T: III Rzeczpospolita.

1. Okrągły Stół
a) geneza:
* kryzys ZSRR, który wspierał PRL -> zmniejszanie się pomocy radzieckiej -> katastrofa ekonomiczna w kraju -> wystąpienia
* wystąpienia (1988r.): żądano podniesienia płac i legalizacji Solidarności
* Jaruzelski dążył do ponownego wprowadzenia stanu wojennego (jednak było to niemożliwe)
* spółki nomenklaturowe – państwowe przedsiębiorstwa (próby działaczy partyjnych do przejmowania majątków)
* komuniści zostali zmuszeni do rozmów z opozycją; (mediator: Kościół katolicki)
* (1988) spotkanie gen. Czesława Kiszczaka (minister spraw wew.) z Lechem Wałęsą (w obecności biskupa J. Dąbrowskiego) – ugoda
-> ich dalsze rozmowy toczyły się w Magdalence pod Warszawą
b) obrady
* 6.02 – 5.04. 1898r. – rozmowy Kiszczaka z Wałęsą
* obrady odbywały się w Pałacu Namiestnikowskim przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie
* obrady te były transmitowane przez telewizje i radio
* debaty na trzech płaszczyznach: oficjalne spotkania, zespoły robocze i w Magdalence
* kontrakt w Magdalence, na mocy którego:
- strona rządowa miała otrzymać 65% mandatów w przyszłym sejmie, a opozycja 35%
- ustalono powolanie nowych organów władz państwowych – senatu i urzędu prezydenta
- decyzja o przeprowadzeniu wolnych wyborów do senatu
- prezydent miał być wybierany na 6 lat przez Zgromadzenie Narodowe
- legalizacja NSZZ „Solidarność”
- tryb zmian ustroju politycznego i systemu gospodarczego Polski (np. zniesienie cenzury)
- indeksacja plac – podwyżki zależne od stopnia inflacji oraz waloryzacja rent i emerytur

* sejm zatwierdził postanowienia Okrągłego Stołu
-> zmniejszenie liczby strajków

2. Wybory 4.06.1989r.

* legalna prasa („Gazeta Wyborcza” Adam Michnik, „Tygodnik Solidarność” Tadeusz Mazowiecki)
* frekwencja na wyborach wyniosła 62% - totalna klęska PZPR (3:296)
* kolejna tura (18.06) – 25% frekwencji
* utworzono Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP) – posłowie i senatorzy opozycji. Przewodniczący: Bronisław Geremek

* (19.07) prezydentem został gen. Wojciech Jaruzelski, wybrany przez Zgromadzenie Narodowe; (zrezygnował z funkcji sekretarza)
-> I Sekretarzem KC PZPR został Mieczysław Rakowski
-> premier: gen. Kiszczak
* partia PZPR zaczęła się rozpadać
* koalicja ZSL i SD (dawniej podporządkowanych PZPR) – później weszły w sojusz z OKP
* nowy premier: Tadeusz Mazowiecki – rząd szerokiej koalicji
Obrona narodowa: Siwicki (komunista), sprawy wew: Kiszczak (komunista)

3. III RZECZPOSPOLITA

* ( XII 1898) Nowelizacja konstytucji
* przywrócenie dawnej nazwy państwa: Rzeczpospolita Polska oraz kształtu godła – orła w koronie
* zniesienie cenzury
* zamiast MO powołano Policją Państwową
* zamiast Służby Bezpieczeństwa powołano Urząd Ochrony Państwa, (później rozdzielony na Agencję Bezpieczeństwa Wew.
i Agencję Wydziału
* program zasadniczych przemian gospodarczych i własnościowych – plan wicepremiera Leszka Balcerowicza
(plan ten przekształcał Polskę w kraj kapitalistyczny)
* gwałtowny spadek sil PZPR i jej rozpad, rozpad totalitarnego systemu politycznego
w jej miejsce utworzono: Socjaldemokracja Rzeczpospolitej Polskiej (SdRP) z Aleksandrem Kwaśniewskim
* formowanie się wielopartyjnego, pluralistycznego i demokratycznego systemu politycznego
* rozłam Solidarności i ruchu Komitetów Obywatelskich
* powstawały partie polityczne reprezentujące różne orientacje ideowo – patriotyczne
* (1990) Wałęsa ogłosił „wojnę na górze” – liczne spory wśród polityków obozu solidarnościowego
* prezydent Jaruzelski zrezygnował ze swojego urzędu
* dwa zwalczające się ugrupowania
a) popierające Wałęsę – Porozumienie Centrum (założone przez Kaczyńskich)
b) zwolennicy Mazowieckiego – Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna (ROAD); inicjatywa Frasyniuka i Bujaka;
później ROAD przekształcił się w Unię Demokratyczna (UD), a następnie w Unię Wolności (UW)
* 1990 – WYBORY PREZYDENCKIE; najwięcej głosów otrzymał Lech Wałęsa (reszta głosów: S. Tymiński i Tadeusz Mazowiecki)
* prezydent: Lech Wałęsa (otrzymał od Kaczorowskiego – ostatniego prezydenta na uchodźstwie) symbole ciągłości władzy II RP)
* Wałęsa w swoich przemówieniu użył określenia: III Rzeczpospolita
* Tadeusz mazowiecki (premier rządu) złożył dymisję; nowy premier: Jan Krzysztof Bielecki (Kongres Liberalno–Demokratyczny)
* szef Kancelarii Prezydenta: Jarosław Kaczyński (spory z Bieleckim)
* 1991r. – wolne wybory parlamentarne (najwięcej głosów: Unia Demokratyczna)

- grupa byłych przedstawicieli PZPR – Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD); partia SdRP

* ostatecznie rząd utworzył premier Jan Olszewski z Porozumienia Centrum (Partia Prawicowa)

* afera z lustracją – sprawdzenie, czy parlamentarzyści i wysocy urzędnicy nie byli agentami komunistycznymi
* większość teczek SB została sfałszowana lub zniszczona
* AFERA TECZKOWA i spór o wiarygodność listy doprowadziły do kryzysu politycznego i upadku rządu Olszewskiego
* premier: Waldemar Pawlak (PSL), nie sformował jednak rządu, ale powierzył tę misję Hannie Suchockiej (UD)
* koalicja: 7 ugrupowań prawicowych
* (1993 sejm) zakaz aborcji – sprzeciw innych ugrupowań politycznych
* rządy Suchockiej doprowadziły do licznych strajków i demonstracji
a) ruch strajkowy: przewodniczący Solidarności – Marian Krzaklewski
b) wotum nieufności wobec rządu, a następnie protesty
c) Wałęsy rozwiązał parlament
* nowe ugrupowanie Wałęsy: Bezpartyjny Blok Wspierania Reform (BBWR); (organizacja: Andrzej Olechowski) – brak poparcia
* konflikt prezydenta ze wszystkimi partiami politycznymi
* (19.08.1993r.) WYBORY (cel: zmniejszenie liczny ugrupowań w sejmie -> wysokie progi)) – zwycięstwo SLD i PSL

4. Rządy socjaldemokratów i ludowców (1993 – 1997)
* koalicja SLD, PSL + Unia Pracy (Ryszard Bugaj)
* premier: Waldemar Pawlak (PSL), popierany przez Wałęsę
* (w 1995) szefem rządu, a zarazem premierem został Józef Oleksy (SLD)
* (w 1995) wybory prezydenckie; zwycięstwo – Aleksander Kwaśniewski
* oskarżenie Oleksego o kontakty z wywiadem rosyjskim (na polecenie Wałęsy)
-> nowy premier: Włodzimierz Cimoszewicz (SLD)
* 2.04.1997r. – NOWA KONSTYTUCJA
a) ustawa ograniczała prerogatywy prezydenta na rzecz prezesa Rady Ministrów i rządu
* (1996) Akcja Wyborcza „Solidarność” (AWS) – miała zjednoczyć pokonaną prawicę; inicjatywa Mariana Krzaklewskiego

5. Rządy AWS i UW
* X 1997r. WYBORY PARLAMENTARNE – wygrana AWS (ale nie była liczna, więc potrzebowała partnerów)
-> koalicja: AWS + UW = rząd; na czele: Jerzy Buzek
* polityka gospodarcza: Leszek Balcerowicz (UW)
* CZTERY REFORMY – systemu oświaty, administracji terytorialnej, zarządzania służbą zdrowia i ubezpieczeń społecznych
* nowy podział administracyjny – 16 województw (zamiast 49) oraz przywrócenie powiatów
* (1991r.) nowy poziom edukacyjny w systemie szkolnictwa – gimnazja
* (2000r.) rozpad koalicji AWS i UW (AWS sprzeciwiła się obniżaniu podatków); ( w 2001r. rozwiązanie AWS)
* rozkwit SLD: Leszek Miller
* 2000r. – WYBORY PREZYDENCKIE; zwycięstwo Aleksandra Kwaśniewskiego
* 2001r. – założenie PLATFORMY OBYWATELSKIE (PO), inicjatywa: A. Olechowski, Maciej Płażyński (AWS), Donald Tusk (UW)
* 2001r. – założenie PRAWA I SPRAWIEDLIWOŚCI (PiS), inicjatywa: Lech Kaczyński
* 2001r. – założenie LIGI POSLKICH RODZIN (ugrupowanie katolicko – narodowe, przeciwne integracji Polski z Unią Europejską)
* WYBORY PARLAMENTARNE: sukces koalicji SLD i UP
* premier: Leszek Miller

6. GOSPODARKA
* hiperinflacja, ogromne zadłużenie państwa
* transformacja – przejście od struktur gospodarki komunistycznej do systemu rynkowego
* bezrobocie, przestarzały przemysł, zacofane rolnictwo
* PLAN BALCEROWICZA – (pakiet 10 ustaw) zwalczanie hiperinflacji i budowa rynkowego systemu gospodarczego
a) zlikwidowano lub ograniczono dostawy budżetowe -> kilkukrotny wzrost cen energii i opłat -> ogólny wzrost cen
b) ograniczono możliwości podwyższenia płac, rent i emerytur
c) zniesiono koncesje i ograniczenia w handlu zagranicznym
d) przekształcenia systemowe (odnośnie prywatyzacji i restrukturyzacji) -> prywatne banki, giełda papierów wartościowych
-> likwidacja hiperinflacji
* (1992) Polska stała się członkiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG)
* (1995) ratyfikowanie układu i stowarzyszeniu z Unią Europejską (UE)

7. POLITYKA ZAGRANICZNA

* 1991r. – rozwiązanie RWPG i Układu Warszawskiego
* (1991 Weimar) TRÓJKĄT WEIMARSKI – współpraca Polski (K. Skubiszewski), Niemiec (H.D. Genschera), Francji (Rolanda Dumasa)
* (1991r.) – utworzenie GRUPY WYSZECHRADZKIEJ – współpraca regionalna; (Polska, Węgry, Czechosłowacja)
* 1993 – zgoda Jelcyna (prez. Rosji) i wycofanie z Polski sił rosyjskich
* (1933) Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA) – regionalne podejście do rozwiązywania problemów
* 12.03.1999r. Polska została przyjęta do NATO (wraz z Czechami i Węgrami)
* 1.05.2004r. – wstąpienie do Unii Europejskiej

Polska = państwo demokratyczne, republika wielopartyjna z dwuizbowym parlamentem

Suwerenność narodu, niepodległość państwa, praworządność, pluralizm polityczny i wolność działania partii politycznych