Å‚
Cywilizacja  poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się
określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem
instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują
się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.
Kultura  Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa
utożsamiana z cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to,
co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.
Epoka historyczna  okres wyróżniający się własną, odrębną specyfiką. Epoki:
1) Prehistoria - ok. 5 mln lat temu do ok 1 mln lat temu. Prehistoria dzieli siÄ™ na:
a) EpokÄ™ kamienia Å‚upanego- ok 4,5 mln lat temu, do ok 3500 r. p.n.e.
b) EpokÄ™ brÄ…zu- 3500 p.n.e. do lat 1000- 700 p.n.e.
c) Epokę żelaza- od około 1000-700 roku p.n.e. do starożytności
2) Starożytność- okres od roku ok. 3500 p.n.e. do roku 476 n.e.- czyli upadku Zachodnio-rzymskiego
3) Średniowiecze- za początek epoki przyjmuję się zazwyczaj rok 476;a kończy Upadkiem
Konstantynopola(1453r.) lub odkryciem Ameryki przez Kolumba(1492r.)
4) Nowożytność- od końca średniowiecza do połowy XIX wieku(Wiosna Ludów, Kongres Wiedeński)
5) Współczesność- okres od Wiosny Ludów - 1848 rok, bądz
w rożnych z
ródeł od I Wojny Światowej aż
do czasów dzisiejszych
y
ródła historyczne  zachowane ślady działalności człowieka na podstawie których można odtworzyć minione
wydarzenia. Dzielimy je na:
1) Materialne:
a) pisane  (narracyjne i normatywne)
-ð historiograficzne (opisowe)  kroniki, roczniki, pamiÄ™tniki, wspomnienia, spisy kazaÅ„,
dzieła literackie itp.
-ð narracyjne - pamiÄ™tniki, kroniki
-ð normatywne (dokumentacyjne, aktowe)  powstaÅ‚e jako dowód czynnoÅ›ci prawnej
(dokumenty, akta, spisy inwentarza gospodarczego, sprawozdania, protokoły 
powstałe na użytek administracji, dokumentacja obrad parlamentu, konstytucje,
dekrety)
-ð wszelkiego rodzaju korespondencja)
-ð hagiograficzne  żywoty Å›wiÄ™tych,
-ð biograficzne  żywoty cesarzy, monarchów,
-ð epigraficzne  napisy na kamieniach, Å›cianach budowli historycznych
b) niepisane
-ð wykopaliskowe (z
ródła archeologiczne)  szczątki naczyń, uzbrojenia, przedmiotów
codziennego użytku, pozostałości obiektów mieszkalnych czy grobów
-ð ikonograficzne
-ð obiekty architektoniczne  zamki, Å›wiÄ…tynie, stare kamienice,
-ð dzieÅ‚a sztuki  obrazy, posÄ…gi, rzez
by, biżuteria,
2) Niematerialne (legendy, obyczaje, itd.)
3) Bezpośrednie  zawierają informacje możliwe do uzyskania bez pośrednictwa osób trzecich  można
wyróżnić wśród nich tradycję oraz pozostałości.
4) Pośrednie  relacjonujące przebieg wypadków za czyimś pośrednictwem.
Rewolucja neolityczna  nazwa określająca przejście z koczowniczego trybu życia związanego ze zbieractwem
i łowiectwem do trybu życia osiadłego związanego z rolnictwem.
Rewolucja neolityczna rozpoczęła się około 10 000 lat p.n.e. wśród ludów Bliskiego Wschodu zamieszkujących
obszary Mezopotamii, Syrii i Egiptu. Jednocześnie rozpoczęła się epoka kamienia gładzonego  neolit. W VII i na
początku VI tysiąclecia społeczności rolnicze zasiedliły Cypr, Kretę i południowe Bałkany. W VI tysiącleciu
pojawiły się na terenie Iranu, Turkiestanu i południowej Ukrainie. Do około 4 500 r. p.n.e. proces osiedlania się
pierwotnych rolników objął już większość Europy, w tym Polskę (kultura ceramiki wstęgowej). W latach 2 500-
1 800 rolnictwo dociera do doliny Indusu (Harappa i Mohendżo-Daro). W II tysiącleciu pojawia się na Dalekim
Wschodzie. Pierwsze rolnicze wspólnoty powstały w Anatolii, Syrii i Palestynie. Do najstarszych znanych osiedli
zaliczajÄ… siÄ™: Çatal Höyük, Jerycho i Mujerbat. Obok nich wiodÅ‚y życie grupy pasterzy, które czasowo zmieniaÅ‚y
miejsca zamieszkania, wędrując w poszukiwaniu odpowiednich pastwisk dla udomowionego bydła i innych
gatunków zwierząt.
Despotyzm teokratyczny  ustrój, w którym jednostka sprawuje nieograniczoną władzę, będąc jednocześnie
zwierzchnikiem religijnym (był to zazwyczaj najwyższy kapłan, uważany za pośrednika między światem ludzi i
bogów), a czasem widziano w nim bóstwo, jak np. w starożytnym Egipcie.
Pismo starożytne 
1)Piktogramy (pismo ideograficzno-fonetyczne):
a) pismo klinowe (Sumerowie)
b) pismo egipskie
-ð hieroglificzne
-ð hieratyczne
-ð demotyczne
c) pismo chińskie
2)Pismo fonetyczne (alfabet)
Starożytny Bliski Wschód. Był to obszar kształtowania się najstarszych cywilizacji oraz powstania pierwszych
miast i organizmów państwowych. To właśnie kilkutysiącletnie dziedzictwo kulturowe Bliskiego Wschodu legło u
podstaw cywilizacji śródziemnomorskich, takich jak: greckiej, rzymskiej i bizantyńskiej (cywilizacja  stan rozwoju
społecznego przeciwstawny stanowi barbarzyństwa i dorobek kulturowy osiągnięty przez określone
społeczeństwo w danej epoce historycznej). W starożytnym Bliskim Wschodzie, oprócz największych centrów
cywilizacji, takich jak: Mezopotamia i Egipt, ogromną rolę kulturotwórczą odegrały również Elam, Anatolia, Syria i
Palestyna. Wszystkie te wyżej wymienione ośrodki  mimo ich wyraz
nego wzajemnego zróżnicowania  tworzyły
wielki krąg cywilizacyjne, który był wyznaczony obszarem Żyznego Półksiężyca.
Żyzny Półksiężyc  jest to termin zarówno geograficzny, jak i kulturowy, określający większą część starożytnego
Bliskiego Wschodu, a ściślej obszar ciągnący się łukiem ponad pustynia syryjską  od Palestyny przez Syrię,
wschodnią część Anatolii, po Mezopotamię i Elam.
Cechy wspólne cywilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu:
1) rozwój gospodarki w dolinach wielkich rzek: Nilu, Tygrys. Eufrat, Ganges, Jangcy, Huang-to
2) rozbudowa sieci irygacyjnej, gdyż gospodarka rolna była uzależniona od wylewów rzek
3) dominacja politeizmu  wiara w wielobóstwo
4) powstanie i rozbudowa miast, które z czasem stały się centrami władzy i administracji
5) wykształcenie się zhierarchizowanego społeczeństwa
6) wykształcenie się organizacji państwowej
Są tu niemal wszystkie zagadnienia potrzebne na I sprawdzian z Historii. Brakuje tylko tematów:
-powstanie państwa
-gospodarka, technika, nauka i religie cywilizacji starożytnego Wschodu