PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY DLA DZIECI Z RODZIN Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM

Terapia dzieci z problemem alkoholowym ma kilka celów:

1. pomoc w zrozumieniu przez dziecko tego, co się wokół niego dzieje, po to by uświadomić mu, że nie jest za to odpowiedzialne ( odciążenie dziecka z odpowiedzialności za to, co dzieje się w jego rodzinie w związku z alkoholizmem rodzica ).
   Jedną ze strategii oddziaływań terapeutycznych jest uczenie dziecka zgody na to, że nie ma ono kontroli nad zachowaniem i życiem innych (rodziców), wraz z równoczesnym uświadomieniem mu możliwości dysponowania własnym życiem.

2. Oczyszczenie z zalegającego cierpienia -umożliwienia ekspresji uczuć, które dzieci muszą w innych sytuacjach(w domu ,w szkole) tłumić bądź ukrywać.

3. Przeżycie siebie w roli dziecka ze wszystkimi przysługującymi dziecku prawami.
   Prawa Kaplera:
        Nie jesteś w żaden sposób odpowiedzialny za to, co się stało z tobą i w twoim domu.
   Dzieci nie są za to odpowiedzialne.
   Dorośli mogą, jeśli zechcą sami rozwiązać swoje problemy. Dzieci mogą zająć się tylko swoimi dziecięcymi problemami.
   Masz prawo mówić o swoich kłopotach i dostać każdą potrzebną ci pomoc od dorosłych.
   Dorośli są od tego aby pomagać dzieciom. Mówienie o swoich kłopotach jest dobre i pozwala uzyskać potrzebną ci pomoc .
   Korzystanie z pomocy daje ci więcej szans. Masz prawo do beztroski , zabawy i nie przejmowania się sprawami innych bardziej niż swoim.
   Nie jesteś sam i nie musisz się tak czuć .Zadaniem dorosłych jest zajmować się tobą.
   Możesz popełniać błędy i nie radzić sobie świetnie. To naturalne, że dzieci nie radzą sobie z czymś i nie są przez to odrzucane .
   Niezależnie od tego co robisz jesteś kochany i atrakcyjny.
   Masz prawo do troski od innych i bezwzględnej ochrony ciebie .Zadaniem dorosłych jest troszczyć się o ciebie i bronić cię zawsze gdy tego potrzebujesz.
   Masz prawo czuć to co czujesz i oczekiwać od dorosłych, że to szanują. Twoje uczucia są tak samo dobre i poważne jak ich.

4. Zwiększenie umiejętności związanych z dbaniem o własny rozwój i zaspokajaniem swoich potrzeb.

5. Zbudowanie systemu oparcia i ochrony siebie.

6. Wzmocnienie poczucia własnej wartości i dbanie o siebie.

     Zasadą, na której opiera się funkcjonowanie grupy jest idea wzajemnego wsparcia i niesienia sobie pomocy w najtrudniejszych chwilach.
Realizacja wyżej wymienionych celów odbywa się przez :

• Dostarczanie dzieciom wiedzy ( np. szeroko pojęta edukacja alkoholowa, poznanie emocji i sposobów radzenia sobie z nimi )

• Rozmowy o kłopotach i przeżyciach .

• Zajęcia, zabawy(od ruchowych, przez plastyczne, muzyczne, teatralne) pozwalające pobyć dzieckiem w sposób twórczy

• Ćwiczenie różnych , przydatnych w życiu umiejętności (np. atrakcyjnego prezentowania się , konstruktywnych sposobów komunikowania się itp.) Istotne jest by grupa terapeutyczna dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym nie była utożsamiona jako alkoholowa. Należy zajmować się różnymi sprawami nie zaś tylko problemami alkoholowymi

ETAPY PRACY W GRUPIE SOCJOTERAPEŁTYCZNEJ

Praca socjoterapeutyczna z dziećmi ma przebiegać w kilku etapach:
I etap

1. Przełamanie onieśmielenia członków grupy -przełamanie barier psychicznych tkwiących w dzieciach związanych najczęściej z lękiem przed otwartym wyrażaniem siebie, z obawą przed ośmieszaniem. Rozluźnienie emocjonalne jest bardzo ważne w początkowej fazie kontaktów z grupą.

2. Wzajemne poznawanie uczestników i oswojenie ze sobą - pierwszy etap tworzenia grupy. W każdej grupie znajdują się osoby nieśmiałe, zahamowane, mające kłopoty z autoprezentacją - ćwiczenia służące wzajemnemu poznaniu dają szansę wszystkim, a szczególne tym stojącym na uboczu grupy
   Wzajemne poznawanie się:

• przyśpiesza i ułatwia nawiązywanie bliższych kontaktów,

• pozwala dobrze wykorzystać talenty poszczególnych członków dla obsadzenia ważnych w funkcjonowaniu grupy ról,

• ułatwia wypracowanie wspólnych celów i norm,

• sprzyja integracji i zwiększa satysfakcję z bycia razem,

• umożliwia wszystkim prezentację swoich upodobań czy predyspozycji,

• stwarza możliwość odnalezienia osób o podobnych zamiłowaniach.

Ustalenie reguł pracy grupy.

Wypracowanie systemu norm obwiązujących w grupie.

• budowanie poczucia wspólnoty grupowej,

• poszerzenie wiedzy na temat potrzeb grupy,

• poszukiwanie i analiza celów grupowych,

• zwiększenie uczucia solidarności grupowej i uświadomienie własnego wkładu w rozwój funkcjonowania grupy,

• sformułowanie „ kodeksu moralnego” grupy,

• uświadomienie znaczenia reguł i norm grupowych dla współżycia i współpracy,

• zwiększenie poczucia tożsamości grupowej.

• Budowanie zaufania.
       W grupie, w której członkowie nie mają do siebie zaufania, trudno jest poczuć się dobrze i bezpiecznie, zwierzyć z problemów czy prosić o pomoc. Członkowie takiej grupy angażują dużo energii w obronę tajemnic oraz ukrywania swoich prawdziwych uczuć i myśli. Takie zachowania blokują możliwość zmiany, pogłębiają poczucie zagrożenia i wyobcowania z grupy.
       Pierwszym i podstawowym działaniem zmierzającym do zbudowania w grupie klimatu zaufania i bezpieczeństwa było stworzenie warunków do wzajemnego poznania. Łatwiej jest być otwartym wobec osób, które się dobrze zna, niż wobec tych, których reakcji nie sposób przewidzieć.
  Ćwiczenia z tego zakresu dają dzieciom okazję do:

• zastanowienia się, w jakim stopniu i dlaczego ufają swoim kolegom w grupie,

• refleksji nad własną gotowością do otwartego komunikowania się,

• przeżycia doświadczenia obdarzania zaufania innych,

• bardziej otwartego porozumiewania się i nawiązywania bliższych więzi emocjonalnych z członkami grupy.

Należy uświadomić dzieciom, że każdy mówi innym osobie tyle tylko, ile chce; tak otwarcie, na ile go stać.

6. Zabawy i rozmowy z dziećmi, na temat ich aktualnych przeżyć.

7. Uczenie podstawowych umiejętności interpersonalnych - rozwijanie empatii i zrozumienia.

      Poziom empatii w dużej mierze warunkuje jakość kontaktów z innymi ludźmi. Jeśli człowiek potrafi odczytać jakie emocje przeżywa druga osoba - lepiej jego zachowanie, może ofiarować mu emocjonalne wsparcie i skuteczną pomoc. Bez tej umiejętności trudno jest nawiązywać bliskie stosunki, zaspokoić wzajemnie potrzebę miłości , bezpieczeństwa akceptacji.
      Empatia wpływa na ogólne postawy wobec ludzi. Poszerza się nasza wiedza o człowieku i o sobie samym. Rozumiejąc reakcje innych, potrafimy patrzeć na sytuację oczami drugiego człowieka, wyobrazić sobie co on odczuwa - stajemy się bardziej tolerancyjni, cierpliwi i wyrozumiali. Empatia zapewnia harmonię i ciepło w stosunkach międzyludzkich.
Ćwiczenia z tego zakresu:

• rozwijają wyobraźnię ,

• uczą patrzeć na sytuację z różnych punktów widzenia,

• pogłębiają zdolności empatycznego rozumienia i odczuwania

• sprzyjają poznaniu się dzieci na głębszym poziomie i poprawiają wzajemne stosunki w grupie.


II etap

1. Podstawowa edukacja o chorobie alkoholowej i rodzinie z problemem alkoholowym.

2. Ogólne rozmowy o problemach dzieci w takich rodzinach (co przeżywają , co się z nimi dzieje ) i skali problemu ( dzieci z takim doświadczeniem jest wiele ) -krótkie mini - wykłady ok. 10 min.

III etap

1. Rozmowy z dziećmi o ich przeżyciach domowych -pierwszy moment powrotu do przeszłości (pomoc w odreagowaniu emocji i napięć ).

2. Wprowadzenie normy mówienia o aktualnych trudnościach.

3. Ćwiczenie umiejętności uważnego słuchania , nie przeszkadzania gdy ktoś mówi o ważnych dla siebie sprawach.
        Na tym etapie zostaną wykorzystane ćwiczenia obejmujące różne aspekty procesu komunikacji .
   Głównym ich zadaniem jest :

• umożliwienie dzieciom zrozumienia istoty procesu komunikacji i poznanie przyczyn zakłóceń,

• doskonalenie umiejętności związanych z nawiązywaniem kontaktu, uważnym słuchaniem i komunikowaniem zrozumienia,

• pomoc w jaśniejszym wyrażaniu własnych uczuć i myśli (zignorowanie lub stłumienie uczucia powodują wiele problemów w psychicznym funkcjonowaniu człowieka i zakłócają komunikację


IV etap
Zajęcia rozwojowe - TWORZYMY SIEBIE

1. Ćwiczenia nowych umiejętności, uczenie się zaspokajania potrzeb dziecięcych ( jest to szczególnie istotne , gdyż dzieci te cechuje często niedorozwój potrzeby zabawy i odpoczynku.

2. Uczenie konstruktywnych metod spędzania czasu wolnego.

3. Uczenie się korzystania ze swoich mocnych stron (pogłębienie wiedzy o samym sobie i wzmocnienie poczucia własnej wartości) :

• rzetelna wiedza osobie pomaga sensownie kierować własnym życiem,

• orientacja w swoich potrzebach, aspiracjach i możliwościach pozwala pełniej realizować życiowe cele,


     Ćwiczenia z zakresu „Samopoznania” mają na celu zachęcanie dzieci do penetrowania różnych obszarów samoświadomości - potrzeb , wartości , filozofii życiowej: niekiedy dotyczą strefy bardzo intymnej , niechętnie ujawnianej innym, dlatego też dzieci muszą mieć pewność , że nikt wbrew ich woli nie wejdzie do nich wewnętrznego świata .
To, jak myślimy o sobie i co do siebie czujemy , wpływa na sposób w jaki traktujemy własną osobę i innych ludzi . Samoakceptacja wyzwala zaufanie i wiarę we własne siły , skłania nas do wykorzystywania możliwości i korygowania zachowania pod wpływem krytyki .
Wykorzystywanie ćwiczeń wzmacniających poczucie własnej wartości ma za zadanie :

• pomoc uczniom w zmianie stosunku do samych siebie ,

• ułatwienie dostrzeżenia mocnych stron i nauczanie jak korzystnie je prezentować ,

• wzmocnienie wiary we własne możliwości ,

• dostarczanie pozytywnych informacji od innych osób o nas samych , ułatwiając w ten sposób weryfikację dotychczasowych sąsiadów ,

• utrwalenie nawyków szukania w ludziach przede wszystkim tego , co dobre i wartościowe ,

• nauczanie wyrażania aprobaty i akceptacji,

• Ćwiczenie umiejętności asertywnych
       Życie w grupie wymaga liczenia się z potrzebami i interesami innych , ale nie oznacza wcale rezygnacji z własnych potrzeb i praw.
  Asertywność to umiejętność pełnego wyrażanie siebie w kontakcie z innymi . Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie , uczucie i stanowcze wyrażanie swoich uczuć , postaw , opinii i pragnień w sposób respektujący uczucia , postawy, opinie i pragnienia drugiej osoby.
       Ćwiczenia pomagają dzieciom uświadomić sobie własne prawa w kontaktach społecznych , nauczą , co to znaczy być asertywnym , jak realizować swoje potrzeby i prośby , mówić „nie ” oraz jak bronić własnych przekonań i opinii.
       Nabyte umiejętności asertywne odgrywają znaczną rolę w przeciwstawieniu się negatywnym wpływom otoczenia , są też ważnym elementem w profilaktyce uzależnień .

• Uczenie się umiejętności radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych z rówieśnikami i dorosłymi.

• Rozwijanie indywidualnych talentów , zamiłowań .
       Wszelkiego rodzaju twórczość artystyczna - plastyczna , literacka , muzyczna , teatralna daje nam okazję do przeżycia radości , ułatwia wyrażanie siebie - swoich myśli i nastrojów , pozwala przeżyć satysfakcję z własnych dokonań , wzmacnia wiarę w siebie i poprawia , samoocenę , jest przyjemnością , relaksem , zabawą .


V etap
      Budowanie systemu oparcia i ochrony siebie .

7. Zwiększenie umiejętności związanych z dbaniem o własny rozwój i zaspokojeniem swoich potrzeb .
   Ćwiczenia wykorzystane na tym etapie z grupą spełniają następujące funkcje :

• uczą , jak konstruować i realizować program pracy nad własnym rozwojem ,

• ułatwiają sformułowanie osobistych celów ,

• wzbudzają motywacje samodoskonalenia ,

• uczą umiejętności podejmowania decyzji ,

• służą rozwijaniu poczucia sprawstwa - poszerzeniu świadomości wpływu na otoczenie , swoje życie i własny rozwój oraz kształtowaniu zaradności życiowej .

8. Budowanie systemu zaufania.



Literatura pomocnicza :

9. Areonson E. Człowiek - istota społeczna. Warszawa PWN 1995r.

10. Chomczyńska - Miliszkiewicz M. , Pankowska D. -Polubić szkołę. Ćwiczenia grupowe do pracy wychowawczej. Warszawa WSiP 1995r.

11. Jak żyć z ludźmi. Umiejętności interpersonalne . Program profilaktyczny dla młodzieży. Ćwiczenia grupowe. Warszawa MEN 1991r.

12. Jakubowska . B, Łypacewicz A., Rylke H. ( red) Ja i inni. Warszawa WSiP 1989r .

13. Mellibruda J. Poszukiwanie samego siebie . Warszawa Nasza Księgarnia 1980r.

14. Wiśniewska M. Psychologiczne gry i ćwiczenia grupowe.

15. Włodarski Z. Jestem człowiekiem i żyję wśród ludzi. Warszawa WSiP 1991r.

Opracowała : Wanda Szumska
"

---