Październik 1956 - przesilenie polityczne w Polsce, wydarzenia związane z ostatnią fazą upadku dyktatury J.W. Stalina. Powstawały kluby dyskusyjne gromadzące głównie studentów i inteligencję, np. Klub Krzywego Koła w Warszawie i Czerwony Pomidor w Krakowie, postulujące dalsze zmiany w życiu społeczno-politycznym.

Domagano się między innymi:

- jawności życia politycznego,

- uwolnienia więźniów politycznych,

- rehabilitacji fałszywie oskarżonych i skazanych,

- zmian gospodarki,

- zaprzestania dyskryminacji Armii Krajowej.

GOMUŁKA- chciał dojść do socjalizmu

Na początku 1957 odbyły się wybory. Zgłoszono ok. 60 tys. kandydatów na posłów.

PZPR - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.

FJN – Front Jedności Narodu

TRJN- Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej

Gomułka i reszta komunistów wyraźnie naciskali na to, aby głosować na PZPR, mówiąc, że jeżeli się nie zagłosuje na nich, „to tak jakby skreślić Polskę”. Sugerowali nawet interwencję sowietów w razie niepomyślnych wyników. Mówili, że nie zamierzają oddać władzy, co sugerowało nieuczciwość wyborów. 20 stycznia wg oficjalnych danych zanotowano, że do urn wyborczych poszło 94% społeczeństwa, a 98% z nich poparło FJN.

*Czasopismo „Po prostu” – nawoływało do niegłosowania na PZPR, w końcu je zamknięto. Elita studentów (inteligentów) była oburzona i sprowokowała 3 dniowe zamieszki w W-wie. Zajęła się nimi OMO, zrobiono czystki w towarzystwie dziennikarskim (likwidowano wszystkich przeciwnych pzpr).

OMO –

UB-

MSWiA - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

ZMP – Związek Młodzieży Polskiej

ZMS – Związek Młodzieży Socjalistycznej

KKK – klub krzywego koła (rozmowy wolne; poglądy, kultura, polityka. Zlikwidowany przez władzę)

ZBoWiD- Związek Bojowników o Wolność i Demokrację

KPP – Komunistyczna Partia Polski (powołana w 64r. przez Mijala)

Technokraci w otoczeniu I sekretarza komitetu wojewódzkiego PZPR Edwarda Gierka chcieli przejąć władzę:

*Większy nacisk kładli gospodarkę

*konieczność unowocześnienia gospodarki

*inwestycje poczynione w województwie katowickim

Gierek zdobył dużą samodzielność, ale wciąż deklarował lojalność wobec Gomułki.

SB- Służba Bezpieczeństwa:

- odbudowywała sieć tajnych współpracowników

-rozwijała stosowanie technik operacyjnych (podsłuchy, podgląd, masowa kontrola korespondencji, coraz lepsze techniki kontroli ruchu ludności).

-wzmacniała ZOMO (Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej)

• uchwalono ustawę o ewidencji i kontroli społ. :

- obowiązek meldowania się w miejscowości (jeżeli się przebywało dłużej niż 3 dni)

-w hotelach itd. przed 24 godzinami tam spędzonymi

-obowiązek meldunku przed organizowaniem spotkań, pielgrzymek, stowarzyszeń itd.

- MO- Milicja Obywatelska mogła je ewentualnie rozwiązywać.

- PROPAGANDA (telewizja, radio)

-brak wolności słowa; cenzura

PKB – Polityczny Klub Dyskusyjny (powołano go z inicjatywy Karola Modzelewskiego)

KPS – Klub Poszukiwaczy Sprzeczności

„Środowisko komandosów”- ugrupowanie z UW. Przewodził temu Michnik. Jego patronami byli Kuroń i Modzelewski (którzy byli więzieni za wysyłanie otwartych listów <krytyka> do władz). Bunt przeciwko wypaczaniu idei Październikowych. Zawieszano ich w prawach studenta, wytaczano sprawy. Coraz więcej studentów się buntowało.

55-56 repatriowano 245tys. Osób, z czego wróciło jedynie 22 tys. Ok. 50 tys. Żydów wyjechało do Izraela.

- 1964 – protest pisarzy „LIST 34”

1970 – Polska miała 32,6 mln mieszkańców

POLITYKA GOMUŁKI:

-brak perspektyw na lepsze życie

-zastój, szarość, przewidywalność, stabilność, wolny rytm

-marne pensje, fatalnie zaopatrzone sklepy, brak mieszkań (ściskano wszystko; bloki na wzór sowiecki, „kuchnie bez okien”).

-propagował „skromny” styl życia

-symbole: pralka „Frania”, adapter Bambino”, samochód „Syrenka”

CIA- Centralna Agencja Wywiadowcza

„warchoł”- protestujący robotnik

„Ruch” – organizacja, która odwoływała się do AK i WiN, niszczyła godła ZSRS,

„Akcja dekrucyfikacyjna” – usuwanie krzyżów ze szkół. W 61r. usunięto religię ze szkół; zamykano seminaria duchowne, nie dawano pozwoleń na budowę kościołów,

1966- Obchody Milenijne

-zakazano odgrywania „Dziadów” w teatrach

-W 1968-69 z Polski wyjechało ponad 13 tys. Żydów

„SPÓR O MARZEC 1968”

-bunt społeczny (przeciwko niedotyrzymania idei październikowej)

-wewnętrzna walka polityczna

-kampania antysemicka

7grudnia 1970 Polska i Niemcy podpisały układ o nienaruszalności zachodniej granicy Nysy i Odry.

„Kompleks Rapallo” – Gomułka obawiał się jakiegokolwiek zbliżenia niemiecko-sowieckiego.

12grudnia 1970 ogłoszono o podwyżkach cen

14grudnia 1970 – protest w stoczni gdańskiej przeciwko podwyżkom cen. Policja używała petard i gazów łzawiących. Na drugi dzień znowu odbył się protest, na którym domagano się także uwolnienia aresztowanych dzień wcześniej. Kiedy padły pierwsze śmiertelne strzały, wzburzony tłum podpalił m.in. gmach PZPR.

„CZARNY CZWARTEK” – 16 grudnia 1970- W telewizji pojawił się komunikat przywołujący robotników do porządku, że mają iść do pracy. Jednak w tym czasie zablokowano także Stocznię. Na drugi dzień, kiedy robotnicy przyszli do pracy, przed zakładem stały już wojska. Żołnierze otworzyli do nich ogień. Przez cały dzień toczyły się krwawe walki, w sumie od kul zginęło 18osób. Rozpoczęło to falę strajków, a państwo zdecydowało się używać silnej obrony- zaangażowano 27tys. żołnierzy , 9tys. milicjantów, 550 czołgów, 750 transporterów opancerzonych, samoloty, śmigłowce, a nawet okręty.

BILANS:

-co najmniej 45 zabitych

-165 rannych

-ponad 3 tys. zatrzymanych.

20 grudnia 1970 Gomułka zrezygnował z władzy. Brak zdrowia, poparcia Moskwy itd. i powołano na te stanowisko EDWARDA GIERKA. Ministrem obrony był Jaruzelski.

„PLAN RAPACKIEGO” – projekt stowrzenia Europy bezatomowej

„PLAN GOMUŁKI”

Podsumowanie Gomułki:

-plany Gomułki („5,10,15”)

I-

II – 61-65

III- 66-70

-wtórna industrializacja

-kłopoty z mięsem, „afera mięsna” (zabicie dyrektora miejskiego przedsiębiorstwa handlu mięsem)

-tworzenie masowo zakładów przemysłowych (Tarnobrzeg, Płock)

-nadużycia i korupcje (częste kary śmierci)

-niepokój wśród społeczeństwa

- cenzura, błędne informacje (np. złe prognozy pogody w prasie); brak wolności słowa

-ciągłe podwyżki

-wciskanie ludzi do mieszkań; dodawanie mniej tłuszczu do mlek- jak najwięcej oszczędzić

- bardzo niski standard zycia, bieda, brak produktów w sklepach

-„Reformy Jaszczuka” – podnieść wydajność pracy poprzez uzależnienie płacy za jakość

-spadek produkcji rolnej

Gierek postanowił odwiedzić fabryki osobiście. Porozmawiał z robotnikami i przekonał ich o tym, że spróbuje walczyć z kryzysem. „Pomożecie?” i okryto go oklaskami. Premier próbował tej samej metody w innych strajkujących miastach, jednak odpowiadano mu „NIE!”. Cofnięto podwyżkę cen z grudnia 1 marca 1971r.

PROPAGANDA SUKCESU :

-ułatwiono wyjazdy na zachód

-wieś nie miała dostaw obowiązkowych

-przejściowo osłabła cenzura

-rozbudowa uczelni wyższych i PAN

-usunął ze stanowisk wpływowych zwolenników Gomułki

-wprowadził specjalne uprawnienia emerytalno-rentowe dla działaczy partyjnych i ich rodzin

-zniesienie polityki antykościelnej

-wprowadzenie kolorowej telewizji, kanały rozrywkowe, seriale

-jeansy, cola, mały fiat – symbole

-przez chwilę można było kupić owoce cytrusowe

-niesłabnąca bezpieka

-likwidacja, areszty i mordy „Ruchu”

-1975- zlikwidowano powiaty i utworzono 49 małych województw (osłabiono pozycję I sekretarzy komitetów wojewódzkich pzpr, i zatrudniono swoich)

-zmiany w konstytucji: kierownicza rola PZPR, umacnianie współpracy i przyjaźni z Sowietami, możliwość korzystania z konsytucji dla obywateli apropo wypełniana obowiązku na rzecz państwa.  protesty , listy indywidualne i zbiorowe. SKUTEK: zniesiono trzeci, a pierwszy zastąpiono „przewodnia”.

CZERWIEC 1976

-znowu podwyższono ceny, ponieważ tylko w tym widziano rozwiązanie kryzysy gospodarczego. Stwierdzono, że lepiej to zrobić raz, a porządnie- stąd podwyżki o ponad 50%, nawet 100%.

25 czerwca od samego rana wybuchały już strajki (największe: Płock, Ursus, Radom). W końcu premier Jaroszewicz ogłosił, że podwyżka zostaje odwołana. Wobec strajkujących urządzono „ścieżkę zdrowia”- aresztowano masowo; kazano przebiegać między dwoma szeregami policjantów, którzy pałkowali więźniów.

23 września 1976 powołano KOMITET OBRONY ROBOTNIKÓW (KOR). Wydawali „Komunikat” czy „Biuletyn Informacyjny”. Prowadzili aktywność opozycyjną w sposób jawny.

Poza KORem wydawano też inne biuletyny, np. konspiracyjne pismo „U Progu” nawiązujący do idei niepodległościowych.

25 marca 1977 – ROPCiO- Ruch obrony praw człowieka i obywatela. (Czuma i Moczulski). Wydawali „Opinię”.

7 maja 1977 zabito studenta UJ (Stanisława Pyjasa), który m.in. tworzył KOR, z inspiracji SB. Postanowiono nie zostawić tego w milczeniu. Do Krakowa pojechała grupa KOR, aby zbadać sytuację, jednak zostali oni aresztowani. Zorganizowano „czarny marsz”- kilka tysięcy osób przeszło ulicami, ubrani na czarno. Tego samego dnia ogłoszono powstanie Studenckiego Komitetu Solidarności (SKS) , kolejnej organizacji opozycyjnej.

Przez amnestię na KOR, musieli oni zmienić nazwę na KSS (Komitet Samoobrony Społecznej)

WZZ-

RMP – Ruch Młodej Polski; pismo „Bratniak”

1 września 1979 powołano pierwszą opozycyjną partię polityczną- Konfederacja Polski Niepodległej (KPN) (MOCZULSKI)

1 sierpnia 1975 – AKKBiWwE – Akt końcowy konferencji bezpieczeństwa i współpracy w Europie. Gwarantował:

-przestrzeganie praw człowieka we wszystkich krajach Europy

-państwa komunistyczne jednak nie trzymały się tych zasad

CSRS – Czechosłowacka republika socjalistyczna.

Karta 77 – ugrupowanie opozycyjne w Czechosłowacji. Trzymali oni z KORem.

VONS- Komitet Obrony Niesprawiedliwie Prześladowanych (czechosłowacja)

1978 16 października Karol Wojtyła został papieżem. Pielgrzymka do Polski – czerwiec 1979. Oczywiście władze PZPR-u nie chciały, by do tego dopuścić, ponieważ doskonale zdawały sobie sprawę z tego, że jest to dla nich groźne.

„Zima Stulecia” 1979 – nie dość, że w sklepach brakowało towarów, to cały kraj sparaliżowały złe warunki pogodowe. Rok 1980 żartobliwie nazywano „Rokiem Ani”, ponieważ „w sklepach nie ma ANI chleba, ANI masła” ANI niczego.

W 1970, na samym początku, Gierek zaciągnął kredyty zagraniczne. Dzięki temu wybudowano hutę w Katowicach, rafinerię w Gdańsku, nowe kopalnie, port północny, dworzec centralny w Warszawie. Konsekwencje rosły stopniowo. Dlatego właśnie polityka Gierka charakteryzowała się tym, że najpierw był skok gospodarczy, nadzieje społeczne (spowodowane kredytami), puste obietnice. Im później - tym gorzej, aż do potężnego kryzysu, biedy i frustracji społeczeństwa.

• Gierek odsuwał rywali politycznych na bok, aby ułatwić sprawowanie swojej polityki

• Próba reformacji konstytucji („kierownicza rola” PZPR)

• Polska trochę otworzyla się na Zachód, jednak tylko chwilowo

• Jego polityka tak naprawdę była taka sama jak Gomułki. Niby było mniej problemów z np. wyjazdem za granicę, a kredyty umożliwiły mu manipulację społeczeństwem, że jest lepiej…. Jednak to wszystko było tylko chwilowe.

• Ani trochę nie poprawiła się swoboda wypowiedzi

• Brutalne represje

WZZ –

Z 16 na 17 sierpnia 1980 powołano MKS - Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Lechem Wałęsą na czele. Żądał spełnienia 21 postulatów, m.in. powołanie Wolnych Związków Zawodowych. Rozwożono ulotki po całym kraju. Strajk stawał się coraz głośniejszy – media na całym świecie mówiły o nim, a w obawie odcięto połączenia telefoniczne w Gdańsku. Wydawano biuletyn „Jedność”. Strajki pokrywały stopniowo całą Polskę. Władze w końcu skapitulowały i zwycięstwo strajkujących ogłosił Lech Wałęsa 31 sierpnia 1980r. Oznaczało to także koniec rządów Gierka, którego zastąpił KANIA. Jego kampania starała się utrudnić działanie związków.

17 września 1980 utworzono „Solidarność” z Wałęsą na czele.

KKP – Krajowa Komisja Porozumiewawcza. Związek „Solidarności”.

24 października 1980r. sąd w Warszawie zarejestrował NSZ „Solidarność” – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy.

Mimo tego sytuacja w kraju dalej nie była zbyt dobra. Władze coraz bardziej się burzyły, aż w końcu postanowiły wspomóc się Sowietami, aby zaprowadzić należyty porządek w kraju- miały wkroczyć dywizje.

81r. – Jaruzelski premierem; w tym samym roku został także I sekretarzem partii PZPR.

MAJ 81- postrzelenie papieża

„Taktyka odcinkowych konfrontacji” – działania władzy skierowane w „Solidarność” prowokujące ich, co miało na celu demobilizację wewnątrz związku.

5 września 1981r. – pierwszy Krajowy Zjazd Delegatów. Uchwalono „Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej”.

FPN – Front Porozumienia Narodowego

KKS- Krajowy Komitet Strajkowy

OKO- Ogólnopolski Komitet Oporu

KOS-

Radio „SOLIDARNOŚĆ”

*Operacja „Jodła” i „Azalia” – represjonowanie „Solidarności” przez SB i MO.

• NSZZ liczyło 10 mln

• Odradzały się związki, stowarzyszenia (nawet wśród chłopów, studentów, milicjantów)

• Powszechnie żądano samorządności i demokratycznych wyborów

• Władze nie chcąc się poddać wprowadzają 13 grudnia 1981r. stan wojenny . Władzę w kraju przejęła wtedy Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON) z Jaruzelskim na czele. SKUTKI: Zamknięto granice, zakazano strajków, rozwiązano „Solidarność” i inne, niezależne organizacje, tysiące osób uwięziono. Powstało silne społeczeństwo podziemne. Wprowadzono godzinę milicyjną (od 22 do 6). Wyłączono telewizję, radio. Przesyłki pocztowe objęte były cenzurą.

Strajkowano w całym kraju. Jednak kiedy w kopalni „Wujek” w Katowicach protestujący użyli siły wobec milicji (bito ich łopatami, rzucano w nich śrubami), skończyło się to dla nich tragedią – dzięki użyciu ognia zabito 6 osób, 3 zmarły w szpitalu. Po tym wydarzeniu większość wystraszyła się i nie strajkowała. Społeczeństwo było zszokowane, zdezorientowane. Na ulicach chodzili milicjanci, wojsko, jeździły czołgi – to wszystko sprawiało, że stan wojenny budził ogromny strach i zmęczenie. W końcu wprowadzono także kary śmierci za różne przewinienia wobec władzy.

• 89r. Obrady Okrągłego Stołu.