Czynniki wpływające na funkcjonowanie wyposażenia SP:

- gęstość, ciśnienie, temperatura i wilgotnośc powietrza

- zmiana położenia w przestrzeni ze znacznymi przyspieszeniami

-obciązenia od drgań, udarowe i od sił aerodynamicznych na płaszczyznach nośnych, a także od elementów podwozia, spadochronu hamujacego czy haka hamującego

atmosfera wzorcowa to pionowy i umowny rozkład ciśnienia, temperatury, gęstości, prędkości dźwięku oraz lepkości kinematycznej przyjęty za wzorzec międzynarodowy do porównania wyników badań statków powietrznych i zespołów napędowych

są to: t=15C ciśnienie 1013,27 hpa, gęstość 1,225 kg/m3 prędkość dźwięku=340,3 m/s g=9,81 m/s2 stała gazowa 8,324 lepkośc k = 1,46 x10^-5

wpływ niskich temperatur powoduje m.in. pogorszenie właściwości akumulatorów, zwiększenie gęstości materiałów smarujących, zmniejszenie elastyczności materiałów izolacjnych, szkodliwych naprężeń płatowca.

korzystnie wpływa na polepszenie chłodzenia urządzeń pokładowych ale tylko na wysokościach kilku km

wzrosty temp powodują zmiany rezystancji przewodów elektrycznych

troposfera 0-11 tropopauza

stratosfera 20-32 stratopauza 47

mezosfera 71-80km

wilgotność powietrza – stopień nasycenia parą wodną powietrza otaczającego przyrządy. zależy ona od pory roku, warunków klimatycznych i wysokości

wilgotnośc wywołuje korozję częsci metalowych

ciśnienie maleje wraz ze wzrostem wysokości

zmiany położenia którym towarzyszą znaczne przeciążenia i przyspieszenia może uszkodzić źle wyważone układy ruchome np wskaźniki przyrządu pokładowego

urządzenia pokładowe posiadają pewną odporność na drgania, mogą zmniejszać czytelnośc wskaźników w celu tym stosuje się amortyzację tablic lub elementów (indywidualna)

ma też zxastosowanie praktyczne np. zmniejszają błąd spowodowany tarciem (kąt zastoju)

• wymagania techniczne pokładowych urządzeń elektrycznych

- wytrzymałość elektryczna powietrza zależy od ciśnienia, temp, wilgotności

- wytrzymałośc cieplna – praca bez zakłoceń w zakresie temperatur

efektami nagrzewania się konstrukcji w lotach naddźwiękowych jest spadek wytrzymałości mechanicznej konstrukcji, wzrost rezystancji elektrycznej przewodów, topienie się elementów na krawędziach natarcia

obniżanie temp obniża wytrzymałośc mechaniczną konstrukcji (pękanie, uszkodzenia izolacji) wzrasta lepkośc smarów, maleje sprawnośc chemicznych źródeł energii

- wytrzymałość mechaniczna

- ciągłośc i pewnośc pracy

- duża oporność na zakłócenia zewnętrzne

-podatnośc eksploatacyjna

-długi czas użytkowania

-szybki czas gotowości do pracy

• pokładowe źródła energii:

prąd stały

prąd przemienny o f=400Hz: trójfazowy, jednofazowy

• system energetyczny statku powitrznego: źródła główne, system rozdziału regulacji i kontroli, odbiorniki pokładowe, źródła awaryjne

• akumulatory lotnicze – źródła energii elektrycznej stosowane na pokładach statków powietrznych, wytwarzana na drodze reakcji chemicznych. Pomiedzy elektrodami występuje różnica potencjałów po pdłączeniu do zacisków ogniwa obciążenia w obwodzie zaczyna płynąć prąd elektryczny

• parametry akumulatora: pojemność elektryczna, głębokość rozładowania akumulatora, zdolnośc gromadzenia energii, sem ogniwa, liczba cykli-ładownie/rozładowanie

• elektroli: postać płynna pasta lub stała

• akumulatory lotnicze – przeznaczenie:

- zasilanie odpowiednich systemów rozruchu i sterowania pracy silników, przyrządy kontroli pracy zespołów napędowych

- realizacja autonomicznego rozruchu silników lotniczych na ziemii i w powietrzu

- stabilizacja wartości napięcia sieci pokładowej prądu stałego

• prądnice lotnicze: konwencjonalne (stykowe), bezstykowe,

• przekaźnik różnicowo – zwrotny: funkcje

- włączenie generatora do sieci gdy Ugen>Usieci i odłączenie gdy Ugen<Usieci

- sygnalizacja wariantów pracy przekaźnika różnicowo-zwrotnego

- blokada włączenia generatora do sieci przy nieprawidłowej biegunowości

• Automat zabezpieczający odbiorniki przed przepięciami, ma za zadanie automatyczne odłączenie generatora z pracy przy wzroscie napięcia jego wyjściowego (przepięcie) ponad 32V. Nie „reaguje” on na przepięcia nieustalone, a odłącza generator z sieci w przypadku występowania przepięć ustalonych

• przepięcia dzieli się na: nieustalone (poniżej 0,03s powstają podczas wyłączenia z pracy odbiorników dużej mocy) i ustalone (powyżej 0,03s polegają natrwałym wzroście napięcia wyjściowego generatora powyżej 32V, przyczyną może być: uszkodzenie uzwojenia elektromagnesu)

• warunki pracy równoległej generatora z akumulatorem: równe lub zbliżone wartości napięć wyjściowych, zgodna biegunowość źródeł prądu stałego

• warunki pracy równoległej prądnic prądu stałego: równe lub zbliżone wartości napięć wyjściowych, równe lub zbliżone wartości rezystancji wewnętrznych, zgodna biegunowośc prądnic p. stałego

• urządzenie transformatorowo-prostownicze – przeznaczone jest do przetwarzania trójfazowego (jednofazowego) prądu przemiennego o napięciu 200V/115V na prąd stały o napięciu 28V

• zasilacze lotniskowe – wymagania: poziomy napięć i częstotliwość prądu elektrycznego wytwarzanego przez źródło lotniskowe zgodne z wymaganiami systemu elektromagnetycznego statku powietrznego, moc elektryczna źródła lotniskowego conajmniej równa mocy odbiorników energii elektrzycznej na poładzie, kolejność faz zgodna z wymaganiami systemu na pokładzie

• pokładowe źródła prądu przemiennego: prądnice prądu przemiennego: samozbudne, obcowzbudne(źródła podstawowe), przetwornice. Można te źródła podzielić ze względu na: liczbę faz napięcia wyjściowego, częstotliwość napiecia wyjściowego, tryb pracy źródeł prądu przemiennego

• unsp – układy napędowe o stałej prędkości – stosowane w układach elektroenergetycznych w których prądnice prądu przemiennego są podstawowymi źródłami energii elektrycznej.

• rozwiązania techniczne unps: przekładnie mechaniczne o różnym przełożeniu, sprzęgła elektromagnetyczne, silniki hydrauliczne, turbiny powietrzne, przemienniki częstotliwości

• przetwornice – maszyny elektryczne przeznaczone do przetwarzania pradu stałego 28V na prąd przemienny jedno lub trójfazowy o napieciach: 26V 36V lub 115V i częstotliwości 400Hz lub na prąd stały o wyższym napięciu

  • dzieli się je na: elektromaszynowe – dwukierunkowa zmiana na energię mechaniczną, statyczne – zmiana prądu stałego na przemienny i transformacja na wyższe napięcie

• APU – pomocnicza jednostka mocy – mały niezależny generator używany do uruchamiania głównych silników samolotów zazwyczaj przy pomocy sprężonego powietrza, zapewnienia energii elektrycznej ciśnienia w układach hydraulicznych oraz klimatyzacji wnętrza podczas posotju na lotnisku. Czasem też dostarcza energii podczas lotu.

• elektryczna instalacja przeciwpożarowa – przeznaczona do wykrywania pożarów w strefach chronionych, dzieli się na: instalacje gaszenia pożaru i wykrywania i sygnaizacji pożaru

• instalacja wykrywania i sygnalizacji pożaru: przeznaczona do wykrywania pożarów w miejscach chronionych, składa się z:

  • zespołu czujników (sygnalizatorów): wykorzystują instensywne wydzielenia energi cieplnej, zmiane rezystancji powietrza,zmiane rezystancji , zwarcie styków elektrycznych,

  • elektromechanicnzego bloku przetwarzania sygnałów otrzymanych z czujników,

  • układów sygnalizujących zaistnienie pożaru załodze sp,

  • układów wysyłających sygnał elektr do instalacji gaszenia

• instalacja gaszenia pożarów skłąda się: z butli przeciwpożarowych ze środkiem gaśniczym, bloku zaworów elektromagnetycznych lub zaworów otwieranych przez ładunek prochowy, przewodów rurowych doprowadzających środek gaśniczy, kolektorów rozpylających paliwo

• instalacja gazu neutralnego: przeznaczona jest do wypełnienia gazem neutralnym(niepalnym) przestrzeni nad powierzchcnią paliwa zapobiegajać wybuchowi, składa się z:

  • butli ciśnieniowej z gazem niepalnym np. CO2

  • reduktora zmniejszającego ciśnienie

  • przewodów rurowych doporowadzających gaz nautralny

  • dysz doprowadzających gaz do zbiorników

  • zaworów elektromagnetycznych umożliwiających zwiększanie szybkości wypełnienia zbiorników

• elektryczna instalacja przeciwoblodzeniowa: do wykrywania i sygnalizacji początku oblodzenia orad usuwania jego skutków z elementów sp. Składa się z: czujników oblodzenia, bloku prztwarzania sygnałów, układów sygnalizujących, elementów grzewczych usuwających oblodzenie

• oblodzenie powierzchcni sp powoduje:

  • spadek siły nośnej

  • wzrost oporu aerodynamicznego

  • wzrost masy

  • blokowanie powierzchni sterowych

  • uszkodzenie łopatek sprężarek silników lotniczych

• sygnalizatory oblodzenia:

  • pneumatyczne

  • mechaniczne

  • izotopowe

  • elektryczne

  • termiczne

• do instalacji przeciwoblodzeniowych sp zaliczamy:

  • instalacje ogrzewania krawędzi natarcia skrzydeł sp

  • instalacje ogrzewania łopat wirnika nośnego i śmigła ogonowego

  • instalacje ogrzewania szyb kabin pilotów

  • instalacje ogrzewania odbiorników ciśnień – rurka pitota

  • instalacje ogrzewania wlotów i aparatów kierujących 1 stopnia spręzarek silników

• systemy oświetlenia, podział:

  • wewętrzne

  • zewnętrzne: reflektory lądowania/szperacze/kołowania, specjalne, oświetlenia ładunków podwieszanych

od przeznaczenia:

• zasadnicze

• awaryjne

od źródła światła:

• żarówki

• lampy neonowe

• oświetlenie elektroluminescencyjne – zbudowane z wielowarstwowej folii

od koloru:

• białe

• zielone(noktowizyjne)

• niebieskie

• czerwone

• ultrafioletowe

• regulacja jasności realizowana jest:

  • mechanicznie (żaluzje)

  • elektrycznie (ciągła i impulsowa)

• systemy podświetlenia

  • wewnętrzne

  • zewnętrzne

• chemiluminescencyjne żródła światła wykorzystują emisję promieniowania elektromagnetycznego w reakcji chemicznej, są to polietylenowe pojemniki wypełnione dwoma roztworami w tym jeden w ampułce. łamiąc pojemnik ampułka pęka i dochodzi do reakcji w wyniku której zaczyna świecić. Wykorzystuje się tam np. luminol

• systemy wewnętrznej sygnalizacji świetlnej dzielimy na:

  • ze względu na rodzaj emitowanego światła:

    • światłem ciągłym

    • przerywanym

  • od przeznaczenia:

    • tabliczek sygnalizacyjnych – sygnalizacja świetlna stanu pracy wybranych urządzeń i systemów SP za pośrednictwem kolorów (czerwony niebeżpieczeństwo, żólty ostrzeżenie, zielony informacja), często dla podwyższenia istoty zagrożenia światło czerwone jest przerywane i generują dźwięki

    • informacyjnych np. nie palić, tabliczi desantu itp.

• systemy zewnętrznej sygnalizacji świetlnej dzielimy na:

  • światła pozycyjne – przeznaczone do sygnalizacji położenie sp w przestrzeni w warunkach ograniczonej widoczności o następujących kolorach: czerwony – lewe skrzydło, zielony – prawe skrzydło, biały - ogon

  • szykowe, - przeznaczone są do sygnalizacji położenia w szyku w czasie ograniczonej widoczności, umieszcza się na górnych i dolnych powierzchniach skrzydeł lub kadłuba; mają kolor: pomarańczowy lub ciemnoniebieski

  • konturowe/gabarytowe – okreslają wymiary sp w warunkach ograniczonej widoczności, położone są na końcach skrzydeł i stateczniku pionowym samolotu lub na końcach łopat wirnika nośnego, mają kolory: biały i czerwony

  • latarnie błyskowe/ światła antykolizyjne – przeznaczone do sygnalizacji położenia w przestrzeni przy słabej widoczności, emitują przerywany strumień świetlny o światłości większej od pozycyjnych: czerwone – antykolizyjne, białe – ostrzegawcze i podczerwień; stosuje się w nich lampy błyskowe, halogeny oraz żarówki

  • sygnalizacja wypuszczonego położenia podwozia: kolor biały