mgr Paweł Domzalski

KONSPEKT LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO

PROWADZONEJ W KLASIE 4THB W ZSOiZ W BOLESLAWCU

45 (90) min

TEMAT: MICKIEWICZOWSKI „KRAJ LAT DZIECINNYCH” JAKO… (ARKADIA).

„To jedyne dzieło w swoim rodzaju… wszystko się tam znajdzie: wady i zalety Polski, natura polska, uczucia nasze wzniosłe i śmieszności bez liku- rewolucje nasze, sejmiki, szlachta stara i nowe generacje…- wszystko z taką prawdą oddane, z taką prostotą…” [Zygmunt Krasiński]

 CELE POZNAWCZE:

• Przypomnienie i utrwalenie wiadomości na temat poematu z poprzednich lekcji

• Dostrzeżenie idealizacji krainy dzieciństwa w poemacie Adama Mickiewicza.

 CELE EMOCJONALNE:

• Wdrożenie do pracy w grupie

• Kształtowanie postawy odpowiedzialności za efekty pracy grupy

 STANDARDY WYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH:

II 24 – zdający potrafi odtworzyć informacje sformułowane wprost, przetworzyć informacje

II 25 – zdający potrafi w tekstach literackich rozpoznawać tematy, wątki, motywy i gatunki; umiejscawiać fragmenty w całości utworu

II 26 – zdający potrafi w tekstach literackich rozpoznać nadawcę i odbiorcę oraz bohatera, sposoby jego kreowania w utworze i wyodrębnić elementy świata przedstawionego (czas, przestrzeń)

III 18 – zdający potrafi formułować i uzasadniać opinie

III 27- zdający w zakresie samokształcenia potrafi notować, sporządzać plany, wykresy, rysunki

 METODY/TECHNIKI PRACY NA LEKCJI:

• Praca z tekstem przewodnim

• notatka nielinearna

• przekład intersemiotyczny

• śnieżna kula

 FORMY ORGANIZACYJNE:

• indywidualna, grupowa, zbiorowa

 MATERIAŁY POMOCNICZE:

• S. Witwicki Wieczory pielgrzyma – fragmenty z poleceniem do tekstu (Załącznik 1)

• karta pracy – schemat dworku (Załącznik 2)

• karta pracy – schemat komnaty (Załącznik 3)

• Mickiewicz Pan Tadeusz – fragmenty (Załącznik 4)

• arkusze szarego papieru, flamastry

Przebieg lekcji:

Część wstępna:

A:

•  Czynności organizacyjne

•  Sprawdzenie zadania domowego

 Uczniowie otrzymali do domu kartę pracy z fragmentem książki Aliny Witkowskiej Cześć i skandale. O emigracyjnym doświadczeniu Polaków. Zadaniem było porównanie tego tekstu z fragmentem Epilogu do Pana Tadeusza i przedstawienie sytuacji emigracji polistopadowej.

B:

Uczeń potrafi wskazać źródło cytatu (standard II 25)

 Nauczyciel zapisuje na tablicy temat zajęć, zostawiając w miejsce ostatniego wyrazu trzy kropki (zapowiada, że dokończenie tematu będzie jednocześnie wnioskiem z lekcji). Wraz z uczniami ustala źródło cytatu (Epilog Pana Tadeusza). Następnie rozdaje fragmenty wypowiedzi Stefana Witwickiego i podaje informacje na temat autora (1801–1847; dobrowolna emigracja w 1832 r.; przyjaźń z Mickiewiczem; w latach 1837–1845 w Paryżu powstały Wieczory pielgrzyma). Uczniowie odpowiadają na pytanie do tekstu (zarzut Witwickiego: gloryfikowanie zaściankowości, dzielenie Polaków, brak wyrazistego określenia tożsamości narodowej w Inwokacji).

Część główna:

Uczeń potrafi opisać przedmiot na podstawie tekstu, przetworzyć informacje (standard II 24)

 Nauczyciel zapowiada, że najważniejszym zadaniem podczas zajęć będzie sporządzenie mapy Soplicowa i okolic.

 W pierwszym etapie uczniowie opisują wygląd dworku (Załącznik 2) oraz komnaty (Załącznik 3) na podstawie fragmentów Pana Tadeusza zamieszczonych w podręczniku na s. 98 i s. 226. Dorysowują ważne elementy (np. brama wjazdowa, topole, postaci na portretach, melodia wydobywająca się z zegara) oraz sporządzają hasłowe notatki, posługując się strzałkami, wypunktowaniami itp. Uczniowie pracują samodzielnie albo w zespołach (wtedy rysunki można nakleić na duże arkusze szarego papieru i opisać je flamastrami). Omówienie prac w rozmowie z całą klasą:

• dwór: biały kolor jako symbol czystości, kontrast barwny między kolorem ścian a zielenią topoli, dwór szlachecki wkomponowany w pejzaż – harmonia natury i kultury, samowystarczalne gospodarstwo: dom i zabudowania gospodarcze, dostatek i porządek, otwarta brama świadcząca o gościnności mieszkańców Soplicowa;

• komnata: portrety bohaterów narodowych jako znak patriotyzmu gospodarza, Mazurek Dąbrowskiego wygrywany przez zegar kurantowy potwierdzeniem przywiązania do narodowej tradycji.

Uczeń potrafi określić cechy czasu i przestrzeni we wskazanym fragmencie tekstu (standard II 26)

 Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każda z nich charakteryzuje inny fragment przestrzeni:

• grupa I – sad i ogród (Załącznik 4),

• grupa II – las litewski (podręcznik, s. 108–109, w. 13–32),

• grupy III i IV – odpowiednio puszczę i matecznik (Załącznik 4).

 Uczniowie wykonują schematyczne rysunki, podpisują elementy, formułują wnioski. Następnie omawiają swoje prace (warto przymocować kolejne plakaty do tablicy, by powstała klasowa mapa Soplicowa):

• sad i ogród: drzewa owocowe i warzywa, uporządkowanie przestrzeni (zasadzone w rzędy, rozdęte miedzą), zaplanowanej i stworzonej przez człowieka, szczegółowość opisu (wyliczenie gatunków roślin), wielość barw i kształtów, antropomorfizacja natury (kapusta […] zda się dumać, otyły […] brzuch harbuza), różne funkcje roślin (stoją jakby na straży);

• las: powaga i piękno litewskiego lasu, szczegółowość opisu (wyliczenie gatunków drzew i krzewów), wielość barw i kształtów, antropomorfizacja natury – rośliny tworzą wielopokoleniową rodzinę (dziatwa leśna, brzoza […] z małżonkiem swym grabem, sędziwe buki), wchodzą z sobą w różnorodne relacje, okazują sobie emocje (głóg w objęciu kalin, drzewa i krzewy liśćmi wzięły się za ręce);

• puszcza: dzika, bujna natura, nietknięta ręką człowieka, chroniąca przed nim swoje tajemnice (wał pniów, kłod, korzeni, obronny trzęsawicą, zapory), miejsce niezbadane i niebezpieczne (gniazda os, szerszeniów, kłęby wężowisk, czyhają […] małe jeziorka), obszar działania sił nadprzyrodzonych (diabły tam siedzą), nietypowe, odpychające, wynaturzone barwy, kształty i zapachy (woda […] plamista rdzą krwawą, woń plugawa, konary […] kołtunowate), antropomorfizacja natury;

• matecznik: stolica zwierząt i roślin (jądro puszczy), arka (miejsce, w którym można odnaleźć przedstawicieli wszystkich gatunków roślinnych i zwierzęcych), zwierzęcy raj (rządy zwierząt, życie w zgodzie, równości i pokoju), społeczeństwo zwierzęce ukształtowane na wzór ludzkiego (tur, żubr i niedźwiedź jako władcy puszczy), cmentarz zwierząt, ginących naturalną śmiercią.

 Po wykonaniu przez zespoły wszystkich elementów składowych mapy i zawieszeniu gotowych prac w widocznym miejscu nauczyciel prosi uczniów o sformułowanie wniosków na temat obrazu Soplicowa i okolic w Panu Tadeuszu (np. przy pomocy śnieżnej kuli – najpierw uczniowie naradzają się w dwójkach, potem w czwórkach, ósemkach i szesnastkach):

• ład, porządek, harmonia,

• plastyczność opisów,

• paralelność świata natury i człowieka (odzwierciedlenie ludzkich relacji rodzinnych i społecznych w naturze),

• natura dzika i oswojona przez człowieka (każdy element przestrzeni ma do spełnienia inną funkcję – np. niedostępność puszczy, chroniącej matecznik),

• Soplicowo jako synteza elementów narodowych i litewskiej przyrody,

• ostoja tradycji (zarówno Soplicowo, jak i matecznik) oraz wartości (gościnność, bezpieczeństwo, spokój).

Część końcowa:

Uczeń potrafi formułować problem i uzasadnienie (standard III 18)

Nauczyciel prosi o uzupełnienie tematu lekcji (arkadia, raj, miejsce idealne). Przypomina pojęcie idealizacja i prosi o wyjaśnienie przyczyn takiego sposobu przedstawiania Litwy w poemacie Mickiewicza (odwołanie do kontekstu biograficznego). Nauczyciel kończy lekcję, powracając do tekstu Witwickiego i prosząc o próbę obrony Mickiewicza przed sformułowanymi w nim zarzutami (Litwa jako wycinek Polski, mała ojczyzna, wspomnienie ocalone z dzieciństwa – Mickiewiczowska kwintesencja polskości).

Praca domowa:

1. Przeczytaj fragmenty wstępu do „Pana Tadeusza” autorstwa Zofii Stefanowskiej [kserokopia] oraz fragment powieści Czesława Miłosza „Dolina Issy” [kserokopia]

2. Wyjaśnij pojęcia:

• animizacja

• antropomorfizacja

• anegdota

3. Przygotuj się do charakterystyki Jacka Soplicy

BIBLIOGRAFIA:

• Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”, Wydawnictwo „Elipsa”, Warszawa 1990

• Kazimierz Wyka „Pan Tadeusz. Studia o poemacie”, Warszawa 1963

WYKAZ ŹRÓDEŁ UJĘTYCH W ZAŁĄCZNIKACH:

• Stefan Witwicki Wieczory pielgrzyma, Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1996, s.32

• Zofia Stefanowska Wstęp do Pana Tadeusza; w: Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”, Wydawnictwo „Elipsa”, Warszawa 1990

• Dariusz Chemperek, Adam Kalbarczyk, Dariusz Trześniowski „Zrozumieć tekst- zrozumieć człowieka” Wiek XIX. Podręcznik do języka polskiego dla liceum i technikum, klasa 2 cz.1; Wydawnictwo WSIP, Warszawa 2009, s. 108-110

03 listopada 2009

Copyright by Paweł Domzalski 2009 ©