Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa była jedną z instytucji, jakie w naszym kraju funkcjonowały w pierwszej połowie dwudziestego wieku. Do życia powołano ją na dwa lata przed zakończeniem pierwszej wojny światowej. Działała w sumie przez osiem lat. Był to bank emisyjny, a decyzję o jego założeniu podjęły niemieckie władze (pamiętać bowiem należy, iż Polska znajdowała się jeszcze wtedy pod zaborami). Zadaniem Kasy było emitowanie marek polskich. Bezpośrednią przyczyną zlikwidowania tej instytucji stało się ustanowienie innej, a mianowicie Banku Polskiego, którego zadaniem również było emitowanie waluty - z tą różnicą, że nie niemieckiej, a polskiej. Przygotowania do zlikwidowania Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej rozpoczęto już w trzy lata od momentu jej założenia (czyli rok po tym, jak Polska znowu stała się niepodległym państwem). Sprawa nabrała kolorów w momencie, kiedy na stanowisko szefa polskiego rządu powołany został Władysław Grabski - przeprowadził stosowną reformę zwaną reformą Grabskiego.
Polską Krajową Kasę Pożyczkową powołano do istnienia tymczasowo w celu zapewnienia środków płatniczych w obiegu do czasu powołania właściwego banku centralnego. „(...) zanim na mocy uchwały sejmowej nie zostanie powołany do życia Bank Polski”[1] Przygotowania do utworzenia takiego banku trwały już od 1919 roku, ale PKKP pełniła funkcję emisyjną jeszcze do 1924 roku. Potrzeby państwa w tym okresie czasu (związane m.in. z koniecznością prowadzenia wojny o wschodnią granicę) nie mogły być sfinansowane z podatków i były kredytowane co doprowadziło do wzrostu inflacji a w konsekwencji do hiperinflacji.
Władze państwowe zmuszone były do podjęcia działań zmierzających do zakończenia tego stanu. Pod koniec roku, 18 grudnia 1923 Władysław Grabski został powołany na stanowisko premiera i otrzymał też od Sejmu 6-miesięczne pełnomocnictwa ustawodawcze. W krótkim czasie zastąpił on markę polską nową walutą o nazwie złoty polski, rozwiązał też Polską Krajową Kasę Pożyczkową. Zastąpił ją Bank Polski. Kurs złotego polskiego równy był kursowi franka szwajcarskiego. Posunięcia rządu Grabskiego w ciągu roku 1924 spowodowały skuteczne zdławienie hiperinflacji i uporządkowanie gospodarki Pols
Dekret z grudnia 1918 r. Dziennik Praw 1918, nr 19, poz. 56.
Cecylia Leszczyńska: Rzut oka na dzieje polskiej bankowości centralnej (pol.). Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Społecznej, 30 marca 2009. [dostęp 31 marca 2009].
Pierwsze polskie banki powstały na początku XIX wieku. Największym był działający od 1828 roku potężny bank Polski, który pełnił funkcję banku centralnego Królestwa Kongresowego. Warto pamiętać, że banki centralne były wówczas spółkami prywatnymi, w których skarb państwa był jednym z udziałowców.
Bank Polski przede wszystkim zajmował się emisją pieniądza, ale także prowadził zakrojoną na szeroką skalę działalność kredytową i pełnił inne funkcje banku komercyjnego. Równocześnie działało kilka tzw. domów bankowych, z których największy był własnością znanej postaci – Leopolda Kronenberga. Oprócz nich w Polsce pracowały też liczne tzw. kantory, udzielające kredytów, zajmujące się wymianą walut, skupem weksli. Nadzór nad powstającym systemem bankowym sprawował Minister Przychodów i skarbu Królestwa Kongresowego.
W latach 60. XIX wieku, w wyniku klęski powstania styczniowego, zlikwidowano autonomię Królestwa Kongresowego. Istnienie Banku Polskiego stało się niewygodne dla władz carskich i w 1870 roku bank ten został poddany likwidacji(włączono go do Banku Rosji). Obszar Królestwa Kongresowego stał się częścią stopniowo kształtującego się rosyjskiego systemu bankowego. Podobnie było na terenach zaboru pruskiego i austriackiego, na których powstające polskie banki stanowiły cześć systemów bankowych tych państw.
Po 1870 roku banki na ziemiach polskich rozwijały się w sposób dwutorowy. Powstawały względnie duże banki komercyjne, zajmujące się zarówno udzielaniem kredytów, jak i działalnością inwestycyjną. Szczególne znaczenie miały rozmaite operacje związane z budową sieci kolejowej. Równocześnie szybko rozwijała się sieć bardzo małych banków, działających na bazie lokalnej – były to głównie banki spółdzielcze i samopomocowe. Przez banki samopomocowe rozumiemy tu lokalne banki, zakładane przez osoby należące do tych samych lub zbliżonych grup zawodowych, np. kupców, rolników, rzemieślników. Podobnie jak to ma miejsce jeszcze obecnie w innych krajach(np. w Niemczech), znaczna ich część nie nosiła nazwy banku, lecz inną – np. kasy(Kasa Rzemiosła, Kasa Kredytowa).
Rozwój kapitalizmu stworzył korzystne warunki dla polskich banków. Największe możliwości istniały w Królestwie Kongresowym, gdzie konkurencja ze strony banków rosyjskich była słaba, a przekupność urzędników carskich usuwała wszystkie przeszkody. Rosyjski system bankowy był scentralizowany. Aby rozpocząć działalność, banki musiały otrzymać koncesję od Ministerstwa Finansów, które też mogło cofnąć koncesję bankom nie przestrzegającym przepisów. Podobnie jak w wielu innych krajach świata, w Rosji wprowadzono podział banków na detaliczne(handlowe) i inwestycyjne(ziemskie).
Banki detaliczne przyjmowały głównie depozyty krótkoterminowe od osób fizycznych i lokaty bieżące, a mogły inwestować pieniądze tylko na krótki okres. Banki inwestycyjne przyjmowały głównie lokaty przedsiębiorstw, znaczną ich część – na dłuższe okresy.
Podział banków na detaliczne i inwestycyjne, wprowadzony w Europie Zachodniej w pierwszej połowie XIX wieku, przetrwał tam do lat 60. zeszłego stulecia. W Japonii został zlikwidowany dopiero w 1995 roku, a w USA formalnie jeszcze istnieje, choć nie jest już przestrzegany. W Rosji carskiej podział ten zaostrzono przez rozmaite nakazy Ministerstwa Finansów. W praktyce większym polskim bankom udawało się obchodzić większość restrykcyjnych przepisów, a w razie konieczności – zdobywać niezbędne „derogacje”. Małe banki spółdzielcze i samopomocowe rejestrowały się najczęściej nie jako banki, lecz pod innymi nazwami(głównie jako kasy i towarzystwa).