rozdział 5 Flick- zasoby i wyzwania
1. Zasoby
Dostępne lub konieczne zasoby do badań:
czas
personel
zaplecze techniczne
kompetencje
doświadczenie
stanowią ten element projektu badawczego, którego roli często się nie docenia
2. Czas i zasoby techniczne
W celu realistycznego zaplanowania projektu zaleca się sporządzenie kalkulacji wymaganych przez niego działań. Może ona dotyczyć całego zakresu czasowego badań albo zostać przeprowadzona na poziomie poszczególnych etapów (np. obliczanie czasu potrzebnego na transkrypcję wywiadów mogą się bardzo różnić między sobą w zależności od precyzji systemu transkrybowania z którego chcemy skorzystać). Całkowity czas trwania badań powinno się podwoić w stosunku do wstępnych kalkulacji.
Ograniczenie szczegółowości transkrypcji do minimalnego poziomu koniecznego dla udzielenia odpowiedzi na pytania badawcze może mieć duże znaczenie jeżeli planujemy badania o ograniczonym zakresie czasowym. Trudniej jest oszacować czas potrzebny na interpretację danych. Harmonogram w badaniach jakościowych może spełniać 2 funkcje:
załączony do wniosku o przyznanie grutu badawczego pokazuje ile czasu potrzebują badacze oraz na co chcą go poświęcić
na etapie projektowania badań terminarz stanowi podstawę dla ich szczegółowego planu
W trakcie procedury zatwierdzania projektu planowane zasoby ulegają niekiedy redukcji, czasem też konieczne staje się dodanie kolejnych etapów metodologicznych. Trzeba sprawdzić czy planowane zasoby odpowiadają celom działania.
W nagrywaniu wywiadów należy używać wysokiej jakości dyktafonów natomiast do transkrypcji specjalnego urządzenia umożliwiającego przewijanie i zatrzymywanie taśmy.
Możemy rozróżnić trzy rodzaje kosztów które należy wziąć pod uwagę
po pierwsze w projekcie wykonanym na zamówienie lub finansowanym z grantu trzeba przewidzieć wystarczająco wysokie pensje czy wynagrodzenia dla pracujących przy nim osób na podstawie liczby godzin roboczych potrzebnych do realizacji projektu. Suma wynagrodzenia za godzinę roboczą lub za miesiąc pracy zależy od lokalnego kontekstu w jakim przygotowujemy projekt,
koszty operacyjne które pojawiają się niezależnie od tego czy projekt jest wykonywany przez zatrudnionych w tym celu pracowników czy też są badania przy pisaniu pracy mgr bez zewnętrznych źródeł finansowych. Tutaj należy wspomnieć o kosztach sprzętu. Czasami trzeba zapłacić za zebranie danych, koszty z przeprowadzaniem wywiadów
koszty rozpowszechniania- koszty na podróże na konferencje na których przestawione będą wyniki badań, wydrukowanie raportu, zapłacanie wydawcy za opublikowanie książki
3. Doświadczenie i umiejętności
Innym zasobem są umiejętności do przeprowadzenia badań. Trzeba najpierw nabyć doświadczenie w korzystaniu z planowanych metod, zwłaszcza w 2 przypadkach:
jeżeli decydujesz się wykorzystać nową dla ciebie metodologię
chcesz wykorzystać stosowaną już przez ciebie metodę ale w zespole badawczym masz osoby które nie prowadziły jeszcze badań jakościowych
Trzeba wtedy odpowiednio się przygotować do zastosowania danych metod przez np. Szkolenie się w przeprowadzaniu wywiadów (członkowie zespołu na przemian wcielają się w rolę badacza i respndenta), pozostali członkowie się przypatrują
4. Wyzwania
problemy ze zdobyciem dostępu – możemy wyróżnić dwa ich zasadnicze rodzaje: prowadząc badania w instystucji często trzeba skontaktować się z osobami na różnych szczeblach administracyjnych zanim możliwe będzie nawiązanie kontaktu z samymi badanymi. Można spotkać się z ich strony ze strategią „poczekamy zobaczymy”, z przerzucaniem kwestii badań i decyzji na kolejny wyższy szczebel władzy. Kiedy już dostanie się formalną zgodę pozostaje dotarcie do właściwych osób- istotnych ze względu na cel badania, doświadczonych, dobrze poinformowanych oraz przekonania ich do wziącia udziału w badaniach.
Prowadząc badania poza instytucjami moża napotkać na inne problemy- niekiedy niełatwo jest uzyskać dostęp do badanych (ukryte populacje, osoby w ciężkiej sytuacji), często koniecze staje się zwrócenie o pomoc do konkretnych instytucji. Można się wtedy spotakać z „odźwiernymi” którzy często obawiają się że badanie negatywnie wpłynie na badanych. Zdobywanie dostępu i wejścia do grupy badanej jest związane z wyrobieniem sobie przez ciebie pozycji osoby wiarygodnej, będącej partnerem w rozmowie, gwarantującej dyskrecję.
dopasowanie metod do terenu- ważny wcześniejszy namysł czego można się spodziewać po terenie badawczym i uczestinikach badania. Konieczne jest dopasowanie projektu i metod do tego co rzeczywiście da się zrealizować w terenie, w przeciwnym razie mogą wystąpić problemy zebraniem wystarczającej liczby wywiadów przy ciasnych ramach czasowych badań
lekceważenie perspektywy badanych- trzeba zastanowić się czego uczestnicy badań oczekują po własnym udziele. Czasami szukają specyficzej formy uwagi. Trzeba zachować otwartość także na inne informacje, trzeba być elastycznym w kontaktach z nimi żeby móc zarejestrować ich chęci
luźne skojarzenia zamiast analizy- podczas analizy danych trzeba zachować teoretyczny i krytyczny punkt widzenia na zebrany materiał oraz poddawać go wnikliwemu oglądowi. Powinno się postępować z danymi w sposób systematyczny i nie przywiązywać się po prostu do tego co się usłyszało
Rozdział 6 Flick „Jakość w badanich jakościowych”
1. Jakość na etapie projektowania badań
niearbitralność
Przede wszystkim jakość badań jakościowych opiera się na jasnym, wyraźnym i dobrze przemyślanym wyborze określonej metody lub schematu. Powinniśmy wyraźnie podkreślić że wybraliśmy metodę jakościową, określone podejście w jej obrębie oraz konkretne metody. Niearbitralny wybór metod, podejść, schematów i rodzajów badań powinien opierac się na dogłębnym przemyśleniu tematu badań, sformułowaniu powiązanych z nim pytań badawczych a także na już istniejącej wiedzy dotyczącej tego tematu czy badanej populacji. Jeżeli wszystkie te składniki uzasadnią wykorystanie określonej metody, schematu czy podejścia możemy mówić o niearbitralnym charakterze
adekwatność
Adekwatność oznacza wielokrote sprawdzanie czy dana metoda pasuje do badanego obszaru i zagadnienia. Zabieganie o adekwatność jako element strategii dbania o jakość badania oznacza, że przygotowujemy się do zastosowania wybranych metod tak dobrze jak to tylko możliwe. Cały zespół badwczy powinien zapoznać się z wybranymi metodami. Trzeba także przeprowadzić szkoleniowe wywiady czy obserwacje przed przestąpieniem do badania. Podczas takiego szkolenia nie powinno się koncentrować wyłącznie na samej metodzie lecz także na temacie badań i samych osobach badanych. Oceniając efekty szkolenia powinniśmy przede wszystkim zwracać uwagę na to czy każdy z członków zespołu jest gotowy zastosować daną metodę zgodnie z zasadami i kryteriami jej zastososowania. Trzeba także zastanowić się co to będzie oznaczało dla badanych
umysł otwarty na różnorodność
Często wskaźnikiem jakości badań jakościowych jest stopień w jakim badaczom udało się zawrzeć w projekcie różnorodność badanego obszaru np. w jaki sposób projekt umożliwia poszukiwanie potencjalnych różnic w doświadczeniach badanych
2. Jakość na etapie realizacji badań
rygoryzm i kreatywność
Rygoryzm oznacza stosowanie danej metody w sposób jednoznaczny i konsekwentny, trzymanie się raz ustalonego schematu doboru próby oraz analizowanie danych bez omsknięć i udziwnień. Potrzeba jednak także kreatywności w stosowaniu metod, eksplorowaniu obszarów badawczych, wyciąganiu nowych wniosków i przyjmowaniu nowych punktów widzenia oraz dostosowywaniu metod i planów do warunków terenowych. Dobre badania dostarczają nowej wiedzy i nowych sposobów patrzenia na badane sprawy i osoby
spójność i elastyczność
Jeżeli chcemy badać kilka osobnych przypadków, potrzebne i pomocne będzie zachowanie między nimi spójności. Służy temu opracowywanie i wykorzystanie scenariuszy wywiadu. W badaniach etnograficznych elastyczne stosowanie metod samo w sobie stanowi już kryterium jakości. To samo odnosi się do tworzenia kategorii oraz powiązań między danymi ich zbiorami oraz całymi przypadkami. Jakość jest tu zatem kwestią napiecia i nie można jej sprowadzic do jakiegoś właściwego sposobu stosowania danej metody
kryteria i strategie
Kilka strategii dbania o jakość badań jakościowych: triangulacja, indukcja analityczna- branie pod uwagę przypadków odstających, zarządzanie jakością procesu badawczego. Te strategie mogą w znaczący sposób podnieść wartość badań jakościowych oraz wpłynąć na projekt konkretnego badania. Nie umożliwiają jednak przeprowadzenia wyraźnych granic między dobrymi i złymi badaniami. W badanicach nadal będziemy się przemieszczać w obrębie trzeciego z rodzajów napięć- pomiędzy stosowaniem kryteriów a wykorzystaniem strategii dbania o jakość procesu badawczego.
3. Rozpowszechnianie wyników badań jakościowych
Wartość rezultatów dowolnych badań jakościowych można określić jedynie na podstawie sporządzonego z nich raportu. Raport z badań- przedstawiający poszczególne kroki metodologiczne i ich uzasadnienia, opisujący sposoby zdobywania dostępu do terenu oraz działania w jego obrębie, dokumentujący zebrane materiały, zawierający spisane obserwacje, rozmowy, interpretacje i wnioski teoretyczne- stanowi jedyną podstawę na której można orzekać o jakości badań.
przejrzystość- opisując badania powinniśmy nie pozostawiać żadnych wątpliwości co do sposobu, w jaki postępowaliśmy i w jaki uzyskaliśmy nasze rezultaty i wnioski. Muszą one umożliwiać czytelnikowi zrozumienie jak były podejmowane poszczególne decyzje, jak badacze traktowali przypadki odstające, jaki rodzaj analizy doprowadził do odkrycia ogólniejszych prawidłowości. Pozwoli czytelnikowi wyobrazić sobie jak toczył się proces badawczy, jak rozwijano poszczególne koncepcje
opinie zwrotne oraz kontrola ze strony badanych- poszukiwaniu przez badaczy opinii zwrotnych ze strony innych osób zaangażowanych w ten sam obszar badawczy. Można wskazać dwa aspekty tej praktyki. Pierwszy z nich dotyczy samego terenu badawczego. Działania w rodzaju weryfikacji dyskursywnej, przedstawiania wyników badanym i pytanie o ich opinię. Drugi to obszar samej nauki. Czy badacze zabiegali o opinie innych naukowców? Jak ich odbiór wpłynął na dalsze postępowanie badaczy?
profilowanie prezentacji badań- ta kwestia jest już ważna na etapie planowania badań. Do jakiego rodzaju odbiorców mają być skierowane wyniki badań? To wszystko zależy czy od tego czy piszemy dla studentów czy dla praktyków. Na poziomie rozpowszechniania wyników poza granice procesu i sytuacji badawczej ważne są 3 kwestie: badania powinny mieć odpowiednią przejrzystość, zastanowić się dokładnie czy i w jakik zakresie wyniki powinny być komunikowane osobom badanym w terenie oraz co zamierzamy zrobić z informacją zwrotną, wreszcie powinno się rozważyć sposoby pisania dla określonych rodzajów publiczności a także pisania jako takiego tak by móc dotrzeć do odbiorców do których chcemy skierować nasze wyniki i raporty.