Dieta na straży zdrowia – stosuj ją ostrożnie

Zaburzenia odżywiania to ryzyko jakie za sobą niesie niewłaściwe odżywianie i źle dobrane diety. Choć większość problemów z odżywianiem ma swoje podłoże w psychice to nieprawidłowo zbilansowany jadłospis może prowadzić do groźnych powikłań. Jedzenie, w tym przypadku, staje się obsesją i nie pozwala na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

Anoreksja

W edług ICD – 10, czyli Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, o anoreksji możemy mówić, gdy występują wszystkie cztery następujące objawy:

• Spadek wagi (u dzieci brak wzrostu wagi) do wartości co najmniej 15 proc. poniżej prawidłowej masy ciała, to znaczy gdy BMI wynosi poniżej 17,5 kg/m2.

• Spadek wagi spowodowany świadomym odchudzaniem oraz co najmniej jednym z tych czynników: zmuszanie się do wymiotów, stosowanie leków przeczyszczających, tłumiących apetyt lub moczopędnych, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne.

• Ocenianie siebie jako osoby otyłej mimo BMI mniejszego niż 17,5 i obsesyjny strach przed przytyciem.

• Tzw. zaburzenia endokrynne: zanik miesiączki u kobiet, utrata zainteresowań seksualnych i impotencja u mężczyzn; wzrost poziomu hormonu wzrostu i kortyzolu; zmiany metabolizmu hormonu tarczycy i zaburzenia wydzielania insuliny.

U dzieci anoreksję stwierdza się, gdy poza tymi czterema objawami występuje też piąty, czyli opóźnienie albo zahamowanie dojrzewania.

Poza typowym rodzajem anoreksji istnieją jeszcze jej odmiany: 
Jadłowstręt psychiczny atypowy – to odmiana anoreksji, w której niektóre z powyższych objawów nie występują lub gdy któryś z nich jest łagodny. 
Typ restrykcyjny anoreksji – gdy wszystkie cztery objawy występują, a ponadto głównym sposobem odchudzania jest głodzenie się. 
Typ bulimiczny – gdy wszystkie cztery objawy występują, a ponadto chory (a przeważnie chora) zmusza się dodatkowo do wymiotów.

Skutki anoreksji

Obniżenie poziomu cukru we krwi, spadek tętna, ciśnienia i temperatury ciała, bóle brzucha. Mogą wystąpić zaburzenia pracy nerek i zaburzenia równowagi elektrolitowej, a ponadto zanik miesiączki, utrata zainteresowań seksualnych. W skrajnych przypadkach anoreksja może prowadzić do śmierci z powodu wyniszczenia organizmu.

Bulimia

A noreksja nazywana jest jadłowstrętem psychicznym, a bulimia żarłocznością psychiczną. Charakterystyczną cechą bulimii są napady obżarstwa, po których następują wyrzuty sumienia i zmuszanie się do wymiotów. Według ICD – 10, czyli Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i ProblemówZdrowotnych, o bulimii możemy mówić, gdy występują wszystkie następujące objawy:

• Ciągła koncentracja na jedzeniu.

• Niepowstrzymana chęć i przymus jedzenia.

• Powracające epizody obżarstwa, polegające na pochłanianiu olbrzymich ilości jedzenia w krótkich odstępach (co najmniej 2 razy tygodniowo w ciągu 3 miesięcy). Chorzy mogą zjeść naraz nawet 10–20 tys. kcal.

• Obżarstwu towarzyszy jednak obsesja na punkcie wagi. Żeby nie przytyć, mimo objadania się, bulimicy zmuszają się do wymiotów, stosują środki przeczyszczające. Epizody obżarstwa mogą przeplatać się z głodówkami.

• Często bulimik był w przeszłości (parę miesięcy lub nawet lat wcześniej) anorektykiem.

Skutki bulimii

Częste wymiotowanie może doprowadzić do odwodnienia, zaburzenia równowagi elektrolitowej, uszkodzenia nerek, zaburzenia pracy serca, chorób dziąseł i wypadania zębów. W skrajnych przypadkach pojawia się arytmia pracy serca, która może zagrażać życiu.

Ortoreksja

O rtoreksja to zespół zaburzeń w odżywianiu mający, podobnie jak bulimia i anoreksja, podłoże psychiczne. Choroba polega na przesadnej dbałości o przestrzeganie zasad zdrowego żywienia. Od anoreksji różni się tym, że chory niekoniecznie chce po prostu schudnąć – chodzi mu raczej o zdrowe odżywianie, na którego punkcie ma narastającą obsesję. Wszystko może zacząć się niewinnie. Nie ma w tym nic złego, że interesujemy się zdrowiem, różnymi dietami, że mamy jakieś swoje zasady żywieniowe, np. unikamy konserwantów. Choroba zaczyna się, kiedy koncentrujemy się na regułach odżywiania tak bardzo, że utrudnia nam to życie, a najdrobniejsze odstępstwo zaczynamy postrzegać jako katastrofę. Zasady te zresztą mogą być zupełnie absurdalne lub w sumie dobre, ale przerysowane.

Oto kilka charakterystycznych cech ortorektyka. Jeśli masz kilka z nich, być może chorujesz na ortoreksję:

• Zawsze dąży do perfekcji.

• Bardzo dużo myśli na temat jedzenia, zbiera książki na ten temat, analizuje jadłospisy i coraz bardziej go to pochłania.

• Uważa, że jedzenie sprzedawane w sklepach jest niezdrowe i zaczyna coraz częściej sam np. hodować warzywa.

• Stopniowo zaczyna rezygnować z kolejnych grup pokarmów.

• Odstępstwo od diety uznawanej przez siebie za właściwą wywołuje u niego wielkie poczucie winy.

• Zaczyna unikać spotkań towarzyskich w obawie przed tym, że zostanie poczęstowany czymś niezdrowym.

• Unika wyjazdów w obawie przed odcięciem od zdrowej żywności.

• Jedzenie przestało być dla niego przyjemnością, zwraca uwagę tylko na to, czy coś jest zdrowe.

Dysmorfofobia

Dysmorfofobia sama w sobie nie należy do zaburzeń odżywiania, ale często jest z nimi ściśle powiązana. Współcześnie zalicza się ją przeważnie do zaburzeń nerwicowych z grupy natręctw. Choroba objawia się nadmierną koncentracją na wymyślonym lub bardzo wyolbrzymionym defekcie własnego wyglądu, może to być też urojona nadwaga. Przeważnie jednak chodzi o twarz – np. niewielka, praktycznie niewidoczna blizna może być przez chorego uznawana za przyczynę wszelkich życiowych niepowodzeń. Dysmorfobicy często przeglądają się w lustrze, sprawdzają, czy rzekoma wada jest wystarczająco dobrze ukryta. Nawet jeśli decydują się na operacje plastyczne (75 proc. osób), nie powodują one żadnej ulgi. Na dysmorfobię cierpi ok. 1 proc. ludzi, przeważnie są to kobiety.

Bibliografia

Namysłowska I., Paszkiewicz E., Siewierska A. Gdy odchudzanie jest chorobą, WAB, Warszawa 2000, ISBN 83-87021-94-6
Stanway P. Zdrowa dieta - zdrowe życie, Medium, Warszawa 1998, ISBN 83-87863-15-7
Biernat J. Żywienie a uroda, Astrum, Wrocław 2006, ISBN 83-7277-239-8
Biernat J. Żywienie, żywność a zdrowie, Astrum, Wrocław 2001, ISBN 83-7249-075-9