Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach

22.09.2010

J. Ciećkiewicz

Choroby wewnętrzne pod redakcją A. Szczeklika i P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010

Zobacz także:

• Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (BLS)

• Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne (ALS)

Umiejętność udzielania pomocy w nagłych wypadkach nie ogranicza się do prawidłowego prowadzenia podstawowych i zaawansowanych zabiegówch resuscytacyjnych. Równie istotne znaczenie ma odpowiednie zabezpieczenie miejsca zdarzenia, zapewniające bezpieczeństwo ofierze i ratownikom oraz organizacja pracy i wszelkich służb niezbędnych do opanowania sytuacji.

Ocena miejsca zdarzenia

Zbliżając się do miejsca zdarzenia, oceń je pod względem:

• bezpieczeństwa własnego, innych ratowników i ofiar wypadku – np. ruch uliczny, pożar, zagrożenie wybuchem lub porażeniem prądem, niesprzyjające warunki pogodowe, agresja, zadymienie, możliwość zatruć wziewnych; w razie potrzeby wezwij służby techniczne, straż pożarną lub policję

• charakteru zdarzenia, a jeśli nastąpił uraz – jego mechaniki (np. bezpośredni uraz, uraz z gwałtownego wyhamowania, upadek z wysokości), ponieważ może to ułatwić rozpoznanie niewidocznych obrażeń wewnętrznych

• liczby poszkodowanych

• ryzyka zakażenia drogą krwi (np. HBV, HCV, HIV)

• potrzeby uzyskania pomocy lub dodatkowego sprzętu.

Zawiadomienie ratownictwa medycznego

W razie nagłego, poważnego zachorowania lub wypadku niezwłocznie wezwij pogotowie ratunkowe albo poproś o to inną osobę, podczas gdy udzielasz pierwszej pomocy. Telefonuj pod numer 112 lub 999. Dyspozytorowi pogotowia spokojnie przekaż następujące informacje:

• kto wzywa

• rodzaj zdarzenia (wypadek, wypadek masowy, nagłe zachorowanie)

• miejsce zdarzenia i najdogodniejsza droga dojazdu (ważne zwłaszcza w osiedlach miejskich, na wsiach i w terenach niezamieszkałych)

• liczba ofiar (nawet przybliżona) i ich stan (czy poruszają się samodzielnie)

• czy istnieje jakieś niebezpieczeństwo i czy jest potrzebna interwencja innych służb.

Nie przerywaj rozmowy, dopóki dyspozytor o tym nie zadecyduje.

Ocena stanu pacjenta

1. Ocena wstępna – krótkie badanie określające, czy występuje bezpośrednie zagrożenia życia, zgodnie ze schematem:

A  (airway) – drogi oddechowe (niedrożność)

B (breathing) – oddychanie (niewydolności oddechowa)

C (circulation) – krążenie (krwotok, wstrząs, niewydolność serca)

D (disability) – obniżenie progu świadomości (przy zwiotczeniu mięśni może spowodować niedrożność dróg oddechowych wskutek zapadnięcia się nagłośni, podniebienia miękkiego i języka).

Postępowanie: 1) zbliżając się do chorego oceniaj: a) wygląd ogólny; b) kolor skóry (bladość, sinica); c) zdolność do samodzielnego poruszania się; d) mowę (jeśli mówi, to drogi oddechowe są drożne); e) oddech (jeśli oddycha – jak szybko i czy z wysiłkiem); f) czy widać krwawienie zewnętrzne 2) jeżeli masz wątpliwości czy chory oddycha, pochyl się nad nim, przybliżając swoje ucho i policzek do jego ust, i jednocześnie patrz na klatkę piersiową. Oceniaj, czy: a) unosi się klatka piersiowa, b) słychać szmer wydychanego powietrza, c) czuć powietrze na twoim policzku. Tylko oddech, który widać, słychać i czuć, zapewnia wymianę gazową. Jeśli chory nie oddycha, udrożnij drogi oddechowe. Jeśli nadal nie oddycha, podejmij resuscytację krążeniowo-oddechową. 3) oceń stan świadomości pacjenta w skali: A  (alert) – świadomy (zorientowany co do osoby, miejsca i czasu) V (verbal response) – reagujący na głos P (response for pain) – reagujący na ból U  (unresponsive) – zupełnie niereagujący. Skala Glasgow służy do późniejszej, dokładniejszej oceny stanu świadomości pacjenta. 4) choremu przytomnemu przedstaw się i zadeklaruj chęć pomocy, a jeśli jest to ofiara wypadku – powiedz: „proszę się nie ruszać, zanim Pana/Pani nie zbadam” (może to zapobiec dodatkowym obrażeniom, np. przy urazach miednicy czy kręgosłupa) 5) oceń tętno na tętnicy promieniowej (wypełnienie, częstotliwość, miarowość) – jeśli jest wyczuwalne, ciśnienie tętnicze wynosi prawdopodobnie >60 mm Hg. Ocenę wstępną przerwij tylko wtedy, gdy jest konieczne udrożnienie dróg oddechowych lub resuscytacja krążeniowo-oddechowa.

2. Ocena miejscowa i opatrzenie izolowanych obrażeń (np. tamowanie krwawień ›1041), jeśli nic nie wskazuje na możliwość obrażeń mnogich.

3. Szybka ocena urazowa – jeśli mechanizm urazu wskazuje na możliwość obrażeń mnogich:

• głowy – zranienia, podbiegnięcia krwawe (wokół oczu, za uszami), wyciek krwi lub płynu z nosa i uszu

• szyi – zranienia, wypełnienie żył szyjnych, położenie tchawicy

• klatki piersiowej – zranienia, bolesność uciskowa, symetria szmerów oddechowych

• brzucha – zranienia, napięcie powłok, bolesność uciskowa

• miednicy i kończyn – zranienia, nieprawidłowe ułożenie, zniekształcenie obrysów, bolesność uciskowa i przy ruchach.

4. Wywiad

Schemat SAMPLE S (signs/symptoms) objawy podawane przez pacjenta lub widoczne nieprawidłowości, o które można go spytać. A  (allergies) – uczulenia (na leki, inne substancje chemiczne, jad owadów) M (medication) – stosowane leki (np. insulina) P (past and present illnesses of significance) – przebyte i obecne choroby L (last food and drink) – ostatnio spożywane posiłki i napoje (ważne, jeśli konieczne znieczulenie ogólne) E (events leading up to the patient’s presentation) – jak doszło do obecnego zdarzenia.

Zbieranie wywiadu poprzedź działaniami ratującymi życie, ale nie odwlekaj go zbyt długo, bo nie wiadomo jak długo utrzyma się stan świadomości pozwalający na uzyskanie informacji od osoby poszkodowanej. Informacje uzyskaj też od osób bliskich (i świadków zdarzenia), które później mogą być niedostępne.

Najważniejsze działania ratownicze

1. Udrożnij drogi oddechowe.

2. Wspomagaj oddech lub rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową.

3. Zatamuj krwawienia z ran.

4. Odpowiednio ułóż pacjenta (pozycja bezpieczna u nieprzytomnego bez podejrzenia obrażeń albo nie pozwól go ruszać (zwłaszcza przy podejrzeniu urazu miednicy i kręgosłupa).

5. Zabezpiecz przed skrajną temperaturą (niską i wysoką).

6. Unieruchom kończyny, które doznały obrażeń, lub kręgosłup, gdy mechanizm urazu wskazuje na możliwość jego uszkodzenia (zawsze u nieprzytomnych po wypadkach komunikacyjnych i upadkach z wysokości).

7. Wezwij pomoc i pozostań przy chorym.

Źródło:

http://nagle.mp.pl/wpraktyce/show.html?id=54905