03.10.2011

Wykład 1

Hematopoeza jest procesem ciągłym od życia płodowego do śmierci.

Procesy charakterystyczne hematopoezy:

1. Odnowa (samoodnowa dla komórek wielopotencjalnych oraz rozmnażanie, podział komórek macierzystych). Samoodnowa zachodzi ok.50 razy, z wiekiem coraz gorzej. Zależne to jest od długości telomerów.

2. Różnicowanie – komórka ostatecznie zróżnicowana nie ma już zdolności podziałowych.

3. Dojrzewanie – specjalizacja zróżnicowanej komórki.

pęcherzyk żółtkowy

Śledziona odgrywa dużą rolę w produkcji limfocytów.

Hematopoeza płodowa przebiega torem megaloblastycznym, w których występują małe jądra (piknotyczne).

B udowa szpiku kostnego

1. Podścielisko (zrąb) – tworzy mikrośrodowisko szpikowe, produkuje cytokiny (określają jak powinny zachowywać się komórki) i komórki adhezyjne (określają gdzie powinny się znajdować komórki). W skład zrębu wchodzą:

   1. Włókna retikulinowe

   2. Naczynia krwionośne

   3. Komórki siateczki

   4. Fibroblasty

   5. Komórki tłuszczowe

   6. Makrofagi

2. Tkanka krwiotwórcza

   1. Układ białokrwinkowy

   2. Układ czerwonokrwinkowy

   3. Układ płytkowy

Podział komórek krwiotwórczych na przedziały:

1. Wielopotencjalne komórki macierzyste (progenitorowe)

   1. CFU-Blast

   2. HPP-CFC

   3. CFU-GEMM

   4. CFU-S (mysz)

2. Prekursorowe komórki ukierunkowane (progenitorowe)

   1. CFU-GM

   2. CFU-G

   3. CFU-M

   4. CFU-E

   5. BFU-E

   6. CFU-Mk

3. Bardziej dojrzałe komórki prekursorowe

   1. Mieloblasty
      promielocyty
      mielocyty
      metamielocyty

   2. Monoblasty
      promonocyty

   3. Proerytroblasty
      erytroblasty zasadochłonne
      erytroblasty polichromatyczne
      erytroblasty ortochromatyczne

   4. Megakarioblasty
      promegakariocyty
      megakariocyty

4. Komórki ostatecznie zróżnicowane

   1. Erytrocyty

   2. Granulocyty

   3. Monocyty

   4. Płytki krwi

Linia czerwonokrwinkowa:

Linia granulocytarna:

Linia monocytarna:

Linia megakariocytarna:

Cytokiny – białka wydzielone przez komórki układu odpornościowego.

Podział ze względu na funkcje:

• regulowanie odporności wrodzonej (IL-10, IL-12, IL-15, IFNγ, TNFα)

• regulowanie odporności nabytej (IL-2, IL-4, IL-5, IFNγ)

• regulowanie hematopoezy.

Właściwości:

• plejotropowość – jedna cytokina oddziałowuje na różne komórki, dając różne efekty

• redundancja – wywieranie tego samego efektu przez różne cytokiny

• synergizm

• antagonizm

• pętle sprzężeń zwrotnych.

Podział ze względu na budowę receptorów:

• receptory cytokin typu I (hemopoetyny)

• receptory cytokin typu II (IFN, rodzina IL-10)

• receptory nadrodziny immunoglobulin

• receptory chemokin

• receptory rodziny TNF

• receptory TGF.

Receptory typu I (podrodziny) – zbudowane są z przestrzeni zewnątrzkomórkowej, błonowej i cytoplazmatycznej.

Podrodzina 1: EPO, G-CSF, TPO (trombopoetyna) – jedna podjednostka α – odbiera i przekazuje sygnał

Podrodzina 2: GM-CSF, IL-3, IL-5, IL-6, LIF (czynnik hamujący białaczkę), OSM (onkostatyna m) – dwie podjednostki α (odbiera) i β (przekazuje)

Podrodzina 3: IL-2, IL-4, IL-9 – trzy podjednostki α (odbiera) oraz β i γ (przekazuje).

Czynniki wzrostu

• czynniki wzrostu układu granulocytarno-makrofagowego

  • GM-CSF

  • G-CSF

  • IL-3

  • SCF (stem cell factor)

• czynniki wzrostu układu czerwonokrwinkowego

  • EPO

  • IL-3

  • SCF

• czynniki wzrostu układu megakariocytarnego

  • TPO

  • IL-11

Chromosomy

5 – geny dla IL-3, GM-CSF, M-CSF

17 – geny dla G-CSF

3 – geny dla EPO

7 – geny dla TPO

Występowanie komórek prekursorowych

szpik kostny

CFU-GEMM

CFU-GM

BFU-E

CFU-Meg

CFU-G

CFU-M

CFU-E

krew obwodowa

CFU-GEMM

CFU-GM

BFU-E

CFU-Meg

Diagnostyka hematologiczna

• badanie krwi obwodowej

• badanie szpiku kostnego, węzłów chłonnych itp

Diagnostyka hematologiczna

• morfologia

• ocena rozmazu krwi obwodowej

• ocena rozmazu z biopsji aspiracyjnej szpiku

• badanie immunofenotypowe

• badanie cytogenetyczne

• badanie molekularne

• badanie histopatologiczne (trepanobiopsja, węzły chłonne)

• badanie układu krzepnięcia

• badanie biochemiczne

Krew obwodowa

• elementy morfotyczne

  • erytrocyty

  • leukocyty

  • trombocyty

• osocze.

Morfologia

RBC

kobiety 3,9-5,6∙10¹²/l

mężczyźni 4,5-6,5∙10¹²/l

Retikulocyty - pierwsza krwinka pozbawiona jądra, zawiera siateczkę substancji zasadochłonnej (pozostałość RNA), która barwi się przyżyciowo na niebiesko

Hb (stężenie hemoglobiny) - glikoproteid zbudowany z 4 łańcuchów polipeptydowych i 4 cząsteczek hemu, synteza zaczyna się w erytroblaście polichromatofilnym i kończy w retykulocycie, jej zadaniem jest przenoszenie gazów

kobiety 11,5-15,5 g/dl

mężczyźni 13,5-17,5 g/dl

Niedokrwistość

G1 Hb dolna granica normy 10 g/dl

G2 8-10 g/dl

G3 6,5-8 g/dl

G4 <6,5 g/dl

Ht

kobiety 36-48%

mężczyźni 40-52%

MCV - 80-95 fl

MCH (średnia masa Hb) - 27-34 pg

MCHC (średnie st. Hb) - 30-35 g/dl

WBC - 4-11∙10⁹/l

Leukopenia

G1 <4∙10⁹/l

G2 2-3∙10⁹/l

G3 1-2∙10⁹/l

G4 <1∙10⁹/l

Granulocyty

• pałeczkowate -1-5%

  • obojętnochłonne – 48-75% (ANC 2-7,7∙10⁹/l bezwzględna wartość)

• kwasochłonne – 0,3-6%

• zasadochłonne – 0,2-2%

Granulocytopenia – ANC <1,6∙10⁹/l

Agranulocytoza – ANC<0,5∙10⁹/l

Wzór Arnetha

• norma – lekkie przesunięcie w prawo

• infekcja – lekkie przesunięcie w lewo

• PBS (przewlekła białaczka szpikowa) – znaczne przesunięcie w lewo

• NAB (niedokrwistość Addisona-Biermera) – znaczne przesunięcie w prawo

Monocyty - 2-8%, 0,1-1∙10⁹/l

Limfocyty – 18-48%, 1,5-4,5∙10⁹/l

PLT - 150-400∙10⁹/l

Trombocytopenia

G1 75-150∙10⁹/l

G2 50-75∙10⁹/l

G3 25-50∙10⁹/l

G4 <25∙10⁹/l