Uzależnienie od środków psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków, leków) to choroba wielopłaszczyznowa, trudno uleczalna, często prowadząca do śmierci. W uzależnienia popadają ludzie, którzy mają trudności z przełamaniem własnej bezsilności wobec nałogu. Aby rozwiązać ten problem, sięgają po używkę i w ten sposób sami napędzają własną chorobę.

1.LEKOMANIA

Lekomania (zależność lekowa) to choroba wywołana długotrwałym przyjmowaniem danego leku. Jego działanie powoduje, że funkcjonowanie psychiczne i fizyczne organizmu przestawia się do tego stopnia, że po odstawieniu leku występują dolegliwości i zaburzenia fizjologii - są to tzw. objawy abstynencji.

W dużym stopniu lekomania obejmuje uzależnienie od leków nasennych. Początkowo mają one pomagać w zaśnięciu, ale stopniowo stają się remedium na większość problemów, ponieważ działają uspokajającą w sytuacjach lęku, napięcia czy zdenerwowania.
Często przyjmowane są również środki przeciwbólowe, dopingujące i pobudzające (wprowadzają w stan błogości i euforii).
Leki hormonalne również bywają niebezpieczne. Przykładowo hormony tarczycy przyjmowane na odchudzanie, mogą powodować nadczynność tarczycy. Leki hormonalne dla kobiet mogą być przyczyną powstawania guzków w macicy.
Leki na przeczyszczenie przyjmowane długotrwale w celu odchudzania mają katastrofalny wpływ na stan jelit oraz powodują zaburzenia w gospodarce wodno-mineralnej organizmu.

Uzależnienie od leków może przybierać formę lżejsza (przyzwyczajenie) lub cięższą, będącą poważnym nałogiem. Przyzwyczajenie charakteryzuje się stałą potrzebą przyjmowania leku, ale stopień uzależnienia jest niewielki. Po odstawieniu objawy abstynencji są słabe. W przypadku nałogu potrzeba przyjmowania leku jest tak silna, że lekoman dąży do tego za wszelką cenę. Bywa, że przyjmowane są tabletki przeciwbólowe w ilości kilkunastu naraz. Inni potrafią wypić kilka butelek kropli żołądkowych, walerianowych lun nasercowych dziennie. Jeśli długotrwałemu nadużywaniu leków towarzyszą objawy zatrucia organizmu lub ogólnego wyczerpania, mamy do czynienia z toksykomanią. W tą formę może przerodzić się zarówno lekomania, jak i alkoholizm i narkomania.

2.NARKOMANIA

Narkomania to stan ciężkiego uzależnienia od narkotyków - wszelkiego rodzaju substancji odurzających i psychoaktywnych, wywołujących zmiany w świadomości. Powoduje psychiczne i fizyczne zaburzenia w organizmie i często prowadzi do śmierci. Narkotyki działają zdradziecko, ponieważ wywołują stan psychicznej przyjemności, sprawiają, że wszystko wydaje się łatwe i piękne, a problemy znikają. Wielu twierdzi, że weźmie tylko raz, żeby przekonać się, jak to jest, ale potem sięgają po raz kolejny, bo okazało się, że było przyjemnie. Ofiarami uzależnień od narkotyków przeważnie są młodzi ludzie, którzy lubią eksperymentować i szukają nowych, ciekawych wrażeń.
Zażywanie narkotyków wcale nie jest czymś nowym w naszej cywilizacji, historia narkomanii jest długa i sięga starożytności, a nawet czasów prehistorycznych. Już Aztekowie i Sumerowie tysiące lat przed naszą erą stosowali roślinne alkaloidy i substancje halucynogenne w celu wywołania stanu transu, odurzenia i podniecenia oraz halucynacji. Już wtedy, więc wytworzył się popyt na wszelkiego rodzaju środki odurzające.

Wyróżnia się cztery stopnie rozwoju nałogu:
•I faza - rozpoznawanie i eksperymenty - pierwsze zetknięcie się z narkotykiem. Po spróbowaniu jedni rezygnują, bo im nie odpowiada, inni uznają, że chcą więcej. Zaczynają brać coraz częściej, a różnych okazji jest wiele, np. podczas wyjazdów, koncertów, imprez itp.
•II faza - częste zażywanie - narkotyk staje się podstawą w towarzystwie, gwarancją dobrego samopoczucia i bezpieczeństwa. Dobra zabawa na imprezie jest uzależniona od wypalenia skręta marihuany lub zażycia amfetaminy.
•III faza - regularne zażywanie - zażywający nie zdaje sobie sprawy z postępującego uzależnienia, wierzy, że wszystko jest w porządku. Potrafi się usprawiedliwić, twierdząc \"Biorę, bo wszystko jest bez sensu\". Jednak narkotyk staje się częścią jego życia codziennego i pochłania coraz większe sumy pieniędzy.
•IV faza - zaawansowanie - narkoman właściwie przez cały czas jest \"na haju\" i ten stan staje się celem jego życia. Aby zdobyć narkotyk, zrobi wszystko. Pojawiają się nowe narkotyki i większe dawki, bo te początkowe przestają już wystarczać. Już nie ma usprawiedliwień, lecz obojętność: \"Kogo to obchodzi? To moje życie- robię z nim, co chcę\".

Zmiany, jakie narkotyki wywołują w poszczególnych układach i narządach:
•Układ nerwowy - zaburzenia koordynacji ruchowej, oczopląs, dysmetria, drżenie mięśniowe.
•Układ krwionośny - zaburzenia pracy serca, niedokrwienie mięśnia sercowego (co może prowadzić do zawału), nadciśnienie tętnicze, tętniaki.
•Układ oddechowy - utrudniona wymiana gazowa w płucach (ból w klatce piersiowej), przewlekłe zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, rak nabłonka płuc, gruczolak płuc
•Układ wydzielania wewnętrznego (hormonalny) - zatrzymanie miesiączki u kobiet, niedorozwój gonad i opóźniony rozwój płciowy, bezpłodność, impotencja u mężczyzn, obniżenie poziomu testosteronu, nadczynność tarczycy
•Układ mięśniowo-szkieletowy - martwica mięsni szkieletowych (objawia się nadwrażliwością mięśni na dotyk, bólem, podwyższoną temperatura, sennością i obniżonym ciśnieniem krwi); kostniejące zapalenie mięśni - włókna mięśniowe stopniowo obumierają i są zastępowane złogami wapnia; zapalenie kręgów (zwłaszcza lędźwiowych) i stawów (przeważnie krzyżowo-biodrowych)
•Wątroba - wirusowe zapalenie wątroby typu A, B i C (może prowadzić do raka wątroby)
•Skóra - zakażenia bakteryjne (ropnie, czyraki), zmiany grzybicze, zapalenia tkanek okołopaznokciowych, choroby pasożytnicze (świerzb, wszawica itp.), wypryski z brunatnymi przebarwieniami, owrzodzenia


3. ALKOHOLIZM

Nadużywanie alkoholu to jedno z najbardziej rozpowszechnionych na świecie uzależnień. Leczenie alkoholizmu jest, podobnie jak w przypadku innych uzależnień, trudne i długotrwałe. Ale - podobnie jak w przypadku innych uzależnień - sięgamy po niego, bo sprawia nam to przyjemność, pozwala przełamać bariery psychiczne i zapomnieć o problemach. Często jednak trudno jest kontrolować picie i przeważnie nie zauważa się momentu, od którego nie potrafimy już powiedzieć sobie \"stop!\". A później jest jeszcze gorzej, bo nie dość, że powraca problem, od którego chcieliśmy uciec, to jeszcze organizm odczuwa niemiłe skutki przedawkowania. Są osoby, które potrafią tak kontrolować swój nałóg, że nigdy nie upijają się całkowicie, ale zatrzymują się w stanie silnego upojenia. Piją oni często - tak, aby nie występowały objawy głodu alkoholowego. Pozwala im to ukryć swoją sytuację przed otoczeniem. Do nich samych również nie dociera fakt, że są uzależnieni.

Schorzenia, jakie alkohol powoduje w organizmie człowieka:
•Układ pokarmowy – zapalenia przełyku, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, uszkodzenie trzustki i wątroby, otłuszczenie, zapalenie, zwłóknienie i marskość wątroby.
•Układ krwionośny – uszkodzenie mięśnia sercowego i zaburzenie jego pracy, rozwój nadciśnienia tętniczego, zmiany w naczyniach wieńcowych mogą łatwo doprowadzić do zawału serca
•Układ odpornościowy – osłabienie odporności, większa podatność na choroby zakaźne, bakteryjne i wirusowe, np. gruźlicę, AIDS, różnego rodzaju infekcje.
•Układ nerwowy - obumieranie komórek nerwowych i ubytki w korze mózgowej oraz uszkodzenia nerwów, często występują zatory i wylewy z naczyń krwionośnych w mózgu.


W Polsce spożycie alkoholu jest jednym z najwyższych w Europie. Średnio na jednego mieszkańca przypada 9,5-10 litrów czystego (!) alkoholu rocznie.


4. NIKOTYNIZM
Nikotynizm to stan nałogowego palenia (zażywania, żucia) wyrobów tytoniowych.

W skład dymu papierosowego wchodzą:
•Nikotyna – (C10H14N2) obkurcza ściany naczyń krwionośnych zwiększając ciśnienie krwi i powoduje zaburzenia rytmu bicia serca.
•Benzopiren - ma działanie silnie rakotwórcze. Po dostaniu się do wnętrza organizmu ludzkiego przeistacza się w substancję, która przyłącza się do guaniny wchodzącej w skład łańcucha DNA dokładnie w miejscach genu p53, które po zmutowaniu powodują najprawdopodobniej raka płuc. \"Dzięki\" jego działaniu około 90% przypadków zachorowania na raka płuc ma związek z paleniem papierosów. Szkodzi on nie tylko palaczowi, ale i wszystkim ludziom, którzy zmuszeni są wdychać w jego towarzystwie dym tytoniowy, jaki unosi się z palonych przez niego papierosów.
•Tlenek węgla - zmniejsza zawartość cząsteczek tlenu rozpuszczonych we krwi prowadząc do niedotlenienia narządów i tkanek wewnętrznych palacza. Powoduje zwiększenie ryzyka chorób serca.
•Ciała smoliste - powodują liczne nowotwory złośliwe.
•Cyjanowodór - gaz bardzo trujący (hitlerowcy używali go w komorach gazowych).
•Azotowe pochodne cukrów - wnikają do organizmu przez płuca. Przylegają do ścianek naczyń tętniczych, zwężając ich przekrój i stwarzając ryzyko wylewów oraz ataków serca.
•Arsen - stosowany jako trutka na szczury i na inne gryzonie, substancja silnie trująca.
•Fenole - substancje, które wnikając do układu oddechowego wraz z dymem tytoniowym niszczy rzęski komórek nabłonka, który wyściela oskrzela chroniąc je przed zanieczyszczeniami. Fenol niszcząc nabłonek zwiększa ryzyko dostania się do układu oddechowego chorobotwórczych mikroorganizmów i drobin ciał stałych.
•Polon - pierwiastek promieniotwórczy, silnie rakotwórczy.
•Formaldehyd - związek stosowany do utrwalania preparatów tkanek biologicznych.
•Aceton – trujący rozpuszczalnik organiczny, składnik farb i lakierów,
•Metanol – trucizna, składnik benzyn silnikowych oraz trujący alkohol powodujący ślepotę,
•Naftalen– środek owadobójczy,
•Tlenek węgla - składnik spalin, śmiertelnie trujący gaz, powoduje zaczadzenie,
•Amoniak - parząca substancja, drażniący gaz, stosowany w chłodnictwie, składnik nawozów mineralnych,
•Arsen - trujący metal ciężki, składnik chemicznych środków bojowych,
•Butan - kwas karbolowy, składnik środków żrących,
•Naftyloamina - składnik barwników, stosowany w drukarstwie.


Palenie papierosów w bezwzględny sposób niszczy zdrowie palacza. Organizm jest za słabo zaopatrywany w tlen, co osłabia wszystkie jego organy wewnętrzne i zmniejsza jego odporność na wszelkie chorobotwórcze drobnoustroje. U palaczy bardzo często występuje niedobór wielu witamin i mikroelementów, zwłaszcza witaminy C i witamin z grupy B. Palenie sprzyja powstawaniu miażdżycy, zawałom serca i udarom, a przede wszystkim powstawaniu licznych nowotworów, w tym wielu nowotworom złośliwym. Najczęstszymi nowotworami występującymi u palaczy są nowotwory płuc i krtani. Częste są również nowotwory jamy ustnej i przełyku. Paląc trzeba liczyć się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwory nerek, żołądka, pęcherza moczowego i jelita grubego. Wzrasta też prawdopodobieństwo zachorowania na białaczkę.