Cechy architektury renesansowej, barokowej i klasycystycznej

Styl renesansowy - Kaplica Zygmuntowska, Wawel (dziedziniec arkadowy), poznański ratusz. Prostota, harmonia, spokój i umiar. Obowiązywała bryła o doskonałych proporcjach oraz pięknej ornamentyce. W przeciwieństwie do gotyku, wprowadzono linie horyzontalne, a spadziste dachy ozdobiono attykami (ozdobnymi ściankami). Zasadnicze cechy: arkadowe dziedzińce, widokowe balkony, skrzyńce, czyli kasetonowe stropy z rozetami lub głowami, sklepienia z ornamentami wyciskanymi w szlachetnym wapienno-gipsowym tynku, okna zwane lunetami, umieszczone często poniżej sklepień, we wgłębieniach. Ściany upiększano fryzami, freskami lub wielobarwnymi sgraffitami (zeskrobywanie według wzoru kilku warstw z barwnych tynków). Ceglaną, gotycką czerwień zastąpiły jasne elewacje. Sztuka służyła człowiekowi, budowano więc zamki, pałace, ratusze, kamienice, dwory, renesansowe kaplice rodowe.

Styl barokowy - Kościół św. Piotra i Pawła w Krakowie, pałac w Wilanowie. Charakterystyczne cechy kościoła: szeroka, niezbyt długa nawa główna, jako miejsce zgromadzenia wiernych, doskonale widoczny ołtarz i kazalnica, nawy boczne przybierały często kształt małych, połączonych ze sobą kaplic, służących za miejsce religijnych rozmyślań, olbrzymia kopuła i ozdobna fasada.

Charakterystyczne cechy architektury świeckiej: pałace - budowle połączone ściśle z parkiem o formach również architektonicznych, dekoracyjne wieże, balustradowe attyki, wielkie okna, ozdobne malowidła na drzwiach i ścianach, sale urządzane w stylu egzotycznym, na modłę japońską czy chińską. Przy budynku powstawał prostokątny plac o ścianach ze strzyżonych drzew, zwany salonem. Lękano się pustych płaszczyzn, a więc zapełniano je rzeźbami i malowidłami.

Styl klasycystyczny - Teatr Wielki w Warszawie, Pomnik Kopernika, Sala Tronowa w Zamku Królewskim, kompleks gmachów na Placu Bankowym w Warszawie. Cechy charakterystyczne: zainteresowanie grecką architekturą, w której doszukiwano się ideału piękna (kościół Św. Aleksandra na Placu Trzech Krzyży w Warszawie), regulacja i porządek urbanistyczny, kubiczne bryły, budowanie głównie gmachów dla władz i instytucji. Plany budynków: regularne prostokąty, albo centralne na planach kwadratów i kół. W podziałach fasad spotykamy wszystkie porządki architektoniczne: joński, koryncki, dorycki i toskański. W oszczędnej dekoracji stosowano motywy zaczerpnięte z budowli starożytnych, przeważnie girlandy, wieńce laurowe, orły cesarskie, przedstawienia sfinksów. We wnętrzach przeważają kolory pastelowe.

---