Modernizacja kształcenia zawodowego w Małopolsce

7. Maszyny do nawożenia materiałami mineralnymi i chemicznymi

Nawozy mineralne stanowią uzupełnienie nawozów organicznych lub też podstawę całego nawożenia. Mogą być produktami kopalnymi (saletry, fosforyty, kainity, wapno) lub uzyskiwanymi w wyniku odpowiednich procesów chemicznych (saletrzaki, saletra amonowa, superfosfat, sól potasowa, nawozy wieloskładnikowe). Nawozy te należą do ciał izotropowych, które różnią się między sobą pod względem właściwości fizyko-chemicznych. Decydujący wpływ na łatwość i równomierność wysiewu nawozów mają takie ich właściwości, jak sypkość i zdolność do tworzenia sklepień czy przechodzenia w materiał mazisty lub gruzełkowaty pod wpływem działania mieszadeł, zespołów wysiewających lub wilgoci.

Ze względu na postać strukturalną, rozróżnia się nawozy stałe i płynne. Do stałych należą nawozy o postaci pylistej, gruzełkowatej, pylisto gruzełkowatej i krystalicznej. Ze względu na zawartość składników pokarmowych nawozy dzielimy na azotowe, fosforowe, potasowe, wapniowe i wieloskładnikowe. Nawozy mineralne mogą być dostarczane albo przez rozsiewanie na powierzchnię gleby, albo przez wprowadzenie pod jej powierzchnię razem z nasionami podczas siewu lub w międzyrzędzia roślin w czasie wegetacji (dokarmianie roślin). Nawozy stałe podawane są przy użyciu siewników lub rozsiewaczy, zaś płynne przy użyciu różnego rodzaju rozlewaczy.

7.1. Rozsiewacze nawozów mineralnych

Rozsiewacze stanowią obecnie dominującą grupę maszyn służących do nawożenia mineralnego. Ich lekka i tania konstrukcja, duża wydajność i niezawodność stanowią o zaletach tych maszyn, pomimo gorszej równomierności rozsiewu nawozów w porównaniu na przykład z siewnikami nawozowymi. Jednak równomierność rozmieszczenia nawozów na powierzchni pola odgrywa coraz mniejszą rolę w związku ze zwiększaniem dawki nawozów na ha. Równomierność zależy również w dużej mierze od postaci nawozu i jego wilgotności. W zależności od sposobu umieszczenia nawozu na powierzchni gleby rozsiewacze dzielą się na:

tarczowe,
wahadłowe,
pneumatyczne.

7.1.1. Rozsiewacze tarczowe

Rozsiewacze tarczowe zawdzięczają swą nazwę elementom roboczym, którymi są jedna lub dwie obracające się tarcze. Cząstki nawozu zsuwają się z tarczy i rozrzucane są na pewną odległość zależną od kilku czynników. Cząstki te zaczynają poruszać się po tarczy, po pokonaniu tarcia ślizgowego wtedy, kiedy prędkość obrotowa tarczy (n) jest większa od jej prędkości krytycznej (n_k - największa prędkość obrotowa tarczy, przy której cząstki nie przesuwają się jeszcze po jej powierzchni).Aby uzyskać największą równomierność rozsiewu, otwór dozujący powinien mieć kształt trapezu i być ustawiony promieniowo w niewielkiej odległości od krawędzi tarczy. Tarcza zaopatrzona jest również w tzw. łopatki, wzdłuż których przesuwa się część nawozu.

Mogą one być ustawione promieniowo lub też pod określonymi kątami; mieć kształt żeberek lub rynienek prostokątnych, ostrokątnych i półokrągłych. Łopatki mogą mieć zmienny kąt ustawienia. Stwierdzono, że najlepszą równomierność rozsiewu uzyskuje się przy ustawieniu kolejnych łopatek na przemian pod kątem -10^o i +15^o oraz umieszczeniu miejsca zasilania w odległości r = 80 mm. Tarczę taką przedstawiono na rycinie 7.1.

Ryc. 7.1. Tarcza rozsiewacza z sześcioma zaokrąglonymi łopatkami

z możliwością zmiany kątów ich ustawiania w granicach od -20 do

+30 ; a, b, c, d - możliwe położenia łopatek

W skład typowego rozsiewacza tarczowego wchodzą następujące zespoły:

- zbiornik umieszczony na dwóch ogumionych kołach, którego rama jest zaczepiana lub zawieszana (bez kół) na podnośniku hydraulicznym ciągnika,
- mieszadło umieszczone wewnątrz zbiornika dozującego lub nad otworem dozującym w zbiorniku głównym,
- tarcza lub tarcze wirujące,
- napęd mieszadła, tarczy lub tarcz,
- urządzenia regulujące ilość wysiewanego nawozu oraz miejsca jego spadania na tarczę,
- ekran przeciwwiatrowy, poprawiający równomierność rozsiewu.

W rozsiewaczach zawieszanych zbiornik ma kształt odwróconego stożka, ostrosłupa lub walcowo stożkowy, natomiast w rozsiewaczach zaczepianych zbiornikiem jest przyczepa opierająca się na dwu lub czterokołowym podwoziu. Kąt pochylenia ścian zbiornika musi być większy od największego kąta usypowego nawozu i wynosić 55-70 . Zbiornik wykonany jest bądź z tworzywa sztucznego wzmacnianego, bądź z blachy stalowej zabezpieczonej przed rdzewieniem (korozją).W rozsiewaczach zawieszanych zbiorniki mają dno z otworem wysypowym. Otwór wylotowy zbiornika ma zastawkę do regulacji ilości nawozu podawanego na jednostkę powierzchni .

Zbiorniki o dnach stałych zaopatrzone są w mieszadło oraz łopatkę dozującą napędzaną od WOM ciągnika Tarcze otrzymują napęd od WOM ciągnika lub od silnika hydraulicznego włączonego w układ hydrauliki zewnętrznej ciągnika ,rysunki przedstawiają schematy napędów, regulacji oraz przenośników podłogowych wybranych rozsiewaczy.

Rys. 7.2. Schemat układu napędowego i regulacyjnego ciągnikowego rozsiewacza zawieszanego:

1 - dno zbiornika, 2 - tarcza regulacyjna górna, 3 - tarcza regulacyjna dolna, 4 - dźwignie do ustawiania tarcz regulacyjnych względem siebie, 5 - szczelina łukowa, przez którą podawany jest nawóz, 6 - śruba do ustalania położenia tarcz regulacyjnych, 7 - tarcza rozsiewająca

7.1.2. Rozsiewacze wahadłowe

W rozsiewaczach wahadłowych zamiast obracających się tarcz zastosowano wahliwy przewód rurowy o ruchach w płaszczyźnie poziomej. Rura pełni rolę elementu rozsiewającego masę nawozową. Ma ona zmienny przekrój (ścięty stożek), połączona jest ze zbiornikiem,

Rys. 7.11. Schemat rozsiewacza wahadłowego (Vicon):

1 - wał przegubowo-teleskopowy, 2 - sprzęgło, 3 - tarcza wahliwa (napędowa), 4 - przewód wahliwy (rura), 5 - mieszadło, 6 - dozownik, 7 - zbiornik, 8 - poziomy kabłąk

OPRYSKIWACZE

Ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami może być prowadzona w różny sposób. Stosuje się metody:
- mechaniczne, polegające np. na wyłapywaniu, a następnie niszczeniu stonki ziemniaczanej,
- metody biologiczne, polegające na wyhodowaniu odmian odpornych na pewne choroby,
- metody chemiczne, polegające obecnie najczęściej na opryskiwaniu środkami trującymi.
Chemiczne metody ochrony roślin są najbardziej rozpowszechnione ze względu na dużą skuteczność zabiegu.
Opryskiwanie pól jest ważnym zabiegiem agrotechnicznym mającym na celu walkę z chorobami i szkodnikami roślin, które są często przyczyną znacznych strat obniżając, a nawet niszcząc plony. Z uwagi jednak na ujemny wpływ chemizacji na środowisko naturalne metody chemiczne powinny być stosowane na powierzchniach ściśle ograniczonych do terenu występowania zagrożenia, a dawki środków chemicznych powinny być dokładnie dobierane.