Generalny System Preferencji Celnych

Ogólny System Preferencji Taryfowych (GSP) Unii Europejskiej

Celem unijnego Ogólnego Systemu Preferencji Taryfowych (GSP UE) jest udzielanie przez UE preferencji celnych krajom rozwijającym się (DEV) i najmniej rozwiniętym (LDC) w myśl hasła ”rozwój poprzez handel”. System ten ma w swoim założeniu wspierać zwalczanie ubóstwa w krajach rozwijających się i krajach najuboższych oraz promować ich zrównoważony rozwój.

System GSP składa się z trzech poziomów liberalizacji ceł – systemu ogólnego (stosowanego wobec krajów DEV) oraz dwóch poziomów liberalizacji o szczególnym charakterze – szczególnego systemu motywacyjnego (tzw. GSP+) oraz poziomu liberalizacji przewidzianego dla krajów LDC.

Preferencje celne w ramach GSP nie są wzajemne. Mają charakter jednostronny. UE stosuje GSP od 1971 r. Unijny system GSP obejmuje obecnie 176 krajów trzecich, z czego 111 krajów rozwijających się (DEV), 15 krajów objętych systemem GSP+ (Armenia, Azerbejdżan, Boliwia, Kolumbia, Kostaryka, Ekwador, Gruzja, Gwatemala, Honduras,  Mongolia, Nikaragua, Panama, Paragwaj, Peru i Salwador) oraz 48 krajów najmniej rozwiniętych (LDC).

Kraje trzecie, chcące skorzystać ze szczególnego rozwiązania motywacyjnego dotyczącego zrównoważonego rozwoju i dobrych rządów tzw. GSP+ muszą być uznane za tzw. kraje podatne na zagrożenia i spełniać odpowiednie warunki. Za kraj podatny na zagrożenia uważa się kraj, który nie jest krajem o wysokim dochodzie i który nie wykazuje, przyjętego na potrzeby systemu GSP, poziomu zróżnicowania eksportu (pięć największych sekcji przywozu objętego systemem GSP na rynek Wspólnoty stanowi więcej niż 75% wartości przywozu objętego systemem GSP) oraz dodatkowo, którego eksport do Wspólnoty jest stosunkowo niewielki (przywóz na rynek Wspólnoty objęty systemem GSP stanowi mniej niż 1% wartości całego wspólnotowego przywozu objętego systemem GSP). Dla tak określonego kraju, warunkiem przyznania rozwiązania GSP+ jest ratyfikacja i skuteczna implementacja wszystkich  konwencji zawartych w Załączniku III do rozporządzenia. W ten sposób GSP UE przewiduje promowanie przyjmowania i realizowania przez kraje trzecie międzynarodowych konwencji o podstawowym charakterze, dotyczących praw człowieka, praw pracowniczych, ochrony środowiska i dobrych rządów. Ponadto, pomaga krajom trzecim, które nie wykazują zróżnicowania eksportu i w niewielkim stopniu są zaangażowane w międzynarodową wymianę handlową, przez co są szczególnie wrażliwe w wyniku przyjęcia dodatkowych obciążeń i obowiązków w związku z ratyfikacją i skuteczną realizacją podstawowych konwencji.

System GSP przewiduje także:

1. całkowite zawieszenie cła ze względu na jego niski wymiar,

2. wyłączenia z systemu preferencji taryfowych w ramach GSP i czasowe cofnięcie preferencji, a w tym:

• wyłączenie preferencji taryfowych w ramach GSP w odniesieniu do krajów DEV,

• wyłączenie preferencji taryfowych w ramach GSP w odniesieniu do krajów LDC,

• wyłączenie preferencji taryfowych w ramach GSP ze względu na wzrost wartości eksportu do Wspólnoty  tzw. „mechanizm graduacji”,

• czasowe cofnięcie preferencji taryfowych w ramach GSP,

• możliwość zastosowania specjalnej klauzuli ochronnej, której efektem może być  cofnięcie preferencji taryfowych w ramach GSP – unijny system GSP, w odniesieniu do zastosowania klauzuli ochronnej, która może skutkować przywróceniem stasowania unijnych ceł określonych w Taryfie celnej,  w sposób szczególny traktuje wyroby odzieżowe i towary rolne, ze względu na szczególną wrażliwość sektora odzieżowego i rolnego w UE,

• monitorowanie importu na rynek  Wspólnoty szczególnie wrażliwych  produktów takich jak: obuwie, cukier, ryż, banany, tuńczyk - art. 26 Rozp. Rady UE nr 732/2008.

Ponadto, Ogólny System Preferencji Taryfowych w Aneksie II ww. rozporządzenia zawiera listę produktów objętych systemem GSP oraz podział na tzw. produkty wrażliwe oraz niewrażliwe. Podział ten ma znaczenie wyłącznie dla krajów DEV. W przypadku krajów objętych GSP+ oraz krajów LDC, z pewnymi wyjątkami określonymi w rozporządzeniu Rady, import odbywa się bezcłowo.

W odniesieniu do krajów DEV system GSP przewiduje następujące rozwiązania:

1. cła na produkty wymienione w załączniku II do rozporządzenia o GSP jako produkty niewrażliwe (oznaczone w tym załączniku literą „NS”) zostają całkowicie zawieszone, z wyjątkiem ceł na składniki rolne,

2. cła ad valorem na produkty wymienione w załączniku II do rozporządzenia o GSP jako produkty wrażliwe (oznaczone w tym załączniku literą „S”) zostają obniżone o 3,5 punktu procentowego. Dla produktów z sekcji XI a (tekstylia) i XI b (odzież) powyższa obniżka wynosi 20 %,

3. cła specyficzne inne niż cła minimalne lub maksymalne na produkty wymienione w  załączniku II do rozporządzenie o GSP jako produkty wrażliwe są  obniżane o 30%,

4. w przypadku, gdy cła na produkty  wymienione w załączniku II do rozporządzenia o GSP jako produkty  wrażliwe obejmują cła ad valorem oraz cła specyficzne, cła specyficzne nie są obniżane.

W przypadku, gdy cła obniżone zgodnie z ww. pkt 2 i 3 określają cło maksymalne, to cło maksymalne nie jest obniżane. W przypadku, gdy takie cła określają cło minimalne, takie cło minimalne nie ma zastosowania.

Aby skorzystać z preferencji celnych w ramach Ogólnego Systemu Preferencji Taryfowych, zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, importowane towary muszą posiadać pochodzenie państwa/ państw beneficjentów, poświadczone stosownym świadectwem pochodzenia towarów – w tym wypadku tzw. Form A. Począwszy od dnia 1 stycznia 2011 dla systemu GSP obowiązują nowe, uproszczone reguły pochodzenia.

Geneza systemu GSP

Obecnie obowiązujący system GSP UE został ustanowiony na podstawie rozporządzenia Rady z dnia 22 lipca 2008 r. nr 732/2008. System GSP wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. System GSP na lata 2009-2011, co do zasady, stanowi kontynuację systemu ustanowionego na mocy poprzednio obowiązującego rozporządzenia nr 980/2005 z dnia 27 czerwca 2005 r. na lata 2006 – 2008. Obecny system GSP UE został przedłużony, na obecnych zasadach, do końca 2013 r. na podstawie tzw. rozporządzenia roll-over. W ten sposób KE wygenerowała czas niezbędny na prace nad głębszą reformą systemu GSP UE. Taki schemat działania jest także podyktowany faktem wejścia w życie Traktatu z Lizbony w grudniu 2009 r. i przyjęcia w polityce handlowej czasochłonnej procedury prawodawczej przyjmowania aktów legislacyjnych (dawna kodecyzja), obejmującej także system GSP UE. Zgodnie z założeniami, nowy, zreformowany system GSP UE ma wejść w życie z dn. 1 stycznia 2014 r. Taki okres powinien wystarczyć na opracowanie kolejnego rozporządzenia (GSP review) i jego przyjęcie na forum unijnym z odpowiednim wyprzedzeniem, tak by umożliwić podmiotom gospodarczym i państwom beneficjentom dostosowanie do nowych zasad systemu obowiązującego od dn. 1 stycznia 2014 r.

Projekt reformy został przyjęty w dn. 10 maja 2011 r. na Kolegium Komisarzy i w dn. 11 maja br. przekazany do Parlamentu Europejskiego i Rady UE. Pierwsza wymiana poglądów na temat nowej reformy GSP na poziomie grupy roboczej ds. GSP UE miała miejsce w dn. 18 maja 2011 r.

Prace nad projektem nowego rozporządzenia są odpowiedzią na długo oczekiwaną  głęboką reformę  zasad obowiązującego systemu GSP UE.

Projekt nowego rozporządzenia GSP UE m.in. - zmniejsza liczbę beneficjentów GSP UE z obecnych 176 do ok. 85 (ostateczna lista zostanie określona na rok przed wejściem w życie nowego rozporządzenia GSP UE), - dokonuje większego podziału sekcji towarowych - zamiast dotychczasowych 21 sekcji teraz będą 32 sekcje. Reforma zachowuje zakres towarowy poszczególnych rozwiązań systemu, w tym aktualny podział na towary wrażliwe i niewrażliwe,  - promuje wprowadzanie w życie w krajach beneficjentach GSP UE międzynarodowych standardów pracy i praw człowieka, ochrony środowiska i dobrych rządów, wzmacniając przepisy obligujące państwa trzecie do przestrzegania podstawowych konwencji międzynarodowych, - przewiduje możliwy racjonalny wzrost liczby beneficjentów GSP+, - dostosowuje procedury podejmowania decyzji do postanowień Traktatu z Lizbony.

· DEV – kraje trzecie, które nie są państwami o wysokim dochodzie oraz nie wykazują przyjętego na potrzeby systemu GSP określonego poziomu zróżnicowania eksportu do Wspólnoty (wartość przywozu na rynek Wspólnoty dla pięciu największych sekcji objętych systemem ogólnych preferencji taryfowych (GSP stanowi więcej niż 75 % całości przywozu tego państwa objętego systemem GSP na terytorium Wspólnoty). Kraje DEV zostały wymienione w załączniku I do rozporządzenia 732/2008, za wyjątkiem tych krajów trzecich, przy których w kolumnie D albo E tabeli zamieszczonej w tym załączniku, postawiono znak „X”.
· GSP + – system głębszej liberalizacji ceł, obejmujący kraje DEV, które nie są państwami o wysokim dochodzie i nie wykazują przyjętego na potrzeby systemu GSP, poziomu zróżnicowania eksportu (pięć największych sekcji przywozu objętego systemem GSP na rynek Wspólnoty stanowi więcej niż 75 % wartości przywozu objętego systemem GSP) oraz dodatkowo eksport ten do Wspólnoty jest stosunkowo niewielki (przywóz na rynek Wspólnoty objęty systemem GSP stanowi mniej niż 1 % wartości całego wspólnotowego przywozu objętego systemem GSP). Kraje DEV objęte systemem GSP+ to kraje trzecie, przy których w kolumnie E tabeli zamieszczonej w załączniku I do rozporządzenia 732/2008, postawiono znak „X”.
· LDC – to kraje trzecie, które znajdują się na liście krajów najsłabiej rozwiniętych opracowywanej przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ). Kraje LDC to kraje trzecie, przy których w kolumnie D tabeli zamieszczonej w załączniku I do rozporządzenia 732/2008, postawiono znak „X”.