Kultura pomorska w epoce żelaza

Żelazo zostało odkryte najpóźniej z wszystkich kruszców używanych w pradziejach. Było to spowodowane trudnościami technicznymi związanymi z jego przetwarzaniem, szczególnie z wysoką temperaturą wytopu.

Około 800÷700 roku p.n.e. metal ten upowszechnił się na terenie dzisiejszego Pomorza. Na naszych terenach był pozyskiwany głównie z tzw. rudy darniowej. Po szczytowych osiągnięciach, w początkach epoki żelaza, nastąpił niespodziewany upadek kultury łużckiej na ziemiach Pomorza Środkowego. Przyczyn tego zjawiska, upatruje się w ochłodzeniu klimatu oraz ekspansji nowego prądu kulturowego - kultury pomorskiej.

W epoce żelaza rozróżniamy dwa podokresy kaszubskiej grupy kultury łużyckiej. Starszy 650÷500 p.n.e. i młodszy 500÷400 p.n.e. Grupa ta, po roku 500 p.n.e. przekształciła się w odmienną kulturę, zwaną od tej pory kulturą pomorską. Stanowiła ona dalszą gałąź rozwojową kultury Prasłowian.

Znaleziska kultury pomorskiej są liczne reprezentowane na terenie ziemi słupskiej. Są to głównie pojedyncze groby, cmentarze, popielnice, wyroby z brązu i żelaza oraz najczęściej znajdowana - ceramika występująca głównie na cmentarzach i osadach.

Kultura pomorska na wszystkich etapach swojego rozwoju, wykazuje silne więzy i wpływy kultury łużyckiej. W odróżnieniu od niej jednak, specjalizując się w metalurgii (odlewnictwo i kowalstwo), wykazuje słabsze umiejętności w zakresie ceramiki. Główną różnica między obiema kulturami jest jednak obrzęd pogrzebowy oraz ceramika grobowa. Pomimo dalej obowiązującego ciałopalenia, dominującą formą grobu staje się tzw. skrzynie kamienne zawierające najczęściej po kilka pochówków. Konstrukcja takiego grobu składała się z płasko łupanych kamiennych płyt, ułożonych w kształcie prostokątnym lub zbliżonym do kwadratu, rzadziej wielobocznym.

Kamienne grobowce skrzyniowe są charakterystyczne dla tzw. kultury amfor kulistych. Groby te początkowo miały niewielkie rozmiary i zawierały od jednej do kilku popielnic, później wymiary ich zwiększały się a liczba popielnic w jednym grobie dochodziła niekiedy do 20 i więcej. Groby te wyposażano w wyroby brązowe i żelazne, głównie ozdoby i narzędzia. Dominująca formą ceramiki grobowej stały się tzw. urny twarzowe.

Były to naczynia zamykane od góry tzw. pokrywami czapkowatymi. Szyjką tego naczynia starano się wiernie modelować w twarz zmarłego, na jego dolnej powierzchni zaś, często zamieszczano rysunki obrazujące sceny z jego życia.

Na zdjęciu obok, urny twarzowe ze Ściegnicy (gm. Kobylnica), pochodzące z wczesnej epoki żelaza. W większości występowały jednak popielnice bez zdobień. W gospodarce plemion kultury pomorskiej najważniejszą rolę odgrywała hodowla zwierząt domowych, pasterstwo i rolnictwo.

Zakładano niewielkie osady z domami naziemnymi o słupowej konstrukcji.