TEMAT 7

Bank Centralny i Polityka Monetarna

Polityka monetarna: jest to manipulowanie podażą pieniądza przez bank centralny.

Polityka monetarna ma na celu zapewnienie stabilności gospodarczej oraz maksymalnego poziomu produkcji i zatrudnienia przy możliwie jak najniższej inflacji.

Zgodnie z art. 227 Konstytucji RP „Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza”. Ustawa z 29.08.1997 r. o Narodowym Banku Polskim określa, że „podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen”.

W Polsce od 1999 r. w realizacji polityki pieniężnej wykorzystuje się strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W jej ramach rada Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny, a następnie dostosowuje poziom podstawowych stóp procentowych NBP tak, by maksymalizować prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu. Od początku 2004 r. NBP realizuje ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5 % z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy.

Funkcje banku centralnego:

• manipulowanie podażą pieniądza

• ochrona siły nabywczej waluty krajowej

• obsługa bankowa rządu

• klarowanie czeków

• emisja pieniądza

• gwarantowanie depozytów (wkładów bankowych)

Szczegółowy opis funkcji NBP

Funkcja NBP	Opis
Centralny bank państwa	- formułowanie i realizacja polityki pieniężnej - organizowanie i kontrola procesów rozliczeń i rozrachunków w systemie bankowym - współodpowiedzialność za politykę dewizową i politykę kursu walutowego - obsługa kasowo-rozliczeniowa instytucji rządowych - obsługa długu rządowego - zarządzanie rezerwami dewizowymi państwa - gromadzenie i analizowanie informacji finansowych - prognozowanie i ocena procesów gospodarczych
Bank emisyjny	- wpuszczanie w obieg znaków pieniężnych - organizowanie obiegu pieniężnego - regulowanie ilości pieniądza w obiegu rynkowym ( tak aby jego nadmiar nie potęgował inflacji, a ewentualny niedobór nie utrudniał obsługi procesów gospodarczych
Bank banków	- oddziaływanie na system bankowy, mające na celu egzekwowanie przyjętej polityki monetarnej - funkcje nadzorcze związane z postrzeganiem prawa bankowego i z zapewnieniem bezpieczeństwa zgromadzonych wkładów - tworzenie regulacji zapewniających płynność systemu bankowego - kredytodawca ostatniej instancji (kredyty refinansowane) - prowadzenie operacji otwartego rynku

Instrumenty polityki monetarnej:

Stopa rezerw obowiązkowych	Minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego.
Stopa dyskontowa	Stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.
Operacje otwartego rynku	Kupno lub sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny na otwartym rynku; powoduje zmianę wielkości bazy monetarnej.

Selektywne (jakościowe) instrumenty polityki monetarnej:

• system depozytów specjalnych

• ustalenie górnej granicy odsetek

• limity redyskontowe

• ustalenie norm kredytowania

• dyrektywy, ustalenia, normy, zalecenia banku centralnego.

Szczegółowy opis instrumentów polityki monetarnej, wykorzystywanych przez Narodowy Bank Polski:

Instrumenty polityki monetarnej NBP	Opis
Stopy procentowe (operacje kredytowo-depozytowe)	Stopa referencyjna NBP określa minimalną rentowność podstawowych operacji otwartego rynku (i jednocześnie pokazuje kierunek prowadzonej polityki pieniężnej). Stopa lombardowa wyznacza maksymalny koszt pozyskania pieniądza w NBP. Kredyt lombardowy umożliwia bankom zaciągnięcie kredytu (zabezpieczonego papierami wartościowymi). Stopa depozytowa wyznacza cenę, jaką bank centralny oferuje bankom komercyjnym za złożenie w NBP depozytu overnight.
Rezerwa obowiązkowa	Rezerwa obowiązkową jest wyrażona z złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych, utrzymywana na rachunkach w NBP. Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej. Od 31.10.2003 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów. Od 30.09.2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys. Euro. Środki rezerwy obowiązkowej od 1.05.2004 r. są oprocentowane.
Operacje otwartego rynku	Operacje otwartego rynku obejmują warunkowa i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego. Operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Dzięki temu bank centralny wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym. Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez NBP polegają na emisji własnych papierów dłużnych (7-dniowych bonów pieniężnych), których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez RPP.
Polityka kursowa	Od 12.04.2000 r. kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom. Bank centralny nie stawia sobie za cel określenia z góry poziomu kursu złotego do innych walut. Zastrzega sobie jednak prawo do interwencji, o ile uzna je za konieczne do realizacji celu inflacyjnego. Wstępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się, ze przystąpi do strefy euro. W przyszłości złoty zostanie zatem zastąpiony wspólną walutą europejską, a politykę pieniężną będzie kształtował Europejski Bank Centralny.

Kredyt refinansowy, redyskontowy i lombardowy

Kredyt refinansowy	źródło zasilania banków w pieniądz, obecnie służy głównie do finansowania inwestycji centralnych.
Kredyt redyskontowy	związany z obrotem wekslowym, polega na przyjmowaniu weksli handlowych do redyskonta.
Kredyt lombardowy	udzielany pod zastaw bonów skarbowych i obligacji rządowych.

Organizacja i obsługa obrotu rządowymi papierami wartościowymi przez NBP

Narodowy Bank Polski jest agentem emisji bonów skarbowych. Organizuje cotygodniowe przetargi na sprzedaż tych bonów. W obrocie znajdują się bony skarbowe z terminem wykupu 8, 13, 26, 39 i 52 tygodnie. Nabywcami bonów mogą być wszystkie krajowe i zagraniczne osoby prawne i fizyczne, ale głównymi nabywcami bonów są banki, które zakupują ponad 90% ogólnej puli bonów sprzedawanych przez Ministerstwo Finansów.

Emisja bonów skarbowych była i nadal jest podstawowym sposobem finansowania bieżącego deficytu budżetowego. Podobnie jak bony skarbowe, tak i jedno- i trzyletnie obligacje Skarbu Państwa służą pozyskiwaniu przez budżet środków na bieżące pokrywanie deficytu finansów państwa.

Podaż pieniądza a inflacja – ilościowa teoria pieniądza

Ilościowa teoria pieniądza (teoria Fishera):

M*V = P*Q gdzie: M-podaż pieniądza, V-prędkość obiegu pieniądza, P-poziom cen, Q-wielkość produkcji.

Przy założeniu stałości V, ilościowa teoria pieniądza przedstawia dodatnią korelację pomiędzy podażą pieniądza a poziomem cen – wzrost M pociąga za sobą wzrost P.

Wpływ wzrostu podaży pieniądza na wielkości zagregowane AD i AS

Zwiększenie podaży pieniądza w warunkach Zwiększenie podaży pieniądza w warunkach

niepełnego wykorzystania czynników wytwórczych. pełnego wykorzystania czynników wytwórczych.

Ekspansywna i restrykcyjna polityka monetarna

Ekspansywna polityka monetarna – oznacza zwiększenie podaży pieniądza. Zwiększenie podaży pieniądza powoduje obniżkę rynkowych stóp procentowych (a co za tym idzie ożywienie koniunktury gospodarczej), ale tylko do pewnego momentu. Przy bardzo niskich nominalnych stopach procentowych, ekspansywna polityka monetarna przestaje działać. Zjawisko to nazywane jest pułapką płynności.

Restrykcyjna polityka monetarna – oznacza zmniejszanie podaży pieniądza.

Polityka monetarna w warunkach recesji i inflacji

W warunkach recesji	W warunkach inflacji
Zwiększenie podaży pieniądza przez: - obniżenie stóp procentowych - obniżenie stóp rezerw obowiązkowych - skup papierów wartościowych	Zmniejszanie podaży pieniądza przez: - podwyższenie stóp procentowych - podwyższenie stóp rezerw obowiązkowych - sprzedaż papierów wartościowych