RYS HISTORYCZNY UBEZPIECZEŃ W POLSCE
Pierwsze przejawy idei ubezpieczeniowej pojawiły się w Polsce dość późno bo dopiero w XVI wieku.
Przed 39 rokiem istniało w Rzeczypospolitej 72 prywatne firmy ubezpieczeniowe, 38 towarzystw ubezpieczeniowych wzajemnych oraz 16 instytucji ubezp.
Okres wojny i zmiany systemu polityczno ekonomicznego po II wojnie światowej przetrwały jedynie 2 towarzystwa ubezp. Pierwsze PZU stał się monopolistą w zakresie krajowych ubezpieczeń osobowych i majątkowych.
Drugie WARTA S.A. stała się monopolistą w zakresie ubezp majatkowych i osobowych zawieranych i prowadzonych w warunkach obcych oraz reasekuracji.
Rynek ubezpieczeniowy zdominowany był głównie przez PZU (była ona integralną częścią administracji państwowej)
Pierwszy był monopolizowanym na rynku. Stanowiła ustawa z 20.09.1984 zgodnie z którą dopuszczano możliwość tworzenia towarzystw ubezpieczeniowych ile powstawać one będą w formie zakładów państwowych, spółdzielczych lub Sp. akcyjnych z większościowym udziałem Skarbu Państwa.
Nowelizacja tej ustawy nastąpiła 17.05.1989 z jednej strony nastąpiła daleko idąca liberalizacja rynku ubezp z drugiej strony nie przeprowadzono jednak żadnych zmian, które określałyby kryteria udzielania zezwoleń, nie rozwiązany zaostał też problem sprawnego nadzoru nad powstającym rynkiem ubezpieczeniowym w Polsce. Rynek ten był zamkniety dla kapitału zagranicznego i miała na nim miejsce jedynie ograniczona konkurencja. W związku z ambicjami członkostwa w UE konieczne były zmiany w prawie dotyczącym funkcjonowania rynku ubezpieczeń w Polsce.
Nowelizacje istniejących aktów prawnych oraz przyjęcie nowych dotyczyły takich rozwiązań jak:
- otwarcie polskiego rynku ubezp dla nowych ubezpieczycieli polskich i zagranicznych;
- dalsza liberalizacja rynku na zasadzie wzajemności wobec innyc państw
-likwidacja ubezpieczeń ustawowych
- wprowadzenie marginesu wypłacalności i kapitału gwarancyjnego
- utworzenie funduszu gwarancyjnego chroniącego interesy ofiar wypadków objętym ubezp obowiązkowym
- utworzenie funduszu ochrony ubezpieczonych chroniącego interesy tych ostatnich w razie ogłoszenia upadłości przez ubezpieczyciela
- wprowadzenie zakazu jednoczesnego prowadzenia działalności w zakresie ubezp na życie i innych ubezpieczeń
- wprowadzenie instytucji towarzystw ubezp wzajemnych
- ograniczenie formy działalności ubezpieczycieli do Sp. akcyjnych i towarzystw ubezp wzajemnych
- ograniczenie działalności gospodarczej w branży ubezpieczeniowej do właściwej działalności ubezp.
USTAWA Z 28.07.1990
- uwzględniała większość dyrektyw WG i wprowadzała istotne zmiany rynku ubezpieczeń
* demonopolizacja polskiego rynku ubezp
* dokładne określenie norm i zasad podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie ubezp majątkowych i osobowych
* rozgraniczenie ubezp na życie od pozostałych
Nowelizacja tej ustawy marala miejsce w 1995. Zakres wprowadzonych wówczas zmian był tak szeroki, że zwykło się je określać mianem „ nowego prawa ubezpieczeniowego”
Wiele wprowadzonych wówczas zmian obowiązuje do dziś.
Polska jako pierwszy kraj spośród krajów postkomunistycznych podjęła radykalne reformy i stworzyła mocne podstawy rynku ubezpieczeniowego.
INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE JAKO INSTYTUCJE ZAUFANIA PUBLICZNEGO
Cechy instytucji zaufania publicznego
Realizują one wartości związane z:
-życiem
- zdrowiem
- godnością
- wolnością
- bezpieczeństwem
- własnością osobistą
Instytucje zaufania publicznego maja ważną rolę do spełnienia w gospodarce, ich funkcjonowanie nie byłoby możliwe bez zaufania ze strony społeczeństwa.
W literaturze wymienia się 2 aspekty ubezp gospodarczych a co za tym idzie również zakładów ubezpieczycieli: aspekt społeczny i ekonomiczny
-aspekt społeczny- przejawia się w takich funkcjach jak tworzenie bezpieczeństwa stabilizowania warunków działania podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych
- aspekt ekonomiczny- jest to umożliwianie ciągłości gospodarczej i zapewnienie bytu ubezpieczonym i ich rodzinom w drodze minimalizacji następstw szkód losowych. Realizacja tych wartości jest możliwa ponieważ społeczeństwo wykupująca polisy wierzy, że w razie wypadku zakład ubezp wypłaci świadczenie.
FUNKCJE ZAKŁADÓW UBEZPIECZENIOWYCH
1.ochrony ubezpieczeniowej (podstawowa)- kojarzona jest głównie z finansowym wyrównaniem strat (wypłaty odszkodowania lub świadczenia ubezp). Ochrona ubezp jest swiadczona przez cały okres trwania stosunku ubezpieczeniowego i polega na utrzymywaniu gotowości zakładu ubezpieczeń do pokrycia szkody powstałej w ubezpieczonym majątku.
2.prewencyjna ( funkcje uzupełniające)- rozumiana jest jako wszelka działalność zmierzająca do zmniejszenia szkód losowych zarówno przez ich ograniczenie (rozmiary jak i zmniejszenie prawdopodobieństwa realizacji ryzyka). Może przybierać formę zarówno materialną jak i nie materialną . Tak pojmowaną prewencję realizują ubezp gospodarcze. Zakłady ubezp często są bardziej zainteresowane zapobieganiem występowania wypadków ubezp a niżeli samym ubezpieczeniem. Materialna postać prewencji ubezp polega na finansowaniu konkretnych działań zmniejszających ryzyko wystąpienia szkód losowych, nie odgrywa ona jednak działalności zakładów ubezp tak dużej roli jak prewencja nie materialna (ogólna, legislacyjna). Przykładem prewencji nie materialnej jest zasada nieodpowiedzialności ubezpieczyciela za winę umyślną lub rażące niedbalstwo ubezpieczającego.
3.akumulacji kapitału ( funkcje uzupełniające)- ma charakter obiektywny ( jest spełnieniem , jest związane z prawidłowo prowadzona działalnością ubezpieczeniową) właściwe spełnienie przez ubezpieczyciela omawianej funkcji wymaga zebrania znacznych śr finansowych na pokrycie ewentualnych strat, odbywa się to poprzez rozłożenie ciężaru na wszystkich członków danej wspólny niebezpieczeństwa.
W systemie finansowym towarzystwa i zakłady ubezp są jednym z najistotniejszych elementów. Wyróżnia je:
- skomplikowany system powiązań gosp, gwarancyjnych, legislacyjnych i inwestorskich
- wielkie środki finansowe jakimi obracają te zakłady klienci instytucji ubezp dokonując wyboru firmy kierują się określonym zbiorem czynników. Jednym z najistotniejszych czynników jest zaufanie do ubezpieczyciela.
Ogromnym problemem dla wiarygodności i zufania zakładów ubez jest przestępczość ubezpieczeniowa. Może ona dotyczyć:
- podawanie fałszywych danych przez kierownictwo lub pracownika zakładu
- nadużycie agentów i brokerów brokerów celu osiągnięcia korzyści majatkowych lub osobistych. Fałszowanie rezultatów kontroli
- uniemożliwianie pracy organom nadzoru ubezpieczeniowego
- korupcja
Na pracownikach zakładu ubez, agentów i brokerów spoczywa znaczna odpowiedzialność, ich zawody są zawodami zaufania publicznego.
Przestępczość dotyczy również ubezpieczających się.
Zawody zaufania publicznego:
- polegają na świadczeniu usług dotyczących obsługi ważnych potrzeb osobistych lub gospodarczych
- związane są z występowaniem szczególnej więzi zaufania pomiędzy osobą świadczącą usługi a usługo-biorca ( może wiązać się z dostępem do informacji dotyczących sfery prywatnej osób fizycznych lub tajemnic przedsięb.
- zorganizowane są w sposób uzasadniający przekonanie społeczne o właściwym dla interesów indywidualnych wykorzystaniu więzi zaufania oraz informacji
- mogą być wykonywane przez osoby dopuszczone do tego po uprzednim sprawdzeniu na zasadach i w trybie określonym we właściwych przypisach prawnych
UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE
Rodzaje ubezpieczeń:
- majatkowe- dotyczą mienia przedsiębiorstwa lub odpowiedzialności
- osobowe- chronią dobra danego człowieka - życie , zdrowie, zdolność do wykonywania pracy zarobkowej
Z ubezp majątkowych korzystają przedsiębiorcy, świadczenie ubezpieczyciela polega na wyrównaniu poniesionej przez ubezpieczonego szkody (majątkowe) albo na zapłacie innej osobie wyrównania za wyrządzone przez przedsiębiorcę szkody. Ponieważ nie możliwe jest określenie z góry wysokości szkody w umowie nie podaje się jej wielkość a jedynie okresla się maksymalną wielkość wypłacanych świadczeń.
Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej (OC) dzieli się na:
- ubezp odpowiedzialności deliktowej- chroni przedsiębiorcę przed następstwami nieszczęśliwych zdarzeń w życiu prywatnym wyrządzonych osobom trzecim takich jak spowodowanie śmierci, uszkodzenie ciała, zniszczenie mienia poszkodowanego. Ubezp to obejmuje również bliskich przedsiebiorcy
-ubezp odpowiedzialności kontraktowej- chroni przed szkodami powstałymi wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania przyjętego zobowiązania. Dzięki temu ubezpieczeniu przedsiębiorca może ubezpieczyć się od skutków prowadzonej działalności.
Na niektórych grupach zawodowych ciąży obowiązek posiadania polisy OC, np. adwokaci, radcy prawni, notariusze, osoby wykonujące świadczenia zdrowotne, rzeczoznawcy majątkowi, architekci, detektywi.
ELEMENTY ISTOTNE PRZY WYBORZE UBEZPIECZYCIELA
1.sytuacja finansowa towarzystwa ubezp- silne kapitałowo firmy ubezp dają gwarancję wypłaty odszkodowania
Przy zakupie polisy nie należy kierować się jedynie jej ceną, ale trzeba wziąć pod uwagę czy firma jest wypłacalna.
Ustawa o działalności bezp. narzuca towarzystwom bezp. obowiązek utrzymywania określonego poziomu środków własnych w stosunku do wartości zobowiązań pieniężnych zaciągniętych wobec ubezpieczonych, w celu pokrycia tzw marginesu wypłacalności, oprócz tego towarzystwo musi przestrzegać innego istotnego wsk wypłacalności- pełnego pokrycia funduszu ubezpieczeniowego lokatami. Przy zakupie polisy należy sprawdzić czy:
- w wybranym towarzystwie istnieje pełne (100%) pokrycie marginesu wypłacalności
-występuje ponad 100% pokrycie lokatami funduszu bezp..
Ponadto bierze się pod uwagę inne wsk ekonomiczno- finansowe:
- poziom kapitałów własnych
- udział w rynku
- wartość zebranych składek
- wysokość wypłaconych odszkodowań
- poziom lokat- wynik techniczny z działalności ubezpieczeniowej
- wynik finansowy netto
Im wyższy jest poziom kapitału własnego tym wieksza gwarancja otrzymania odszkodowania. Sprawdzianem wiarygodności i rzetelności ubezpieczyciela są ratingi.
Ratingi- określa zdolność ubezpieczyciela do wypłaty odszkodowania w przyszłości oraz innych zobowiązań wynikających z treści umowy ubezpieczeniowej
2. Umowa ubezpieczenia
Przeważnie ma ona charakter adhezyjny oznacza to że klient może jedynie zaakceptować lub nie umowę .W rzeczywistości istnieje jednak wiele elementów które mogą być negocjowane. Umowa powinna być spisana na piśmie z dołączonymi do niej ogólnymi warunkami ubezpieczeń które powinny być sformułowane w sposób jasny i jednoznaczny.
W umowie najważniejszy jest przedmiot i zakres ubezpieczenia. Zależy od niego późniejsza wypłata odszkodowania. Czytając tekst umowy trzeba zwrócić uwagę czy są w niej zapisy mówiące o ograniczeniu lub wyłączeniu odpowiedzialności ubezpieczyciela.
Przy wyborze ubezpieczyciela trzeba również zwrócić uwagę jakie elementy znajdują się w wariancie podstawowym a za które będziemy musieli dopłacić.
Inn elementy umowy na które trzeba zwrócić uwagę:
- okres na jaki jest zawierana
- kiedy zakład bezp. ponosi odpowiedzialność z tytułu umowy ( czy dopiero po zapłaceniu składki czy wcześniej)
- czy ubezpieczyciel respektuje możliwość odstąpienia od umowy w preciagu 30 dni od dnia jej zawarcia jeśli umowa zawierana jest na czas dłuższy niż 6 miesięcy
- czy podano warunki i terminy wprowadzenia umowy przez obie strony odstąpienia od umowy lub inny tryb jej rozwiązania
- sposób opłacania i ustalenia składki bezp., jakie są konsekwencje nie opłacenia w terminie
- rodzaje i wysokość świadczeń przysługujących z ubezpieczenia
- czy ubezpieczyciel pokryje każdą szkodę czy też szkody poniżej określonej kwoty (np230 zł) trzeba pokryc samemu
- jakich formalności trzeba dopełnić aby otzrymac świadczenie i w jakim terminie zostanie ono wypłacone.
3. Sposób zakupu polisy bezp.
Istnieja 3 sposoby:
- osobiście
- przez agenta
- prze brokera
Agent- reprezentant firmy bezp. pośredniczący w sprzedaży polisy
Broker- jest to pośrednik reprezentujący interesy klienta, ma prawny zakaz zawierania jakichkolwiek umów w imieniu towarzystwa ubezpieczeniowego.
Agent może sprzedać klientowi poliśe zaraz po wypełnieniu wniosku, broker natomiast musi rozpoznac potrzeby klienta, ustalic rodzaj i zakres ubezpieczenia oraz znaleźć na rynku firme która zaoferuje najbardziej odpowiadające potrzebom klienta warunki.
Zasady obowiązujące przy podpisywaniu umowy bezp. majatkowego:
- dla ubezpieczyciela przedsiębiorca nie jest osobą a ryzykiem dla tego też ubezpieczyciel bierze pod uwgę tzw współczynnik ryzyka na który składa się między innymi informacja o :
* kim jest przedsiebiorca
* jak żyje
* co posiada
* jakie ma zainteresowania
- ubezpieczyciel w różny sposób oblicz ryzyko dla tych samych zdarzen losowych,dla tego też ceny polis SA zróżnicowane w róznych firmach
- cena ubezpieczenia nie jest najwazniejsza. Najważniejsze jest to czy zakupione ubezpieczenie odpowiada naszym potrzebom i eliminuje ryzyko związane z naszym życiem, działalnością gospodarczą
- polisę podstawową należy poszerzyć o umowę dodatkową po to aby w całości pokryć szkodę ewentualną
- aby dokonac zakupu odpowiednij polisy należy poznac wartość przedmiotu ubezpieczenia
- z ubezpieczenia należy korzystać w przypadku większych szkód. Mniejsze szkody należy próbować pokrywać z własnej kieszeni. Wpłynie to na cenę polisy
- należy zadać rabatu. Wielu ubezpieczycieli udziela rabatów za redukcję ryzyk, kontynuację bezp., wykupienia dodatkowych polis
- należy uważać aby nie zostać oszukanym. Zdarza się że ubezpieczyciel aby obniżyć koszty własne korzysta z nieaktualnych cenników np. części zamiennych i szacuje kwotę poniżej jej rzeczywistej wartości
- przy składaniu wniosku o odszkodowanie ubezpieczyciel nie zawsze jest twoim przyjacielem. Jego zadaniem jest zrekompensować straty- twoim udowodnic szkodę
- zanim zgłosi się szkodę należy uważnie przeczytać ogólne warunki umowy i pamiętac o regularnym płaceniu składek
Ubezpieczenia osobowe
Jest to działa bezp. gospodarczych, których przedmiot dotyczy
-przy ubezpieczeniu na życie- śmierci, dożycia przez podmiot określonego wieku
- przy bezp. w następstwie nieszczęśliwych wypadków- uszkodzenie ciała, pogorszenie stanu zdrowia lub śmierci w wyniku nieszczęśliwego wypadku
Znaczenie ekonomiczne- przejawia się w przedziale bezp. osobowych ze względu na wielkość ryzyka.
Pod tym względem wyróżnia się ubezp na życie wraz z pozostałym ubezp
Rodzaje ubezp osobowych:
*ubezp terminowe (czasowe)
- zawierana na czas określony
- w przypadku śmierci ubezpieczonego świadczenie wypłacane jest jego najbliższym
-nie ma charakteru oszczędnościowego
*ubez na całe życie
- ma wyłącznie charakter ochronny
- w razie zaprzestania płacenia składki świadczenie nie jest wypłacane
- ubezpieczonym może być osoba która nie ukończyła 65 roku życia
- zazwyczaj zawierana na czas określony
-przedmiotem jest życie ubezpieczonego
- podstawowa umowa może być poszerzona o opcje dodatkowe takie jak;
+ całkowite i trwałe lub częściowe inwalidztwo ubezpieczonego
+ chorobe śmiertelną ubezp
+ śmierć w wyniku nieszczęśliwego wypadku
+ niezdolnośc do wykonywania pracy lub poważnej choroby
- składka opłacana jest miesięcznie, kwartalnie półrocznie Lu
- co raku w rocznicę zawarcia umowy istnieje możliwość podwyższenia składaki i sumy ubezp, ubezp nie musi z tego korzystać
*ubezp na Zycie i dożycie
- ubezpieczyciel okresla zazwyczaj minimalną sumę ubezpieczenia, o sumie max decyduje ubezpieczony
- wysokość składki zależy od wieku, stanu zdrowia, płci ubezp, oraz czasu trwania polisy oraz stylu życia ubezpieczonego
- polisę może wykupić osoba powyżej 13-15 roku życia i poniżej 65- 69
- rezygnacja z umowy bez utraty świadczeń składek może nastąpić po 2-3 latach , czyli wówczas kiedy polisa osiagnie wartośc wykupu
- polisa chroni życieubezp do końca okresu ubezpieczenia
- w przypadku śmierci świadczenie otzrymuje w 100% osoba wskazana w polisie
- jeśli ubezp dożyje wieku określonego w polisie będzie otrzymywała miesięczną rentę
- pieniadze mogą być tez wypłacane kwartalnie i rocznie
- podpisanie umowy towarzystwo ubezp uzależnia od stopnia ryzyka ( może odmówić podpisania polisy)
- ubezp nie wypłaci odszkodowania jeżeli śmierć wynikać będzie z samobójstwem, działania wojenne, zarażeniem wirusem HIV
*ubezp z funduszem inwestycyjnym
- z jednej strony chroni ono życie z drugiej składane pieniadze są inwestowane i pomnażane
- składak- ubezp decyduje jaka część składki będzie inwestowana a jaka będzie chronić życie
- określa on też minimalną i max sumę ubezpieczenia
- składak przeznaczana na inwestowanie służy do zakupu jednostek funduszu inwestycyjnego
Świadczenia:
- w przypadku dożycia określonego wieku towzrystwo wypłaca pieniadze zgromadzone na funduszu
- w przypadku śmierci w czasie trwania polisy świadczenie otrzymuje wskazana prze ubez osoba, otrzyma ona świadczenie albo sumę zabezp albo kapitał odpowiadający wart pieniężnej umowy, wypłacana jest ta kwota która jest wyzsza
Rodzaje funduszy:
- bezpieczny- towarzystwo zakupuej obligacje skarbu państwa
- zrównoważony- zbliżony w proporcjach do ……. Pieniadze przeznaczone są na obligacje i akcje firmy
- agresywny- prawie całość środków inwestowane w akcje
- gwarantowany- ubezpieczyciel gwarantuje minimalny zysk z inwsetsycji
- zagraniczne pap wart
Często stanieje możliwość inwestowania w kilka rodzajów funduszu. Całkowite ryzyko inwestycji ponosi ubezpieczony
Warunki zawarcia umowy:
- może być zawarta praktycznie z każdym, przeważnie jednak do 65 roku życia
- wys składki zależy od stanu zdrowia, wieku, płci, zainteresowań
Wykup polisy:
- ubezpieczony ma prawo zwrócić się z wnioskiem o wykup w części Lu w całości polisy w każdym momencie po upływie 2 lat
- wykup w całości oznacza otrzymanie całkowitej wartości polisy i rozwiązanie jej. Wykup częściowy: kwota wykupu nie może być nizsza od określonej w polisie minimalnej
*ubezp rentowe
Przedmiot:
- dożycie przez ubezpieczonego określonego wieku, terminu, po którym ubezpieczyciel wypłaci dożywotnią rentę w wys i terminach określonych w polisie
W przypadku śmierci ubezp świadczenie wypłacone jest osobie wskazanej w polisie. Zaleta tego ubezp jest to że ubezpieczyciel nie żąda badań medycznych
- ubezpieczenie to jet klasycznym ubezp oszczędnościowym
- przyszłe świadczenie zależy od naszej decyzji
- istaniej możliwość wykupu opcji dodatkowych
- wiek ubezp zazwyczaj nie może być niższy niż 18 lat, wyższy 80
- wys składki jest obliczana za okres odpowiedzialności firmy ubezp według składek
- częstotliwość opłat zależy od wyboru ubezpieczonego , minimalną wysokość składki okresla ubezpieczyciel
- po osiągnięciu wieku emerytalnego ubezpieczony decyduje czy świadczenie che otrzymywać jednorazowo czy w formie mięsiecznych wypłat
* ubez posagowe