HISTORIA KULTURY POLSKIEJ XIX WIEKU, WYKŁAD, 2.12.11

Zainteresowanie rodzimą dawnością – połowa XVII wieku, najważniejszy impuls – pieśni Osjana, McFersona. Odkrycie starożytnych, celtyckich, druidycznych pieśni, które okazały się być falsyfikatem, nie miało znaczenia. Skoro te zostały wymyślone, uznano, ze należy dalej szukać tych oryginalnych.

Tam, gdzie nie było źródeł pisanych, zapisanej historii średniowiecznej, czesto takie dzieje po prostu wytwarzaono.

1835 – fiński lekarz, Lonnrot, dokonuje wypraw etnograficznych, zbiera pieśni runiczne na terenie Finlandii i układa z nich epos, który znamy jako Kalevalę – fiński epos narodowy. Tekst zrekonstruowany na podstawie pieśni ludowych. Nie było oryginalnej Kalewali, nikt jej w całości nie śpiewał, ale od połowy XIX wieku ten epos funkcjonuje, jako całość.

1861 – Estonia –

Kraszewski – poemat o Jagielle.

Słowo o wyprawie Igora – epicka opowieść o wyprawie ruskiego księcia, nigdy nie ustalono jej pochodzenia.

Rękopis królodworski – Vaclav Hanka – zbiór opowieści o dawnych Czechach. Też wszystko sam wymyślił i podał do wierzenia oprawiony w drewnianą okładkę rękopis, jakoby odnaleziony w jednej z bibliotek.

Najlepszą legitymacją istnienia rodu / narodu – zapisy w źródle historycznym. Najlepsza legitymacja istnienia. Intensywnie zaspakajana potrzeba – im dawniejsze źródło historyczne, tym lepiej. Najlepiej zapisane na korze brzozowej.

XIX wiek – wielkie stulecie eposu. Moment, gdy formy epickie wracają do nurtu głównego i stają się podwójnym źródłem – pamięci narodowej.

Cykl o Nibelungach – niemiecka mitologia.

Wraca pieśń o Rolandzie, jako historia na nowo opowiedziana. Reinterpretacja przez Wiktora Hugo.

Janion - Pogłos słowiańskiej rozpaczy szedł przez wieki. Lud płaczący przez wieki, przez lata lamentuje nad upadkiem swoich bogów, nie tylko źródło doświadczenia religijnego.

Byli wśród twó®ców romantycznych tacy, którzy uważali, ze swiat już niedostępny w XXI wieku byli przekonani, ze świat naturalnej słowiańszczyzny byli monoteistyczni. Mickiewicz na przykład tak uważał. Jednak najpopularniejszy nurt zainteresowań dawną słowiańczyzzną – celebracja płaczu i żałoby. Chrystianizacja – szkol kulturowy, wydarzenie, które usunęło słowiański typ kultury.

Pierwsza bardzo znacząca i posiadajaca duży wpływ na późniejsze czasy próba rekonstrukcji czasów słowiańskich – Chodakowski – to dzieło nazywa się „o słowiańszczyźnie przed chrześcijaństwem”. Etnograf – amator. Podróżował, by odkrywać na wsi nienaruszone skarby dawnej słowiańskiej wyobraźni. Był przeświadczony, ze to kultura chłopska, pozostajaca w izolacji, przechowała skarb słowiańskiej dawności. Projekt by pójść i zniżyć się pod strzechę wieśniaka, i tam odkryć stare obrzędy, dawne śpiewy.

1835 – wydanie tej książeczki, miała ona swoją sławę, wyznawców. Określenie „romantyczna kontrkultura” – ten tekst nie wszedł do obiegu naukowego. Praktykował słowiańszczyznę raczej, niż ją poznawał. W przestrzeń dawności – dwa obszary, dla których się na taką wyprawę człowiek wybiera. Utopia retrospektywna – słowiańszczyzna gminowładztwa, naturalnej demokracji, ład społeczny – naturalny. Narracja o dziejach narodowych, których pierwociną jest starożytna słowiańszczyzna, która daje nam przeświadczenie, ze kiedyś mieliśmy idealny ład społeczny. Tradycja pewnego porządku społecznego.

Słowiańszczyzna – przestrzeń poznania religijnego, daje kontakt z sacrum, które się z najwiekszą mocą objawia, nieskażone, niezapośredniczone doświadczenie religijne, niesalonowe, nieposiadające wad, które kościół posiadał w wieku XIX.

Przeświadczenie, ze istniała bogata kultura Słowian. Alternatywna opowieść humanistyki, rodzimej, prawdziwej narracji odnowionej.

Seweryn Goszczyński – Nowa Epoka Poezji Polskiej – 1835 – Prawdziwa poezja polska wolna od wpływów obczyzny, warunek bezwzględny do uznania jej za czysto – narodową i Polską.

Chodakowski – biograficznie miał następujący przygody – nie uzyskał pomocy ze strony polskich towarzystw naukowych, umarł, nie skończywszy żadnego swego dzieła prócz książeczki niewielkiej. Dzisiaj jest tak, ze dzieło o słowiańszczyźnie przed chrześcijaństwem mogło się nie podobać.

Opowieść słowiańska – przepowiadana na rozmaite sposoby.

Stara Baśń – Kraszewski. Pisarz bardzo płodny.

Norwid – z pieśni o ziemi naszej. Obraz Słowian, jako obraz ludu zapóźnionego cywilizacyjnie.

Słowianie – lud, który w swojej historii nie wymyślił nic prócz siekiery. Wytworzyli jednak życie duchowe, któremu są wierni. Opóźnieniu cywilizacyjnie, ale zwycięscy duchem Słowianie, którzy ożywili duchowość.