A	ABSTRAK CJONIZM	char. się wyeliminowaniem wszelkich przedstawień mających bezpośrednie odniesienie do form lub przedmiotów obserwowanych w rzeczywistości. Jest to sztuka abstrakcyjna, bezprzedmioto.	Wasilly Kandinsky ''Kopozycjaa 8'', 1923, SZTUKA XXw
	AKADEMIZM	kierunek w sztuce europejskiej rozw. się od XVII do XIX w., gł w malarstwie i rzeźbie. Polegał na odwoływaniu się do zasad i ideałów sztuki antycznej oraz renesansowej, a także naśladowaniu dzieł uznanych za doskonałe	William-Adolphe Bouguereau, Narodziny Wenus, 1879, XIX wiek
	ACTION PAINTI action art	malarstwo gestu – technika malarska polegająca na wykorzystaniu spontanicznego, nieskrępowan. regułami malarskimi gestu bezpośr. rozlewania(chlapania)farby na płótno	Jackson Pollock ''Number  8'', 1949, SZTUKA XX w
	AFISZ	rodzaj wyrobu poligraficznego zaliczany do akcydensów informacyjnych. Druk jednostronny, raczej dużego formatu, o charakterze informacyjnym, reklamowym, służący do umieszczania w publicznych miejscach	Afisz z 1808 roku reklamujący lot balonowy Jordakiego Kuparentki z ulicy Foksal w Warszawie, XIX wiek
	ALKAZAR	na Wschodzie pałac arabski albo mauretański usytuowany najczęściej w centrum miasta.	ISLAM, Alkazar Segowia,XIw,
	AMBIT	w architekturze kościelnej wąskie przejście powstałe z przedłużenia naw bocznych i poprowadzenia ich wokół prezbiterium za ołtarzem głównym	Katedra Notre-Dame, Paryż, 1163-1345 r. n.e, ROMANIZM
	AKROPOL	w starHYPERLINK "http://pl.wikipedia.org/wiki/Starożytna_Grecja"oż.HYPERLINK "http://pl.wikipedia.org/wiki/Starożytna_Grecja" Grecji osiedle, miasto lub jego część znajd. się na wysokim wzgórzu, cytadela z pałacami i świątyniami. OKRES KLASYCZNY	Arkopol Ateński, połowa II tysiąclecia p.n.e , GRECJA
	AKWEDUKT	kanał wodociągowy, rurociąg podziemny lub nadziemny, doprowadzający wodę z źródeł przy wykorzystaniu siły ciążenia ziemskiego.	Aqua Appia, RZYM, 312 r. p.n.e
	ARCHIWOLTA	profilowany lub pokryty ornamentem dekoracyjny łuk na czole arkady zamykającej portal lub każdy inny łukowo u góry zakończony otwór w ścianie budowli (drzwi, okna itp), najczęściej bogato zdobiony.	Brama Olbrzyma w Katedrze św. Szczepana, Wiedeń(Austria), 1147, ROMANIZM
	ART	dziedzina działalności ludzkiej uprawiana przez artystów. to np. happening,malarstwo,instalacja	Leonardo da Vinci- Mona Lisa, Luwr-Paryż,ok 1503
	ART. BRUT	To wszelkie formy sztuki tworzonej nieprofesjonalnie i spontanicznie przez osoby dotknięte chorobą psychiczną oraz prymitywistów jako twórców bez wykształcenia artystycznego.	Adolf Wolfii's ,“Band Hain'', 1910, sztuka XX w
	ART. DECO	styl w sztuce: architekturze, malarstwie, grafice oraz w architekturze wnętrz	Maurice Ascalon, ''PalBell'', SZTUKA XX w.
	ATTYKA	górny element budynku w postaci ścianki, balustrady lub rzędu sterczyn osłaniający dach	Attyka Krakowskich sukiennic, 1557,
	ASAMBLAŻ	Praca złożona z różnego rodzaju przedmiotów: codziennego użytku, bezużytecznych fragmentów, form naturalnych, wszelkich możliwych obiektów	Robert Rauschenberg, Odaliska,1955,
B	BAZYLIKA	Typ świątyni chrześcijańskiej wielonabowej.	Bazylika św. Piotra w Rzymie, 324r
	BAPTYSTERIUM	budowla wznoszona przez chrześcijan, przeznaczona do ceremonii chrztu.	Baptysterium San Giovanni, Florencja, IV-VI- okr wcze chrześcij
	BARBAKAN	ważny składnik fortyfikacji miejskich, zazwyczaj w formie okrągłej, murowanej budowli wysuniętej przed linię murów obronnych i połączonej z bramą miejską za pośrednictwem osłoniętego przejścia.	Barbakan w Krakowie, XV w, GOTYK
	BIFORIUM	okno arkadowe z podziałem na dwie części, gdzie elementem dzielącym jest kolumienka lub filarek	Kościół św. Andrzeja w Krakowie, XI w, ROMANIZM
	BONIOWANIE	Boniowanie - dekoracyjne opracowanie powierzchni muru	Boniowane ściany pałacu Schwarzenbergów, Praga, lata 40. XVI w, RENESANS
BS	BUKOLIKA sielanka	Sielanka gat. literacki obejmujący tematy zaczerpnięte z życia wiejskiego.	Odjazd na Cyterę, Mezeum w Frankfurcie, 1717, ROKOKO
C	CERAMI.KAMARYS,	(WAZONY) Gat. ceramiki kreteńskiej, pozostający pod wpływem kultury minojskiej	Knossos, XIX i XVIII w p.n.e , SZTUKA EGEJSKA
	CYTADELA	Samodzielne fortyfikacje zw. z kulturą mykeńską.	Park Cytadela, Poznań,1963-1970
	CYRK	Budowa przeznaczona do wyścigów rydwanów.	Circus Maximus, Rzym, VI w p.n.e
	CESARSKIE FORA	Zespół architekto-urbanistyczny utwor. w okresie cesarstwa w starożytnymHYPERLINK "http://pl.wikipedia.org/wiki/Starożytny_Rzym" Rzymie	Forum Cezara, Rzym, 54 p.n.e
	CESARSKIE WROTA	w cerkwiach to główne drzwi w ikonastesie. Przechod, przez nie kapłan	Carskie wrota w Jarosławiu,ok 1717-1747, BIZANCJUM
D	DADAIZM	ruch artystyczno-literacki w sztuce XX w, głównymi hasłami były dowolność wyrazu artystycznego, zerwanie z wszelką tradycją i swoboda twórcza odrzucająca istniejące kanony	Marcel Duchamp fontanna 1917,SZTUKA XX w
	DOLMEN	Prehistoryczna budowla megalityczna o charakterze grobowca tworzona w okresie 4000-3000r.p.n.e	Mane Groh, Bretania, Ok 2000 pne, PREHISTORIA
	DRZEWORYT	technika graficzna druku wypukłego i nazwa odbitki uzyskanej tą techniką. Rysunek wykonuje się wprost na gładkiej powierzchni klocka.	Władysław Skoczylas- „w murowanej piwnicy”, 1929, RENESANS
	DRIPPING	technika malarska polegająca na pokrywaniu poziomo leżącego płótna farbami.	Jackson Pollock, Jesień,1950, SZTUKA XX w
E	EMPORA	galeria wsparta na kolumnach lub filarach, otwarta do wnętrza kościoła. Umieszczona nad nawami bocznymi - tworząca osobne pomieszczenie.	Kaplica zamkowa śwMikołaja, Cieszy, ok. 1180, ROMANIZM
	EPITAFIUM	Napis na nagrobku lub pomniku	epitafium Kallimacha wg modelu Wita Stwosza, Krk, ok 1500
	EKSPRESJONIZM	Styl w sztuce, char. Się deformacją, ostro zarysowanymi konturami. Miał na celu wyrażenie uczuć artysty.	Franz Marc, Niebieski koń, 1911,SZTUKA XX w
F	FIN DE SIECLE	Francuskie określenie ''końca wieku'' lub ''końca pewnej ery''	Dama kameliowa, Aleksandra Dumasa,Francja,1848
	FOWIZM	kierunek w malarstwie francuskim początku XX wieku o bardzo żywej i oderwanej od rzeczywistości kolorystyce dzieł.	Henri Matisse, The Dance,1910, SZTUKA XX w.
	FUTURYZM	Pow. We Włoszech w XX wieku. Założeniem futuryzmu było„patrzenie w przyszłość”,odrzucanie przeszłości, tradycji.Futuryzm proponował unicestwienie akademii, bibliotek, muzeów.	Giacomo Balla, Dynamizm psa na smyczy, 1912, SZTUKA XX w.
G	GOBELIN	inaczej tapiseria, czyli ogólna nazwa określająca jednostronną tkaninę o różnorodnej dekoracji	„Dama z jednorożcem: Wzrok”, Narodowe Muzeum Wieków Średnich, Schyłek XV wieku, RENESANS
	GROTESKA	Polega na przed. świata w sposób karykaturalnie przejaskrawiony a jednocześnie śmieszny i przerażający.	Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią, 1463, RENESANS
H	HISTORYCYZM	Nurt polegający na naśladownictwie stylistyki minionych epok. Tylko architektura	G.Semper Wnętrze Teatru Dworskiego w Dreźnie, XIXw
	HAPPENING	zorganizowane wydarzenie o charakterze artystycznym, ograniczone czasowo, mające swoją dramaturgię, tworzącą logiczną narrację.	Yves Klein, Antropometrie, 1960, Francja
I	IKONOSTAS	ozdobna, pokryta ikonami ściana we wnętrzu cerkwi, która znajduje się między miejscem ołtarzowym a nawą  przeznaczoną dla wiernych	Cerkiew pw. Narodzenia Bogurodzicy z ikonostasem, Trzcinica, XIX w, BIZANCJUM
	ILUZJONIZM	w malarstwie dążenie do możliwie wiernego oddania złudzenia rzeczywistości	Zmarły Chrystus, Mantegini, 2 poł. XVw, RENESANS
K	KARIADYTY	Podpora architektoniczna w formie postaci kobiety dźwigającej na głowie element architektoniczny budowli np. balkon. Char. Dla porządku jońskiego.	Grecja, Erachtejon, V w n.e. OKRES KLASYCZNY
	KATAKUMBY	Podziemne cmentarze ,w których np. spotykali się potajemnie chrześcijanie	Katakumby w Neapolu, Włochy, 1760r, CHRZEŚCIJAŃSTWO
	KOLEGIATA	kościół niebędący katedrą, przy którym istnieje kapituła, mająca prawo wyboru biskupa	Archikolegiata NMP i św. Aleksego, Tuma, ok 1149r, ROMANIZM
KC	KOLAŻ (collage)	Technika pol. na formowaniu kompozycji z różnych materiałów. Są one naklejane na płótno lub papier	Georges Braque 1882-1963 Kubizm , SZTUKA XX w.
	KOPUŁA	sklepienie o kształcie czaszy, półkoliste, półeliptyczne, ostrołukowe lub cebulaste, oparte na murze lub bębnie budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym	Kopuła Bazyliki Św. Piotra, Watykan, 324r, Hagia Sophia, 521r, BIZANCJUM
	KOLUMNA HATOR.	Kolumna zakończona wizerunkiem bogini Hathor, która patrzy w 4 strony	świątynia Bogini Hathor, Dendera(Egipt) 304-30p.n.e
	KOŚCIÓŁ SALOWY	kościół jednonawowy. Nawa zakoń. jest prezbiterium. Całość tworzy jedno wnętrze sprawiające wrażenie sali.	Kościół Ewangelicki w Gierałcicach, XVII w, ROMANIZM
	KROMLECH	krąg zbudowany z ustawionych pionowo kamieni, często wokół grobowca lub miejsca kultu.	Stonehenge,Salisbury,ok.2900p.n.e, prehistoria ( okres neolitu)
	KRYPTA	część budynku kościoła (zazwyczaj pod prezbiterium) spełniająca funkcje pochówkowe zmarłych	Krypta św. Leonarda na Wawelu,Krk, przed1118r, ROMANIZM
	KRUŻGANEK	to długi korytarz , okalający przeważnie wewnętrzny dziedziniec na jednej lub kilku kondygnacjach.	Opactwo w Essen, Niemcy, 845 r, ROMANIZM
	KUROSY	Grecka rzeźba mężczyzny nagiego z lewą nogą wysuniętą do przodu. Z okresu archaicznego.	Apollo z Tenei, 560-550p.n.e, GRECJA
	KUBIZM	pow we Francji w 1906r,zrywa z malarstwem tradycyjnym będącym sztuką naśladowania	The Kiss, Pablo Picasso, 1969r, Paris, PICASSO MUSEUM,
L	LASERUNEK	przezroczysta lub półprzezroczysta warstwa farby, zmieniająca ton lub barwę niższych warstw obrazu, zwłaszcza olejnego	Portret małżonków Arnolfini- Jan van Eyck, Londyn, 1434, RENESANS
	LIZENA	płaski, pionowy pas muru lekko występujący z jego lica, bez głowicy i na ogół bez bazy	Dwór w Czernej, 1558, RENESANS
	LUMINIZM	sposób kształtowania kompozycji malarskiej za pomocą gry światła, charakterystyczny dla baroku.	H. Terbrugghen, Flecista, 1621
Ł	ŁUK TRIUMFALNY	Monument budowla, wolno stojącej bramy stawiana dla upamiętnienia ważnej osoby lub ważnego wydarzenia	Łuk Konstantyna Wielkiego,Rzym,320 r.n.e
	ŁUK TĘCZOWY	Łuk zamykający od góry otwór tęczowy w ścianie oddzielającej nawę kościoła od prezbiterium.Wyróżniony przez bogate ozdobienie, zmianę w materiale lub w kolorze.	Kościół św. Jakuba, Toruń, 1309r, ROMANIZM
	ŁUK PRZYPOROWY	W gotyckiej architekturze łuk przerzucony ukośnie nad nawą boczną kościoła bazylikowego, dla przejęcia sił rozporu sklepienia nawy głównej.	KATEDRA NOTRE-Dame, Paryż, Zbudowana w latach 1163-1345, GOTYK
M	MALAR. JASKINIOWE	rysunki i malowidła wykonane na ścianach lub sklepieniach jaskiń, najczęściej w czasach prehistorycznyc	25-10 tyś pne trwania Paleolitu. Grota Lascaux (odkryta 1940)
	MASWERK	Dekoracyjny wzór architektoniczny odkuty z kamienia lub zrobiony z cegieł używany do wypełnienia górnej części gotyckiego okna.	Pierwszy w kaplicach katedry Notre Dame,Paryż, ok. 1230r.
	MECZET	Świątynia muzułmanów.	Al.-Aksa, Jerozoli, II w pne.
	MEGALIT	pow w miejscach upamiętnia zmarłych, miejscach kultu. Obiekty z ogromnych głazów i bloków skalnych	Megality Carnac (Francja),okres neolitu (4500–1500 p.n.e.) Menhiry-pionowe głazy.
	MEGARON	Charakt. typ budowli, reprezentacyjna część pałaców mykeńskich. Prototyp podstawowej formy starożytnych świątyń greckich	Pałac w Knossos, 2000–1400 p.n.e. (kultury minojskiej)
	MIHRAB	Nisza,zwykle na planie półokrągłym lub wielobocznym. Wskazuje kierunek Mekki w którym powinni modlić się wierni. Zwykle bogato zdobiony. Najświętsze miejsce.	Hagia Sophia, 521 r, Stambul (dawny Konstantynopol)
	MINARET	Wieża przy meczecie z której nawołuje się 5 razy dziennie(ramadan) do modłów.	Minaret w Egerze, 2003 lub Minaret w Hagia Sophia ok 521
	MUR CYKLOPOWY	Skonstruowany z wielkich, nieobrobionych kamieni dopasowanych do siebie.	Miasto Mykeny. XVI-XI w pne.
	MOZAIKA	Dekoracja w postaci ornamentu lub obrazu wykonana z drobnych (często kolorowych)kamyczków, kawałków szkła, ceramiki.	Cesarz Justynian i biskup Maksymian z orszakiem, Ravenna, przed 547
N	NEOPLATONIZM	łączy w sobie starożytne idee (gł. głoszone przez Platona) z chrześcijańskimi	Bazylia św. Piotra w Watykanie, 1506-1626
O	OP-ART.	(ang. optical art - sztuka optyczna, wzrokowa, inaczej wizualizm) to kierunek w grafice, modzie, sztuce użytkowej i malarstwie, którego zadaniem jest oddziaływanie na oko widza, a nie na jego intelekt czy emocje; stosujący abstrakcyjne kombinacje linii dające geometryczne złudzenia optyczne, efekty świetlne, dynamiczne i fakturalne, zmierzające do wywołania wrażenia głębi oraz ruchu rozwibrowaniem pola widzenia.	Lata 50 i 60 XX wieku. Rzeźba Victora Vasarely’ego w Peczu.
	OGRÓD FRANCUSKI	ogród charak się monume skalą, wieloosiowością, geometryzacją i łagodnymi różnicami poziomów. Był syntezą motywów z poprzednich epok, dominowały w nim osiowe efekty frontalne, w szpalerach formowano „gabinety”, labirynty, do ważniejszych akcentów należały: altany, kopce, dzikie promenady, grota, kaskady	Ogrody pałacu wersalskiego, Założone zostały w XVII wieku
	OGRÓD WŁOSKI	ogród o regularnym, geometrycznym układzie ze strzyżonymi roślinami. Jedną z jego cech jest użycie wody w basenach z wodotryskami oraz ciennik - porośnięte pnączami przejście-pergola.	Ogród przy villi Gandolfo, Włochy,
P	PALATIUM	Główny budynek zamku, pałacu cesarza, króla, biskupa. W budynku: sala reprezentacyjna, komnaty,kaplica zamkowa.	Palatium w Goslarze-Niemcy, XI w
	PLAFON	sufit lub podniebienna część sklepienia ozdobiona sztukaterią, płaskorzeźbą, freskiem lub malowidłem olejnym na zamocowanym odpowiednio przy suficie płótnie.	Kaplica Sykstyńska,Watykan, 1512 r.
	PANTOKRATOR	W ikonografii przedstawienie Jezusa Chrystusa jako władcy i sędziego wszechświata.	Pantokrator z Cefalù (Sycylia), ok IV-VI w
	PERSPEKTYWA HIERATYCZNA	Sposób przedstawiania postaci w którym osoby ważniejsze, na wyższym szczeblu były większe niż pozostałe.	Malowidła z grobu w Tebach.
	PERSPEKTYWA LINEARNA	technika umożliwiająca przedstawianie rzeczywistości na płaskiej powierzchni tak, aby sprawiała wrażenie głębi.	Masaccio – Święta Trójca,Florencja, 1427
	PERSPEKTYWA MALARSKA	zjawisko wykorzystywane w kompozycji malarskiej, polegające na tym, że przedmioty na otwartej przestrzeni w miarę oddalania się od oka stają się coraz mniej wyraźne i zmieniają kolor.	Leonardo da Vinci- Święta Anna Samotrzecia,Luwr 1506-1513.
	PERSPEKTYWA POWIETRZNA	technika malarska, która służy zwiększeniu iluzji głębi.	Leonardo da Vinci- Mona Lisa, Luwr-Paryż, 1503-1506.
	PIERIEDWIEŻNICY	Towarzystwo Objazdowe Wystaw Artystycznych, grupujące rosyjskich malarzy i rzeźbiarzy założone w 1870 przez Pierogowa.	Lata 70 i 80 XIX w.
	POP ART	(z ang popular art - "sztuka popularna, powszechna"), kier sztuki współcz, którego twórcy używają form dobitnych, uproszczonych, nawiązujących do środowiska wielkomiejskiego.Obrazom towarzyszą często efekty świetlne i dźwiękowe, stosuje się też technikę collage’u	Po II wojnie światowej, przykład: Andy Warhol Marilyn Monroe-1962. Pittsburg
	POLIPTYK	Typ ołtarza szafiastego składajacy się z części. Środkowej i dwóch par o połowę węższych ruchomych skrzydeł.	Poliptyk z przełomu XIV i XV w - Katedra w Poznaniu
	PORTE-FENETRE	występujące w pałacach z okresu XVII-XIX wieku wysokie okno sięgające od podłogi do sufitu, zabezpieczone zewnętrzną balustradą.	Pińsk. Pałac Butrymowiczów,1784—90
	PORZĄDEK ARCHITEKTONICZNY	System konstrukcyjno-dekoracyjny. Porządek obejmuje podporę(kolumna z bazą, trzonem i głowicą) i belkowanie. 5 porządków. Głowica- najbardziej wyróżniający element.dorycki,joński,koryncki,toskański,kompozytowy.	Podstawowe porządki wykształciły się w starożytności,
	PREZBITERIUM	Przestrzeń kościoła przeznaczona dla księży i służby liturgicznej.	Prezbiterium w kościele św Małgorzaty w Poznaniu, XIII w
	PREAFAELICI	Stowarzyszenie artystyczne założone wLondynie w 1848, członkowie głosili program sztuki odrodzonej moralnie wzorowanej na twórczości mistrzów włoskiego renesansu.	Dante Gabriel Rosetti, Prozerpina, 1848­-1853 , LONDYN
	PISMO KLINOWE	Najstarsza odmiana pisma na świeci, powstała na Bliskim Wschodzie. Stworzona najprawdopodobniej przez Summerów	Ok. 3500 lat pne, Bliski Wschód.
	PURYZM	Kierunek w sztuce, char. się ukazywaniem przedmiotów w sposób jak najprostszy,metafor	A.Ozenfant Szklanki i Butelki, XXw, Francja
R	ROCAILLE	motyw dekoracyjny w postaci ornamentu.	Projekt stolika zbudowanego z form rocaille'owych, Juste­Aurèle Meissonnier, ok. 1730r.
	RZYGACZ (garbulec)	Dekoraycjne zakoń rynny dachowej zktórego woda deszczowa ma swobodny odpływ.	Katedra Notre-Dame, 1163-1345 , Paryż
	RUSTYKA	sposób dekoracyjnego obrobienia faktury powierzchni muru kamiennego lub kamiennej okładziny ściennej, tak aby miały surowy wygląd (zwany popularnie "na dziko"). Obrobione w ten sposób lico było imitacją naturalnego łomu kamiennego.	Pałac Medyceuszy,Florencja, 1462
S	SALA HYPOSTYLOWA	Sala podparta 134 kolumnami ozdobionymi bogatymi reliefami.	Sala hypostylowa-Karnak-okres nowego państwa.
	SARKOFAG	Zdobiona trumna w kształcie skrzyni ceramicznej lub kamiennej, dekorowana techniką malarską lub rzeźbiarską.	Sarkofagi małżonków z Caere, Rzym, VI w. p.n.e
	SOS MONACHIJSKI	Pogardliwe określenie na ciemnie, głównie brązowe barwy używane przez malarzy szkoły monachijskiej.	XIXw.
	SOCREALIZM	Kier w literaturze, filmach i sztukach plastycznych. zw. z doktryną stalinizmu, głoszący zaangażowanie polityczne i ideowe sztuki	Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, architekt: Lew Rudniew, 1952
	SKLEPI KOLEB	Najprostszy sposób kopułasty. Sklepienie w kształcie połowy leżącego walca przeciętego wzdłuż płaszczyzny poziomej.	Kolegiata w Tumie pod Łęczycą.
	SKLEP KOLEBKOWE Z LUNETAMi	sklep w kształ. połowy leżącego walca przeciętego wzdłuż płaszczyzny poziomej z elem. w postaci poprzecznej kolebki przenikającej się z kolebką sklepienia głównego w celu umożliwienia wykonania okna lub drzwi w ścianie powyżej wezgłowia sklepienia	kościół św. Michała Archanioła-Sokolina, 1660
	SKLE KRZYŻOW	Dwa sklepienia kolebkowe skrzyżowane ze sobą. Podparte na 4 filarach lub słupach usytuowanych w wierzchołkach kwadratu.	kościół w Cisnadioara (Rumunia),XIII w.
	SKLEPIE KRZYŻ.-ŻEBROWE	Sklepienie krzyżowe i wyraźnie zaznaczonych łękach przez wymurowanie żeber w miejscu przenikania kolebek.	Opactwo Cystersów, Koprzywnica,1207
	SKLEPIENIWACHLARZOWE	Zbudowane na łękach promieniście rozchodzących się z punktów podparcia- jednej lub kilku kolumn wewnątrz pomieszczenia.	Kaplica w King's College w Cambridge, Anglia,1441
	SFINKS	Wykuty z ogromnego bloku skalnego posąg leżącego lwa w głową gładcy w chuście nemes. Prawdopodobnie wizerunek Chefrena. Fragmenty brakującej brody(British Museum i muzeum egipskie w Kairze)	Okres starego państwa. Kair Egipt.
	SYNTETYZM	Nurt malarski char.się tworzeniem dzeł poprzez kładzenie płaskiej plamy koloru, obramowanej ciemnym konturem. Syntetyzm pomijał szcze, uogólniał formę.	Żółty Chrystus, Paula Gauguin, 1889, Pont-Aven
	SYMBOLIZM	Kier. głoszący dominację ducha nad meterią, charakt się posługiwaniem symbolami, które dawały subiektywny wyraz przeżyć człowiek	Fernand Khnopff, Sztuka albo Pieszczoty, 1896, Bruksela
	SURREALIZM	Awangardowy kierunek, którego inspiracją były sny i stany haulcynajcji,baśnie i mity.	Salvador Dali (Uporczywość Pamięci), 1931,Paryż
	STELA	Pomnik nagrobny, kamienna ustawiona pionowo płyta z płaskorzeźbioną dekoracją upamiętniająca np dokonania władców	Stela z Kodeksem Hammurabiego, XVIII w. p.n.e, Babilon
	STERCZYNA (pinakle, fiala)	Pionowy element dekoracyjny w postaci smukłej kamiennej wieżyczki zakończonej od góry ostrosłupem. Dodaje większej strezlistości.	Katedra św. Barbary,1388, Czechy
T	TENEBRYZM	sposób ujęcia obrazu, pol. na użyciu ciemnej tonacji barwnej, w której postacie i przedmioty wydobyte są z mrocznego tła ostrym światłocieniem.	Kompania Fransa Banninga Cocqa i Willemavan Ruytenburcha, 1642, Amsterdam.
	TRANSEPT	Nawa poprzeczna . Nawa prostopadła do osi kościoła	Katedra w Sienie, Siena-Włochy, 1215-1264
	TRIFORUM	Okno podzielone na 3 części.	Triforium w katedrze w Chartres, XII wiek
U	UKŁAD BAZYLIKOWY	Budynek ma układ podłużny.Podziel na część centralną(nawa główna)i nawy boczne	katedra w Reims,Francja, 1211
	UKŁAD HALOWY	kościół wielonawowy o nawach równej wysokości.	XIV–XVHYPERLINK "http://pl.wikipedia.org/wiki/XV_wiek" HYPERLINK "http://pl.wikipedia.org/wiki/XV_wiek"wiek,Niemcy,Katedra Najświętszej Maryji Panny
W	WIRYDARZ	kwadratowy lub prostokątny ogród umieszczony wewnątrz zabudowań klasztornych. Często otoczony jest krużgankami. Na środku umieszczonajest studnia albo fontanna	XVI w, Lizbona, Wirydarz klasztoru Hieronimitów
Z	ZIGGURAT	char. dla architektury sakralnej Mezopotamii. Wieża świątynna o zmniejszających się schodkowo kolejnych tarasach	ok 2100 p.n.e., Ur, Ziggurat z Ur