Rewolucja bolszewicka w Rosji 1917r.

Sytuacja gospodarcza w Rosji na przełomie roku 1916 i 1917, połączona z klęskami na froncie i spadkiem zaufania do monarchii powodowały wzrost napięcia społecznego, zwłaszcza w najbiedniejszych, najbardziej dotkniętych przez wojnę warstwach społecznych. Coraz bardziej ożywiały się nastroje rewolucyjne, przejściowo tylko uśpione przez stłumienie rewolucji z roku 1905. Upadek autorytetu cara i rosnąca nienawiść do wojny, jak również władzy carskiej, doprowadziły ostatecznie do wybuchu rewolucji, która zniosła panowanie Romanowów.

Bezpośrednią przyczyną rewolucji stało się niezadowolenie robotników piotrogrodzkich, zwłaszcza tych pracujących w Putiłowskich Zakładach, zajmujących się produkcją militarną. Trwające pomiędzy 18 a 22 lutym (kalendarza gregoriańskiego, w kalendarzu juliańskim odpowiednio 3 – 7 marca) strajki doprowadziły do masowych zwolnień w tym zakładzie. 23 lutego 1917 roku (8.03.1917 według kalendarza gregoriańskiego) wiec z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet przerodził się w manifestację skierowaną przeciwko władcy. Wkrótce zamieszki ogarnęły całą stolicę.  Próba wysłania przeciwko protestującym wojska dała wręcz odwrotny skutek – po przejściowych sukcesach większa część oddziałów przeszła na stronę buntu. Pod koniec lutego sytuacja wymknęła się spod kontroli. Piotrogród był w rękach zrewoltowanych żołnierzy i cywilów, narastały najbardziej radykalne nastroje.

Car rosyjski, Mikołaj II przebywał w tym momencie w Mohylewie, w siedzibie Stawki Naczelnego Dowódcy. Tam też, po dłuższych wahaniach postanowił abdykować na rzecz brata, Michała Aleksandrowicza (2.03.1917). Ten jednak nie przyjął korony, kończąc definitywnie panowanie Romanowów na carskim tronie.

W pozostawionym samym sobie kraju władzę ostatecznie udało się uchwycić grupie demokratów i polityków różnych opcji, skupionych w Rządzie Tymczasowym, który zapowiedział dalszą wojnę z Państwami Centralnymi i demokratyzację Rosji. Przewodniczącym rządu był Gieorgij Lwow, później premierem został Aleksander Kiereński. Władza Rządu Tymczasowego była jednak słaba i stale podkopywana przez różne organizacje, w tym powstałą mniej więcej w tym samym czasie Piotrogrodzką  Radę Delegatów Robotniczych i Żołnierskich (mimo formalnego sojuszu, który pozwolił na utworzenie Rządu Tymczasowego), jak również różnorakie komórki rewolucyjne, powstające w innych miastach. Rosja pogrążała się w coraz większym wewnętrznym chaosie.

Obalenie w lutym 1917 roku caratu doprowadziło do znacznego osłabienia wewnętrznego Rosji, jak również powiększenia i tak znacznego chaosu w szeregach armii. Nowy ośrodek władzy, jakim stał się Rząd Tymczasowy, z Gieorgijem Lwowem, potem zaś Aleksandrem Kiereńskim na czele nie był w stanie zapanować nad wojskiem. Słynny rozkaz nr 1, wydany przez Kiereńskiego wprowadzał wybór oficerów przez żołnierzy i praktycznie znosił dyscyplinę, co doprowadziło do kompletnej demoralizacji i upadku autorytetu. Władza centralna w kraju była niezwykle słaba, a coraz większe znaczenie zaczęły mieć ruchy odśrodkowe. Dodatkowo osłabiła ją tzw. „afera Korniłowa” - nieudany pucz wojskowy, przeprowadzony w sierpniu 1917 roku przez wyższych wojskowych.

W tej sytuacji przewagę miały organizacje o zwartym systemie i jasno ustalonych kryteriach, które dodatkowo potrafiły zdobyć poparcie wśród zrewolucjonizowanego społeczeństwa. W połowie roku 1917 do Rosji powrócił przywódca partii bolszewików, Włodzimierz Iljicz Lenin. Partia bolszewicka nie była w owym momencie liczna, ale jej członkowie potrafili sformować sojusz z innymi, znacznie silniejszymi stronnictwami socjalistycznymi (m.in. umiarkowani mienszewicy), jak również zyskać sympatię w armii i ludzie. Jak powiedział Włodzimierz Lenin, władza w Rosji leżała praktycznie na ulicy, wystarczyło się po nią schylić.

W nocy z 24 na 25 października (6/7 listopada według kalendarza gregoriańskiego) bolszewickie oddziały uderzyły na kilka najważniejszych budynków w Piotrogrodzie, przypuszczając m.in. atak na Pałac Zimowy. Rząd Tymczasowy został aresztowany, a władze przejęły Rady Robotnicze, początkowo złożone zarówno z przedstawicieli bolszewików, jak i innych ugrupowań.

Już wkrótce jednak stało się jasne, że bolszewicy nie zamierzają się z nikim dzielić władzą. Pomiędzy 1917 a 1918 mienszewicy byli stopniowo spychani do opozycji, potem zaś kompletnie wykluczani z organów nowego rządu. Wkrótce wielu z nich zostało aresztowanych i rozstrzelanych. Bolszewicy pod wodzą Lenina podjęli też próby negocjacji  z Państwami Centralnymi. Pierwszy rozejm został zawarty już 15.12.1917, jednak wobec niejasnej postawy delegatów bolszewickich działania wojenne wznowiono. Ostatecznie wojnę na wschodzie kończył traktat brzeski, podpisany 3.03.1918 roku. Przyznawał on Niemcom i Austro – Węgrom ogromne tereny Białorusi i Ukrainy, a Rosję zmuszał do uznania niepodległości marionetkowego państwa ukraińskiego. Była to cena, jaką bolszewicy byli zmuszeni zapłacić dla utrzymania swojej władzy. Wkrótce zresztą rosnący opór wobec nowych porządków doprowadził do coraz liczniejszych wystąpień przeciwko nowej władzy, co przerodziło się w trwającą do 1921 wojnę domową. Bolszewicy z najwyższym trudem utrzymali swoją władzę.