Stanisław
Ignacy Witkiewicz, jako jeden z kontrowersyjnych postaci XX- lecia
międzywojennego, słynął ze swoich fascynacji demonologią a
przykładem odzwierciedlenia tej pasji jest obraz zatytułowany
„Szatan”. Ukazuje on po „Witkacowsku” zdeformowaną postać
znajdującą się na pierwszym planie. Ma ona kozi łeb, bródkę,
szpiczaste uczy przypominające rogi, umięśnione nogi zakończone
stopami. Na środku ciała widoczna jest silna ręka zakończona
szponami. Artysta zarysował linię mięśni, wyeksponował czarnymi
liniami oczy, brwi i szpony. Diabeł ten jednak nie budzi postrachu,
choć widać wyraźnie, że musi być bardzo silny. Jest to osoba
uśmiechnięta, wręcz diabolicznie. Postać ta wydaje się być
bardzo fascynująca.
Po lewej stronie widać zbliżającą się
do niego kobietę. Ma ona na sobie strój, przypominający ubiór
noszony przez kobiety w czasach Witkacego. Gdyby była naga, można
byłoby ją skojarzyć z Ewą, kuszoną do zerwania owocu, rosnącego
– zgodnie z zamierzeniem autora – po prawej stronie obrazu.
Najprawdopodobniej jednak artysta pragnął wyrazić w tym samym
skłonność kobiet do czynienia zła, ich emocjonalny związek z
szatanem, najprawdopodobniej związek o podłożu erotycznym. W tle
dostrzegane są góry, najprawdopodobniej Tatry, będące ulubionym
miejscem artysty. Prawdopodobnie jest również, że to sam artysta,
nazywany ze względu na swój skandalizujący styl życia
„podhalańskim diabłem” i że sam wcielił się w postać
szatana
Motyw
szatana obecny jest, zatem w literaturze i sztuce różnych epok.
Szatan jest zawsze upersonifikowany, co najprawdopodobniej łączy
się z potrzebą człowieka do nadawania cech istot żywych pojęciom
abstrakcyjnym, np. takim jak zło. To najważniejsza funkcja motywu
szatana, gdyż powstał on na wyraźną potrzebę ludzką; coś ma
wygląd dobra tak więc musi być jakiś antagonizm. Szatan jest
najbardziej znaną złą postacią w literaturze i sztuce gdyż
znacznie trudniej jest ukazać inną i zupełnie nie znaną postać,
która jest zła. Szatan ma z góry nadane cechy złe, o czym wszyscy
ludzie wiedzą