„Tak toczy się światek… Widzenie Babuka”

Wolter

I.

-anioł Ituriel, czuwający nad Azją, zstępuje do Scyty (koczowniczy lud irański) Babuka – racjonalisty, by ten udał się do miasta Persepolis (Paryż) i zdał sprawę z tego, co się tam dzieje; jego raport zadecyduje o tym, czy miasto należy ukarać, czy zniszczyć;

-Babuk podróżuje na wielbłądzie z orszakiem sług; na równinach Sennaar spotyka armię perską – zadaje pytania o przyczynę wojny z Hindusami, lecz nikt jej nie zna; dopiero któryś z generałów wyjaśnia, że od 20 lat trwa wojna, która „zrodziła się z kłótni między eunuchem żony wielkiego króla Persji a gryzipiórkiem wielkiego króla Indii. Chodziło o pewien przywilej, którego wartość przedstawiała mniej więcej trzydziestą część daryki” = błahy powód

-zachodzi do obozu Hindusów, równie dobrze go przyjmują; dostrzega tu te same okropności;

-w obu armiach dostrzegł jednak i szlachetne czyny (zdumienie i zachwyt)

II.

-przybywa do miasta „o wyglądzie na wskroś barbarzyńskim, rażącym oczy gminnością i plugastwem”; w świątyni, ludzie nie mają szacunku dla świętości, kobiety zerkają na mężczyzn, panuje gwar, robotnicy zakopują w ziemi pod posadzką kościoła zmarłych – smród (oburzenie);

III.

-na drugim końcu miasta gości u żony oficera armii, dla której ma listy; ta część miasta jest piękna, bogata, ludzie są bardziej wykwintni (zachwyt)

IV.

-na kolacji dostrzega, że pani domu flirtuje z magiem i z dygnitarzem (sędzia); zwierza się Babukowi, że to normalne; miasto pogrążone jest w nierządzie (krytyka)

V.

-jest świadkiem, jak młody sędzia wysługuje się doświadczonym, mądrym adwokatem; „prawo wymierzania sprawiedliwości kupuje się tu jak folkwark” (oburzenie); nieprawość;

-młody wojownik wyznaje, że on też musi płacić za to, że stoi na czele wojska, i naraża na śmierć siebie i podwładnych (Babuk wyciąga pospieszny wniosek, że ludzie musza tu nie mieć pojęcia o wojnie i o prawach i wkrótce sami się wyniszczą na skutek opłakanych rządów)

-podział miasta; 40 plebejskich królów dzierżawi całe państwo perskie i część z tego oddaje monarsze

VI.

-udaje się do wspaniałej świątyni, gdzie mag (ksiądz) wygłasza kazanie o występku i cnocie, stara się, lecz ludzie i tak śpią; Babuk docenia jego intencje (litość)

-udaje się do teatru (mylnie określa go jako bazylika, w głębi której widać było pałac); mowa aktorów różna od mowy ludu, był przekonany, że aktorzy to nadworni kaznodzieje (pomyłka), jest wzruszony i przejęty; pragnie ujrzeć główną królową, i jest zdziwiony, gdy widzi ubogą kobietę w ciąży, kt. Nie jest w stanie wyżyć z aktorstwa

-udał się do sklepów, towarzyszył mu przewodnik, kt. Po fakcie już powiedział mu, że go oszukano i zapłacił o wiele za dużo; nagle zjawia się kupiec, kt. Go oszukał i zwraca mu sakiewkę, kt. Zapomniał, wyznaje też, że oszukał go 10krotnie a nie 4krotnie, jak wyznał mu przewodnik, ale musi tak robić, by utrzymać siebie i swoich robotników i być użytecznym państwu

VII.

-odwiedza kolegium magów (klasztor, pomyłka); widzi wspaniałości i bogactwa; rozchodzi się pogłoska, że przybył, by zreformować przybytki; klasztory prześcigają się w wygłaszaniu pochwał na temat swoich zakonów i zachęcają do zniszczenia innych

-chcą, by wziął ich w obronę przed Papieżem, kt. Wydał ich na zagładę, bo pisali mnóstwo ksiąg oskarżycielskich na jego temat

-oburzenie Babuka; szaleństwo uczonych; intrygi tych, którzy wyrzekli się świata; ambicja, chciwość i pycha tych, kt. Głosili wyrzeczenie i pokorę

VIII.

-kupuje nowe książki; zaprasza na obiad kilku uczonych; przybywa ich więcej, obłudni, chwalą tylko umarłych, siebie i Babuka, nigdy współczesnych; nienawidzą się nawzajem (nazywa ich pasożytami)

IX.

-czyta książki, archiwa, z których przemawia zawiść i nikczemność; postanawia je spalić

-rozmawia z sędziwym pisarzem, żyjącym z dala od ciżby, kt. Wyjaśnia mu, że we wszystkich zawodach, to co najmniej godne, ciśnie się z największym bezwstydem, a dobro jest ukryte

-przyłącza się jeszcze jeden pisarz, miło rozmawiają; mówi mu, że rzucają mu się w oczy same nadużycia, bo jest cudzoziemcem, a dobro jest ukryte i wynika nieraz z samych nadużyć

-zawsze istnieją ludzie cnotliwi, nawet pomiędzy magami i pisarzami; magowie różnią się w pewnych mniemaniach, lecz głoszą wszyscy tę samą moralność

X.

-uczony zaprowadza go przed sąd, gdzie jest świadkiem, jak młodzi sędziowie podejmują jednogłośne decyzje, kierując się rozsądkiem, podczas gdy doświadczeni adwokaci, opierający się wyłącznie na księgach, nie są w stanie sformułować jednego wniosku

-nadużycia mogą mieć dobre strony

-dzierżawa kraju: gdy cesarz potrzebuje funduszy, w ciągu jednej godziny otrzymuje je od finansistów

-urodzenie - nie najważniejsze; młodzi często przewyższają wartością potomków najstarszych rodzin

XI.

-udaje się na audiencję do ministra; bardzo długo czeka, wszyscy jego podwładni żalą się na niego i czekają jego odejścia;

-Babuk stwierdza: „Oto szczęśliwy człowiek: wszyscy wrogowie znajdują się w jego przedpokoju, miażdży władzą tych, kt. Mu zazdroszczą, widzi u swoich stóp tych, co go nienawidzą”

-minister – stary, ale pełen ducha; jest nieszczęśliwy; inni są niewdzięczni, nie wspierają jego planów

XII.

-wchodzi młoda kobieta, u której wieczerzał i żaląc się ministrowi, zapewnia mężowi odpowiedni los, na kt. Zasłużył wg niej

-Babuk dziwi się, że tak się dla niego poświęca, mimo że go zdradza

-kobieta wyjaśnia mu, że mąż to jej największy przyjaciel i on również ma swoją kochankę i wszyscy się lubią; Babuk jest tego siwakiem podczas spotkania

-kobieta zaprowadza go do Teony, kt. Miała mnóstwo kochanków, lecz wg niej nie robiła nic złego, wręcz przeciwnie, zagrzewała ich do cnotliwych czynów; Babuk jest nią zauroczony

-Babuk: lud grzeczny, ludzki i dobroczynny, mimo że lekki, skłonny do obmowy i pełen próżności

-zanosi aniołowi posążek z cennych kruszców i mówi: „Czy stłuczesz (…) ten ładny posążek dlatego, że nie wszystko jest w nim złotem i diamentem?”

-Ituriel zgodził się „zostawić świat, jak się toczy, albowiem (…) jeśli nie wszystko jest dobre, wszystko jest znośne”

-Babuk zadowolony; przeciwieństwo Jonasza, kt. Chciał zburzenia Niniwy, ale Babuk go usprawiedliwia, że on nie spędził chwil w operze, teatrze, tylko we wnętrzu wieloryba;P

W SKRÓCIE: Jeden z geniuszów opiekujących się światem Ituriel, oburzony złem i rozpustą panującą w Persji, postanowił ją zniszczyć. Wysłał wiec Scytę Babuka by rozeznał sytuację, ten stąpił do Persepolis. Rozpoczął weryfikacje od wizyty na polu bitwy, gdzie okazało się, że nikt nie zna przyczyny krwawej walki. Dociekliwy wysłannik odkrył, iż chodziło o błahostkę, jednak wojownicy obawiali się wprowadzenia pokoju, zatem jeszcze bardziej zapalili się do walki. Oburzyło to Babuka. Zajrzał tedy w inne miejsca, bowiem chciał gruntownie zbadać sprawę: był w mieście starym, gminnym, szpetnym; w mieście wykwintnym w domu możnej pani oficerowej, wśród kupców, sędziów, adwokatów, ministrów, magów, magnatów i uczonych, u ślicznej westalki; czytał księgi, a wszędzie znajdował obok barbarzyństwa i niegodziwości piękno i dobro. Nie chciał zatem potępiać Persepolis, bo polubił je takie jakim było, z jego przywarami i zaletami. Kazał więc sporządzić posążek z metali szlachetnych i byle jakich na przemian i taki posłał Iturielowi jako opinię wystawioną światu, z zapytaniem czy zniszczy figurę dlatego, iż nie cała jest z drogocennych materiałów. Ituriel zrozumiał i oszczędził świat, a ten dotąd toczy się swymi prawami.