IGNACY KRASICKI

TWÓRCZOŚĆ

OKRESY TWÓRCZOŚCI KRASICKIEGO

Twórczość Ignacego Krasickiego można podzielić na dwa okresy: pierwszy do roku 1784, w którym powstały najważniejsze utwory związane z ideologią i programem literackim środowiska skupionego wokół dworu królewskiego. W drugim okresie przeważają prace przekładowe, popularyzatorskie.

TWÓRCZOŚĆ

Krasicki zaczął od publicystyki, pisał artykuły do ,,Monitora". Jako poeta debiutował ,, Hymnem do miłości Ojczyzny" (1774 r.). Miał wtenczas około 40 lat – był więc to późny debiut. Wówczas przedstawił on na tzw. obiadach czwartkowych, wydawanych przez Stanisława Augusta Poniatowskiego dla ludzi kultury, fragmenty poematu heroikomicznego Myszeidos. Spośród nich największą popularność zdobyła strofa śpiewana jako Hymn do miłości ojczyzny (fragment pieśni IX). Strofa ta później przez długie lata odgrywała rolę hymnu narodowego. Krasicki sformułował tu uniwersalną ideę patriotyzmu wyrażoną stylem wysokim i wzniosłym tonem. Myszeida łączy podanie o Popielu z parodystyczną w stosunku do epiki rycerskiej historią wojny kotów z myszami.

Krasickiego wypada uznać za przedstawiciela nurtu klasycznego w poezji. Świadczy o tym fakt, że książę biskup warmiński z zasady wybierał gatunki literackie mogące wylegitymować się starożytnym rodowodem - bajkę, satyrę, poemat heroikomiczny (to jest parodię poematu epickiego), czy wreszcie formę tak egzotyczną, jak dialogi zmarłych, w latach 1798-1799 wydawane w czasopiśmie "Co tydzień". Wyjątkiem od tego trendu wydają się próby wykorzystania nowego gatunku literackiego - powieści

Stworzył nowy gatunek – pierwszą polska powieść nowożytna „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”(łączy w sobie powieść obyczajową, utopijną i awanturniczą). Jest ona syntezą wszystkich odmian powieści oświeceniowych – a więc satyryczno-obyczajowej, przygodowej i robinsonady połączonej z utopią i powieścią dydaktyczną. Bohater powieści Mikołaj Doświadczyński to przeciętny polski szlachcic, który w toku wielorakich przeżyć w Warszawie, Paryżu, na wyspie Nipu, konstruuje swą osobowość i racjonalizuje swe doświadczenia. W rezultacie wypracuje dojrzałą mądrość, stanie się dobrym człowiekiem, przykładnym obywatelem. Ten wzór mądrego gospodarza (fizjokratyzm) wypełnia także karty następnej powieści „Pan Podstoli”. Krasicki nakreślił tutaj sylwetkę pozytywnego bohatera swoich czasów, idealnego szlachcica-gospodarza i obywatela. Obydwie te powieści mieszczą się jednak w klasycznym rozumieniu literatury jako rodzaju wypowiedzi, który powinien zachowywać równowagę między dostarczaniem przyjemności estetycznej, wzbudzaniem uczuć oraz pouczaniem. W wydanej w 1779 roku powieści ,,Historia" pisarz ujawnił swoje stanowisko wobec tradycji historycznej.

Anegdota mówi, iż zachętą do powstania poematu „Monachomachia” stała się rozmowa z Fryderykiem II pruskim w pałacu Sanssouci. Krasicki mieszkał tu w apartamencie zajmowanym niegdyś przez Woltera. W żartobliwym poemacie o zwaśnionych zakonnikach realizuje Krasicki oświeceniową konwencję gatunku. ,,Monachomachia, czyli wojna mnichów" była satyrą na ciemnotę i opilstwo mnichów. Ukazanie się poematu wywołało skandal, ponieważ autor był biskupem. Krasickiego oskarżano o atak na Kościół katolicki, wezwano do odwołania tez zawartych w utworze. W odpowiedzi Krasicki napisał „Antymonachomachię”, pozornie odwołał zarzuty, w rzeczywistości jeszcze bardziej je umocnił. Poematy heroikomiczne odegrały dużą rolę w krytyce sarmatyzmu. Ich walory artystyczne, zalety kompozycji i stylu wniosły do nowe wartości poezji polskiej.

Największe sukcesy Krasicki odniósł w tworzeniu bajek. Zbiór pt. ,,Bajki i przypowieści", wydany w 1779 roku, zawierał bajki krótkie, epigramatyczne, nawiązujące do wzorów ezopowych. Krasicki pisał bajki do końca życia. Wydane pośmiertnie w 1803 roku ,,Bajki nowe" były bajkami dłuższymi, narracyjnymi, opartymi na wzorach La Fontaine'a.

Aktualną obserwację nad światem i naturą człowieka zawarł poeta także w „Satyrach”. Latem 1779 roku ukazała się pierwsza część ,,Satyr", zawierająca dwanaście utworów. Druga część ,,Satyr" powstawała do roku 1784. Satyry Krasickiego były utworami moralizatorskimi, ściśle związanymi z programem oświeceniowej walki z negatywnymi przejawami cudzoziemszczyzny i sarmatyzmu. Ich wartość literacka polega na barwnym opisie realiów obyczajowych, kreowaniu ciekawych postaci.

Uprawiał nie tylko literaturę piękną. Pisał prace z zakresu homiletyki, teologii, heraldyki. Pisał „Listy o ogrodach”, artykuły do „Monitora” (1765-1767) i własnej gazety „Co Tydzień” (1798-1799). Podejmował prace przekładowe z Plutarcha, tłumaczył Pieśni Osjana, fragmenty „Boskiej Komedii” Dantego, utwory Anakreonta, Boileau, Hezjoda, Teokryta; napisał rozprawkę „O tłumaczeniu ksiąg”.

Ignacy Krasicki był również autorem encyklopedii zatytułowanej ,,Zbiór potrzebniejszych wiadomości porządkiem alfabetu wyłożonych" (II tomy) oraz pierwszego zarysu dziejów literatury powszechnej ,,O rymotwórstwie i rymotwórcach" (wydanie pośmiertne - 1803 r.).

Utwory:

• Zbiór różnych wierszy nabożnych, moralnych i zabawnych (1752-1768)

• Hymn do miłości ojczyzny (1774)

• Myszeidos. Pieśni X (1775)

• Mikołaja Doświadczynskiego przypadki (1776)

• Monachomachia, czyli Wojna mnichów (1778)

• Pan Podstoli (1778-1803)

• Bajki i przypowieści (1779)

• Satyry (1779)

• Antymonachomachia (1779)

• Historia(1779)

• Wojna chocimska (1780)

• Solenizant(1780)

• Łgarz (1780)

• Statysta(1780)

• Opisanie podróży z Warszawy do Biłgoraja(1782)

• Zbiór potrzebniejszych wiadomości (1781-1783)

• Pieśni Osjana (1792/1793)

• Powieść prawdziwa o narożnej kamienicy w Kukurowcach (1794)

• Bajki nowe (1802)

• O rymotwórstwie i rymotwórcach(1803)

Gatunki uprawiane przez Krasickiego:

• bajki,

• powieści,

• satyry (22)

• komedie

• poematy epickie

• prace naukowe i encyklopedie (tłumaczenia z literatury obcej)

• artykuły prasowe

• epopeje

Problematyka utworów:

• krytyka sarmackiego zachowania,

• krytyka duchowieństwa,

• krytyka nadmiernego zafascynowania cudzoziemczyzną,

• krytyka próżność,

• krytyka skłonność do zbytków,

• krytyka pijaństwa,

• odsłonienie głupoty szlacheckiej i jej ograniczenia horyzontów myślowych,

• kpina z głupoty szlacheckiej

• przyczyna rozkładu politycznego i moralnego współczesnego mu państwa polskiego

• postulowanie gruntownej reformy kraju

• problematyka obyczajowa (świecka i duchowa)

• tematyka polityczna i patriotyczna

Aktywność społeczna Krasickiego:

• kapelan królewski

• przyjaciel Poniatowskiego

• biskupstwo warmińskie (1766)

• stworzenie centrum kultury

• arcybiskup gnieźnieński

• praca  przy Monitorze (1765-1767)

• praca przy Zabawach przyjemnych i pożytecznych

• zwolennik reform, przez co naraził się królowi i kościołowi

Filozofia księcia poetów:

Trzy ważne nurty i poglądy:

• racjonalista,

• człowiek to istota rozumna

• świat można zmienić zmieniając człowieka

• świat można zmienić drogą edukacji i oświecenia

• należy walczyć z wadami człowieka

• należy odrzucić pozostałości sarmackie

• lenistwo o obskurantyzm duchowieństwa hamują rozwój świata,

• sceptyk

• rusoista

• trudno zmienić naturę człowieka

• porządek ekonomiczny w świecie zachodnim nie jest dobry

• gdzieś na dalekiej wyspie jest lepszy świat, gdzie człowiek żyje w zgodzie z naturą

• naśladowanie cudzoziemszczyzny jest głupotą

• Świat poprawiać zuchwałe rzemiosło

Mimo swoich poglądów pozostał w strukturze kościoła katolickiego

Klasycyzm stylu w twórczości Krasickiego:

• Jego twórczość realizuje zasadę bawiąc uczyć. Najważniejszy cel dydaktyczny, czyli poezja służy naprawie obyczajów i moralnej edukacji Polaków, uczy patriotyzmu

• Wzorem estetycznym staje się sztuka antyku

• Piękno i prawda to uniwersalne trwałe wartości

• Rozum jako wartość postawiony jest w opozycji do uczuć i wyobraźni.

• Konstrukacja utworu literackiego wedle zasady decorum

• Język precyzyjny, czysty, harmonijny

KALENDARIUM ŻYCIA I TWÓRCZIŚCI

• 1735 (3 II) – w Dubiecku rodzi się przyszły poeta;

• 1743-1750 – Krasicki uczy się w jezuickim kolegium lwowskim;

• 1751 – Krasicki wyjeżdżą do Warszawy, gdzie podejmuje naukę w seminarium misjonarzy przy kościele Św. Krzyża;

• 1752-1768 – powstaje Zbiór różnych wierszy nabożnych, moralnych i zabawnych – notatnik lektur Krasickiego z czasów seminaryjnych i późniejszych

• 1759-1761 – studia w Rzymie

• 1766 - Ignacy Krasicki zostaje biskupem warmińskim;

• 1774 – Hymnu do miłości ojczyzny;

• 1775- Myszeidos. Pieśni X (poemat heroikomiczny);

• 1776- Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (pierwsza polska powieść!!!);

• 1778 – Monachomachia, czyli Wojna mnichów;(poemat heroikomiczny)

• 1778-1803 – Pan Podstoli(powieść edukacyjna); cz. I 1778, cz. II 1784, cz. III 1803;

• 1779 – Bajki i przypowieści;
  - Satyry;
  - Antymonachomachia;
  - Historia (powieść o charakterze rozprawy filozoficzno-obyczajowej);

• 1780 – Wojna chocimska (poemat bohaterski);
  - pod nazwiskiem M. Mowińskiego wychodzą trzy z siedmiu napisanych przez Krasickiego komedii: Solenizant, Łgarz i Statysta;

• 1782 – Opisanie podróży z Warszawy do Biłgoraja

• 1781-1783– wychodzi w Warszawie nakładem drukarni Michała Grölla Zbiór potrzebniejszych wiadomości (dwutomowa encyklopedię powszechną);

• 1792/1793 – we Lwowie ukazuje się tłumaczenie Pieśni Osjana;

• 1794 – Powieść prawdziwa o narożnej kamienicy w Kukurowcach (powieść alegoryczna);

• 1795 - Ignacy Krasicki zostaje arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski;

• 1801 (14 III) - w Berlinie Ignacy Krasicki umiera;

• 1802 – pośmiertnie ukazują się Bajki nowe

• 1803 – O rymotwórstwie i rymotwórcach (słownik pisarzy polskich i obcych);