Jak wielką władzą dysponuje w Polsce
prezydent?
Tradycyjnie władza wykonawcza dzielona jest pomiędzy prezydenta a rząd. Nie ma jednak reguły,
jak ma ona zostać podzielona  zakres władzy pozostawionej prezydentowi znacząco różni się
w poszczególnych krajach. W Polsce funkcjonuje system mieszany, w którym choć największe
uprawnienia należą do parlamentu i rządu, to jednak prezydent zachował istotne kompetencje,
które pozwalają mu na odgrywanie aktywnej roli na politycznej scenie. Pozycja prezydenta do
pewnego stopnia zmienia się zależnie od układu sił w parlamencie, nie bez znaczenia jest także
wizja własnej roli, jaką ma pierwszy obywatel RP.
rzystnego wyniku wyborczego. Dlatego też pre-
Cele
zydent, choć miał być wybierany przez Zgroma-
dzenie Narodowe (tworzone przez obradujących
Po zajęciach uczniowie powinni umieć:
wspólnie posłów i senatorów), został wyposażony
określić główne uprawnienia prezydenta
w bardzo poważne kompetencje, między innymi
w Polsce;
w prawo rozwiązywania parlamentu. Mimo że
przedstawić sposób, w jaki wybierany jest pre-
zgodnie z małą konstytucją z 1992 r. prezydent był
zydent;
wybierany w wyborach powszechnych, to jego
wskazać pola ewentualnych konfliktów mię-
uprawnienia zostały nieco ograniczone. Uszczu-
dzy prezydentem a rządem;
plono je jeszcze (np. Sejm potrzebuje obecnie
3
wymienić polskich prezydentów II i III Rze- większości D 5 głosów do przełamania weta pre-
czypospolitej. zydenta, w małej konstytucji zaś większość ta wy-
2
nosiła aż D 3 głosów) w trakcie przygotowywania
nowej konstytucji, którą uchwalono ostatecznie
Środki dydaktyczne
2.04.1997 r.
3. Powiedz uczniom, że zapoznają się teraz bar-
1. Tekst  Konstytucyjne uprawnienia prezyden-
dziej szczegółowo z kompetencjami prezydenta
ta .
zapisanymi w obowiązującej konstytucji. Ucznio-
2. Ćwiczenie  Kto odwołuje ambasadorów? .
wie czytają tekst w parach  każdy po jed-
3. Tekst  Ile polityk zagranicznych? .
nym fragmencie, a następnie przekazują sobie
4. Krzyżówka.
uzyskane informacje. Gdy uczniowie zakończą
pracę, poproś o krótkie przypomnienie zasadni-
czych uprawnień prezydenta w stosunku do róż-
Przebieg zajęć
nych gałęzi władzy, a także zasad jego wyboru.
Podstawowe wiadomości zapisz na tablicy (czas
1. Poproś uczniów o przypomnienie, na czym po-
trwania kadencji, zasada wyboru, prawo do weta
lega rola głowy państwa i jaką może on zajmować
i kierowania ustawy do Trybunału Konstytucyj-
pozycję w centralnym systemie władz. Omów-
nego, itp.).
cie pokrótce zasadnicze uprawnienia prezydenta
4. Wyjaśnij uczniom, że pod rządami  małej kon-
w modelu prezydenckim i w modelu parlamen-
stytucji prezydent Lech Wałęsa starał się o roz-
tarnym. Możesz odwołać się do przykładu pol-
szerzenie swojej władzy, korzystając z pomocy
skiego, zestawiając ze sobą konstytucję marcową
wybitnego prawnika, profesora Lecha Falandy-
i kwietniową, albo też wskazać współczesne reali-
sza. Metodę zwiększania uprawnień prezydenta
zacje obu modeli (Stany Zjednoczone, Rosja 
przez karkołomne interpretacje zapisów konsty-
model prezydencki; Niemcy, Włochy  model
tucyjnych niektórzy nazwali więc  falandyza-
parlamentarny).
cją prawa . Możesz przypomnieć, jak odmien-
2. Wyjaśnij uczniom, że polski system polityczny
ma w zasadzie charakter parlamentarno-gabine- nie były interpretowane na przykład zapisy o tak
towy, mimo to jednak pozycja prezydenta jest sto- zwanych ministrach prezydenckich i o możliwo-
sunkowo mocna. Takie ukształtowanie się upraw- ści rozwiązania Sejmu w przypadku, gdy nie
nień prezydenta jest przede wszystkim skut- uchwali on budżetu w ciągu trzech miesięcy (dys-
kusyjna była kwestia, czy idzie o przegłosowanie
kiem obowiązujących przed kilku laty regulacji
konstytucyjnych. Stanowisko prezydenta zostało budżetu w Sejmie czy o zakończenie całego pro-
przywrócone w czasie rozmów Okrągłego Stołu. cesu legislacyjnego wiążącego się z ustawą budże-
Strona rządowa potrzebowała tego stanowiska tową). Twórcy konstytucji z 2.04.1997 r. starali się
jako gwarantującego zachowanie władzy przez w miarę możności usunąć niejasne zapisy, które
partię komunistyczną nawet w przypadku nieko- otwierały możliwość  falandyzacji prawa . Oka-
121
zało się jednak, że taka możliwość jest zawsze niż rząd działa na arenie międzynarodowej  na
otwarta, czego dowodem były liczne konflikty przykład Aleksander Kwaśniewski bardzo dużo
między prezydentem Aleksandrem Kwaśniew- czasu poświęca na kontakty ze wschodnimi są-
skim i rządem premiera Jerzego Buzka (np. o pod- siadami Polski, podczas gdy rząd zdaje się być
pisanie przez prezydenta kontrowersyjnej pol- skoncentrowany na stosunkach z państwami za-
sko-chińskiej deklaracji, w której Polska uznawała chodnimi.) Jakie niebezpieczeństwa mogłaby ro-
Tajwan za część komunistycznych Chin i zgadzała dzić sytuacja braku porozumienia między głów-
się na to, że prawa człowieka różnią się w zależ- nymi ośrodkami władzy? Jak zaradzić takim nie-
ności od kultury danego kraju). Poproś uczniów
bezpieczeństwom?
o wykonanie ćwiczenia  Kto odwołuje ambasado- 7. Na zakończenie lekcji poleć, by uczniowie roz-
rów?  w tym celu podziel ich na małe, 4 5-oso- wiązali krzyżówkę zamieszczoną w materiale po-
bowe zespoły i poproś o zapoznanie się z materia- mocniczym nr 4. Jako zadanie domowe możesz
łem pomocniczym nr 2. Uczniowie jako sędziowie
poprosić, by uczniowie pracując w małych ze-
Trybunału Konstytucyjnego muszą rozważyć sta- społach przygotowali  Galerię prezydentów Pol-
nowiska obu stron i wydać orzeczenie wraz z uza- ski , w której znajdą się informacje na temat ży-
sadnieniem.
cia i działalności wszystkich prezydentów Pol-
5. Po skończonej pracy uczniowie prezentują
ski, poczynając od II Rzeczypospolitej. Zadanie
swoje orzeczenia na forum klasy. Jeżeli orzeczenia
to może być realizowane na dwa sposoby: albo
są rozbieżne, pozwól uczniom na krótką dyskusję
każda grupa zajmuje się jednym prezydentem,
na ten temat. Skorzystaj z okazji, by podkreślić, jak
albo też ma za zadanie sporządzić gazetkę ścienną
skomplikowane jest interpretowanie konstytucji,
poświęconą wszystkim prezydentom. Informacje
bo często nawet z pozoru jednoznaczne zapisy
biograficzne powinny być wzbogacone o:
dają się bardzo różnie rozumieć. Powiedz, że ćwi-
 materiały graficzne: fotografie, rysunki, kary-
czenie oparte było na prawdziwym sporze mię-
katury,
dzy prezydentem a ministrem spraw zagranicz-
 wspomnienia, komentarze, opinie historyków,
nych (o odwołanie ambasadora na Białorusi), ale
anegdoty,
sprawa zakończyła się kompromisem i nie trafiła
 wyniki minisondy przeprowadzonej wśród
do Trybunału Konstytucyjnego. Minister spraw
bliskich i znajomych:  Co sądzę o X jako o pre-
zagranicznych zgodził się przedstawić uzasad-
zydencie? .
nienie swego wniosku o odwołania ambasadora,
Jeżeli chcesz zwiększyć poziom trudności za-
a prezydent szybko się do wniosku przychylił.
dania, poleć uwzględnienie prezydentów rządu
6. Jeżeli uważasz to za stosowne, możecie za-
na wychodz
stwie. Zwróć jednak uczniom uwagę,
stanowić się wspólnie nad pozycją prezydenta
że rząd ten w okresie powojennym nie był uzna-
w prowadzeniu polskiej polityki zagranicznej. Za
wany przez władze innych państw i miał znacze-
podstawę dyskusji może posłużyć tekst Romana
nie czysto symboliczne.
Graczyka  Ile polityk zagranicznych? (materiał
pomocniczy nr 3)  możesz streścić jego tezy
uczniom bądz
też poprosić ich o samodzielną
Pojęcia i terminy
lekturę. Zapytaj póz
niej uczniów, czy ich zda-
niem prezydent powinien być podporządkowany
" model prezydencki
" model parlamentarny
w sprawach polityki zagranicznej rządowi czy też
" kontrasygnata
" zasada nieodpowiedzialności
ma prawo do podejmowania samodzielnych dzia- głowy państwa za czynności urzędowe
" weto
łań. (Możesz w tym miejscu zwrócić uwagę na zawieszające
" kwalifikowana większość głosów
to, że nierzadko prezydent bardziej energicznie
" ratyfikacja
" orędzie
MATERIAA
POMOCNICZY NR 1
Konstytucyjne uprawnienia prezydenta
I Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości
władzy państwowej. Ma on czuwać nad przestrzeganiem konstytucji i bezpieczeństwa państwa
oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Kadencja prezydenta trwa 5 lat, z tym
że ponownie może być on wybrany tylko raz.
Bezpośredni sposób wyboru prezydenta daje mu silny mandat polityczny do sprawowania
władzy. Konstytucja umieszcza urząd prezydenta w obrębie władzy wykonawczej, wyposaża
122
go jednocześnie w pewne kompetencje z zakresu władzy ustawodawczej oraz sądowniczej.
Dzięki temu zasadzie trójpodziału władz towarzyszy do pewnego stopnia zasada równoważe-
nia się i wzajemnej kontroli różnych gałęzi władzy. Pozycja ustrojowa prezydenta czyni z niego
silnego arbitra w przypadku konfliktu między poszczególnymi gałęziami władzy.
Wśród kompetencji wykonawczych głowy państwa wyróżnić można:
 reprezentację państwa na arenie międzynarodowej;
 zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi;
 określone kompetencje w powoływaniu organów władzy wykonawczej państwa: rządu,
prezesa NBP, członków Rady Pieniężnej Państwa i Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji;
 wydawanie na podstawie ustaw aktów wykonawczych  rozporządzeń;
 zarządzanie stanów nadzwyczajnych;
 tradycyjne funkcje głowy państwa: nadawanie obywatelstwa polskiego oraz orderów i od-
znaczeń.
Podstawowym instrumentem dającym prezydentowi duży wpływ na kształtowanie po-
lityki zagranicznej jest ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych. Chociaż
pierwszy krok należy do rządu, który je zawiera, a ratyfikacja może być uzależniona od wcze-
śniejszej zgody parlamentu  ostatnie słowo należy do głowy państwa.
Polityki zagranicznej nie może jednak prezydent prowadzić samodzielnie. Konstytucja na-
kłada nań obowiązek współdziałania w tej dziedzinie z premierem i ministrem spraw zagra-
nicznych.
Polityka obronna państwa należy do prezydenta jako zwierzchnika Sił Zbrojnych. W czasie
pokoju wykonywać ma je za pośrednictwem ministra obrony narodowej. Szczególnie istotna
jest obsada funkcji szefa sztabu generalnego i dowódców rodzajów sił zbrojnych. Zasada cy-
wilnej kontroli nad armią wymaga nadzoru nad tymi stanowiskami przez organy polityczne
państwa. Nominacje te pozostają w gestii prezydenta. Wpływ głowy państwa na wojsko prze-
jawia się też w nadawaniu  na wniosek ministra obrony narodowej  stopni wojskowych.
Na czas wojny prezydent na wniosek premiera powołuje naczelnego dowódcę sił zbrojnych.
Przy prezydencie działa organ doradczy w sprawach wewnętrznego i zewnętrznego bez-
pieczeństwa państwa  Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Jest ona w całości mianowana
i odwoływana przez głowę państwa.
Trzecią sferą działania prezydenta jest wpływ na skład i działanie organów władzy wyko-
nawczej państwa. Prezydent powołuje rząd, a w trakcie jego funkcjonowania powołuje bądz

odwołuje poszczególnych jego członków (na wniosek premiera). Głowa państwa może zwołać
pod swoim przewodnictwem rząd  nosi on wtedy nazwę Rady Gabinetowej. Prawo to jednak
nie daje mu możliwości wpływania na decyzje rządu  Radzie Gabinetowej nie przysługują
kompetencje Rady Ministrów.
Prezydent ma wyłączne prawo rekomendacji kandydata na stanowisko prezesa Narodo-
wego Banku Polskiego. Powołuje też członków Rady Polityki Pieniężnej i Krajowej Rady Ra-
diofonii i Telewizji (swoich członków powołują też Sejm i Senat).
Prezydent wyposażony jest w kompetencje stanowienia aktów normatywnych  rozpo-
rządzeń. Mogą one być jednak wydawane tylko na podstawie ustaw i w celu ich wykonania.
Upoważnienie ustawowe musi zawierać wytyczne dotyczące treści takiego aktu.
Konstytucja RP przewiduje w określonych przypadkach możliwość wprowadzenia jednego
ze stanów nadzwyczajnych: wojennego, wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej. Pierwsze dwa
z nich może wprowadzić prezydent na wniosek Rady Ministrów w drodze rozporządzenia.
Rozporządzenie takie musi być przedstawione w ciągu 48 godzin od wydania Sejmowi, który
może je uchylić.
II Do kompetencji prezydenta w stosunku do władzy ustawodawczej zaliczamy:
 inicjatywę ustawodawczą, w tym inicjatywę zmiany konstytucji;
 inicjatywę przeprowadzenia referendum konstytucyjnego;
 inicjatywę i zarządzenie referendum ustawodawczego,
 przedstawianie Trybunałowi Konstytucyjnemu do rozpatrzenia zgodności aktów norma-
tywnych i umów międzynarodowych z konstytucją i ustawami;
 prawo odmowy podpisania ustawy przyjętej przez parlament;
 skracanie kadencji parlamentu  w przypadkach określonych w konstytucji;
 zarządzanie wyborów do parlamentu;
 zwoływanie pierwszego posiedzenia Sejmu i Senatu nowej kadencji;
123
 przedstawienie swego orędzia na posiedzeniu Zgromadzenia Narodowego.
Prezydent posiada zarówno prawo zgłaszania własnych projektów ustaw, jak też prawo
weta. Po uchwaleniu ustawy przez parlament (patrz procedura legislacyjna) trafia ona do
prezydenta. Może on zażądać ponownego jego rozpatrzenia przez Sejm. Do przełamania weta
3
prezydenta potrzeba w Sejmie D 5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów. Prezydent może wybrać też inną drogę zakwestionowania ustawy  skierować do
Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania jej zgodności z konstytucją (lub ratyfikowanymi
umowami międzynarodowymi). Negatywne orzeczenie Trybunału zamyka drogę do wejścia
ustawy w życie, pozytywne natomiast zobowiązuje prezydenta do jej podpisania.
Do kompetencji prezydenta w zakresie władzy sądowniczej należą:
 obsada kierownictw najwyższych organów sądowych  I prezesa Sądu Najwyższego oraz
prezesów poszczególnych jego izb (karnej, cywilnej, wojskowej), prezesa Naczelnego Sądu
Administracyjnego, prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego. Prezydent nie ma
jednak wolnej ręki w dokonywaniu tych nominacji, ograniczony jest wnioskiem zgroma-
dzeń ogólnych sędziów  członków tych instancji;
 powoływanie przedstawiciela do składu Krajowej Rady Sądownictwa;
 powoływanie sędziów wszystkich rodzajów i stopni  na wniosek Krajowej Rady Sądow-
nictwa;
 stosowanie prawa łaski.
Wszystkie kompetencje prezydenta dzielą się ponadto na dwie kategorie:
 akty wymagające kontrasygnaty prezesa Rady Ministrów;
 akty wyłączone spod tego warunku.
Obowiązek kontrasygnaty premiera uzależnia działanie prezydenta od zgody rządu, a za
jego pośrednictwem parlamentu, który może uchwalić wobec premiera wotum nieufności
lub postawić przed Trybunałem Stanu. Wyjęcie wybranych aktów z obowiązku kontrasygnaty
oznacza natomiast przekazanie prezydentowi realnych uprawnień, których realizacja jest moż-
liwa bez porozumienia z innymi gałęziami władzy. Obowiązek kontrasygnaty nie dotyczy istot-
nych decyzji personalnych (powołanie premiera, członków KRRiTV, rekomendowanie Sejmowi
kandydata na prezesa NBP) i uprawnień w stosunku do władzy ustawodawczej i sądowniczej
Wybory prezydenckie są powszechne, bezpośrednie, równe i tajne. Czynne prawo wybor-
cze mają wszyscy obywatele po ukończeniu 18. roku życia, a bierne  po ukończeniu 35.
Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje organizacjom politycznym i społecznym oraz
wyborcom. Zgłoszenie kandydata winno być poparte podpisami co najmniej 100 tysięcy wy-
borców.
Wybory prezydenckie zarządza marszałek Sejmu nie wcześniej niż na cztery i nie póz
niej
niż na trzy miesiące przed upływem kadencji prezydenta lub w czternaście dni po opróżnieniu
urzędu. Wybory powinny odbyć się w dniu wolnym od pracy w ciągu sześćdziesięciu dni od
daty zarządzenia wyborów.
Za wybranego uważa się kandydata, który w I turze głosowania uzyskał ponad połowę
ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden kandydat nie uzyskał takiej większości, po dwóch
tygodniach przeprowadza się drugą turę. W II turze biorą udział tylko dwaj kandydaci, którzy
w I uzyskali największą liczbę głosów. O wyborze w II turze decyduje większość głosów. Do
wyborów prezydenckich stosują się odpowiednie przepisy ordynacji do Sejmu.
Napisał Maciej Podbielkowski
MATERIAA
POMOCNICZY NR 2
Kto odwołuje ambasadorów?
Jesteście sędziami Trybunału Konstytucyjnego, którzy muszą interpretować nową konsty-
tucję, na razie bowiem dysponujemy jedynie tekstem, nie ukształtował się natomiast konsty-
tucyjny zwyczaj określający, jak należy rozumieć niektóre niejasne sformułowania.
124
Minister spraw zagranicznych zwrócił się do prezydenta, wnosząc o odwołanie ambasa-
dora RP w jednym z sąsiedzkich krajów. Prezydent odmówił podpisania wniosku ministra
i uzależnił spełnienie prośby ministra od przedstawienia przez niego szczegółowego uzasad-
nienia wniosku. Jego zdaniem odwoływanie ambasadorów jest jego wyłączną kompetencją.
Minister spraw zagranicznych odmówił uzasadnienia wniosku, uznając, że kierowanie pracą
ambasadorów należy tylko do niego, a złożenie przez prezydenta podpisu na akcie odwo-
łania ambasadora jest jedynie formalnym wymogiem, który prezydent powinien realizować
automatycznie na życzenie ministra.
Minister skierował w tej sprawie wniosek do Trybunału, prosząc o wyjaśnienie, jak należy
rozumieć zapis w konstytucji, mówiący o tym, że prezydent powołuje i odwołuje ambasado-
rów. W uzasadnieniu swego wniosku minister powołał się, po pierwsze, na tradycję polityczną,
która najczęściej pozostawia moc decyzyjną w kwestii odwoływania ambasadorów w ręku mi-
nistra spraw zagranicznych. Zwrócił też uwagę, że konstytucja kierowanie polityką zagraniczną
powierza rządowi, a prezydentowi nakazuje w tym względzie z rządem współdziałać. Zda-
niem ministra nie można traktować odwoływania ambasadorów jako rzeczywistej, a nie tylko
formalnej, kompetencji prezydenta także dlatego, że nie jest ona wymieniona w artykule 144.3,
w którym podane są wyjątki od obowiązku kontrasygnaty ze strony premiera. Również określe-
nie prezydenta jako  reprezentanta państwa (art. 133.1) wskazuje, że w polityce zagranicznej
jego funkcja ma charakter formalny i reprezentacyjny, a kompetencje sprawcze ma w tym
względzie tylko rząd.
Przedstawiciele prezydenta zwracali uwagę ze swej strony na bezwarunkowość zapisu
artykułu 134.1  nie ma tam żadnej sugestii, jakoby było to jedynie uprawnienie formalne. Po-
nadto podkreślali, że  współdziałanie powinno być rozumiane jako porozumienie prezydenta
i rządu, a nie podporządkowanie prezydenta rządowi. Ich zdaniem prezydent jako reprezen-
tant państwa w stosunkach zewnętrznych nie może być jedynie figurantem i notariuszem
potwierdzającym decyzje ministra spraw zagranicznych. Skoro ma reprezentować Polskę i po-
nosi za to konstytucyjną odpowiedzialność, musi mieć realny wpływ na dobór ambasadorów.
Dlatego też prezydent ma prawo otrzymać od ministra spraw zagranicznych uzasadnienie
wniosku o odwołanie ambasadora i albo się do tego wniosku przychylić, albo też go odrzucić.
Konstytucja RP (fragmenty)
Art. 126.1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczy-
pospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.
2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwe-
renności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określo-
nych w Konstytucji i ustawach.
Art. 133.1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrz-
nych:
1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,
2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych pań-
stwach i przy organizacjach międzynarodowych,
3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli
dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.
2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może
zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konsty-
tucją.
3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem
Rady Ministrów i właściwym ministrem.
Art. 144. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych
kompetencji wydaje akty urzędowe.
2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu
Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy: (& )
tu następuje lista 30 wyjątków od obowiązku kontrasygnaty, ale tylko jeden dotyczy polityki zagra-
nicznej:
7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rze-
czypospolitej Polskiej, (& )
125
Art. 146.1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej
Polskiej.
2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów
państwowych i samorządu terytorialnego.
4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szcze-
gólności:
8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organiza-
cjami międzynarodowymi, (& )
Art. 149.1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają
zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów.
MATERIAA
POMOCNICZY NR 3
Ile polityk zagranicznych?
Konstytucyjna konstrukcja urzędu prezydenta RP sprawia, że powstaje w ten sposób silna
pokusa uprawiania dwóch polityk zagranicznych. Uniezależnienie wyboru głowy państwa
od większości parlamentarnej sprawia mianowicie, że pod hasłem podziału władzy można
próbować  kiedy się bardzo chce  uczynić prezydenturę ośrodkiem alternatywnej polityki
zagranicznej. W moim przekonaniu rzetelna wykładnia konstytucji przeczy takiej możliwości,
ale  jak powiadam  istnieje pokusa polityczna. A skoro tak, znajdą się też zwolennicy
odpowiedniej  falandyzacji prawa.
Konstytucyjne określenie roli prezydenta ma dwa aspekty: ogólny i szczegółowy. Ten pierw-
szy wyraża artykuł 126.2 powiadający, że prezydent  czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji,
stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielno-
ści jego terytorium . Ten drugi wyrażają przepisy opisujące konkretne uprawnienia głowy
państwa  na przykład jako zwierzchnika sił zbrojnych (artykuł 134) albo jako reprezentanta
państwa w stosunkach zewnętrznych (artykuł 133).
Aby uczynić prezydenta samodzielnym podmiotem polityki zagranicznej, należałoby
z brzmienia artykułu 126.2 wyprowadzić konkretne kompetencje (uprawnienia do działań
władczych). W moim przekonaniu taka wykładnia jest nie do przyjęcia  co najmniej z dwóch
powodów. Po pierwsze, twórcy konstytucji odeszli od niektórych wieloznacznych sformu-
łowań małej konstytucji (na przykład zrezygnowano z przepisów o tak zwanym ogólnym
kierownictwie prezydenta w dziedzinie spraw zagranicznych oraz wewnętrznego i zewnętrz-
nego bezpieczeństwa państwa), co każe przypuszczać, że mieli na celu osłabienie pozycji głowy
państwa. Po drugie, jeśli założyć, że sformułowania artykułu 126.2 ustanawiają kompetencje,
to należałoby konsekwentnie przyjąć, że prezydent dowolnie dobiera środki do ich realizacji
 to zaś kłóci się z przepisem artykułu 126.3 ( Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje
zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach ), a także z przepi-
sem artykułu 133.4 ( Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała
z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem ).
Także konstytucyjne przepisy szczegółowe odnoszące się do roli prezydenta w polityce
zagranicznej nie pozwalają na twierdzenie, że jest to rola samodzielna. Artykuł 133.1 powiada,
że prezydent jest  reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych , podczas gdy arty-
kuł 146 mówi, iż Rada Ministrów  prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną . Tam polityka
zagraniczna, tu tylko reprezentowania państwa  różnica określeń wielce wymowna.
I wreszcie argument decydujący: zasada kontrasygnaty. Artykuł 144.2 powiada, iż wszystkie
akty urzędowe prezydenta  wymagają dla swej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów,
który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem . Innymi słowy, jeśli bez
podpisu premiera albo ministra jakakolwiek decyzja prezydenta jest nieważna, to oznacza,
że odmówią oni podpisu, kiedy się z prezydentem nie zgadzają. Taka jest zasada, a wyjątki
od niej określa art. 144.3  otóż wśród tych wyjątków (jeśli nie liczyć banalnego zarządzenia
ogłoszenia umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw) nie ma uprawnień z dziedziny
polityki zagranicznej. I to powinno przesądzać wszelkie spory: czy to o deklarację polsko-
-chińską, czy o ambasadora Polski na Białorusi&
R. Graczyk, Ile polityk zagranicznych,  Res Publica Nowa , 1998, nr 1
126
MATERIAA
POMOCNICZY NR 4
Krzyżówka
Hasła
1. Prezydent Polski w latach
1926 1939.
2. Żeby odrzucić prezydenckie
3
& , trzeba D 5 głosów w Sej-
mie.
3. W Polsce & prezydenta trwa
5 lat.
4. Ustawa zasadnicza.
5. Głosowanie powszechne.
6. Pierwszy powojenny polski
prezydent wybrany w głoso-
waniu powszechnym.
7. Uchwala ją Sejm.
8. Głowa państwa.
9. Prowadzi się je, gdy trzeba
osiągnąć porozumienie.
10. Instytucja demokracji bezpo-
średniej zapisana w naszej
konstytucji
11. Prezydent Polski zastrzelony
w 1922 r.
12. Pytanie zadane przez parla-
mentarzystę członkowi rzą-
du.
13. Ustawa określająca tryb prze-
prowadzenia wyborów.
127