Charakterystyka gleb występujących w województwie Podlaskim
Aby móc scharakteryzować typy gleb na Podlasiu, wymienię pokrótce, czym charakteryzują się dane gleby:
Gleby brunatne - charakteryzują się odczynem obojętnym lub w południowych rejonach nawet słabo alkalicznym. Struktura poziomu próchnicznego jest wyraźnie wykształcona i w znacznym procencie wodoodporna, co stwarza korzystne warunki dla rozwoju systemu korzeniowego roślin uprawnych.
Gleby brunatne właściwe powstają z utworów bogatych w zasady. Charakteryzują się wymyciem węglanów do głębokości 60-80 cm oraz brakiem przemieszczania frakcji ilastej, wolnego żelaza, glinu. Mamy gleby eutroficzne (charakteryzujące się odczynem słabo kwaśnym do obojętnego oraz wysyceniem kompleksu sorpcyjnego powyżej 60%) oraz gleby mezotroficzne o odczynie kwaśnym do słabo kwaśnego, gdzie wysycenie zasadami kompleksu sorpcyjnego sięga 30-50%.
Gleby bielicowe - Charakteryzują się bardzo kwaśnym odczynem oraz małą zawartością próchnicy. Ze względu na ubóstwo składników mineralnych oraz próchnicy są w większości porośnięte borami sosnowymi. Gleby bielicowe rozwinęły się na piaskach pradolin, sandrów i wydm śródlądowych w procesie bielicowania.
Charakterystyczną cechą gleb bielicowych jest białawy górny poziom gleby ubogi w próchnicę, zwany poziomem wymywania. Powstał on na skutek wypłukiwania i rozpuszczania substancji glebowych przezkwasy humusowe, powstałe w próchnicy (głównie - kwasy fulwowe). Niżej znajduje się ciemniejszy poziom wmywania, w którym są osadzone składniki wymyte z poziomu wyższego: związki żelaza oraz próchnica.
Czarne ziemie - powstają na utworach mineralnych zasobnych w materię organiczną, oraz węglan wapnia, lub będących pod wpływem wód gruntowych zasobnych w kationy wapnia. Występują na obszarach płaskich obniżeń, obszarach pojeziernych, starych aluwiach, obrzeżeniach torfowisk i deluwiach.
Ich powstanie jest generalnie uwarunkowane długotrwałym oddziaływaniem wysokiego zwierciadła wód gruntowych, ale kształtują się również na bardzo ciężkich glinach i iłach w warunkach utrudnionego przesiąkania wód opadowych. W Polsce takiego pochodzenia są czarne ziemie kętrzyńskie i gniewskie. Ich rozwój związany jest z obecnością roślinności łąkowo-zaroślowej lub darniowo-leśnej.
Gleby bagienne - typ gleb, powstający w warunkach stałej wilgotności gruntu, spowodowanej płytkim położeniem zwierciadła wód podziemnych i przy obecności roślin wilgotnolubnych. Na ich kierunek rozwoju wpływa niedostatek tlenu, co hamuje rozkład resztek organicznych i powoduje powstanie torfu. Obszary ich występowania są wykorzystywane jako łąki i pastwiska. Gleby bagienne należą do gleb śródstrefowych. Gleby te są mało urodzajne, ponieważ nie przepuszczają wody lub proces przepuszczalności trwa przez długi okres.
Mady - Mady tworzą się wzdłuż dolin rzecznych w obrębie terasy zalewowej. Wylewy wód rzecznych powodują ciągłe nagromadzanie się materiału na powierzchni gleby. Jeśli z różnych przyczyn ten proces jest zahamowany (np. wskutek wybudowania obwałowań rzek), mogą wyraźnie zacząć rozwijać się inne procesy glebotwórcze, np. akumulacja próchnicy, brunatnienie. Kierunek tych procesów jest uzależniony od szeregu czynników glebotwórczych, m.in. pokrywy roślinnej, charakteru skały macierzystej i warunków hydrologicznych. Mady tworzą zazwyczaj siedliska lasów łęgowych.
Gleby murszowe - Mursz jest glebą stanowiącą rodzaj przejściowy od gleb bagiennych do mineralnych. Charakteryzuje się widocznym brunatnoczarnym poziomem murszowym. Występuje głównie obok gleb torfowych albo zajmuje stanowiska wyżej położone (tylko okresowo znajduje się w warunkach nadmiernego uwilgotnienia, które decyduje o tworzeniu się torfu, stąd też w murszach obok torfu występują również warstwy próchnicy właściwej).
Gleby na terenie województwa podlaskiego to głównie gleby wykształcone na utworach polodowcowych. Powstały z nich głównie gleby brunatne i bielicowe a w mniejszym udziale powierzchniowym czarne ziemie i gleby bagienne. Materiałem na którym powstały jest: piasek, żwiry, gliny zwałowe, pyły i holoceńskie otwory w postaci torfu, , namułów, utworów aluwialnych, deluwialnych i piasków eolicznych.
Poszczególne typy gleb są najczęściej występującymi w naszym województwie:
Gleby brunatne właściwe są dominujące na pojezierzu, Wysoczyźnie Wysokomazowieckiej, oraz na zachodnim skraju Równiny Bielskiej i Wysoczyzny Drohickiej.
Gleby brunatne wyługowane spotykane są na terenie całego województwa ale duży ich udział jest w takich jego częściach jak: Wysoczyzna Kolneńska, rejon Czerwonego Boru, w dolinie Bugu i w okolicach Ciechanowca oraz na północ od Knyszyna i Czarnej Białostockiej.
Gleby bielicowe natomiast występują w części pojeziernej a dokładnie we fragmentach Pojezierza Zachodniosuwalskiego, Równiny Augustowskiej, Równiny Bielskiej i Wysoczyzny Drohickiej oraz niektórych rejonach Wysoczyzny Białostockiej.
Czarne ziemie towarzyszą glebom brunatnym przy czym zajmują obniżenia terenu i doliny niewielkich cieków wodnych gdzie występuje odpowiednie uwilgotnienie obszaru. Obszary ich zwiększonego udziału powierzchniowego to brzegowe rejony obszarów bagiennych w dolinach rzek Biebrzy i Nurca, Wysoczyzna Wysokomazowiecka i Równina Bielska.
Wśród gleb bagiennych dominują gleby torfowe stale zawodnione w których ciągle zachodzi torfienie a rejonami występowania są między innymi: doliny Biebrzy, Narwi, Brzozówki i innych cieków oraz Równina Kurpiowska.
Gleby murszowo - torfowe czyli takie które powstały w wyniku obniżenia poziomu wód w obszarach torfowiskowych to doliny takich rzek jak: Nurca, Orlanki, Brzozówki, Sidry, Supraśli, w okolicach Michałowa, Suraża, Sokółki.
Mady natomiast powstają w dolinach wszystkich większych rzek a ich największe połacie spotykane są w dolinie: Bugu, Narwi, Biebrzy.
Gleby województwa podlaskiego zostały sklasyfikowane według klas bonitacyjnych i ich udział przedstawia się następująco:
klasa I – właściwie nie występuje,
II - 224 ha (poniżej 0,1 %),
III - 160 524 ha (6,5 %),
IV - 1 108 076 ha (45,2),
V - 729 294 ha (29,7 %),
VI - 455 002 ha (18,6 %).
W ujęciu na powiaty to najlepsze gleby są w okolicy:
Wysokiej Mazowieckiej (16,3 %),
Bielska (14,2 %)
Zambrowa(13,5 %).
Najmniej żyzne gleby występują w powiatach:
kolneński (29,8 %),
grajewski (29,4 %),
augustowski (26,7 %),
łomżyński (25,8 %)
sejneński (25,5 %).
W powyższej pracy przedstawiłem charakterystyki gleb występujących na Podlasiu, jakie klasy gleby posiada nasze województwo i w jakich powiatach są ziemie najwyższej, a w jakich najniższej klasy.