Starożytne kultury Morza Egejskiego, sztuka Cykladów, minojska i mykeńska

Sztuka Cykladów - kultura epoki brązu, 2900p.n.e. – 1100 p.n.e., rozwijała się na wyspach archipelagu Cyklady. Głównym ośrodkiem były Saros(obecnie Siros) Naksos i Milos.

Idole cykladzkie - małe figurki – 0,2 – 0,5 m. wysokości wykonywane najczęściej z marmuru, ok 1900 r.p.n.e. zaprzestano wykonywania tego typu figurek. Ewolucja formy idoli cykladzkich na przestrzeni wieków :

- 3000 – 2500 p.n.e. uproszczona sylwetka z lekko zaznaczoną głową i ramionami, figurki wiolinowe kształt lekko przypominający skrzypce.

- 2500 – 1900 p.n.e. bardziej naturalistycze, głównie postacie kobiet o uproszczonej formie, głowa osadzona na nieproporcjonalnie długiej szyi, płaskie twarze z zaznaczonym nosem i oczyma, złożone ręce i wyraźnie ukształtowane nogi.

Figurki wkładane były do grobów.

Dalszy rozwój sztuki cykladów związany jest z dużym wpływem sztuki mykeńskiej. Odnalezione z tego okresu ufortyfikowanie osady (Keos) oraz miasta na Syros zbudowane były z prostokątnych domów. Odnalezione malowidła wykazują wiele podobieństw do stuki kreteńskiej.

Sztuka Minojska - początki w epoce brązu, 3000 r.p.n.e. na Krecie, sztukę tą dzielimy na 3 okresy

wczesnokreteńska/wczesnominojska – ok. 3000 p.n.e. – 2000 p.n.e.

średniokreteńska/minojska – 2000 p.n.e. – 1600 p.n.e.

późnokreteńska/minojska – 1600 p.n.e.- 1100 p.n.e.

Jest to sztuka dworska, złoty okres przeżywała w okresie średniominojskim.

Okres wczesnominojski - Najstarsze znaleziska to małe figurki z gliny, kamienia i kości słoniowej, przestawiający ludzi w sposób bardzo uproszczony. Z roku 2400 p.n.e. pochodzi gliniana figurka Myros, jest to naczynie w postaci kobiety dźwigającej dzban, strój ozdobiony motywem geometrycznym.

Cylindryczne pieczęcie oraz ozdoby wykonywane ze złotych blaszek, zdobione wzorem geometrycznym. Dekoracja ceramiki również była geometryczna, kompozycja zawsze podkreśla kształt naczynia.

Domy na planie prostokąta, budowane w stylu suszonej cegły na kamiennej podmurówce. Wykształcił się typ budowli zwanej megaronem – był to budynek służący celom reprezentacyjnym oraz kultowym, składał się z jednego pomieszczenia podpartego 4 kolumnami, w dachu znajdował się dymnik oraz otwarty przedsionek na krótszym boku, najprawdopodobniej prototyp świątyni greckiej.

Zmarłych chowano w grobach tolosowych - okrągły grobowiec przykryty pozornym sklepieniem kopułowym. najstarsze z ok. 2300p.n.e. – 2000 p.n.e. odkryte w Messara, wejście do grobowca poprzedzone dromosem (korytarz).

Okres średnio i późnominojski - ok. 2000 r.p.n.e. powstają miasta i pierwsze budowle pałacowe najważniejsze pałace : Knossos, Fajston, Malia były one ośrodkami władzy i administracji. Wielokrotnie odbudowywane i przebudowywane ale przy zachowaniu jednorodności stylu. Wielokondygnacyjne, wyposażone w wodociągi i kanalizację. Układ kształtowany był w okół wewnętrznego dziedzińca. Dolna częśc przypominała labirynt – małe pomieszczenia oddzielone korytarzami, przechowywano w nich zapasy, wyższe poziomy najprawdopodobniej były bardziej przestronne. Brak fortyfikacji. Nie zachowało się wiele malwideł z okresu średniego, większość z późnego.

Zmarłych nadal chowano w tolosach.

Rzeźba nie odnaleziono żadnych monumentalnych rzeźb. W małych figurkach dążono do naturalizmu, talia ulega zwężeniu, widać delikatne zarysy mięśni. Podobnie traktowane jest wyobrażenie człowieka na pieczęciach i naczyniach ceramicznych, tyle, że postacie przedstawiane są na ogół w ruchu a rzeźba jest statyczna. Dopiero figurki pochodzące z ok. XVII w.p.n.e. przedstawiane są w zatrzymanym ruchu.

XVI-XVw.pn.e. figurki przedstawiają ruch z dużą swobodą. Artyści potrafią oddać szczegóły anatomii, mięśnie itp. Kobiety przedstawione w strojach dworskich, czyli szekoa spódnica i obcisły kaftanik odsłaniający piersi – kapłanki lub wyobrażenia bóstw.

Rytony – naczynia libacyjne w kształcie głowy byka, np. odnalezione w Knossos wyrzeźbiony w serpantynie zdobiony licznymi liniami i płaskim reliefem w kształcie głowy byka.

Ceramika

Ceramika kamaresowa (od nazwy groty w której została znaleziona) XIX – XVII w.p.n.e. cienkościenne wazy, dzbany i inne dekorowane są bogatym ornamentem o żywej kolorystyce, malowane na ciemnym tle ornamenty budowane z prostych elementów geometrycznych i stylizowanych motywów roślinnych, dekoracja podkreślająca kształt. po 1700 r.pn.e. zmiana stylu; pojawia się nowy motyw dekoracyjny zway morskim, gdyż często występują w nim motywy zwierząt i roślin morskich, naturalizm.

XV w.pn.e. (druga połowa) pojawia się styl pałacowy, wcześniejsze motywy ulegają geometryzacji, dążą do uproszczenia.

Malarstwo - ścienne i podłogowe w pałacach (źle zachowane w Knossos). Malarstwo mnojskie było pod silnym wpływem egipskiego, odtwarzano i przetwarzano naturę.

1700 – 1600 p.n.e. nurt malarstwa naturalistycznego chociaż stosowane kolory są często umowne (np. niebieskie małpy)

1500 – 1400 p.n.e. tendencja w kierunku stylizacji, usztywnianie formy , schematy. Tematy to natura oraz życie dworu, urocystości, często postać ludzka na tle pejzażu, np. fresk z Knossos „zbierający krokusy”, freski przestawiające kuropatwy lub delfiny. adko przedstawiano wojny. Najsłynniejszy fresk z Knossos – „Paryżanka” ok 1400 p.n.e. wizerunek podkreślony grubą konturową linią, inny słynny fresk „książę wśród lilii”.

Sztuka Mykeńska - Okres w sztuce Greckiej trwający od 1500 – 1100 p.n.e. główny ośrodkiem były Mykeny. Obejmowała zasięgiem całą Grecję i wyspy Morza Egejskiego. Przedstawiano głównie sceny batalistyczne i myśliwskich.

Architektura - twierdza w Mykenach, Pylos i Tirynsie, budowane na wzgórzach, otoczone murami, budowane na planie prostokąta. Charakterystyczne tzw. Mury Cyklopowe – skonstruowane z wielkich nieobrobionych kamieni w miarę dopasowanych, luki wypełniano ziemią i drobnymi kamieniami. Wąskie wejścia. Do wnętrza budowli prowadziła monumentalna brama (Lwia Brama w Mykenach). Najważniejszym pomieszczeniem był Megaron, posadzki wyłożone płytkami. Ściany ozdobione freskami – sceny batalistyczne i myśliwskie.

Architektura sepulkralna

- Groby szybowe zdobione stelami – kamienna, ustawiona pionowo płytka z inskrypcją, płaskorzeźba, rodzaj pomnika nagrobnego.

-Groby tolosowe – przykryte kopułami ze sklepieniem pozornym, wybudowane w zboczach gór, poprzedzone korytarzem zakończonym portalem, np. Grób Agamemnona.

Rzeźba - Najczęściej małe figurki przedsawiające kobiety lub zwierzęta, ręce opuszczone ku dołowi (figurki kreteńskie wznosiły ręce do góry) Na początku naturalne, ok. 1300 – 1200 r.p.n.e. figurki stają się uproszczone, schematyczne.

Malarstwo- największy rozwój 1400 – 1200 p.n.e. wzorowane na sztuce minojskiej. Największe różnice są w tematyce, główny temat to wojny i polowania. Stylizacja postaci, podkreślenie stateczności.

- procesja tebońska- Mykeny, pochód kobiet w strojach dworskich typowych dla Krety, różnice to kolor strojów, fryzury i niesione dary.

- Kobieta z pyksidą (puzderkiem), dama ze szkatułą, Tirys, ukazanie z profilu kobiety w dworskim stroju.

- Procesja z Pylos – Pylos, procesja męska.

- Lirnik z Pylos – Pylos, mężczyzna grający na lirze.

Ceramika – używano koła garncarskiego, naśladownictwo motywów minojskich – morskich i roślinnych. Dużo więcej przedstawień ludzi i zwierząt. Geometryzacja i uproszczenie formy, schematyzm - styl spichrzowy .

Ograniczona paleta barw – żółte tło i czerwony i brązowy kolor motywu.

-Waza Wojowników – Mykeny ok 1200 – 1150 p.n.e. szereg wojowników uzbrojonych we włócznie i tarcze, na głowach mają hełmy rogami.

Wprowadzenie kompozycji obrazowych a nie tylko pojedyńczych motywów.

Sarkofagi wykonywane z gliny, w kształcie wanien i skrzyń, boki zdobione malowidłami, najczęściej pochód płaczek.