Australopitek i Homo habilis - człowiek pierwotny.
cz. 2 PODRÓŻ W CZASIE
PRZEMIESZCZANIE SIĘ Homo sapiens - człowiek rozumny.
(pokonywanie odległoS
ci)
Pierwsze wyrax
ne przejawy tzw. kultury rolnej - uprawy,
I TRANSPORT
co pociąga za sobą początki  osiadłego trybu życia
(Mezopotamia, Azja Wschodnia, Meksyk, Peru).
P i o t r K a wa l e r o wi c z
Pomiędzy Eufratem i Tygrysem (obecnie - Irak) powstają pierwsze
Jedną z najbardziej ludzkich, spoS
ród wielu ufortyfikowane miasta. W tym okresie Sumerowie zakładają w połu-
c
i
e
k
a
charakterystycznych dla człowieka cech, jest cieka- dniowej Mezopotamii nad rzeką Eufrat miasto Ur.
woS
ć. W połączeniu z uporem, pracowitoS
cią i docie-
w
o
S

ć
kliwoS
cią często była ona x
ródłem odkryć - zarówno W Sumerze są używane czterokołowe wozy. Co więcej, buduje się
tych popychających cywilizację do przodu, jak i tych, dla nich sieć uliczną - koleiny dla kół muruje się lub wykuwa
które na lata pogrążały ją w mrokach. w naturalnym podłożu.
Nic lepiej nie wpływa na rozwój techniki, jak
wojna, niestety! Do pogrążania w mroku, jak dowodzi Po Nilu zaczynają pływać drewniane
historia, znacznie lepiej służą klęski głodu, najazdy łodzie, jednomasztowe żaglowce (dodatko-
barbarzyńców i religie, które w czasach pokoju mają wo poruszane za pomocą wioseł).
czas zająć się skutecznie indywidualnymi grzesznika-
mi i paleniem ich dzieł oraz ich samych. W starożyt-
nych Chinach bardzo efektywnemu  zakrywaniu A
ódz
używana do żeglugi po Nilu
odkryć (np. Ameryki) służyła rada mandarynów,
obecnie wiele patentów jest utajnianych  ze względu Do wozów bojowych w Mezopotamii zaczęto stosować pierwsze
na kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa obronne- koła szprychowe, dzięki którym wozy są lżejsze (a przez to zwrot-
go USA (lub innego kraju) lub wykupywanych przez niejsze), co pozwało na dynamiczną jazdę.
wielkie koncerny, które zamykają wynalazki w sej-
fach, gdyż nie zarobiły jeszcze wystarczająco dużo na W Egipcie, w Mykenach i Chinach zaczynają być używane konie
 starych , już wdrożonych rozwiązaniach. i wozy bojowe. Lekkie dwukołowe wozy (rydwany) są używane rów-
Jaka jest historia wynalazków, skąd się brały, nież do polowań.
kto i gdzie ich dokonywał, jaki był ich dalszy los i Drewniany most na Tybrze Pons Sublicius.
wpływ na cywilizacje?
Ruch, przemieszczanie się i podróże Cenzor Appiusz Klaudiusz buduje pierwszą umocnioną, wybrukowa-
ną drogę z Rzymu do Capui, via Appia ma 540 km. Jest to jedna
Można powiedzieć, że historia ludzkoS
ci to z najdłuższych i najtrwalszych dróg w Europie. Droga ta miała pier-
historia przemieszczania się, wiecznego ruchu - ludzi, wotnie szerokoS
ć 4,3 m i umożliwiała podróż z szybkoS
cią ok. 10
idei, informacji czy pragnień. km/h. Rzymska poczta państwowa pokonywała dziennie odcinek
Momentem, który przez wielu badaczy uważany o dł. ok. 60-80 km.
Szkic czołgu
jest za przełomowy, wręcz rewolucyjny cywilizacyjnie -
było zapoczątkowanie przez człowieka uprawy roS
lin.
Fakt ten, wydawałoby się znikomy, miał doniosłe zna- Umiera Leonardo Da Vinci
czenie i można by pokusić się o stwierdzenie, że to rol- pozostawiając po sobie ok.
nictwo było początkiem wielkich przemian - przyspie- 7000 stron notatek zawie-
szając rozwój człowieka. Rozwój rolnictwa doprowadził rających pomysły i wynalazki. Jest wS
ród nich wiele
do osiadłego trybu życia, a tym samym do powstania dotyczących nowych sposobów poruszania m.in. pro-
nowych struktur. Pociągnęło to za sobą gwałtowny roz- jekt helikoptera czy lotni.
wój nowych technik. Zaczęły powstawać stałe osady, co Mapy Mercatora dla żeglugi morskiej - pozwalają
przyczyniło się do rozwoju rzemiosła. Pozwoliło to także Strój do nurkowania na precyzyjną nawigację, gdyż zachowują  kątową
na wytwarzanie ciężkich narzędzi oraz ich magazyno- wiernoS
ć odwzorowania.
wanie - co dotąd nie było możliwe przy koczowniczym Brytyjczyk Thomas Newcomen zbudował pierwszą
trybie życia. maszynę parową zdatną do wykorzystania praktycz-
Pierwsze wyrax
ne przejawy tzw. kultury rolnej, nego.
występowały na terenie Mezopotamii (obecnie Irak), Pierwszy europejski most łańcuchowy nad rzeką
oraz Azji Wschodniej, Meksyku i Peru, datowane są one Tees w Anglii (24,5 m długoS
ci i 0,7 m szerokoS
ci).
na ok. 8000 lat p.n.e.
Pierwsze doniesienia o udanym skoku spadochrono-
26
2
6
wym wykonanym z wieży we Francji. W tym samym
c.d. na stronie 28
roku bracia Michel i Etienne Montgolfier zbudowali
balon zwany  montgolfierem i odbyli nim lot.
MA
ODY TECHNIK
5/2004
Warto poznać
3 000 000 lat p.n.e.
2 000 000 - Homo erectus - człowiek wyprostowany.
Transport
1 500 000 lat p.n.e.
350 000 - (łac. transportare - przenieS
ć; prze-
250 000 lat p.n.e. wiex
ć), przemieszczanie ludzi, infor-
Ok. 10 000 lat p.n.e. Człowiek z Cromagnon. macji, energii, ładunków (przedmiot trans-
Ok. 8 000 p.n.e. portu) w przestrzeni przy wykorzysta-
IV tysiąclecie p.n.e. Pojawia się pismo, koło, żagiel, niu odpowiednich S
rodków (tzw. S
rod-
wytop metali z rud. Koło z miasta Ur w Mezopotamii ków transportu). Transport to, obok łącz-
Ok. 3000 - noS
ci, dział gospodarki, które zwiększa-
2900 r. p.n.e. ją użytecznoS
ć dóbr i informacji poprzez
Model (mający ok. ich przemieszczanie w przestrzeni.
Ok. 2985 r. p.n.e. W Indiach zaczęto używać wozów dwukołowych. 4000 lat) dawnej Z punktu widzenia ekonomii transport
Ok. 2945 r. p.n.e. łodzi egipskiej znale- polega na odpłatnym S
wiadczeniu usług,
ziony w grobowcu których rezultatem jest najczęS
ciej prze-
Ok. 2882 r. p.n.e. Rozpoczęto budowę XII Dynasti w nekro- mieszczenie osób i ładunków.
Babilonu. polii Beni-Hasan. Podział transportu ze względu na rodzaj
2810 r. p.n.e. W dawnym Egipcie S
rodowiska, w którym się odbywa:
umieszczanie modeli Lądowy: naziemny, nadziemny (np. napo-
Ok. 2710 r. p.n.e. Cieżkie wozy bojowe łodzi było powszech- wietrzna kolej linowa), podziemny (np.
(masywnie zbudowane) w Sumerze. nym zwyczajem. metro), szynowy (kolej), bezszynowy
(transport samochodowy), wodny,
Ok. 2410 r. p.n.e. Egipcjanin Isesi przepływa statkiem przez Morze Czerwone - powietrzny, przesyłowy (rurociągowy,
podróż ta uchodzi za pierwszą wyprawę dalekomorską. Podróż przewodowy lub przenoS
nikowy).
Ok. 2000 r. p.n.e. licząca 350 mil morskich trwa 4 dni. R
rodki transportu: kolejowy, samochodo-
wy, lotniczy, wodny S
ródlądowy, morski.
Ok. 1870 r. p.n.e. W Egipcie buduje się pierwsze łodzie
Sumer (Shumer, Sumeria, Shinar)
z papirusu. Składają się one z wielu
1650 r. p.n.e. powiązanych ze sobą wiązek papirusu - starożytna kraina leżąca w południowej
oraz zamocowanej do nich platformy. częS
ci Mezopotamii (dzisiaj południowy
Irak). Zamieszkiwali ją Sumerowie, lud nie-
620 r. p.n.e. Grecka trirema z IV w. p.n.e. znanego pochodzenia, który pod koniec IV
tysiąclecia p.n.e. stworzył wysoko rozwinię-
Ok. 374 r. p.n.e. Wykorzystywane jako pomoc w nawigacji - pływające magnesy tą cywilizację, uznawaną za kolebkę kultur
Ok. 312 r. p.n.e. (wskazują jedynie kierunek północ-południe). W starożytnych Chi- Bliskiego Wschodu i Europy. Sumerowie
nach donoszono o  wagach magnetycznych - będących w użyciu stworzyli kulturę, która najsilniej oddziały-
już ok. 1160 r. p.n.e. wała na terytorium całego dzisiejszego Ira-
Ok. 68 r. n.e. W Chinach są budowane pierwsze wiszące mosty (są to linowe ku, północnej Syrii, południowo-wschodniej
mosty dla pieszych, wyłożone deskami). Turcji i południowo-zachodniego Iranu.
110 r. Imperium Rzymskie dysponuje siecią dróg o długoS
ci 75 000 km. Prowadzili osiadły tryb życia, zajmując się
Ok. 600 r. Tarkwiniusz Priskus buduje pierwszy kamienny most - Pons Solarius. uprawą ziemi, hodowlą bydła, rybołów-
1438-1500 Inkowie budują drogę o długoS
ci ok. 5200 km prowadzącą przez stwem, handlem i rzemiosłem. Zorganizo-
maj 1519 r. górzyste tereny w Andach (Ameryka Płd.). wani byli w strukturach rodowych i ple-
miennych. Utworzyli pierwsze miasta-pań-
1567 r. Na terenach Polski - Erazm z Zakroczymia rozpoczyna budowę stwa, między innymi Eridu, Uruk i Ur.
pierwszego stałego mostu na WiS
le (ma on 500 m długoS
ci Zamieszkiwali w nich głównie rolnicy, upra-
i 6 m szerokoS
ci). wiający okoliczne tereny, ale także rze-
mieS
lnicy, parający się garncarstwem, bu-
1569 r. downictwem, tkactwem, odlewnictwem
1600 r. Niderlandzki matematyk Simon Ste- brązu, oraz kupcy, którzy prowadzili wymia-
vin buduje żaglowy pojazd kołowy nę towarów z Syrią, Palestyną, Egiptem
1711 r. poruszający się po lądzie. Udaje a nawet drogą morską z mieszkańcami doli-
mu się pokonać trasę 67,6 km ny Indusu. Około 3400 roku p.n.e. Sumero-
z przeciętną prędkoS
cią 33,8 km/h. wie wynalex
li pismo klinowe złożone ze
1741 r. W pojex
dzie znajdowało się 28 osób. znaków, odciskanych w miękkiej glinie ryl-
cem lub trzciną o trójkątnym przekroju. Za-
1767 r. Powstaje prawdopodobnie pierwsza szynowa kolej żelazna częli też stosować matematykę, wprowa-
1783 r. zbudowana przez Brytyjczyka Reynoldsa. dzając między innymi szeS
ćdziesiesiętny
27
2
7
system pomiaru czasu - 24 godziny, 60
minut, 60 sekund i 360 stopni w okręgu.
/Wikipedia/
MA
ODY TECHNIK
5/2004
Pierwszy tzw. kołowiec - statek napędzany przez koło łopatkowe
Jaki jest związek osiadłego trybu życia, który  Charlotte Dundas .
zaczął prowadzić człowiek, z ruchem, transportem Francuscy przyrodnicy Joseph Louis, Gay-Lussac i Jean Baptiste
i komunikacją? Biot osiągnęli balonem wodorowym bez uwięzi wysokoS
ć 7376 m
Zdobywanie wiedzy, nowych doS
wiadczeń, przy- Karl Friedrich Drais konstruuje pojazd kołowy napędzany siłą mięS
ni
czyniło się do powstania podziału pracy m.in. wytwo- - rower. Niestety stan dróg w owym czasie skazał ten pomysł na
rzenia nowej grupy - rzemieS
lników. Pociąga to za sobą niepowodzenie. Kolejnego wynalazku dokonał on w 1817, konstru-
dalszy rozwój struktur społecznych, uprawa zaS
- wy- ując rower biegowy, tzw.  welocyped , maszyna ta pozwalała osią-
maga planowego i wybiegającego w przyszłoS
ć gospo- gnąć prędkoS
ć 10-15 km/h.
darowania. To z kolei stwarzało potrzebę lepszej komu- Zwodowany zostaje zbudowany całkowicie z żelazna przez Isambar-
nikacji, a póx
niej również zapisu - aby można było prze- da Kindoma Brunela statek  Great Britain . Pokonywał on Atlantyk
kazywać coraz bardziej złożone treS
ci i umiejętnoS
ci z 360 pasażerami i 600 t ładunku, zajmowało mu to 14 dni i 21 godzin.
(np. rzemieS
lnicze) i nauczać zgodnie z nimi. Przyczynia Francuski inżynier A.Merian pokrywa warstwą asfaltu pierwszą
się to m.in. do rozwoju pisma. W efekcie rozwoju tych szosę z Traves do Pontarlier.
umiejętnoS
ci rozwijają się miasta, a następnie miasta- Zwodowany zostaje żelazny parowiec
państwa. Są one kolebką cywilizacji. Powstanie takich - gigant. Statek  Great Eastern zbu-
silnych oS
rodków wiedzy, bogactw, pociąga za sobą dowany przez Isambarda Kindoma
naturalną potrzebę stworzenia wzajemnej komunikacji. Brunela i Johna Scotta Russela miał
Potrzeba zaS
jest najsilniejszym bodx
cem do poszuki- 210,92 m długoS
ci i ważył 27 400 ton.
wań i tworzenia nowych rozwiązań. Od zdobwania Mógł zabrać 4000 pasażerów i 6000 t
i zgromadzenia wiedzy prowadzi już tylko jedna droga - ładunku. W sensie technicznym znacznie wyprzedzał swoją epokę.
droga do jej użycia. I tak oto rolnictwo przyczyniło się Był to jedyny statek wyposażony w trzy systemy napędowe: koła
do powstania dróg. czerpakowe, S
rubę oraz zespół żagli rozwieszonych na szeS
ciu masz-
Jak człowiek pokonywał coraz większe odległoS
ci, tach. To cała  ewolucja napędu zgromadzona na jednym statku.
PRZENOSZĄC WIEDZĘ I ZAJMUJĄC CORAZ BARDZIEJ
ODLEGŁE I ROZLEGŁE OBSZARY? Powstaje teoria napędu rakietowego.
Drogi Zostaje ustanowiony przez belgijskiego
Drogi miały i mają ogromne znaczenie zarówno inżyniera Camille a Jenatzy rekord prędkoS
ci
gospodarcze, jak i polityczne. Już w III w. p.n.e. Rzy- Próby lotu Otto Lilienthala jazdy autem o napędzie elektrycznym -
mianie, tworząc własne państwo, które póx
niej rozrosło 105,876 km/h .
się do rozmiarów imperium, za jedno z głównych zadań Został zaprojektowany i oblatany przez Paula Cornu pierwszy heli-
przyjęli właS
nie budowę dróg. kopter, który mógł unieS
ć człowieka.
W tych czasach drogi służyły transportowi kon-
nemu - kołowym wozom konnym oraz pieszym. Stan taki Louis Bleriot wykonał lot nad Channel
zmieniła dopiero rewolucja przemysłowa, przede w maszynie cięższej od powietrza.
wszystkim wprowadzenie maszyn parowych - pojawiły
się nowe formy/sposoby komunikacji - transport szyno- Pierwszy przelot (non stop) nad Atlanty-
wy i kolej żelazna. Do XVIII wieku  siłą pociągową był kiem, którego dokonali: John Alcock
jedynie koń, a jego możliwoS
ci były ograniczone i w i Arthur Whitten Brown.
znacznej mierze zależały od podłoża. Na typowych dro-
gach wiejskich o kiepskiej nawierzchni zaprzęg 4 do 6
koni mógł pociągnąć wóz o ciężarze ok. 1,5 t, na utwar-
dzonych drogach ciężar ten wzrastał do ok. 4 t. Rozwój
przemysłu przyczynił się do kolejnych zmian - do prze- Samolot  X-15
wozu węgla zaczęto stosować transport szynowy - wte- pilotowany przez
dy, ciągnąc po żelaznych szynach wóz na żelaznych Start z Ameryki Pn. i lądowanie W.J. Knighta osiąga
kołach, koń mógł przemieS
cić ciężar do 30 t.(!) Koniecz- w Irlandii po 16 godz. lotu prędkoS
ć 7279 km/h.
noS
ć transportu coraz większej iloS
ci surowców i towa-
rów przyczyniła się do dalszego rozwoju szlaków komu-
nikacyjnych, dróg lądowych, ale również dróg wodnych
- kanałów i S
luz. Po udoskonaleniu maszyny parowej
coraz większego znaczenia nabiera kolej i transport TGV - superszybki
morski, a następnie transport powietrzny. pociąg - rozwija na
szynach prędkoS
ć
Do przygotowania kalendarium 380 km/h.
wykorzystano materiały x
ródłowe:
 Nauka, Technika i Wynalazki , Raymond L. Francis, Wystartował amerykański prom kosmiczny
wyd. AMBER  Columbia . Był to pierwszy  statek
28
2
8
 Kronika Techniki - Praca zbiorowa, kosmiczny, który mógł być wykorzystywany
wyd. WEP PWN do wielokrotnych misji.
MA
ODY TECHNIK
5/2004
1802 r.
Czy wiesz, że...
1804 r. Kolej parowa Merthyra Tydfila - pierwsza kolej żelazna.
1804 r. Całe miasto Ur w Mezopotamii
1809 r. Brytyjczyk Georg Cayley skonstruował pełnowymiarowy szybo- miało rozwiniętą sieć dróg, a nawet peł-
1813 r. wiec, który mógł unieS
ć człowieka. ny system kanalizacyjny? - nie byłoby
1818 r. W nowojorskiej stoczni ukończono budowę parowca kołowego w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że
 Savannah - pierwszego, który przepłynął Atlantyk. było to w roku 2447 r. p.n.e., czyli 4451
lat temu.
1829 r. Lokomotywa  Rocket , zaprojektowa-
VI 1845 r. na przez Roberta Stephensona,
Z przymrużeniem oka
wygrywa zawody lokomotyw w Rain-
hill i zostaje przyjęta jako napęd dla
1854 r. Liverpool & Manchester Railway.
Lokomotywa ważąca zaledwie 3t
1858 r. mogła ciągnąć wagon z 30 podróżnymi.
10 I 1863 r. Londyńskie koleje Metropolitan uruchamiają pierwsze
na S
wiecie metro.
1886 r. Carl Friedrich Benz oraz spółka inżynierów:
Wilhelm Maybach /Gottlieb Wilhelm Daimler,
niezależnie od siebie, budują pierwsze pojazdy
z silnikami benzynowymi - powstają pierwsze
auta benzynowe.
1890 r.
1895 r. Samochód marki Panhard, na pierwszej
IV 1899 r. publicznej wystawie samochodów
w Wielkiej Brytanii w Tunbridge Wells.
1900 r. Niemiecki statek  Deutschland zdobywa  Błekitną wstęgę
za najszybsze przepłynięcie Atlantyku. Na trasie wschód-zachód
1907 r. osiągnął prędkoS
ć 23,15 węzła, a w drodze powrotnej 23,36 węzła
(tj. 43,3 km/h).
25 VII 1909 r.
14/15 IV 1912 r. Podczas inauguracyjnej podróży z Southampton do Nowego Jorku
tonie  TITANIC , największy i najbardziej luksusowy statek pasa-
14-15 VI 1919 r. żerski na S
wiecie.
VII 1929 r. Kolejny niemiecki statek,  Bremen , zdobywa  Błekitną wstęgę
za najszybsze przepłynięcie Atlantyku, wynik ten uzyskuje pod-
czas dziewiczego rejsu.
1958 r. Po raz pierwszy w ciągu tego roku samoloty przewiozły więcej
pasażerów niż statki.
1965 r. We Francji zostaje zbudowany pierwszy pociąg na poduszkach
X 1967 r. powietrznych. Uzyskuje on prędkoS
ć 200 km/h.
9 II 1969 r. Pierwszy lot samolotu pasażerskiego o dużej pojemnoS
ci -
jest nim boeing 747 tzw. jumbo jet.
20/21 VII 1969 r. Amerykańscy astro-
nauci: Edwin Aldrin
i Neil Armstrong jako
pierwsi wychodzą na
powierzchnię Księży-
1981 r. ca. Jest to pierwsza
Zagadka dla Czytelników:
udana podróż poza
Ziemię. Wyprawa Jaką maksymalną prędkoS
ć
12 IV 1981 r. trwała 8 dni, 3 godzi- (w atmosferze) osiągnął pojazd skon-
ny i 18 minut. Pojazd, w którym pierwsi struowany przez człowieka?
29
2
9
ludzie dotarli na Księżyc  znasz odpowiedx
 napisz do nas!
Pierwsze kroki na nowym
 lądzie
MA
ODY TECHNIK
5/2004
Gdzie lecisz
Podróże kształcą
Droga do zatracenia