Michał Anioł[edytuj]

 Ten artykuł dotyczy włoskiego artysty. Zobacz też: Michał Anioł – polski aktor.

Michelangelo Buonarroti
Jacopino del Conte, Portret Michała Anioła (fragment), ok. 1535, Casa Buonarroti, Florencja^[1].
Imiona i nazwisko	Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni
Data i miejsce urodzenia	6 marca 1475 Caprese
Data i miejsce śmierci	18 lutego 1564 Rzym
Narodowość	Włoch
Dziedzina sztuki	malarstwo, rzeźba, poezja
Styl	renesans, barok
Ważne dzieła	freski w Kaplicy Sykstyńskiej Pietà Dawid projekt kopuły Bazyliki św. Piotra
Muzeum artysty	http://www.ibiblio.org/wm/paint/auth/michelangelo/
Galeria w Wikimedia Commons
Teksty na Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Michelangelo Buonarroti (Michał Anioł, Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni^[2]; ur. 6 marca 1475 w Caprese, prowincji Toskanii we Włoszech, zm. 18 lutego 1564 w Rzymie) – włoski malarz, rzeźbiarz, poeta i architekt epoki Odrodzenia.

Autor między innymi fresków w Kaplicy Sykstyńskiej. Wśród rzeźb najbardziej znane są Pietà i Dawid. Z dzieł architektonicznych – projekt kopuły bazyliki świętego Piotra. Jego działalność artystyczna jest związana z Bolonią (1494–1495), Florencją (1501–1505, 1517–1534) a przede wszystkim z Rzymem (1496–1501, 1505–1517, 1534–1564), gdzie twórczość artysty objęta została mecenatem papieskim. Wykształcony we florenckim warsztacie malarza Domenico Ghirlandaio, a w dziedzinie rzeźby w pracowni Bertolda di Giovanniego. Wbrew obiegowym opiniom to nie Michał Anioł zaprojektował mundury Watykańskiej Gwardii Szwajcarskiej^[3].

Spis treści   [ukryj]  1 Młodość 2 Początki twórczości 3 Dalsza twórczość 4 Główne dzieła 4.1 Rzeźby 4.2 Freski 4.3 Obrazy 4.4 Architektura 5 Śmierć 6 Opis twórczości Michała Anioła 7 Poezja Michała Anioła 8 Bibliografia 9 Przypisy 10 Linki zewnętrzne

Młodość[edytuj]

Michał Anioł urodził się w rodzinie Buonarroti Simoni należącej do starych florenckich rodów mieszczańskich. Gdy miał zaledwie kilka tygodni, jego rodzina przeniosła się do Florencji. Jego ojciec Lodovico pełnił w tym czasie obowiązki burmistrza Chiusi i Caprese. Matka, Francesca di Neri di Miniato del Sera, zmarła 6 grudnia 1481 roku, kiedy artysta miał 6 lat. Z tego względu młody Michał Anioł był wychowywany przez spokrewnioną rodzinę kamieniarzy, co ukierunkowało jego późniejsze zainteresowania.

Od 1 kwietnia 1488 roku rozpoczął terminowanie w pracowni Domenica Ghirlandaia, uznanego florenckiego malarza. W okresie tym artysta poznał techniki malowania fresków, jednakże bardziej pociągała go rzeźba. Rok później przeszedł do pracowni rzeźbiarza Bertolda di Giovanni, który zarządzając zbiorem Medyceuszów, wprowadził Michała Anioła w otoczenie Lorenza de' Medici, zw. il Magnifico (Wawrzyńca Wspaniałego), władcy Florencji. Przebywał na jego dworze w latach 1490-1492.

Z tego względu często odwiedzał ogrody pałacu Medyceuszów, tam też zwrócił na jego prace uwagę Lorenzo de' Medici, który roztoczył opiekę nad młodym wówczas chłopcem zapewniając mu mieszkanie na terenie pałacu, wykształcenie oraz stałą pensję. Jego edukacją zajmowali się dwaj myśliciele i filozofowie: Marsilio Ficino, założyciel szkoły ateńskiej we Florencji, i hrabia Giovanni della Mirandola. W okresie tym powstały takie dzieła jak płaskorzeźby Madonna przy schodach (ok. 1490–1492 rok) i Bitwa centaurów (1491–1492 rok, obydwa dzieła znajdują się obecnie w Casa Buonarroti we Florencji).

W roku 1494 przebywając w Bolonii wyrzeźbił świecznik w formie klęczącego, nagiego anioła i posągi świętych: Petroniusza i Prokulusa w San Domenico.

Początki twórczości[edytuj]

Po śmierci Wawrzyńca Wspaniałego Michał Anioł opuścił pałac Medyceuszów i wrócił do rodzinnego domu. Pracował nad posągiem Herkulesa (dzieło zaginęło w XVIII wieku). W tym czasie studiował też anatomię, wykonując potajemnie sekcje zwłok w szpitalu przy klasztorze Santo Spirito za cichą zgodą przeora. W dowód wdzięczności wyrzeźbił dla klasztoru drewniany krucyfiks – jedyną w swoim dorobku polichromowaną rzeźbę w drewnie.

W roku 1495 kuzyn Wawrzyńca Medyceusza zamówił wykonanie rzeźby śpiącego Kupidyna. Dzieło tak dokładnie oddawało antyczne kanony piękna, że Wawrzyniec namówił Michała Anioła na spatynowanie rzeźby. Tak spreparowane dzieło zostało sprzedane handlarzom i dotarło do Rzymu, nabyte tam przez Rafaela Riario, znawcę sztuki i protektora artystów, tytularnego kardynała San Giorgio al Velabro. Jednakże szybko do uszu kardynała dotarła informacja, że dzieło zostało wykonane we Florencji. Dzięki temu zdarzeniu Michał Anioł pod koniec czerwca 1496 roku przyjechał do Rzymu, gdzie wykonał kilka zleceń (posąg Bachusa, inną wersję Kupidyna), między innymi Pietę Watykańską (1497—1500), która znajduje się w Bazylice św. Piotra w Rzymie. W roku 1501 na prośbę ojca powrócił do Florencji, gdzie podjął się wyrzeźbienia posąguDawida. Prace nad tym dziełem zakończył 25 stycznia 1504 roku. Posąg stanął przed pałacem florenckiej Signorii. W tym samym czasie powstała także Madonna dla kościoła Notre-Dame w Brugii.

We Florencji artysta zajął się wykonaniem na zamówienie dzieł do katedry florenckiej: posągów do Ołtarza Piccolominiego oraz 12 posągów apostołów. W roku 1504 otrzymał zamówienie na dekorację ściany w Palazzo Vecchio, naprzeciw bitwy zaczętej przez Leonarda da Vinci. Tematem obrazu było zaskoczenie kąpiących się florenckich żołnierzy przez nieprzyjaciół w bitwie pod Cascina. Nie wykończył kartonu do tego dzieła, fragmenty kompozycji znane są tylko z rycin Markantonia i A. Veneziana.

Dalsza twórczość[edytuj]

Michał Anioł został zaproszony w roku 1505 do Rzymu przez papieża Juliusza II. Był to pierwszy z siedmiu papieży, dla których artysta pracował w Rzymie. Buonarroti zaczął realizację papieskiego grobowca, który miał się składać z blisko 40 posągów. Pracę musiał jednak przerwać, by wykonać ogromny brązowy posąg papieża przed kościołem San Petronio w Bolonii, skończony w 1508 roku, a zniszczony w 1511.

Lata 1508-1512 poświęcił Michał Anioł freskom plafonowym w Kaplicy Sykstyńskiej w Rzymie, przedstawiając w dziewięciu polach historię ludzkości od stworzenia świata, przez grzech pierworodny aż do biblijnego potopu.

Fresk w Kaplicy Sykstyńskiej przedstawiający Sąd Ostateczny

W następnych latach prace nad grobowcem Juliusza II były kontynuowane. Powstały rzeźby takie jak Mojżesz (1513–1516) oraz Rachela i Lea (1542). Równocześnie zaś z nimi artysta rozpoczął marmurowy posąg Chrystusa zmartwychwstałego dla kościoła Santa Maria sopra Minerva (1514). Zaczętej w roku 1516 z polecenia Leona X budowy nowej fasady dla kościoła San Lorenzo we Florencji Michał Anioł również nie skończył, pracując od 1520 przyKaplicy Medycejskiej tamże. W roku 1523 wykonał klatkę schodową w Biblioteca Laurenziana we Florencji. Nad Kaplicą Medycejską pracował z przerwami do roku 1534. Zawiera ona grobowe pomniki Lorenza i Giuliana de Medici^[4].

W roku 1529 Buonarroti udał się do Wenecji, gdzie wykonał dla księcia Ferrary obraz Leda z łabędziem, znany współcześnie tylko z kopii. Po powrocie do Rzymu w roku 1534 malował do 1541 Sąd Ostateczny na ścianie ołtarzowej Kaplicy Sykstyńskiej. W tym samym czasie powstały rzeźby: Dzień, Świt, Zmierzch (1520–1535).

Od roku 1547 Michał Anioł prowadził budowę Bazyliki św. Piotra w Rzymie, podczas której zmienił całkowicie plany swoich poprzedników – Bramantego i Antonia da Sangallo. Plan jego stwarza budowlę centralną z kopułą. Nad budową bazyliki pracował do końca życia, ale nie zdołał jej ukończyć. Dokończenie budowli nastąpiło dopiero przy końcu stulecia. Michał Anioł zajmował się też innymi budowlami w Rzymie, jak ukształtowaniem placu kapitolińskiego, budową kościoła S. Maria degli Angeli, Palazzo Farnese i fortyfikacjami, z których Porta Pia zaczęta była w 1564 według jego planów.

Z dzieł Michała Anioła wymienić jeszcze należy: figurę klęczącą Amora (Londyn), płaskorzeźbę Madonna z Chrystusem i św. Janem (we Florencji i podobną w Londynie), czterech jeńców z grobowca Juliusza II (Florencja, dwóch w Paryżu), grupę Zwycięzcy (Florencja), Dawida (Florencja) i okrągły obraz Św. Rodzina (Uffizi). Ostatnia Pieta jaką wykonał w latach (1550–1553) dla katedry we Florencji, miała zostać, według ostatniej woli twórcy, postawiona na jego grobie.

Główny temat rzeźb Michała Anioła stanowiła postać ludzka, w której artysta upatrywał głęboki sens. Pracował wyłącznie w marmurze, bez pomocy uczniów (nie licząc pracy przy sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie miał trzynastu pomocników). Zafascynowany kontrastem powierzchni surowej i wygładzonej dłutem, pozostawiał szereg prac niedokończonych.

Główne dzieła