streszczenie szczegółowe
19 VIII
Bohater oddał rakietę do remontu. Po południu udał się do swego przyjaciela (lub przyjaciółki) Tarantogi, gdzie śpiewał pieśni marsjańskie. Pożyczył też książkę Dwa lata wśród kurdli i ośmiołów. Czytał ją do świtu.
20 VIII
Postanowił pomalować rakietę na zielono. Kierownik zakładu namawia go do kupna mózgu - podobno już nikt nie wyrusza bez mózgu elektronicznego poza Księżyc. Bohater się nad tym zastanawia.
21 VIII
Decyzja o kupnie mózgu zapadła. Dzięki temu bohater uniknie nudy kosmicznej - mózg ma baterię dowcipów na 5 lat.
22 VIII
Po skończeniu lektury bohater postanowił odwiedzić Enteropię - tam podobno można spotkać kurdle.
23 VIII
Rakieta została odebrana z zakładu. Bohater wypożyczył też Encyklopedię, żeby poczytać o Enteropii, gdzie rasą panującą są Ardryci - istoty rozumne. Za trzy dni ma tam polecieć.
28 VIII
Tuż po obiedzie bohater wystartował. Niemal do wieczora śmiał się z kawałów opowiadanych przez mózg. Potem zjadł kolację i poszedł spać.
29 VIII
Bohater jest przeziębiony, za długo przebywał w cieniu Księżyca. Podróż przeciąga się z powodu korków na kosmicznych autostradach.
31 VIII
Podróż trwa. Bohater spalił kartofle przygotowywane na obiad, bo trzymał je zbyt długo w stosie atomowym.
32 VIII
Z rakiety łuszczy się lakier, bohater jest niezadowolony z zakładu napraw. W dodatku podróż się przeciąga.
1 X
Skończyło się paliwo, bohater musiał się zatrzymać. Na skutek hamowania przeleciał przez cały wrzesień. Zostawił rakietę w próżni, by uniknąć opłat celnych, i z blaszankami wyruszył po paliwo.
7 X
Przed południem dotarł do Enteropii. Na lotnisku załatwił wszystkie formalności. Powiedziano mu, że jego pączek zostanie przekazany wszystkim wylęgarniom na planecie, na wypadek, gdyby coś mu się zdarzyło podczas strumu. Potem bohater udał się na poszukiwanie hotelu. Okazało się przy tym, że przewodniki dla Ziemian są na Enteropii nie do zdobycia - cóż, Ziemia leży widocznie „w zabitej deskami głuszy Kosmosu”. Bohater zwiedził dzielnicę gmaziowców - kielichowatych budowli. Przypadkowo usłyszał rozmowę dwóch krajowców. Uderzyło go słowo „sepulki”, które wcześniej już słyszał. Nie miał pojęcia, co to jest.
W środku nocy udał się do baru na szklankę kurdlej śmietanki, wracając, ujrzał reklamę sepulek, wszedł do sklepu i chciał kupić jedną. Okazało się, że nie można kupić sepulki bez żony, sprzedawca był oburzony, a bohater ze wstydu uciekł ze sklepu.
Wsiadł w eboret i kazał się zawieźć do lokalu nocnego. Tam spotkał znajomego Ardrytę. Zapytał go o sepulki, a ten wykrzyknął z oburzeniem: „Na miłość drumy, panie Tichy - przecież pan jest sam!”. Na pytanie bohatera, dlaczego nie może zobaczyć sepulki, nic nie powiedział, a jego żona zemdlała. Kelnerzy wyrzucili bohatera na ulicę.
5 XI
Bohater czeka na spotkanie z profesorem Zazulem.
6 XI
Rano zbudził bohatera głośny huk. To był strum - strumień meteorów, który nawiedza Enteropię co 10 miesięcy. Początkowo wzbudził u bohatera strach, ale potem zdecydował się wyjść na ulicę: „Nie zobaczą tu trwogi Ziemianina!”. Poszedł do teatru, który na jego oczach został zburzony przez wielki meteor i odbudowany ze słynnej ardryckiej gmazi. Na scenie zobaczył perypetie pewnej pary, której na końcu ofiarowano naręcze sepulek. Wniesiono je w ogromnej pace. Już miano ją otworzyć, kiedy bohater stracił przytomność. Okazało się, że zginął, ale dzięki pączkowi został ożywiony.
Jeszcze słaby dotarł do hotelu, gdzie mu powiedziano, że chce się z nim widzieć profesor Zazul. Wsiadł więc w eboret i kazał się zawieźć do willi profesora. Idąc do jego domu, spotkał starszego Ardrytę, który popychał wózek. Raz po raz dochodziło z niego pytanie „czy już?”. Okazało się, że jest tam „rezerwa” profesora. W jego willę trafił meteor, a on sam zginął, więc trzeba go był wskrzesić. W paczce leżącej w wózku był „pączek” profesora. Widząc jedno z jego oczu, bohater uciekł na lotnisko, a w godzinę później leciał już swoją rakietą w kierunku Ziemi.
plan wydarzeń
Przygotowania do podróży.
Na kosmicznej autostradzie.
Przybycie na Enteropię.
Tajemnicze sepulki.
Strum.
W teatrze.
Ratunek za sprawą „rezerwy”.
Z powrotem w hotelu.
Ucieczka na Ziemię.
charakterystyka bohaterów
Ijon Tichy - główny bohater, mieszkaniec Ziemi, wyrusza w podróż na Enteropię. Jest otwarty na nowe doświadczenia, ciekawy świata, chętnie poznaje przedstawicieli nowych ras i nie szokuje go ich odmienność; jego manią jest pragnienie dowiedzenia się, co to są sepulki. Ucieka z Enteropii, bo przeraża go sposób powoływania do życia, który praktykują jej mieszkańcy. W zasadzie nic nie wiadomo o jego życiu na Ziemi, nie wiemy, czy ma rodzinę, nie znamy jego przeszłości.
Ardryci - mieszkańcy Enteropii, istoty rozumne, „wieloprzejrzystościenne symetryczne nieparzystoodnogowe (...) zakładają rodziny typu kulistego”.
czas i miejsce akcji
Powieść Dzienniki gwiazdowe, zgodnie z tytułem, ma formę dziennika. Wydarzenia w tym fragmencie miały miejsce w okresie od 19 VIII do 6 XI. Choć w Dziennikach... zostały podane daty dzienne, nie jest to czas bliski nam. W rzeczywistości Dzienników… sierpień ma 32 dni (a może więcej, bo zapiski nie są prowadzone każdego dnia). Po sierpniu następuje od razu październik, bo na skutek ostrego hamowania bohater przeleciał cały wrzesień. Na Enteropii bohater przebywa od 7 X do 6 XI. Jak twierdzi bohater, jest to czas „siermiężnej ery kosmicznej”.
Miejsce akcji to Ziemia, której bohater jest mieszkańcem, oraz planeta Enteropia - „szósta planeta podwójnego (czerwonego i niebieskiego) słońca w gwiazdozbiorze Cielca”.
gatunek i narracja
Powieść należy do gatunku science-fiction (literatura fantastyczno-naukowa). Oznacza to, że akcja utworu dzieje się w przyszłości; zazwyczaj w tej przyszłości odbywają się loty kosmiczne między różnymi planetami, pojawiają się przedstawiciele innych ras. Charakterystyczny jest rozwój nauki - w powieściach tego typu pojawiają się wynalazki, osiągnięcia i technologie nieznane w czasach, gdy książka była pisana. Nie ma tutaj magii, a wszelkie niespotykane zjawiska czy możliwości uzasadniane są naukowo.
Tekst jest dziennikiem bohatera, narracja jest więc pierwszoosobowa, wszystkie wydarzenia zostały przedstawione z punktu widzenia postaci, czytelnik bezpośrednio dowiaduje się o jego wrażeniach i uczuciach.
problematyka
Utwór można uznać za parabolę - przypowieść ilustrującą pewne ogólne prawdy. Głównym problemem jest tutaj zagrożenie, jakie dla ludzkiej cywilizacji niesie rozwój techniki. Według autora może ona spowodować zanik ludzkich uczuć i sprowadzić człowieka do roli zaprogramowanej maszyny. Zatem mimo tego, że ludzie są niedoskonali, co zostało w powieści dobitnie ukazane, to jednak te niedoskonałości świadczą o byciu człowiekiem i dlatego są cenne. Bohater jest przerażony „wskrzeszaniem” praktykowanym na Enteropii oraz niejasno przez niego przeczuwanym związkiem tajemniczych sepulek z uzyskiwaniem potomstwa. Jego przerażenie wynika z faktu, że tak traktowane ludzkie życie nie ma żadnej wartości - śmierć nie jest ostateczna, a nowe życie jest być może towarem do kupienia w aptece. To wszystko powoduje, że opuszcza planetę, woląc niedoskonałą Ziemię od odczłowieczonej Enteropii.
Świat przedstawiony
Świat przedstawiony utworu został skonstruowany na zasadzie groteski. Groteska to taki sposób ukazywania rzeczywistości, który ma za zadanie rozśmieszyć odbiorcę za pomocą przerysowywania, niespójności lub nielogiczności niektórych elementów. Groteskowość świata przedstawionego w Dziennikach gwiazdowych polega na zestawieniu elementów codzienności z terminami naukowymi. Oto, co z tego wynika:
• do remontu oddaje się nie samochód, ale rakietę, co nie przeszkadza w wyborze na przykład zielonego koloru, w dodatku pracownicy zakładu potrafią popsuć całą robotę i farba znowu zaczyna się łuszczyć;
• zamiast książki z żartami kupuje się mózg elektroniczny, który ma baterię z dowcipami działającą przez określony czas;
• można się przeziębić w cieniu, ale Księżyca, co nie przeszkadza w tradycyjnym sposobie leczenia aspiryną;
• korki zdarzają się nie na drogach, ale na kosmicznych autostradach;
• zamiast szlabanów są telefony od maszynistów, którzy prowadzą nie pociągi, ale rakiety towarowe;
• by uniknąć opłat celnych w strefie wolnej, czyli próżni, zostawia się rakietę;
• tajemnica intrygujących sepulek nie zostaje rozwiązana, natomiast wszelkie pytania bohatera o nie wzbudzają żywiołowe reakcje, co wprowadza go w stan zniecierpliwienia i zdenerwowania;
Groteskowe są postacie (profesor Zazul) i sytuacje: sprawa sepulek, odbudowywanie zniszczonych budowli, „wskrzeszanie”, uprzejmości na lotnisku - różne w zależności od pochodzenia podróżnych.
Groteskowy jest także język, którym posługują się postacie, np.:
„Pan kręgowiec?”
„Czy życzy pan sobie świecić podczas pobytu na Enteropii?”
„Pomyślnego ssania!”
„Ziemia znajduje się w mało znanej, zabitej deskami głuszy Kosmosu!”
„Nie po to transmutuje się facetów od lat, żeby więcej było sepulek!”, „Meteor pana zabił, ale nic pan nie stracił z przedstawienia”.
Autor pokazał w satyrycznym świetle świat z wyobrażeń współczesnych mu badaczy, astronautów. To świat, w którym zmienia się tylko to, co „zewnętrzne” - wygląd budynków, miast, ulic, sposoby komunikacji itp., świat o poszerzonych granicach (nowe planety i galaktyki). Natomiast uczucia, zachowania nie ulegają zmianie: zamiast źle położonego lakieru na samochodzie jest źle pomalowana rakieta, którą zostawia się w próżni, by uniknąć opłat celnych.
biografia autora
Stanisław Lem urodził się w 1921 roku we Lwowie. Pochodził z zamożnej rodziny o żydowskich korzeniach. Studiował medycynę, ale zrezygnował z egzaminu końcowego, by nie musieć pracować jako lekarz wojskowy. Poza okresem stanu wojennego, kiedy przeniósł się do Berlina zachodniego, a następnie do Wiednia, mieszkał i tworzył w Krakowie. Zmarł w Krakowie w 2006 roku.
Jest najbardziej znanym polskim autorem powieści fantastyczno-naukowych, a jego twórczość jest szeroko znana na całym świecie. Jego debiutem w tej tematyce były opowiadania Obcy i Dzieje jednego odkrycia, ale wcześniej publikował opowiadania i wiersze poruszające temat okupacji. Pierwszą powieścią, którą napisał, był Szpital przemienienia, a pierwszą wydaną drukiem powieścią Astronauci. Największą sławę przyniosły mu takie tytuły, jak Cyberiada, Niezwyciężony, Głos Pana, a przede wszystkim Solaris. Bardzo znane są też utwory skierowane również do młodszych czytelników: Opowieści o pilocie Pirxie, Bajki robotów, Dzienniki gwiazdowe. W swoich utworach poruszał często takie problemy, jak zagrożenie człowieczeństwa przez rozwój techniki, istota człowieczeństwa, droga rozwoju cywilizacji. Tworzył wizje społeczeństw idealnych (utopia) i krańcowo zniewolonych (antyutopia).