić.

9,7 Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo.

9,8 Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce.

9,9 Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił.

WYPISZ PONIŻEJ

PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

MIĘDZY TYMI SPOTKANIAMI:

 

 

 

 

Powołanie proroka Jeremiasza:

1,4 Pan skierował do mnie następujące słowo:

1,5 Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię, nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię, prorokiem dla narodów ustanowiłem cię.

1,6 I rzekłem: Ach, Panie Boże, przecież nie umiem mówić, bo jestem młodzieńcem!

1,7 Pan zaś odpowiedział mi: Nie mów: Jestem młodzieńcem, gdyż pójdziesz, do kogokolwiek cię poślę, i będziesz mówił, cokolwiek tobie polecę.

1,8 Nie lękaj się ich, bo jestem z tobą, by cię chronić - wyrocznia Pana.

1,9 I wyciągnąwszy rękę, dotknął Pan moich ust i rzekł mi: Oto kładę moje słowa w twoje usta.

1,10 Spójrz, daję ci dzisiaj władzę nad narodami i nad królestwami, byś wyrywał i obalał, byś niszczył i burzył, byś budował i sadził.

 

 

 

9,1 Szaweł ciągle jeszcze siał grozę i dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich. Udał się do arcykapłana

9,2 i poprosił go o listy do synagog w Damaszku, aby mógł uwięzić i przyprowadzić do Jerozolimy mężczyzn i kobiety, zwolenników tej drogi, jeśliby jakichś znalazł.

9,3 Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba.

9,4 A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?

9,5 Kto jesteś, Panie? - powiedział. A On: Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz.

9,6 Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić.

9,7 Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo.

9,8 Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce.

9,9 Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił.

WYPISZ PONIŻEJ

PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

MIĘDZY TYMI SPOTKANIAMI:

 

 

 

 

Powołanie Mojżesza

3,1 Gdy Mojżesz pasał owce swego teścia, Jetry, kapłana Madianitów, zaprowadził pewnego razu owce w głąb pustyni i przyszedł do góry Bożej Horeb.

3,2 Wtedy ukazał mu się Anioł Pański w płomieniu ognia, ze środka krzewu. Mojżesz widział, jak krzew płonął ogniem, a nie spłonął od niego.

3,3 Wtedy Mojżesz powiedział do siebie: Podejdę, żeby się przyjrzeć temu niezwykłemu zjawisku. Dlaczego krzew się nie spala?

3,4 Gdy zaś Pan ujrzał, że Mojżesz podchodził, żeby się przyjrzeć, zawołał Bóg do niego ze środka krzewu: Mojżeszu, Mojżeszu! On zaś odpowiedział: Oto jestem.

3,5 Rzekł mu Bóg: Nie zbliżaj się tu! Zdejm sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz, jest ziemią świętą.

3,6 Powiedział jeszcze Pan: Jestem Bogiem ojca twego, Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba. Mojżesz zasłonił twarz, bał się bowiem zwrócić oczy na Boga.

3,7 Pan mówił: Dosyć napatrzyłem się na udrękę ludu mego w Egipcie i nasłuchałem się narzekań jego na ciemiężców, znam więc jego uciemiężenie.

3,8 Zstąpiłem, aby go wyrwać z ręki Egiptu i wyprowadzić z tej ziemi do ziemi żyznej i przestronnej, do ziemi, która opływa w mleko i miód(...).

3,9 Teraz oto doszło wołanie Izraelitów do Mnie, bo też naocznie przekonałem się o cierpieniach, jakie im zadają Egipcjanie.

3,10 Idź przeto teraz, oto posyłam cię do faraona, i wyprowadź mój lud, Izraelitów, z Egiptu.

3,11 A Mojżesz odrzekł Bogu: Kimże jestem, bym miał iść do faraona i wyprowadzić Izraelitów z Egiptu?

3,12 A On powiedział: Ja będę z tobą. Znakiem zaś dla ciebie, że Ja cię posłałem, będzie to, że po wyprowadzeniu tego ludu z Egiptu oddacie cześć Bogu na tej górze. w Egipcie.

9,1 Szaweł ciągle jeszcze siał grozę i dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich. Udał się do arcykapłana

9,2 i poprosił go o listy do synagog w Damaszku, aby mógł uwięzić i przyprowadzić do Jerozolimy mężczyzn i kobiety, zwolenników tej drogi, jeśliby jakichś znalazł.

9,3 Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba.

9,4 A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?

9,5 Kto jesteś, Panie? - powiedział. A On: Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz.

9,6 Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić.

9,7 Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo.

9,8 Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce.

9,9 Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił.

WYPISZ PONIŻEJ

PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

MIĘDZY TYMI SPOTKANIAMI:

 

 

 

 

Misja proroka Ezechiela

3,22 Spoczęła tam nade mną ręka Pana; a On rzekł do mnie: Wstań, idź na równinę, tam będę do ciebie mówił.

3,23 Wstałem więc i poszedłem na równinę, a oto była tam chwała Pańską, taka jak chwała, którą widziałem nad rzeką Kebar. I upadłem na twarz.

3,24 Wstąpił jednak we mnie duch i postawił mnie na nogi. Rozmawiał On następnie ze mną, mówiąc mi: Idź, zamknij się w swoim domu!

3,25 Oto, synu człowieczy, włożone są na ciebie powrozy i związany jesteś nimi tak, że nie będziesz mógł udać się do nich.

3,26 Ja sprawię, że język twój przylgnie ci do podniebienia i będziesz niemy. I nie będziesz dla nich mężem strofującym, są bowiem ludem buntowniczym.

3,27 Gdy Ja będę mówił do ciebie, otworzę ci usta i powiesz im: Tak mówi Pan Bóg. Kto chce słuchać, niech słucha, a kto zaprzestanie, niech zaprzestanie - bo to lud oporny.

---