Scharakteryzuj relacje między władzą ustawodawczą i wykonawczą
III Rzeczpospolitej
1.Władza ustawodawcza.
a) wybory do Sejmu i Senatu
W Polsce władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat. Sejm składa się z 360 posłów, którzy są wybierani w wyborach pięcioprzymiotnikowych:
powszechnych
równych
bezpośrednich
proporcjonalnych
w głosowaniu tajnym.
Aby zostać posłem należy mieć obywatelstwo polskie, ukończone 21 lat i mieć prawo wybierania. Senatorem można zostać po ukończeniu 30 lat i należy mieć prawo wybierania.
b) kadencja Sejmu i Senatu
Posłowie i Senatorowie są traktowani jako przedstawiciele państwa. Sejm i Senat mają identyczną kadencję. Skrócenie kadencji Senatu oznacza skrócenie kadencji Sejmu. Wybory do obu izb parlamentarnych odbywają się jednego dnia. Nie można kandydować jednocześnie do Sejmu i Senatu. Każdy wyborca ma prawo zgłosić protest przeciwko ważności wyborów, które zatwierdzi Sąd Najwyższy. Sejm i Senat wybierane są na cztery lata, czyli mają czteroletnią kadencję. Kadencja ta może jednak ulec skróceniu lub wydłużeniu.
Może być skrócona, jeśli:
Sejm podejmie taką uchwałę większością głosów
Jeśli zdecyduje o tym prezydent, gdy np. Sejm trzykrotnie nieudzieli tworzonemu rządowi wotum zaufania.
Kadencja może zostać wydłużona, gdy:
Jest tu przejaw sytuacji nadzwyczajnej (stan wojenny, stan wyjątkowy, stan klęski żywiołowej)
c) immunitet parlamentarny i mandat przedstawicielski
Posłowie i Senatorowie cieszą się szczególnymi przywilejami, które umożliwiają im właściwe i swobodne wykonywanie swojej funkcji. Taki przywilej to immunitet parlamentarny. Poseł lub Senator może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej tylko wtedy, gdy sam zrzeknie się immunitetu lub, gdy zostanie on mu odebrany decyzją Sejmu lub Senatu.
Mandat przedstawicielski jest:
generalny ( mandatariusz wyraża wolę całego narodu)
niezależny ( przedstawiciel nie ma żadnych obowiązków prawnych wobec tych którzy go wybrali)
nieodwołalny ( wyborcy nie mogą odwołać Posła lub Senatora)
d) organy wewnętrzne Sejmu i Senatu
Dla prawidłowego funkcjonowania parlamentu niezbędne jest zorganizowanie, czyli powołanie wewnętrznych organów o charakterze kierowniczym i pomocniczym.
W świetle art. 10 regulaminu Sejmu organami tymi są:
Marszałek Sejmu: reprezentuje Sejm na zewnątrz, zwołuje posiedzenie i przewodniczy obradom Sejmu,
Prezydium Sejmu tworzą: Marszałek i Wicemarszałek, do zadań tego organu należy uchwalenie planu prac Sejmu, uchwalenie tygodni posiedzeń, dokonywania wykładni regulaminu izby, itp.,
Konwent Seniorów: zapewnia współdziałanie klubów w sprawach związanych z tokiem prac Sejmu. W jego skład wchodzą: Marszałek, Wicemarszałek, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów i kół parlamentarnych. Konwent opiniuje projekty planu pracy Sejmu, projekty porządku dziennego posiedzeń Sejmu i ich terminów,
Komisja Sejmowa : zadaniem ich jest rozpatrywanie i przygotowanie spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu, wyrażanie opinii w sprawach przekazanych przez Sejm.
e) tryb funkcjonowania Sejmu i Senatu
Sejm i Senat są organami kadencyjnymi. Upływ kadencji oznacza nie tylko zakończenie działalności Sejmu i Senatu, ale ma także wpływ na inne organy państwa. Wraz z upływem kadencji Sejmu kończy się automatycznie kadencja Trybunału Stanu. W ramach kadencji parlament może działać albo w trybie sesyjnym, albo w permanencji. System sesyjny polega na tym, że parlament obraduje w pewnych okresach, zwanych sesjami, na które jest zwoływany przez głowę państwa. Sesje odbywają się z reguły dwa razy do roku. Tryb permanencji różni się od sesyjnego w sposób zasadniczy, zapewniając parlamentowi większą samodzielność i swobodę działania. W tym systemie parlament jest przez cały rok gotowy do działania. O zebraniu się na posiedzenie decyduje kierowniczy organ parlamentu ( w Polsce Marszałek Sejmu), w ramach planu prac Sejmu ustalonego przez Prezydium Sejmu. Charakter prac Sejmu i Senatu jako reprezentacji narodu przesądza zarazem o charakterze jego działalności. Konstytucja stanowi, że „posiedzenia Sejmu są jawne ”(art. 113). Dopuszczalne jest wprowadzenie tajności obrad, ale tylko w przypadku, gdy wymaga tego dobro państwa.
2.Władza wykonawcza
a) Organy władzy wykonawczej
Zalicza się do nich rząd i prezydenta lub monarchię, różnego rodzaju organy terenowe, np. wojewodę. Podział kompetencji między te organy może być różny. Najczęściej dzielone są one w ten sposób, że rząd wykonuje ustawy i administruje, natomiast prezydent pełni przede wszystkim funkcje reprezentacyjne jako głowa państwa.
Zdarza się również tak (np. w Stanach Zjednoczonych), że władza wykonawcza jest w rękach prezydenta, a rząd jest jego organem pomocniczym. W Polsce organami władzy wykonawczej są Prezydent RP i Rada Ministrów, a terenowymi organami są wojewodowie.
b) Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej
Prezydent jest jednoosobowym organem państwa, przedstawicielem Państwa Polskiego stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych. Wybierany jest przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów na 5 lat i może być ponownie wybrany tylko jeden raz. Ogólne kompetencje prezydenta obejmują czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, strzeżenie suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności jego terytorium oraz przestrzeganie umów międzynarodowych, mianowanie i odwoływanie ambasadorów innych państwach oraz ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych.
Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie bezpieczeństwa państwa oraz na czas wojny mianuje i zwalnia Naczelnego Wodza. Przysługuje mu również prawo inicjatywy ustawodawczej. Ponadto podpisuje i zarządza ogłoszenie ustaw przyjętych przez Sejm i Senat. Prezydent sam wydaje akty prawne – rozporządzenia i zarządzenia. Akty te wymagają jednak kontrasygnaty odpowiedniego ministra bądź Prezesa Rady Ministrów. Powołuje rząd wybrany przez Sejm. Prezydent upoważniony jest do zarządzenia wyborów do Sejmu i Senatu. Może również rozwiązać Sejm w przypadkach określonych w Małej Konstytucji.
Prezydent powołuje sędziów, desygnuje przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Do tradycyjnych kompetencji Prezydenta należy też nadawanie i zwalnianie z obywatelstwa polskiego, stosowanie prawa łaski, nadawanie orderów i odznaczeń.
c) Rada Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej
Jest to kolegialny organ władzy wykonawczej, który prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczpospolitej, decydując we wszystkich sprawach, których ustawy nie zastrzegają dla Prezydenta lub organu administracji państwowej bądź samorządu. Kieruje tez całością administracji rządowej.
W skład rady ministrów wchodzą:
Prezes Rady Ministrów – przewodniczący,
Wiceprezesi Rady Ministrów
Ministrowie
Przewodniczący wskazanych w ustawie komisji i komitetów.
Głównym zadaniem Rady Ministrów jest zapewnienie wykonania ustaw, to znaczy podejmowanie działań, zmierzających do realizacji celów, określonych w ustawach. Szczególnie ważnym obowiązkiem Rady Ministrów jest obowiązek sporządzania projektu ustawy budżetowej, kierowanie jej wykonaniem, jak również wykonaniem innych planów finansowych.
W zakresie polityki zagranicznej rząd utrzymuje stosunki i zawiera umowy z rządami innych państw oraz z organizacjami międzynarodowymi.
Powołaniem Rządu regulują przepisy Konstytucji.
3. Relacje pomiędzy władzą ustawodawczą a wykonawczą.
System rządów w Rzeczpospolitej Polskiej wprowadzony w Ustawie konstytucyjnej 17 października 1992r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczpospolitej polskiej oraz o samorządzie terytorialnym wykazuje wiele cech systemu rządów parlamentarno – gabinetowych.
Obowiązuje zasada podziału władz, jednakże stosunki i wzajemne relacje między parlamentem, Prezydentem a rządem są bardzo skomplikowane, a kompetencje podzielone.
Najważniejsze dla określenia tego systemu są przepisy dotyczące powoływania i odwoływania rządu. Podstawowym sposobem powoływania rządu jest wyznaczenie przez Prezydenta Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek powołanie Rady Ministrów. Rząd ten w ciągu 14 dni powinien przedstawić Sejmowi swój program i uzyskać votum zaufania uchwalone przez Sejm bezwzględną większością głosów. Sejm albo udziela votum zaufania, albo bezwzględną większością głosów sam wybiera rząd. Jeśli tego nie uczyni procedura się znów powtarza, tyle, że dla udzielenia votum zaufania albo wybrania rządu wystarczy zwykła większość głosów. Jeżeli rząd nadal nie zostanie powołany Prezydent może rozwiązać od razu Sejm, albo powołać rząd - na okres 6 miesięcy- i podjąć decyzję o rozwiązaniu Sejmu, gdyby rząd ten zdołał uzyskać votum zaufania albo gdyby Sejm nie uchwalił konstruktywnego votum nieufności.
Na wniosek Prezesa Rady Ministrów Prezydent może dokonać zmiany ministra, na co Sejm nie ma wpływ, a powołanie niektórych ministrów może nastąpić po zaciągnięciu opinii Prezydenta. W sprawach szczególnie ważnych dla państwa Prezydent może zwołać posiedzenie Rady Ministrów i im przewodniczyć.
Sejm może wyrazić votum nieufności wobec poszczególnego ministra, czy wobec rządu, jednakże uchwalenie votum nieufności jest obwarowane licznymi utrudnieniami: wniosek musi być zgłoszony prze 1/10 składu Sejmu, może być głosowany po upływie 7 dni od daty jego zgłoszenia, wymaga bezwzględnej większości głosów. Prezydent może rozwiązać Sejm, jeśli ten wyrazi Radzie Ministrów votum nieufności, a jednocześnie nie wybierze nowego Prezesa Rady Ministrów. Ponadto Sejm może zostać rozwiązany, jeżeli nie uchwali projektu ustawy budżetowej przepisanym terminie.
Jak widać system rządów w Polsce ma na celu zachowanie równowagi oraz wzajemnej kontroli i oddziaływaniu poszczególnych władz. Nie ma w nim zdecydowanej przewagi parlamentu nad rządem, a Prezydent nie jest wyłącznie organem pełniącym funkcje głowy państwa. Wprowadzenie takiego systemu rządów jest próbą zapewnienia sprawnego działania władzy państwowej w sytuacji, gdy Sejm jest bardzo zróżnicowany i podzielony i niełatwo zapewnić w nim poparcie dla rządu przez uzyskanie znaczącej większości w Sejmie.