Katolicka Nauka społeczna

12 grudnia 2009

Paweł VI:

• Populorum progressio - encyklika papieża Pawła VI ogłoszona w 1967 (polski przekład Encyklika o popieraniu rozwoju ludów, Znak, 1982, nr 7-9). Papież rozwinął w niej dwa wątki:
  1) religijny, którego motywem przewodnim jest myśl, że najważniejszym obowiązkiem człowieka jest służyć Bogu i żyć w zgodzie z wolą Bożą.
  2) "doczesny", w którym stara się udzielić odpowiedzi na pytanie, jakie należy stwarzać warunki, aby zaistniał sprawiedliwy ustrój społeczny.
  
  Zdaniem papieża, życie gospodarcze jest środkiem "do piękniejszego człowieczeństwa". Encyklika potępia wszelkie "nadużycie posiadania", własność prywatna ma wg niej służebny charakter wobec dobra ogółu, a zadaniem państwa jest czuwanie nad realizacją tej zasady. Państwo ma również prawo ingerowania w życie gospodarcze przez programowanie oraz kształtowanie polityki socjalnej, fiskalnej itp.
  Papież poddaje krytyce "liberalny kapitalizm", który czyni zysk istotnym motorem postępu gospodarczego bez względu na konsekwencje społeczne. Rozwijając teorię o porządku naturalnym, uznaje, że został on ustanowiony przez Boga, ale nie jest niezmienny, lecz dynamiczny i zakłada ciągły rozwój, stąd powołaniem człowieka jest dążenie do stałego doskonalenia otaczającej go "rzeczywistości stworzonej" - zarówno świata materii, jak i stosunków międzyludzkich.
  Na czoło wysuwa potrzebę doskonalenia instytucji społecznych i gospodarczych w celu zapewnienia warunków do "harmonijnego rozwoju osobowości człowieka". Szczególnie dużo uwagi poświęca problemom społecznym ludności "trzeciego świata". Wskazuje na suwerenność Kościoła i państwa w zakresach ich działania, podkreślając, że Kościół nie został stworzony po to, "aby zdobyć władzę ziemską".

• Octogesima adveniens- list apostolski papieża w 80 rocznicę wydania encykliki "Rerum novarum" porusza aktualne problemy społeczne świata, m.in. problem współpracy z ruchem socjalistycznym. Papież dokonuje refleksji nad społeczeństwem postindustrialnym, z całą jego złożoną problematyką, ukazując niezdolność ideologii do udzielenia odpowiedzi na takie wyzwania, jak: urbanizacja, sytuacja młodzieży, kobiet, bezrobocie, dyskryminacja, emigracja, wzrost demograficzny, oddziaływanie środków komunikacji społecznej, środowisko naturalne.

Paweł VI, w roku 1967, ustanawia Papieską Komisję „Iustitia et Pax”, realizując tym samym postulat Ojców Soborowych, którzy uznają „za rzecz bardzo korzystną utworzenie jakiejś organizacji Kościoła powszechnego, której zadaniem byłoby pobudzanie wspólnoty katolików do popierania rozwoju krajów znajdujących się w potrzebie, a także sprawiedliwości społecznej między narodami”. Z inicjatywy Pawła VI, poczynając od roku 1968, Kościół obchodzi w pierwszym dniu roku Światowy Dzień Pokoju. Ten sam Papież zapoczątkował tradycję corocznego wystosowywania Orędzia, które podejmuje obrany temat na każdy Światowy Dzień Pokoju, powiększając tym samym corpus nauki społecznej Kościoła.

Pontyfikat Jana Pawła II – musimy mieć na uwadze to, jaki był Ojciec Święty, jego osobowość wiązała się z Bogiem. Dokumenty społeczne Jana Pawła II:

• Laborem exercens - dziewięćdziesiąt lat po ogłoszeniu encykliki „Rerum novarum” Jan Paweł II poświęca encyklikę „Laborem exercens” pracy, podstawowemu dobru osoby, głównemu czynnikowi działalności ekonomicznej i kluczowi do całej kwestii społecznej. „Laborem exercens” ukazuje duchowość i etykę pracy w kontekście głębokiej refleksji teologicznej i filozoficznej. Praca nie powinna być rozumiana jedynie w sensie obiektywnym i materialnym, ale trzeba również brać pod uwagę jej wymiar subiektywny, jako działalności, która zawsze wyraża osobę. Oprócz tego, że praca jest decydującym wzorcem życia społecznego, posiada ona pełną godność środowiska, w którym powinna się dokonywać realizacja przyrodzonego i nadprzyrodzonego powołania osoby.

• Encykliką Sollicitudo rei socialis Jan Paweł II upamiętnia dwudziestą rocznicę encykliki „Populorum progressio” i podejmuje na nowo temat rozwoju, traktując go dwutorowo: omawia „z jednej strony dramatyczną sytuację współczesnego świata, widzianą przez pryzmat niedorozwoju Trzeciego Świata, z drugiej zagadnienie rozwoju godnego człowieka”. Encyklika dokonuje rozróżnienia pomiędzy postępem i rozwojem, stwierdzając, że „prawdziwy rozwój nie może ograniczać się do pomnażania dóbr i usług, to znaczy przedmiotów posiadania, ale musi się przyczyniać do pełni «bycia» człowieka. W ten sposób zostaje wyraźnie ukazana moralna natura prawdziwego rozwoju”. Jan Paweł II, przywołując motto pontyfikatu Piusa XII, „Opus iustitiae pax”, pokój owocem sprawiedliwości, dodaje: „Dzisiaj można by z taką samą dokładnością i z taką samą mocą inspiracji biblijnej (por. Iz 32, 17; Jk 3,18) powiedzieć: Opus solidarietatis pax, pokój owocem solidarności”.

• W stulecie encykliki „Rerum novarum” Jan Paweł II ogłasza swoją trzecią encyklikę społeczną Centesimus annus, wyrażającą doktrynalną ciągłość stuletniego nauczania społecznego Kościoła. Nawiązując do jednej z podstawowych zasad chrześcijańskiej koncepcji organizacji społecznej i politycznej, która była głównym tematem poprzedniej encykliki, Papież pisze: o zasadzie, „którą dziś nazywamy zasadą solidarności, mówi [...] wielokrotnie Leon XIII, nazywając ją... «przyjaźnią»; Pius XI używa tu niemniej znamiennego określenia «miłość społeczna», zaś Paweł VI, włączając do tego pojęcia wielorakie współczesne wymiary kwestii społecznej, mówi o «cywilizacji miłości»”. Jan Paweł II ukazuje wyraźnie, że nauczanie społeczne Kościoła obraca się wokół osi wzajemnego związku Boga i człowieka: uznanie Boga w każdym człowieku i każdego człowieka w Bogu to warunek autentycznego ludzkiego rozwoju. Zróżnicowana
  i pogłębiona analiza res novae [nowych spraw, nowych problemów], a szczególnie wielkiego zwrotu, jaki dokonał się w 1989 roku, wraz z upadkiem systemu sowieckiego, zawiera przychylną ocenę demokracji i wolnego rynku, w ramach niezbędnej solidarności.

1

Notowała: Pawlukiewicz Krystyna