Analiza stanu bhp na poszczególnych stanowiskach pracy jako podstawowy element analizy i oceny stanu bhp w zakładzie
Zarówno w Kodeksie pracy, jak i w innych aktach prawnych pracodawca jest obciążony obowiązkiem, zgodnie z którym powinien zapewnić organizację oraz stanowiska pracy w sposób chroniący pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych. Powinien przy tym uwzględnić zasady ergonomii, w tym możliwości psychofizyczne pracowników.
Co to jest analiza stanu bezpieczeństwa i higieny pracy?
Analiza stanu bezpieczeństwa i higieny pracy jest jednym z najważniejszych dokumentów potwierdzających stan realizacji wymogów bhp w zakładzie pracy i wymagany przez organy kontrolujące.
Analiza stanu bhp jest oceną stanu bezpieczeństwa w firmie, porównaniem go z obowiązującymi w tym zakresie przepisami i wskazaniem ewentualnych nieprawidłowości, dokonywaną na podstawie gruntownej znajomości poziomu bezpieczeństwa pracy w danym zakładzie.
Każda analiza stanu BHP w zakładzie pracy ma na celu nie tylko poprawę warunków BHP ale również powoduje wywiązanie się pracodawcy z obowiązku zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Czemu służy analiza?
wskazania prac związanych z zagrożeniem,
analiza wypadków przy pracy – częstotliwość, przyczyny, okoliczności i skutki,
określenia środków ograniczających ryzyko zawodowe wypadkowe i chorobowe oraz zaproponowanie zmian w organizacji pracy, mających na celu poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy .
Analiza stanu bezpieczeństwa i higieny pracy
Analiza stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie nastręcza pewne trudności jego sporządzenia. Często jest ograniczona i oparta na statystyce.
Zdarza się , że analiza stanu bhp w firmie jest w ogóle pomijana w działalności służby bhp. Dzieje się tak, bo wielu szefów firm nie wymaga od służby bhp takiej analizy, w wielu inspektorów bhp :
nie jest do końca przekonanych czy jest ona potrzebna,
jak ma wyglądać,
komu ma służyć,
co ma z niej wynikać.
Obowiązek sporządzania analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy przez służby bhp został zapisany w rozporządzeniu Rady Ministrów z 2 września 1997r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy ( Dz. U. Nr 109, poz.704, ze zm. ).
Spełniając swój obowiązek w zakresie sporządzania i przedstawiania analizy stanu bhp, służba bhp najczęściej sprawę kwituje :
statystyką wypadkową,
wskaźnikami ciężkości i częstotliwości wypadków w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego,
statystyką chorób zawodowych.
Potwierdzenie dobrego stanu bhp większość firm przedstawia karty oceny ryzyka zawodowego pokazujące, że jest ono na poziomie małym, bardzo małym, akceptowanym ( w zależności od przyjętej metody ).
Jeżeli wskaźniki wypadkowości nie pogorszyły się albo nawet się poprawiły – kierownictwo i służby bhp są usatysfakcjonowane ze swojej pracy.
Tak opracowana analiza jest przedstawiana na posiedzeniu komisji bhp ( w firmach, w których taka komisja działa ) i również członkowie komisji – przedstawiciele załogi nie wnoszą do niej zastrzeżeń.
Problem powstaje wówczas, gdy sporządzoną analizę otrzyma podczas kontroli w firmie inspektor pracy, który potraktuje ją jedynie jako statystykę wypadkowości i chorób zawodowych, a nie jako analizę stanu bhp.
Analiza stanu bhp opisana jedynie wskaźnikami liczbowymi ( statystyka ilości częstotliwości i ciężkości wypadków, ilości zarejestrowanych chorób zawodowych ) nie pokazuje, czy:
w firmie są spełnione wymagania bhp w zakresie organizacji pracy i organizacji poszczególnych stanowisk,
pracodawca spełnia swoje obowiązki w zakresie bhp wobec zatrudnionych pracowników,
pracownicy stosują się do obowiązujących norm bezpieczeństwa.
W trakcie sporządzania analizy również zobowiązuje firmy do przeprowadzenia badania, czyli ustosunkowania się do każdego elementu zarządzania firmą, składającego się na bezpieczeństwo i higienę pracy i oceniania go.
Stan faktyczny nie zaistnienia wypadku, czy nie wystąpienia choroby zawodowej nie jest gwarancją tego, że w dalszej, czy bliższej przyszłości sytuacja nie zmieni się na niekorzyść.
Statystyki i wskaźniki opisują historię, które :
pokazują, że dotychczas było dobrze, bo nie było wypadków przy pracy, a jeśli już do nich dochodziło, były one z reguły niegroźne w skutkach,
gwarancją utrzymania takiej sytuacji dzisiaj w przyszłości jest dobry stan bezpieczeństwa i higieny pracy na każdym stanowisku pracy, potwierdzony spełnieniem obowiązujących przepisów,
potwierdzenie takie uzyska tylko ten pracodawca, który dokona rzetelnego badania wszystkich elementów organizacji pracy związanych z bhp i z takiej solidnej analizy będzie wynikało, iż on i jego pracownicy spełniają obowiązujące wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Analiza stanu bhp, sporządzona w sposób kompleksowy, pokaże pracownikom służby bhp, czy ich praca daje spodziewane efekty.
Analiza obejmująca wszystkie zagadnienia mające bezpośredni , czy pośredni wpływ na bezpieczne warunki pracy, pokaże te miejsca i te tematy, które wymagają poprawy i doprowadzenia do zgodności z obowiązującymi przepisami lub zasadami bhp.
Ważne:
Warto zwrócić szczególną uwagę, a mianowicie zmieniające się przepisy dotyczące prawa pracy i szczegółowe przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
To, co w poszczególnych zakładach funkcjonowało i jeszcze funkcjonuje w zakresie bhp może być już nieaktualne, ale to dopiero analiza pokaże, które tematy wymagają weryfikacji.
Wymagania prawne, odpowiedzialność za sporządzenie i cel analizy
Rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997r. W sprawie służby bhp – w § 2 ust. 1 określa zakres działania tej służby.
W pkt. 3 zapisano, że jednym z zadań, które należą do obowiązków służby bhp jest :
sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych, mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy.
Obowiązek dokonywania analizy stanu bhp w zakładzie pracy dotyczy wszystkich zakładów bez względu na to, czy wypadków jest dużo, czy nie ma ich wcale, czy występują choroby zawodowe, czy też nie odnotowano żadnego takiego przypadku.
W przepisie w ogóle nie ma mowy o wypadkach i chorobach, ale jest za to mowa o zapobieganiu i poprawie.
Kto i jak często dokonuje analizy stanu bhp
Analiza stanu bhp należy do zadań służby bhp, sporządzają ją:
inspektor ( specjalista ) – w firmie posiadającej służbę bhp,
pracownik, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bhp,
specjalista spoza zakładu, któremu pracodawca zlecił wykonanie zadań służby bhp,
sam pracodawca, który wykonuje zadania bhp.
Pracodawca może samodzielnie dokonywać analizy stanu bhp w zakładzie jeżeli:
spełnia wymagania zawarte w art.23711§1 Kodeksu pracy, tzn. jeśli posiada ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań bhp i zatrudnia do 10 pracowników, albo zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Analiza powinna być sporządzona możliwie szybko po zakończeniu kwartału, czy półroczna, tak aby było można do planów finansowych i rzeczowych firmy wprowadzić te tematy, które wymagają w drożenia w najbliższym czasie.
Większość firm opracowuje analizy roczne, ale te, w których występują poważne zagrożenia, powinny je wykonywać częściej.
Uwaga:
Analiza stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ma być podstawą działań przyszłościowych, a statystyki są tylko elementem pomocniczym dla opracowania planu działań prewencyjnych.
Zakres analizy stanu bhp
Tematyka objęta analizą
Aby analiza stanu bhp spełniała swoje zadanie w zakresie zapobiegania zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawy warunków pracy musi uwzględnić kilka punktów.
Punkt 1.
W analizie stanu bhp powinna znaleźć się statystyka wypadkowości i statystyka chorób zawodowych za ostatni rok.
Statystyka za ostatni rok powinna być zestawiona z danymi za rok poprzedni, a także porównana z latami wcześniejszymi.
Za minimalną perspektywę czasową należałoby przyjąć ostatnie cztery, pięć lat.
Statystyka wypadków powinna pokazywać:
wskaźniki częstotliwości i ciężkości,
wszystkie przyczyny ich zaistnienia.
Musi być też odniesienie się do skuteczności podejmowanych działań zapobiegawczych – wniosków zapisywanych w protokołach powypadkowych – czy zostały one zrealizowane oraz czy spełniły swoje zadanie.
Czy przypadkiem nie doszło do wypadku z tych samych lub podobnych przyczyn.
Statystyka chorób zawodowych powinna uwzględniać przyczyny zachorowań i podjęte działania zapobiegające.
W przypadku tej statystyki należy zestawiać dłuższe okresy ( niż zalecane dla statystyki wypadków ), gdyż zachorowania na choroby zawodowe ujawniają się najczęściej po wielu latach pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia.
Punkt 2.
Wyniki badań środowiska pracy w zakresie:
zapylenia,
hałasu,
stosowanych substancji niebezpiecznych i szkodliwych,
źródeł promieniowania jonizującego itd.
W tym zagadnieniu wyniki pomiarów czynników szkodliwych podawane będą w zależności od specyfiki zakładu.
Punkt 3.
Wyniki pomiarów oświetlenia na poszczególnych stanowiskach pracy i ich zgodność z normami. Należy pamiętać, że nieprawidłowe oświetlenie może być w wielu przypadkach czynnikiem potęgującym zagrożenia, a zawsze pogarsza komfort pracy.
Punkt 4.
Statystykę zdarzeń potencjalnie wypadkowych, tj. wszystkich takich zdarzeń, które tylko dzięki szczęśliwemu zabiegowi okoliczności nie doprowadziły do wypadku. Ważne jest przy tym, aby dane liczbowe uzupełnić o przyczynę powstania zdarzenia i skuteczność podjętych działań zapobiegawczych.
Punkt 5.
Stwierdzone podczas kontroli nieprawidłowości w zakresie organizacji stanowisk pracy, stosowanych maszyn, urządzeń, narzędzi, materiałów, sposobu wykonywania pracy w aspekcie powstawania zagrożeń.
Punkt 6.
Badania lekarskie, z uwzględnieniem: częstotliwości, zakresu badania i stosowania się do stwierdzonych zaleceń oraz przeciwwskazań do wykonywania konkretnej pracy.
Punkt 7.
Kwalifikacje pracowników do wykonywania powierzonej im pracy – w zakresie wykształcenia, uprawnień i umiejętności dla zapewnienia bezpieczeństwa własnego, osób podległych i współpracowników.
Punkt 8.
Środki ochrony zbiorowej - w zakresie ich stosowania, skuteczności i stanu technicznego.
Punkt 9.
Środki ochrony indywidualnej – w zakresie ich dostępności, stosowania przez pracowników oraz skuteczności.
Punkt 10.
Odzież robocza i ochronna – jej dostępność i używanie, a także przydatność w warunkach zakładu.
Punkt 11.
Prace szczególne niebezpieczne – czy są identyfikowane, czy jest sporządzany rejestr prac szczególnie niebezpiecznych, związanych ze znaczącymi zagrożeniami, czy są opracowane instrukcje lub procedury, zapewniające ich bezpieczne wykonywanie.
Punkt 12.
Prace wykonywane przez co najmniej 2 osoby – czy jest sporządzony rejestr takich prac i czy jest to uwzględnione w organizacji pracy i w instrukcjach.
Punkt 13.
Zakres obowiązków poszczególnych pracowników – czy określono odpowiedzialność w zakresie bhp.
Punkt 14.
Konsultacje z pracownikami ( ich przedstawicielami ) działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy – czy wprowadzony został ten wymóg i sposób jego funkcjonowania.
Punkt 15.
Ergonomia - w organizacji stanowisk pracy, obsługiwanych maszyn, urządzeń i narzędzi, ochrony osobistych oraz innych elementów wyposażenia stanowisk pracy, mających, czy mogących mieć niekorzystny wpływ na powstawanie zagrożeń czy komfort pracy.
Punkt 16.
Podwykonawcy – czy znają przepisy bhp obowiązujące na terenie naszego zakładu i czy ich sposób wykonywania pracy nie stwarza zagrożeń dla nich samych i osób trzecich.
Punkt 17.
Ocena ryzyka zawodowego – na poszczególnych stanowiskach pracy, szczególnie przy wykonywaniu prac związanych ze znacznymi zagrożeniami – wnioski z oceny.
Punkt 18.
Informacje od pracowników lub ich przedstawicieli – w zakresie nieprawidłowości stwarzających zagrożenie życia lub zdrowia, występujące na poszczególnych stanowiskach pracy.
Punkt 19.
Ochrona pracy kobiet i młodocianych – czy realizowane są wszystkie wymagania prawne w zakresie prac wzbronionych i warunków zatrudnienia.
Punkt 20.
Instrukcje obsługi i bezpiecznego wykonywania prac – ich aktualność pod względem prawnym, zawartość merytoryczna, znajomość przez pracowników.
Ocena ryzyka zawodowego, a analiza stanu bhp
W art. 226 Kodeksu Pracy ( tj. Dz.U.z 1998r.Nr 21,poz.94, ze zm. ) zapisano, że :
„ Pracodawca:
ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,
informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami”.
Natomiast w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ( tj. Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz.1650 ), w § 39 ust.1
„ Pracodawca jest obowiązany ocenić i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko”.
Ocena ryzyka zawodowego, oprócz formalnego spełnienia wymagań prawnych, powinna dać konkretne efekty pracodawcy i pracownikom, widoczne w procesie analizy oceny stanu bhp.
Dla każdego pracodawcy dokonanie oceny ryzyka zawodowego w firmie powinno dać odpowiedź na pytania:
Czy organizacja pracy i stanowisk pracy zapewnia zabezpieczenie pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwością pracy?
Czy zostały zlikwidowane zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń?
Czy tam, gdzie likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, zastosowane zostały odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników?
Czy zapewniono pracownikom środki ochrony indywidualnej odpowiednie do rodzaju oraz poziomu zagrożeń, tam gdzie po zastosowaniu rozwiązań organizacyjnych i technicznych ograniczenie zagrożeń nie jest wystarczające?
Jeśli przeanalizujemy powyższe pytania z całym procesem analizy stanu bhp, to okaże się, że w ocenie ryzyka zawodowego, skupiają się podstawowe zagadnienia analizy.
Dla poprawnego przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego pracodawca musi znać:
listę zagrożeń występujących na poszczególnych stanowiskach pracy wraz z możliwymi skutkami zdrowotnymi,
sposób organizacji prac szczególnie niebezpiecznych i wymagających obsługi co najmniej 2 – osobowej,
wykaz miejsc i stanowisk wymagających opracowania instrukcji obsługi i bezpiecznego wykonywania prac,
poziom znajomości i przestrzegania ww. instrukcji przez pracowników,
stan techniczny maszyn, urządzeń, instalacji wraz z dokumentacją remontów i przeglądów,
wyniki pomiarów czynników powodujących zagrożenia środowiska pracy ( zapylenie, hałas, wibracje, substancje niebezpieczne i szkodliwe itd.),
zapisy w kartach charakterystyki stanowisk pracy,
wymagane kwalifikacje zawodowe i zdrowotne oraz mieć potwierdzenia zatrudniania odpowiednich pod tym względem pracowników,
tematykę i skuteczność szkoleń w zakresie bhp,
statystyki wypadków i chorób zawodowych ( liczba i przyczyny ),
statystyki zdarzeń potencjalnie wypadkowych i awarii ( liczba i przyczyny )
wykaz stosowanych zabezpieczeń ograniczających zagrożenia oraz ich skuteczność.
np. ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza wykazała, że z tytułu zagrożenia, jakim jest poparzenie gorącym metalem, ryzyko jest duże. To w pierwszej kolejności należy podjąć działania dla zredukowania jego wartości do małego.
Ocena stanu bhp, jak i narzędzie do jej sporządzania, jakim jest ocena ryzyka zawodowego, są niezbędne dla wprowadzenia mechanizmów zachęcających pracowników do postępowania zgodnego z obowiązującymi przepisami.
Tylko pracownicy, którzy :
znają występujące na ich stanowiskach pracy zagrożenia i ich źródła, wraz z możliwymi skutkami zdrowotnymi,
wiedzą, jakie muszą stosować zabezpieczenia dla ograniczenia skutków zagrożeń – jak ustrzec się wypadków,
wiedzą, jak postępować w sytuacjach awaryjnych,
wiedzą, że ich potrzeby w zakresie bhp są dostrzegane i realizowane – pracują bezpieczniej oraz mają większy komfort pracy. Pracownicy tacy wiedzą ponadto, że ich bezpieczeństwo jest traktowane przez przełożonych tak samo poważnie, jak realizacja zadań produkcyjnych.
Komu potrzebna jest analiza stanu bhp?
Osobą odpowiedzialną za stan bezpieczeństwa w firmie jest pracodawca, a dalej wszystkie osoby kierujące pracownikami, w części wynikającej z ich zakresu odpowiedzialności.
Pracodawca zatrudnia pracowników służby bhp, którzy mimo, że bezpośrednio nie odpowiadają za stan bhp, to są „ doradcami pracodawcy, osób nadzoru i robotników ”, a więc to pracownicy służby bhp w zasadniczy sposób kształtują bezpieczeństwo pracy w zakładzie.
Kodeks pracy – w rozdziale I Dziale X poświęca cały art.207 ochronie zdrowia i życia pracowników.
W § 2 tego art. zapisano, że: „ Pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest zobowiązany:
organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,
zapewnić wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
zapewnić wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy”.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bhp, w § 40 ust.1 zobowiązuje pracodawcę do zapewnienia systematycznych kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalenia sposobów rejestracji nieprawidłowości i metod ich usuwania.
Mimo, że zapisy obu aktów normatywnych dotyczą bezpośrednio pracodawcy, to w praktyce właśnie służba bhp, poprzez swoje bezpośrednie działania, ma największy wpływ na kształtowanie bezpiecznych warunków pracy.
W związku z powyższym można stwierdzić, że analiza stanu bhp potrzebna jest przede wszystkim pracodawcy, ale tak samo pracownikom bhp.
A. Mając szczegółową analizę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawca zdaje sobie sprawę ze wszystkich konsekwencji wynikających z niedociągnięć w tym zakresie, występujących w jego firmie.
B. Wie także, jakie musi podejmować działania, aby doprowadzić do zgodności z obowiązującymi przepisami, a co za tym idzie, do ograniczenia zagrożeń. W tych działaniach pierwszą osobą do pomocy będzie pracownik służby bhp.
Każda niezgodność jest potencjalnym źródłem zagrożenia , a także zagrożenie jest potencjalnym źródłem wypadku przy pracy czy choroby zawodowej.
Jeżeli wszyscy w firmie będą o tym pamiętali i ich działania będą ukierunkowane na ograniczenie zagrożeń, czyli organizowanie i wykonywanie prac zgodnie z przepisami oraz wprowadzanie mechanizmów poprawy warunków pracy, to dopiero wtedy będzie gwarancja, że firmie jest i będzie bezpiecznie.
Jest to także sytuacja znacznego komfortu podczas kontroli organów zewnętrznych.
Czekanie na decyzje zewnętrznych organów kontrolnych oraz podejmowanie działań po wypadkach jest najdroższym sposobem poprawy warunków pracy, dlatego że realizowane decyzji administracyjnych wymaga działań w stosunkowo krótkim czasie i nie zawsze wtedy, gdy to jest dla firmy wygodne ( z powodów organizacyjnych i finansowych ).
Natomiast działanie po wypadku nie cofnie utraconego nie rzadko zdrowia lub nawet życia, jak również poniesionych niemałych kosztów.
Sposób postępowania
Algorytm pokazujący ścieżkę postępowania z przykładowym formularzem przeglądu bhp w opracowaniu analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.
|
Przegląd poszczególnych elementów opisujących stan bhp |
↓
|
Ocena – raport z przeglądu |
↓ ↓
|
Pozytywna |
|
Negatywna – lista nieprawidłowości |
↓ ↓
|
Koniec |
|
Propozycje działań naprawczych |
↓
|
Konsultacje z pracownikami lub ich przedstawicielami |
↓
|
1. Zatwierdzenie działań do realizacji 2. Realizacja i kontrola |
Powyższy algorytm pokazuje dwie ścieżki postępowania:
a) w przypadku oceny pozytywnej następuje koniec zadań,
b) jeśli ocena jest negatywna – przystępujemy do dalszych działań.
Z pierwszej ścieżki ( ocena pozytywna ) mogą skorzystać tylko firmy, w których nie było:
wypadków,
zdarzeń potencjalnie wypadkowych i awarii,
chorób zawodowych,
odchyleń od wymogów przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (potwierdzone protokołami wewnętrznych i zewnętrznych),
zgłoszeń od załogi.
Zakłady, które osiągnęły tzw. „ bezpieczeństwo bezwzględne ”, co praktycznie jest prawie niemożliwe. Tak więc wszyscy powinni skorzystać ze ścieżki drugiej i znaleźć te tematy, które wymagają podjęcia działań, jeżeli nie naprawczych, to doskonalących stan bezpieczeństwa i higieny pracy, podnoszących na wyższy poziom kulturę bezpieczeństwa w firmie.
Postępowanie zgodnie z algorytmem ścieżki drugiej nie jest czynnością jednorazową, ale wymaga okresowego kontrolowania realizacji zadań i musi być powtarzane przynajmniej raz w roku.
Materiały do sporządzania analizy
Przeprowadzenie analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy wymaga sięgnięcia do wielu dokumentów, zapisów prowadzonych w ciągu całego roku.
Żeby zagadnienie uprościć, należy przede wszystkim uporządkować, tzn. aby materiał był miarodajny i łatwy do identyfikacji, warto zaprowadzić system rejestrowania tego wszystkiego, co działo się w dziedzinie bhp w okresie roku ( np. na nośnikach elektronicznych, co w wielu sytuacjach jest bardzo wygodne ).
( załącznik nr.1 )
rejestr zdarzeń potencjalnie wypadkowych,
rejestr kontroli przeprowadzonych przez organy zewnętrzne,
rejestr zgłoszonych przez pracowników nieprawidłowości w zakresie bhp,
rejestr zgłoszonych przez pracowników propozycji dotyczących poprawy warunków bhp,
rejestr wyników kontroli przeprowadzonych przez służbę bhp.
Analiza stanu BHP w zakładzie pracy- postępowanie, dokumentacja
Formularz z tematami
Aby ułatwić sobie opracowanie kompleksowej oceny stanu bhp w firmie, należy przygotować dla potrzeb zakładu formularz z tematami – pytaniami obejmującymi wszystkie te zagadnienia, które dotyczą bhp.
Każdy z tematów należy ocenić, opisując stwierdzone nieprawidłowości, czy niezgodności z przepisami.
W formularzu powinna znaleźć się również rubryka z propozycjami koniecznych działań dla ograniczenia zagrożeń i poprawy warunków pracy.
Opracowany formularz powinien wystarczyć na wiele lat i być przeglądem tego, co firmie robiło się i będzie się robić dla zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa pracy.
( Załącznik nr 2 ).
Uwagi
Do sporządzenia analizy stanu bhp należy wykorzystać wszystkie materiały opracowywane sukcesywnie w ciągu roku tj.:
wyniki pomiarów środowiska pracy,
protokoły z kontroli,
protokoły powypadkowe,
protokoły ze zdarzeń potencjalnie wypadkowych,
uwagi pracowników itp.
Dokonywanie wszystkiego naraz w krótkim okresie, np. wymuszonym terminem wykonania nakazu inspektora pracy, czy tylko poleceniem pracodawcy, stwarza dużą niedogodność i nie gwarantuje przeprowadzenia analizy w sposób prawidłowy.
Należy mieć świadomość, że niespełnianie wymogów prawnych m.in. w zakresie:
zatrudniania pracowników o wymaganych kwalifikacjach zawodowych i zdrowotnych,
szkoleń w zakresie bhp,
opracowania i dostarczania pracownikom instrukcji obsługi i bezpiecznego wykonywania prac,
środowiska prac,
dokonywania pomiarów środowiskowych,
dokonywania pomiarów skuteczności ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym instalacji i urządzeń elektrycznych,
zabezpieczeń przeciwpożarowych
ZAWSZE PONOSI POZIOM RYZYKA ZAWODOWEGO.
Wnioski z analizy
Działania pracodawcy
Po otrzymaniu raportu pracodawca powinien:
Zorganizować naradę z udziałem osób zainteresowanych ( np. kierownika, pracownika pełniącego zadania służby bhp i doświadczonego montera ), na której przedstawi raport z analizy stanu bhp oraz wysłucha uwag i propozycji zebranych.
Na podstawie raportu i wniosków z narady zadecydować o wprowadzeniu konkretnych działań naprawczych zapisując je w formie polecenia służbowego.
Zobowiązać osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych zadań do powiadamiania go o trudnościach w ich realizacji.
Zobowiązać służbę bhp do bieżącego sprawdzania realizacji wszystkich zadań.
Plan poprawy warunków bhp
Innym sposobem postępowania po raporcie z analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy może być opracowanie planu poprawy warunków bhp ( zamiast polecenia szefa firmy ).
Plan taki powinien być opracowany na określony okres ( kwartał, półrocze, rok ), a kolejność podejmowanych działań powinna być uzależniona od :
wagi problemu wymagającego rozwiązania,
wielkości zagrożeń wymagających zlikwidowania czy ograniczenia.
Plan musi obejmować wszystkie działania wynikające z oceny stanu bhp oraz inicjatywy pracowników dla poprawy warunków pracy.
Przy opracowywaniu planu poprawy warunków bhp nie wolno zapomnieć o konsultacjach z przedstawicielami załogi w zakresie tematów ujętych w planie oraz kolejności i sposobu ich realizacji.
Opracowując plan poprawy warunków bhp należy mieć stale na uwadze cele, którym plan służy. Są to m. in.:
doprowadzenie warunków pracy do wymogów obowiązujących norm i przepisów,
ograniczenie liczby zagrożeń,
ograniczenie ilości zdarzeń potencjalnie wypadkowych i awarii,
ograniczenie liczby i ciężkości wypadków przy pracy,
ograniczenie liczby chorób zawodowych,
poprawa warunków środowiska pracy,
likwidacja lub częściowe ograniczenie sytuacji sprzyjających popełnianiu błędów przez pracowników,
poprawa ergonomii na stanowisku pracy,
podniesienie wiedzy oraz wzrost motywacji do bezpiecznych zachowań ,
doprowadzenie ryzyka zawodowego do akceptowalnego poziomu.
Analiza potrzeb i możliwości
Plan poprawy warunków bhp wymaga przeprowadzenia analizy potrzeb i możliwości realizacyjnych z uwzględnieniem nakładów finansowych, technicznych i przewidywalnych efektów.
Poszczególne zadania planu poprawy powinny zostać określone po dokładnym rozeznaniu:
zagrożeń, narażeń, szkodliwości i uciążliwości na stanowiskach pracy,
przyczyn wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz chorób zawodowych,
wystąpień zewnętrznych organów kontrolnych,
wniosków z kontroli wewnętrznych,
uwag załogi,
potrzeb szkoleniowych.
Głównym celem planu poprawy warunków bhp jest doprowadzenie do obniżenia ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy i przy czynnościach, na których ryzyko zostało oszacowane jako wyższe niż akceptowane przy spełnieniu obowiązujących przepisów prawnych.
Preferowane jest aby w planie poprawy warunków bhp znalazły się również inne tematy poprawiające bezpieczeństwo i higienę pracy w firmie, nie tylko wynikające wprost z analizy stanu bhp.
Podsumowanie
Analiza stanu bhp, to nie tylko ustosunkowanie się do statystyk wypadkowych i chorób zawodowych, ale ocena wszystkich obszarów działalności firmy związanych z bezpieczeństwem i higiena pracy.
Nie można dokonać prawidłowej analizy stanu bhp bez rzetelnie przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego.
Analiza zdarzeń potencjalnie wypadkowych daje taką samą wiedzę o zagrożeniach, jak wypadki przy pracy.
Materiały niezbędne do opracowania analizy stanu bhp powinny być zbierane na bieżąco i odpowiednio archiwizowane.
Tylko pracodawca zapoznany z oceną stanu bhp może podejmować racjonalne działania w celu ograniczenia zagrożeń i poprawy warunków pracy.
Plan poprawy warunków bhp opracowywany na podstawie analizy stanu bhp jest najlepszą formą podejmowania przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych, mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy.
Podejmowanie działań w zakresie ograniczenia zagrożeń i poprawy warunków pracy bez konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami jest nie tylko niezgodne z obowiązującymi przepisami ( art. 23711a Kodeksu pracy ), ale też może przynosić mierne efekty.