KIERUNKI ZMIAN ZNACZENIOWYCH ZWIĄZANE Z PRZYSWAJANIEM WYRAZÓW OBCYCH
Przyswojenie wyrazu ma miejsce wtedy, gdy zapożyczenie wprowadza zmiany w budowie, postaci fonetycznej lub znaczeniu języka zapożyczającego.
Zmiany znaczeniowe mają 3 podstawowe zasady:
zwężenie zakresu użycia wyrazu zapożyczonego w stosunku do jego pierwowzoru (rozszerza treść wyrazu, wzbogaca o cechy charakterystyczne);
rozszerzenie zakresu użycia tego wyrazu w języku zapożyczającym (uszczuplenie jego treści);
zmiany zachodzące w barwie uczuciowej wyrazu (wyrazy neutralne mogą zmienić się w pogardliwe).
Zapożyczając wyraz musimy brać pod uwagę jego los w języku z którego zapożyczony i do którego zapożyczamy.
Zwężenie zakresu użycia:
abażur z francuskiego <zasłona na lampę>, <okno ukośne>, <okiennica sklepowa>, <daszek na oczy>; w języku polskim zaś mamy tylko znaczenie <osłona lampy tłumiąca zbyt jaskrawe światło>.
montować z francuskiego <iść w górę>, <podnosić się>, <wzbierać (o rzekach)>, <oprawić (drogie kamienie)>, <osadzić strzelbę> itp. ; w języku polskim przyjęło się znaczenie specjalne, montowanie maszyny, lub innych urządzeń technicznych.
belweder z włoskiego <piękny widok>, w języku polskim w dwóch znaczeniach:< pałacyk, pawilon lub altana na wzniesieniu> oraz <wysunięta ponad dach część budowli z dużymi oknami i tarasem>
Rozszerzenie zakresu użycia:
Okresem, w którym następuje rozwój różnorodnych odcieni znaczeniowych wyrazów zapożyczonych z łaciny jest dobra średniopolska ( XVI – XVIII).
akcja <czyn, postępowanie>, <sprawa sądowa>, <bitwa, potyczka>
fortuna <dola, los>, <pomyślność>, <bogactwo, dobra>
Objawem zwężenia zakresu użycia wyrazów łacińskich w języku polskim jest ich zastosowanie w terminologii naukowej.
konotacja <zapiski> dziś <współoznaczenie>
transfuzja <przelanie, przekazanie> dziś <transfuzja krwi>
akcja <działanie, czynność>, dziś <działanie zorganizowane>
Zmiany zachodzące w barwie uczuciowej wyrazu:
Kiedy analizujemy zapożyczenia pod tym względem uwagę powinniśmy zwrócić na:
ujemny ładunek uczuciowy, który mógł łączyć się z niektórymi wyrazami już w języku z którego zostały zapożyczone;
ujemny ładunek mógł też ukształtować się na gruncie języka zapożyczającego.
Ujemny ładunek uczuciowy już w języku zapożyczanym:
francuskie: brutal, bufon, bigot, kanalia, impertynent, intrygant, kabotyn
włoskie: birbant, furfant
czeskie: frant
niemieckie: bękart
rosyjskie: żulik, chuligan
Szantrapa (łajdak) jest to wyraz rosyjski, który uległ charakterystycznym zmianom, używany w odniesieniu do mężczyzn . W języku polskim może oznaczać kobietę lekkich obyczajów.
Wyrazy francuskie na gruncie polskim uległy dewaluacji znaczeniowej, oraz uległy zatarciu pierwotnej ujemnej wartości stylistycznej, np.: aranżer oprócz znaczenia znanego językowi polskiemu, ma też znaczenie pejoratywne <krętacz>.
Strona |